Pashanyeni Icitetekelo Cabo

Balimusansamwishe Kuli Lesa Wakwe

ELIYA apulile mu mfula ulubilo ninshi nakufiita pa mulandu ne kumbi lya mfula. Aleya ku Yesreele ukutali nga nshi kabili pali iyi nshita ninshi mukote. Na lyo line, tanakile pantu “ukuboko kwa kwa Yehova” kwali pali ena. Yehova e wamupeele amaka ya kuti abutuke muli uyu musango. E mulandu wine acilile na bakabalwe abaletinta iceleta lya Mfumu Ahabu!—1 Ishamfumu 18:46.

Eliya alibutwike ica kuti Imfumu Ahabu yashele fye ukutali, kabili uko Eliya aleya kwali ukutali nga nshi. Elenganyeni Eliya alekumuna imfula ku menso, aletontonkanya na pa cintu icacindama nga nshi icacitike mu bumi bwakwe. Ukwabula no kutwishika, Lesa wa kwa Eliya, Yehova, alicimfishe kabili na bantu bonse balimwene ukuti Yehova e Lesa wa cine. Awe Eliya afikile ukutali ica kuti no Lupili lwa Karmele, apo Yehova abomfeshe Eliya ukucimfya abalepepa Baali, lwalilekele no kumoneka pa mulandu wa mfula. Calimoneke apabuuta ukuti bakasesema ba kwa Baali abali abengi nga nshi bali ba bufi kabili balibepeye. Lyena Eliya apepele kuli Yehova ukuti icilala icali mu calo pa myaka itatu ne myeshi 6 cipwe. Awe e fyo ne mfula yalokele! *—1 Ishamfumu 18:18-45.

Ilyo Eliya aleya ku Yesreele ulubilo, apali amakilomita 30, afwile aletontonkanya ukuti apo bakasesema ba kwa Baali balifwile, ifintu nomba fyali no kuwama. Alemona kwati Ahabu ali no kwaluka! Ukwabula no kutwishika, ifyo Ahabu amwene fyali no kumulenga ukuleka ukupepa Baali, ukulesha umukashi wakwe, namfumu Yesebele, ukuleka ukupepa Baali, no kuleka ukucusha ababomfi ba kwa Yehova.

Ifintu nga fyatendeka ukutuwamina, ilingi line tutampa ukusubila ukuti fyonse fikawama. Kuti twatampa ukumona kwati ifintu fyakulaya filewaminako fye, nalimo kuti twalatontonkanya no kuti amafya yonse ayo twakwata yalapwa. Nga e fyo Eliya aletontonkanya, te kuti tupape pantu “ali fye muntu nga ifwe bene.” (Yakobo 5:17) Lelo amafya ya kwa Eliya tayapwile. Na kuba, mu nshita fye iinono, ali no kuba no mwenso, no kusakamikwa sana ica kutila kuti atemwa fye no kufwa. Cinshi cacitike? Kabili Yehova ayafwile shani kasesema wakwe ukushipa no kuba ne citetekelo cakosa na kabili? Natumone.

Ifintu Fya-aluka mu Kupumikisha

Ilyo Ahabu afikile kwi sano mu Yesreele, bushe alemoneka ukuti alyalwike, no kuba umwina Lesa? Baibolo itila: “Ahabu aebele Yesebele fyonse ifyo Eliya acitile kabili amwebele fyonse pa fyo aipeye bakasesema bonse ku lupanga.” (1 Ishamfumu 19:1) Ilyo Ahabu aleshimika ifyacitike, talumbwilemo Lesa wa kwa Eliya, Yehova. Ahabu tasangwike umwina Lesa, alemona kwati cilya cipesha amano tacafumine kuli Lesa, ni ‘Eliya e wacicitile.’ Ici cilelanga apabuuta ukuti tasambilile ukuba na katiina kuli Yehova Lesa. Inga Yesebele ena acitile shani?

