Ifingalenga Ulupwa Ukuba Ne Nsansa

Ukulacindika Umwina Mwenu

BaWilli * batile: “Rakelo nga nafulwa, taleka bwangu ukulila. Nga twaikala pa kuti tulanshanye, alafulwa ica kuti nangu ndemusosha ena atalele fye tondolo. Cimoneka kwati ndeicusha fye. Ing’umfwa kwati cawama no kuleka fye ukulandapo.”

BaRakelo nabo batile: “Ilyo baWilli baishile pa ng’anda, basangile ndelila. Ilyo nafwaile ukubeba ico nafulilwe, balincilime. Batile, ‘Nomba ifyo e fyo wingalalila, leka ukulila.’ Balengele ukuti nomba imfulwe sana.”

BUSHE ifyalecitikila baWilli na baRakelo na imwe fyalimucitikilapo? Bonse babili balefwaya ukuti bengalanshanya, nomba ilingi balefilwa. Cinshi calelenga?

Inshila sha kulandilamo ifintu isha baume na banakashi shalipusana, ne fyo bakabila na fyo fyali-ibeela. Umwanakashi kuti afwaya libili libili ukulanda sana pa fintu ukwabula ukufisa. Nomba abaume abengi bafwaya ukupwisha ubwafya bwangu pa kuti pabe umutende. Kuti mwacita shani pa kuti mwingapwisha ubwafya bwa kupusana pusana no kutampa ukulaumfwana no mwina mwenu? Kano nga mulecindika abena mwenu.

Umuntu wa mucinshi alacindika abantu kabili alafwaya ukwishiba ifyo baleyumfwa mu mutima. Ukutula ku bwaice, limbi kuti mwalisambilila ukucindika abamucilile sana nangu abaishiba ifintu. Nomba ubwafya bwaba mu cupo bwa kucindika umuntu uo ulemona ukuti mulingene fye, umwina mobe. BaLinda ababa nomba mu cupo pa myaka 8 batile: “Nalishiba ukuti umuntu umbi nga alelanda na baPhil balakutika sana kabili balatekanya sana nga alebalondolwela ifintu. Nalefwaya ukuti baleba ne cililishi na kuli ine nga fintu bacita kuli bambi.” Nalimo mulatekanya sana pa kumfwa no kulanda no mucinshi ku banenu na ku bantu fye bambi. Bushe e fyo mwaba na ku bena mwenu?

Umusaalula ulalenga mu ng’anda mwaba ukulatintana no kupatana. Kateka wa mano atile: “Ukulya umukate uwauma mu mutelelwe kwawamapo ukucila ukulya inama mu ng’anda umuli ukuumana.” (Amapinda 17:1) Kanshi pa kuti mu ng’anda mwingaba umutende, Baibolo yeba abaume ukulacindika abakashi babo. (1 Petro 3:7) “Umukashi na o abe na katiina ku mulume wakwe.”—Abena Efese 5:33.

 Kuti mwacita shani pa kuti mwingalalanda no mucinshi ku bena mwenu? Tontonkanyeni pa mano yasuma aya mu Baibolo.

Nga ca kuti Umwina Mwenu Ali ne fya Kulanda

Ubwafya Bubapo: Abantu abengi balatemwa sana ukulanda ukucila ukulakutika umunabo nga alelanda. Bushe na imwe e fyo mwaba? Baibolo itila, onse “uwasuka ilyo talati omfwikishe umulandu” muwelewele. (Amapinda 18:13) Kanshi ilyo tamulalanda, kutikeni intanshi. Mulandu nshi? BaKara ababa mu cupo pa myaka 26 batile: “Umwina mwandi nga alefwaya ukupwisha ubwafya apo pene, nshumfwa bwino kano abala atekanya. Talingile no kusumina nangu ukulafwaya ukwishiba icilengele ubwafya. Mfwaya fye aumfwa ifyo ndelanda no kucindika ifyo ndeumfwa.”

Abaume bamo na banakashi, balawayawaya ukulanda kabili tabomfwa bwino nga ca kuti umwina mwabo abapatikisha ukulanda ifyo baletontonkanya. BaLorrie abaupilwe fye nomba line, batile, pa kuti fye abena mwabo babebeko ifili mu mutima wabo cilasenda sana inshita. Batile, “Mfwile fye ukutekanya mpaka fye abene balanda.”

