Bushe Kwaliba ico Lesa ‘Engafilwa Ukucita’?

MU MWAKA wa 1912, e lyo icibwato baleita ati Titanic cabalilepo ukwenda pa menshi ukutula apo bacipangiile. Ici cibwato e cali icikalamba sana kabili ica lulumbi pali ilya nshita. Pa mulandu wa kuti calipangilwe bwino sana ku bantu abasambilila, abantu balemona ukuti “te kuti cibunde.” Nalimo mwalipwa no kwishiba icacitike. Pa lwendo lwine ulwa kubalilapo, capunkile mu cilibwe ca menshi makaasa kabili abantu 1,500 balibundile. Ici cacitike pali Bemba ya North Atlantic. Icibwato ico abantu balemona ukuti teti cibunde, calibundile mu ma-awala fye aya kupenda.

Limo kuti twatontonkanya ukutila kuti twafilwa ukucita ifintu fimo pa mulandu wa kukanaishiba ifya kucita nelyo pa mulandu wa kukanakwata amaka. Ifintu ifingi ifyo abantu muno nshiku bacita pa mulandu no buyantanshi mu fya kupangapanga, kale fyalemonwa ukuti te kuti ficitike, pantu pali ilya nshita, tabaishibe ifingi kabili tabaletontonkanya no kutila kuti fyacitika. Abantu baliyapo ku mweshi, balitumapo imyotoka ku planeti ya Mars e lyo abaleipindulula bali pe Sonde, balishiba insandesande sha mfyalo sha bantu, balakopa no kusabankanya amalyashi pa milabasa e lyo abantu ku ncende shimbi baletamba lilya line filecitika. Ifya musango yu tafyalecitika nangu fye ni mu myaka 50 iyapita. Ronald Reagan uwali kale kateka wa ku America alilungike ilyo alelanda ku ncenshi mu fya sayansi ukuti: “Mwe basolwesolwe mu fya kupangapanga, ni mwe mwalenga ukuti twishibe ifyo tushaishibe kale.”

Pa mulandu no buyantanshi bwabako, Profesa John Brobeck atile: “Muno nshiku, basayantisti tabalanda ukuti paliba ifyo bengafilwa ukucita. Basosa fye ukuti napamo te kuti bakumanishe ukuficita. Nalimo kuti balanda ukuti umulandu bengafililwa ukukumanisha, mulandu wa kuti tabalaishibilapo ifingi.” Profesa alandile no kuti, nga ca kutila kwaba icamoneka kwati te kuti tucicite, “ninshi tufwile ukubomfya amaka yambi ayo tushilaishiba mu fyo twasambilila muli sayansi. Muli Baibolo aya maka bayeta ukuti amaka ya kwa Lesa.”

 Lesa Kuti Acita Ifintu Fyonse

Kale sana ilyo Profesa Brobeck ashilalandapo pa maka ya kwa Lesa, Yesu umwina Nasarete, uwaishibikwa ukuti e muntu wacindamisha uwaliko pe sonde, atile: “Ifyo abantu bengafilwa ukucita, Lesa ena kuti aficita.” (Luka 18:27) Umupashi wa mushilo uwa kwa Lesa, maka ayo tushingalinganya ku cintu icili conse, kabili te kuti tuyapime. Umupashi wa mushilo kuti walenga twacita ifintu ifyo tushingacita ku maka yesu.

Ilingi fwe bantunse tulakwata amafya ayamoneka kwati te kuti tuyapwishe. Ku ca kumwenako, nalimo kuti twafwilwa nelyo ukukwata amafya mu lupwa ayengalenga twalatontonkanya pa kupwisha icupo. Nalimo ifintu kuti fyatubipila sana ica kuti twapelelwa, twafilwa no mwa kulosha. Kuti twacita shani ifya musango yu nga fyacitika?

Baibolo itweba ukuti umuntu uwatetekela Lesa wa Maka Yonse kabili uupepela umupashi wa mushilo no kucita fyonse ifisekesha Lesa, akakwata amaka ya kucimfya amafya ayamoneka kwati lupili. Moneni amashiwi ya kukoselesha ayo Yesu alandile, atile: “Ndemweba icine cine, nati, onse uwaeba ulupili ulu ati, ‘Fuma apa no kuipoosa muli bemba,’ kabili taletwishika mu mutima wakwe lelo atetekela ukuti ico asosa cikacitika, ninshi e fyo cikaba.” (Marko 11:23) Tapali ubwafya ubuli bonse ubwingatwansha nga ca kutila twaleka umupashi wa kwa Lesa uwa mushilo ne Cebo cakwe ukututungulula.