Alifulilwe nga nshi ica kuti atumiine Eliya amashiwi ya kuti: “Balesa bankande, kabili balundenapo,  nga ca kuti mailo ino ine nshita nshakacite umweo obe nge fyo ucitile imyeo ya bakasesema balya bonse!” (1 Ishamfumu 19:2) Muli aya mashiwi, Yesebele alapile ukuti ena ali no kufwa nga ca kuti taipeye Eliya mu bushiku bulya bwine ku kulandula imfwa ya bakasesema ba kwa Baali. Elenganyeni Eliya bamubuusha mu tulo ku nkombe mu nshita ya bushiku ninshi ne mfula ileloka, e lyo bamweba aya mashiwi yamutiinishe ayafumine kuli namfumu. Bushe Eliya aumfwile shani?

Alitiinine Nga Nshi Kabili Alifuupwike

Nga ca kuti Eliya aletontonkanya ukuti ubwafya bwa kulwisha ukupepa Baali bwalipwile, ninshi ifyo aletontonkanya tafyali fya cine. Yesebele apampamine fye pa kwipaya abantu ba kwa Lesa. Ababomfi ba kwa Lesa abengi balibepeye kuli namfumu, kabili calemoneka kwati nomba e wali no kukonkapo. Baibolo itila: “Alitiinine.” Bushe Eliya ale-elenganya imfwa yabipa iyo ali no kufwa pa mulandu wa cipyu ca kwa Yesebele? Nga e fyo aletontonkanyapo, ninshi e co afuupukile. Ici calengele Eliya eme “no kubutuka ukuti apusushe umweo wakwe.”—1 Ishamfumu 18:4; 19:3.

Pa babomfi ba kwa Lesa aba cishinka, te Eliya fye uwatiinine nga nshi. Ilyo papitile imyaka iingi, umutumwa Petro na o acitile cimo cine. Ku ca kumwenako, ilyo Yesu aitile Petro ukuti ende pa menshi, umutumwa atendeke ukulolesha “amabimbi ayaleima.” Ici calengele ukuti omfwe umwenso kabili atampile ukwibila. (Mateo 14:30) Ifyacitikile Petro na Eliya fitusambilisha isambilisho ilyacindama. Nga tulefwaya ukutwalilila ukuba abashipa tatulingile ukulatontonkanya fye pa mafya ayo tukwete. Lelo tufwile ukulatontonkanya pali Yehova uutukosha no kutupeela isubilo.

“Capwa!”

Pa mulandu wa mwenso, Eliya abutukile lwa ku kapinda ka ku kulyo, ku Beere-sheba, umusumba wabelele mupepi no mupaka wa ku kapinda ka ku kulyo aka Yuda, apali amakilomita 150. Uku e ko ashile umubomfi wakwe no kuya mu ciswebebe eka. Baibolo itila aendele “ubulendo bwa bushiku bumo,” e co nalimo aimine lucelocelo, afwile tasendele nangu fimo. Alikwete sana umwenso ica kuti alisakamikwe kabili aendele mu matololo ninshi na kasuba nakabalika nga nshi. Ilyo akasuba kawile, amaka yalipwile, kabili alinakile icibi no kwikala mwi samba lya cimpusa ca cifuti, ifimpusa ifimena sana muli ilya mpanga yaumisha.—1 Ishamfumu 19:4.

Eliya alipelelwe no kupepa ukuti afwe. Atile: “Ine nshili musuma ukucila ifikolwe fyandi.”  Alishibe ukuti ifikolwe fyakwe fyalifwile, te kuti ficitile uuli onse icisuma. (Lukala Milandu 9:10) Eliya aleumfwa ukuti tapali ico ali. E mulandu wine alandile ukuti: “Capwa!” Cinshi ningatwalilila ukubela no mweo?

Bushe kuti twapapa ukwishiba ukuti umuntu wa kwa Lesa kuti aumfwa sana ubulanda ica kuti alafwaya no kufwa? Awe. Baibolo yalilanda pa babomfi ba kwa Lesa abengi abaumfwile sana ubulanda ica kuti balefwaya fye ukufwa, pamo nga Rebeka, Yakobo, Mose, na Yobo.—Ukutendeka 25:22; 37:35; Impendwa 11:13-15; Yobo 14:13.