Ifya Kupwisha Ubwafya: Nga ca kuti imwe no umwina mwenu mulefwaya ukulanda pa cintu cimo icilemoneka ukwafya, mulingile ukutampa ukulanshanya ilyo bonse babili muli bwino ne nsansa. Kuti mwacita shani nga ca kuti umwina mwenu alemoneka kwati talefwaya? Mulingile ukwishiba ukuti “amano ayaba mu mutima wa muntu yaba nga menshi mu cishima icitali, lelo uwiluka e ukatapamo.” (Amapinda 20:5) Nga wafumya imbeketi bwangu mu cishima, amenshi ayengi kuti yaitika. E cimo cine nga mwatampa ukulanda no mwina mwenu bukali bukali ukwabula ukutekanya, kuti na o atampa fye ukuipokololako, kuti limbi akana no kumweba ifyo mwacilafwaya alande. Mu nshita ya kulamupatikisha ukulanda, kuti mwamwipusha fye ifipusho bwino bwino mu mucinshi, e lyo kabili mulingile ukutekanya nga ca kuti alekokola ukulanda.

Umwina mwenu nga alelanda, ‘beni abayanguka ukumfwa, abakokola ukulanda, kabili abakokola ukukalipa.’ (Yakobo 1:19) Umuntu uwayanguka ukumfwa alabikako sana amano ku fyo aumfwa. Umwina mwenu nga alelanda, esheni ukwishiba ifyo aleyumfwa. Ifyo mulecita umwina mwenu nga alelanda kuti aishiba nampo nga namumucindika nangu iyo.

Yesu alitusambilishe ifya kukutika. Katulangilile: Ilyo umwaume uwalwele aile kuli Yesu pa kuti amuposhe, Yesu tatiile cilya amumona fye no kumuposha amuposha. Abalile aumfwa ku fyo uyu muntu alepaapaata. Icakonkelepo, alyumfwile sana uluse, ica kuti mu kulekelesha alimuposeshe. (Marko 1:40-42) Na imwe, umwina mwenu nga alelanda, ifi fine e fyo mufwile ukulacita. Mulingile ukwishiba ukuti, ico umwina mwenu limbi engalafwaya, kumona ukuti mulemumfwilako uluse, te kufwaya ukupwisha ubwafya mu kwangufyanya. E co kanshi mulekutikisha. Mulingile ukubalilapo ukwishiba bwino ifyo umunenu aleumfwa, icingalenga mwamumfwilako no luse. E lyo nomba mwingeshiba icilemucusha. Nga mulecita ifi, e lyo cingamoneka ukuti mwalicindika umwina mwenu.

MUKESHEKO UKUCITA IFI: Ilyo umwina mwenu akatendeka ukulanda nenu, mwikasuswa ukwasuka, mukatekanye. Mukalolele mpaka apwisha ukulanda e lyo no kumfwa mwaumfwa ifyo alelanda. Inshita imbi, kuti mwaipusha umwina mwenu amuti, “Bushe mwacimona shani ilyo twacilalanshanya nenu, bushe nacilakutika ilyo mwacilalanda? Ndefwaya ukwishiba ifyo ningile ukucita pa kuti tulelanshanya bwino.”

Nga Namukwata Ifya Kulanda

Ubwafya Bubapo: BaLinda abo tulandilepo kale batile: “Ifisela fya pa TV filenga cilemoneka kwati ukulanda bubi bubi, ukusaalula umwina mwenu no kusasuka fyaba fye bwino.” Bamo bakulila mu mayanda umushaba mucinshi. Nomba nga baupa nangu ukuupwa, cilabafya ukuba no mucinshi pantu te fyo bakula. BaIvy abekala ku Canada batile: “Mu ng’anda nakuliile, mwaleba sana ukulanda icilandelande, ukusasukilana, no kushobana.”

Ifya Kupwisha Ubwafya: Nga mulelanda na bantu pa mwina mwenu, landeni “amashiwi  ayasuma aya kukuula ukulingana no kukabila, pa kuti yengakuula abaleumfwa.” (Abena Efese 4:29) Nga mulelanda na bantu bambi pa mwina mwenu, ifyo mulelanda filingile ukulangilila ukuti umwina mwenu muntu umusuma sana.