Nomba tuleikala mu “nshita ishayafya nga nshi,” e co te kuti tupape ukuti abantu abengi, ukubikako fye na babomfi ba kwa Lesa, limo balomfwa sana ubulanda. (2 Timote 3:1) Nga ca kuti na imwe mwaumfwa sana ubulanda, mukacite nga filya fyacitile Eliya: Mukebe Lesa fyonse ifikaba mu mutima wenu. Na kuba, Yehova ni “Lesa wa cisansamushi conse.” (2 Abena Korinti 1:3) Bushe Yehova alisansamwishe Eliya?

Yehova Alyafwile Kasesema Wakwe

Bushe muletontonkanya ukuti Yehova aumfwile shani ilyo alemona kasesema wakwe uo atemenwe nalambalala mwi samba lya cilya cimpusa mu matololo alelomba ukuti afwe? Te kuti tutwishike ukuti Yehova alyumfwile ububi. Ilyo Eliya aponene mu tulo, Yehova atumine malaika. Malaika akumishe Eliya pa kumushibusha kabili amwebele ukuti: “Ima, ulye.” Awe alibuukile pantu malaika alimupekanishishe umukate uwakaba bwino na menshi. Bushe Eliya alitashishe malaika pa fya kulya? Baibolo yalanda fye ukuti kasesema aliile fye no kunwa no kusendama na kabili. Bushe ali no bulanda sana ica kuti te kuti alande? Ico twaishiba fye ca kuti malaika alimubuushishe na kabili, nalimo ku macaca. No yu wine muku, aebele Eliya ukuti, “Ima, ulye,” kabili amwebele na ya mashiwi ya kumusansamusha aya kuti “pantu ulwendo nalukulepela sana.”—1 Ishamfumu 19:5-7.

Pa mulandu wa kuti Lesa alimwebele, malaika alishibe uko Eliya aleya. Alishibe no kuti ulwendo lwalilepele sana ica kuti Eliya te kuti ende ku maka yakwe. Ala cilatusansamusha ukwishiba ukuti tubombela Lesa uwaishiba ifyo tufwaisha ukucita ne fyo tushingacita, uwatwishiba bwino ukucila ne fyo twayishiba fwe bene! (Amalumbo 103:13, 14) Bushe Eliya aumfwile shani pa numa ya kulya ifya kulya?

Baibolo itila: “Alimine, alya no kunwa. Kabili ifya kulya aliile fyamupeele amaka ya kwenda inshiku 40 akasuba no bushiku ukufika ku lupili lwa kwa Lesa wa cine, ku Horebu.” (1 Ishamfumu 19:8) Nga filya cali na kuli Mose uwaliko imyaka 600 ilyo Eliya ashilafyalwa e lyo na Yesu uwaishilebako pa numa ya myaka mupepi na 1,000, Eliya talile pa nshiku 40. (Ukufuma 34:28; Luka 4:1, 2) Filya fya kulya tafyalengele ukuti amafya akwete yapwe, lelo fyalimwafwile mu cipesha amano. Elenganyeni uko uyu mukote aleya alepulumpunta mu matololo umwabula no tushila, pa nshiku 40!

Na muno nshiku mwine, Yehova alafwa ababomfi bakwe mu nshila iyacindama nga nshi, lelo tabapeela ifya kulya mu cipesha amano nga filya apeele Eliya. Alabafwa ukwishiba ifya kwa Lesa. (Mateo 4:4) Ukusambilila pali Lesa mu Cebo cakwe na mu mpapulo ishilanda sana pali Baibolo kulatwafwa ukuba abakosa mu fya kwa Lesa. Ukusambilila ifya kwa Lesa te kuti kupwishe amafya yesu yonse, lelo kuti kwatwafwa  ukushipikisha amafya tushingashipikisha ku maka yesu. Na kabili kukalenga tukabe no “mweo wa muyayaya.”—Yohane 17:3.

Eliya aendele amakilomita mupepi na 320 mpaka afika ku Lupili lwa Horebu, uko Yehova Lesa amoneke kuli Mose muli malaika mu cimpusa icaleaka umulilo kabili uko Yehova apangene na bena Israele icipangano ca Mafunde. Eliya aileingila mu lucengo.

Ifyo Yehova Asansamwishe no Kukosha Kasesema Wakwe

Mu lupili lwa Horebu, “icebo” ca kwa Yehova, ico nalimo alandiile muli malaika, catile: “Cinshi ulecita kuno, Eliya?” Ishiwi lifwile lyaleumfwika ilyanakilila, pantu lyalengele ukuti Eliya alondolole fyonse ifyali mu mutima wakwe. Atile: “Ninjikatilwa Yehova Lesa wa mabumba ubufuba; pantu abana ba kwa Israele nabasha icipangano cenu, ifiipailo fyenu nababongolola, na bakasesema benu nababepaya ku lupanga, kabili nine fye neka nshelepo; kabili balemfwaya ukuti banjipaye.” (1 Ishamfumu 19:9, 10) Amashiwi Eliya alandile yalangile ukuti kwali ifintu fitatu ifyalengele ukuti abe no bulanda nga nshi.

Ica kubalilapo, Eliya alemona kwati alebombela fye ibusha. Te mulandu ne fyo ‘aikatilwe Yehova ubufuba’ pa kumubombela, e kutila ukucindika ishina lya kwa Lesa ilya mushilo no kupepa Kwakwe ukucila ifintu fyonse, Eliya alemona kwati ifintu fyaleya filebipilako fye. Abantu tabakwete icitetekelo kabili batwalilile fye ukuba bacipondoka, e lyo ukupepa kwa bufi kwaleya kuleilako fye pa ntanshi. Ica bubili, Eliya alemona kwati ashele fye eka. Atile “nine fye neka nshelepo,” kwati nalimo e washele fye eka alebombela Yehova. Icalenga butatu ca kuti Eliya ali no mwenso. Bakasesema banankwe abengi balibepeye, kabili alemona kwati e walakonkapo. Taca-angwike kuli Eliya ukulanda ifi fintu ifyalengele ukuti abe no bulanda sana, lelo talekele icilumba ukumulesha ukusosa ifyo aleumfwa. Filya apepele ipepo kuli Lesa wakwe no kumweba fyonse ifyali ku mutima fyaba ca kumwenako ku babomfi ba kwa Lesa bonse aba cishinka.—Amalumbo 62:8.

Bushe Yehova ayafwile shani Eliya ukupwisha umwenso ne fyalemusakamika? Malaika aebele Eliya ukwiminina pa mwinshi wa lucengo. Alyumfwilile nangu cingati taishibe ifyali no kucitika. Awe kwapitile umwela ukalamba nga nshi! Ufwile walepanga sana icongo, pantu wali uukali ica kuti walelepaula impili no kutobaula amabwe. Elenganyeni Eliya ale-esha ukuifimba ica kufwala cakwe ica masako ku menso ninshi umwela ulepuupa nga nshi. Lyena ashansha pa kuti eminine pantu umushili uletenta pa mulandu wa cinkukuma! Ilyo no mwenso taulapwa umulilo uukalamba  walipitile ica kuti abwelele ulubilo mu lucengo pa kuti aicingilile ku cikabilila.—1 Ishamfumu 19:11, 12.

Baibolo itila Yehova tali mu mwela, mu cinkukuma, nelyo mu mulilo. Eliya alishibe ukuti Yehova tali nga balesa ba kwelenganya fye, pamo nga Baali uo balelumbanya ku balemupepa ukuti e “Wale-ensha Amakumbi,” nelyo uwalelenga imfula ukuloka. Yehova e Ntulo ya maka yonse ayaba mu fyo abumba, kabili alikwatisha amaka ukucila ifili fyonse ifyo abumba. Nangu fye muulu wa myulu te kuti umukumane! (1 Ishamfumu 8:27) Bushe ifi fyonse fya-afwile shani Eliya? Ibukisheni ukuti Eliya alyumfwile umwenso. Apo Yehova Lesa uwakwatisha amaka ali nankwe, Eliya talekabila ukutiina Ahabu na Yesebele!—Amalumbo 118:6.