Nangu fye nga muli mweka no mwina mwenu mwilasasukilana no kulashobana. Kale mu Israele, Mikali alifulilwe umwina mwakwe, Imfumu Davidi. Alandile fye icilandelande ati ‘waba fye nga bantu abawelewele.’ Ifyo alandile fyalikalifye Davidi, na Lesa wine tatemenwe. (2 Samwele 6:20-23) Finshi twingasambililako? Nga mulelanda na bena mwenu, mulingile ukulasala ifya kulanda. (Abena Kolose 4:6) BaPhil abaaba mu cupo pa myaka 8 batile, bena no mwina mwabo bacili balapusana. Balimona ukuti limo ifyo bena balanda filalenga ifintu ukubipilako. “Nomba nalishiba ukuti kanshi mu kucimfya umubiyo nga muleumana tamwaba nangu cimo. Nalisanga ukuti cisuma sana kabili mwaliba ubunonshi mu kusungilila icumfwano.”

Kale mu Israele, mukamfwilwa umukote akoselesha banafyala “cila muntu ukusanga ukwa kutuusha mu ng’anda ya mulume wakwe.” (Ruti 1:9) Nga ca kuti abaupana balecindikana, balalenga ing’anda yabo ukuba “umwa kutuusha.”

MUKESHEKO UKUCITA IFI: Pamo no mwina mwenu, fwayeni inshita ilyo mwingalanshanya imitubululo iili muli ino paragrafu. Ipusheni umwina mwenu amuti: “Nga ndelanda pali iwe pa bantu, bushe umfwa kwati ndekucindika nangu kwati ndekusaalula? Njebako, finshi ifyo nshilingile ukulacita ne fyo ningile ukulacita?” Mufwile ukulakutika umunenu nga alelanda ifili ku mutima. Mule-esha ukukonka ifyo alelanda.

Ishibeni Ifyo Umwina Mwenu Aaba

Ubwafya Bwabapo: Bamo aba kuti e lyo bopene fye balaluba pantu batontonkanya ukuti filya Baibolo itila ukuba “umubili umo” cipilibula ukulatontonkanya cimo cine nangu ukuba cimo cine. (Mateo 19:5) Lelo, tapakokola baleshiba ukuti ukutontonkanya ifi kuibepa fye. Nga baupana fye, ilingi kulaba ukumana pantu tabatontonkanya cimo cine. BaLinda batile: “Ubupusano ubukalamba ubwaba pali ine no mwina mwandi bwa kuti, nga pali cimo ena tasakamana sana, nomba ine ndasakamana sana. Limo limo ine nga ninsakamana ena aba fye kwati tapali nangu cimo nateka no mutima, kanshi ndomfwa umutima ubukali pantu cimoneka kwati tapooseleko amano nga fintu ndeumfwa.”

Ifya Kupwisha Ubwafya: Mulingile ukuishiba no kulaikala ukulingana ne fyo mwaba, kabili mulingile no kucindika ifyaba umunenu. Katulangilile: Ifibomba amenso yenu te fibomba na matwi, lelo fila-afwana pa kuti mwingaciluka bwino umusebo nangu fye ni mu fintu fimbi. BaAdrienne, ababa mu cupo nalimo pa myaka 30 batile: “Nga ca kuti ifyo cila muntu aletontonkanya nafipusana, nomba nga tafilelwishanya ne funde lya Cebo ca kwa Lesa, ine na balume bandi tatusakamana. Nakabushe twaupana fye, tatwaba nge mbalala ishikala mu cipaapa cimo.”

Nga ca kuti mwapusana no mwina mwenu mu kutontonkanya, mwibika fye amano ku fyo mulefwaya. Mulingile ukubika amano na ku fyo umwina mwenu alefwaya. (Abena Filipi 2:4) Ba muka baAdrienne, baKyle, balandile ati: “Te lyonse njishiba ifyo umwina mwandi aletontonkanya e lyo kabili te lyonse nsumina ifyo alanda. Nomba lyonse ndaicinkulako ukuti nalimutemwa ukucila ne fyo naitemwa. Nga nasansamuka na ine wine ndasansamuka.”

MUKESHEKO UKUCITA IFI: Mukalembe umutande wa fintu ifyo umwina mwenu abomba bwino nangu umo acita bwino ukumucila.—Abena Filipi 2:3.

Umucinshi waba pa fikalamba ifingalenga mwaikala bwino mu cupo. BaLinda abo tulandilepo pa muulu balandile ukuti: “Ukucindikana kulalenga mu cupo mwaba umutende no kwikala bwino. Kanshi kuti cawama bonse twaba aba mucinshi mu cupo.”

[Futunoti]

MUIPUSHE MWE BENE AMUTI . . .

▪ Bushe imibele ya mwina mwandi yakosha shani icupo cesu?

▪ Mulandu nshi cawamina ukukonka ifyo umwina mwandi alefwaya nga ca kuti ifyo alefwaya tafipusene na mafunde ya mu Baibolo?