Ilyo umulilo wapitile, kwatalele na tondolo kabili Eliya aumfwile “ishiwi ilyanakilila, kabili ilyafuuka.” Ili shiwi lyalengele ukuti Eliya alande na kabili ifyali ku mutima umuku uwalenga bubili. * Ici nalimo calengele ukuti Eliya omfweko bwino. Lelo Eliya asansamushiwe sana lintu aumfwile ifyo “ishiwi ilyanakilila, kabili ilyafuuka” lyamwebele. Yehova aebele Eliya ukuti ali uwacindama nga nshi. Acindeme shani? Lesa amwebele ifyo ali no kucita kuli bonse abalepepa Baali mu Israele. Ukwabula no kutwishika, Eliya talebombela fye ibusha pantu takwali icali no kulesha ukufwaya kwa kwa Lesa ukwa konaula bonse abalepepa Baali. Na kabili, Eliya ali no kubombako uyu mulimo pantu Yehova amwebele ukubwelelamo no kumweba ifya kuyacita.—1 Ishamfumu 19:12-17.

Inga filya Eliya aleti ashele fye eka? Yehova acitile ifintu fibili pa kumusansamusha. Ica kubalilapo, amwebele ukuyasuba Elisha ukuba kasesema uwali no kumupyana. Uyu mulumendo ali no kuba cibusa kabili umubomfi wa kwa Eliya pa myaka iingi. Ala aya mashiwi yalimusansamwishe nga nshi! Ica bubili, Yehova amwebele aya mashiwi yasuma ayatila: “Nalishapo aba muli Israele 7,000, bonse abashapepeleko Baali, kabili abashatomweneko Baali.” (1 Ishamfumu 19:18) Kanshi Eliya tashele fye eka. Afwile alisansamwike ukwishiba ukuti kwali ababomfi ba kwa Lesa na bambi abengi abakeene ukupepa Baali. Eliya alekabila ukutwalilila ukuba ne cishinka kuli Lesa pantu aba bantu balekabila uwa kubakoselesha, uwali no kuba sana ne cishinka kuli Yehova muli shilya nshita ilyo abantu abengi bapondokele Yehova. Eliya afwile alyumfwile bwino sana ukumfwa aya mashiwi ya kwa malaika wa kwa Yehova, e kutila “ishiwi ilyanakilila, kabili ilyafuuka” ilya kwa Lesa wakwe.

Nga filya cali kuli Eliya, na ifwe bene kuti twatiina nga twamona amaka ayakalamba ayaba mu fyo Lesa abumba, kabili e fyo cifwile fye ukuba. Ifyo Lesa abumba filatulanga ukuti Kabumba wa maka. (Abena Roma 1:20) Na lyo line, Yehova atemwa ukubomfya amaka ayakalamba ku kwafwa ababomfi bakwe aba cishinka. (2 Imilandu 16:9) Lelo, Lesa abomfya sana Icebo cakwe, Baibolo, pa kulanda na ifwe. (Esaya 30:21) Kuti twatila Baibolo yaba kwati ni lilya “ishiwi ilyanakilila, kabili ilyafuuka.” E yo Yehova abomfya pa kututungulula, ukutulungika, ukutukoselesha, na pa kutulanga ukuti alitutemwa.

Bushe Eliya alisansamwike ilyo Yehova amusansamwishe pa Lupili lwa Horebu? Ukwabula no kutwishika, alisansamwike! Tapakokwele, alitendeke ukubombela Lesa na kabili. Na uno muku, uyu kasesema wa cishinka kabili uwashipa alitwalilile ukulwisha ukupepa kwa bufi. Na ifwe nga tuleumfwila amashiwi yafuma kuli Lesa, “icisansamushi ca mu Malembo,” tukalapashanya icitetekelo ca kwa Eliya.—Abena Roma 15:4.

[Amafutunoti]

[Icikope pe bula 19]

Yehova alipeele Eliya amaka pa nshita ifintu fyali bwino na lintu fya-afishe

[Icikope pe bula 20]

Ilyo ali no bulanda sana, Eliya aebele Yehova fyonse ifyali ku mutima

[Icikope pe bula 21]

Yehova abomfeshe amaka yakwe ayakalamba pa kusansamusha no kukoselesha Eliya