Ku ca kumwenako, natulande pa mwaume umo uo umukashi wakwe afwile kuli kansa pa numa ya kwikala nankwe mu cupo pa myaka 38. Calimubipiile icine cine ica kuti alemona fye kuti e mpela ya fyonse. Inshita shimo alefwaya fye ukuipaya ukucila ukuba eka ukwabula umukashi wakwe. Atile aleumfwa kwati aleenda mu mupokapoka umwafiita fititi. Ebukisha ukuti icamwafwile ukushipikisha ubwafya ubwalemoneka kwati te kuti ashipikishe, kubelenga Baibolo cila bushiku no kulapepa kuli Lesa, kabili pa kupepa alelila no kulila.

Ulupwa lumo lwalikwete amafya ayakalamba mu cupo cabo. Umulume ali no lubuli sana kabili alikwete ne misango yabipa iingi. Ifintu fyalibipiile umukashi wakwe icine cine ica kuti alefwaya no kuipaya. Pa numa, umulume wakwe atendeke ukusambilila Baibolo ne Nte sha kwa Yehova. Ifyo asambilile fyalengele ukuti aleke ukucita ulubuli ne misango yabipa. Umukashi alipapile nga nshi ilyo umulume wakwe alekele imisango yabipa iyo alemona kwati te kuti aleke.

Umwaume umbi uwalecita ubulalelale no kubomfya imiti ikola alilondolwele ifyo ali uwa nkumbabulili, atile: “Naleimona uwa cabecabe.” Alipepele kuli Lesa ukufuma pa nshi ya mutima ati: “Mwe Shikulu, nalishiba ati e ko mwaba. Napapaata ngafweni!” Lesa alyaswike ipepo lyakwe, atendeke ukusambilila Baibolo ne Nte sha kwa Yehova kabili alyalwike icine cine. Atile: “Ilingi ndomfwa ububi sana pa fyo nalecita kabili njimona ukuti tapali ifyo naba. Limo ndomfwa ubulanda icine cine. Lelo Icebo ca kwa Lesa calingafwa ukukanalaba no bulanda sana. Limo ubushiku nga nshikwete utulo, ndatontonkanya pa Malembo ayo nasambilila. Ukucita ifi kwalingafwa sana ukukanalatontonkanya pa fyabipa ifyo nalecita.” Ino nshita uyu mwaume alyupa kabili aliba ne nsansa mu cupo cakwe. Alicincila no mukashi wakwe mu kusambilisha abantu ukuti Icebo ca kwa Lesa calikwata amaka ya kwalula abantu. Apo uyu mwaume ali fye mulumendo, nalimo aletontonkanya ukuti calilaala calipwa tapali ifyo engacita pa kwalula ubumi bwakwe.

Aya amalyashi twalandapo yalelanga ukuti Icebo ca kwa Lesa calikwata amaka kabili umupashi wakwe uwa mushilo kuti watwafwa ukucita ifingamoneka kwati te kuti tuficite. Lelo nalimo kuti mwatila, “pa kuti ifya musango yu ficitike, kano umuntu nakwata sana icitetekelo!” Ici ca cine. Na kuba Baibolo itila “ukwabula  icitetekelo te kuti tusekeshe Lesa.” (AbaHebere 11:6) Tontonkanyeni pali ici cilangililo: Tutile cibusa wenu, nalimo maneja wa mu banki nelyo umbi uwakwata icifulo icikalamba amweba ukuti: “Wilasakamana, nga pali ifyo ulefwaya, kunjeba fye, kuti nakwafwa.” Ukwabula no kutwishika aya mashiwi kuti yamusansamusha. Lelo ku ca bulanda, ilingi abantunse tabafikilisha ifyo balaya. Nalimo kuti kwaba ifingacitika ifingalenga umunenu ukufilwa ukufikilisha ifyo amulaile. Nga ca kuti umunenu alifwile, fyonse ifyo alepanga ukumucitila no kumwafwa e po fingapelela. Lelo ica musango yu te kuti cicitike kuli Lesa, takwaba icingacitika icingalenga afilwa ukufikilisha ico alaya. Baibolo itweba ukuti: “Takuli ico Lesa alanda ico engafilwa ukucita.”—Luka 1:37.

“Bushe Wasumina Ifi?”

Muli Baibolo mwalilembwa ifintu ifingi ifilanga ukuti ca cine takuli ico Lesa engafilwa ukucita. Natulande pa fya kumwenako fimo.

Sara, umwanakashi uwali ne myaka 90, alisekele ilyo bamwebele ukuti akakwata umwana umwaume, lelo ici calicitike pantu kwaishileba uluko lwa bena Israele. Yona balimuminine ku cisabi icikalamba, lelo pa numa ya nshiku shitatu icisabi calimulukile kabili aishilelemba ne fyamucitikile. Luka, uwali dokota kabili uwaleishiba bwino umuntu nga nafwa nangu afwile fye icipuupu, alilemba ifyo umulumendo Yutuki, aponene pa nshi ukufuma pe windo lya mu muputule wa pa muulu no kufwa, lelo alibuukile. Aya malyashi te ya kwelenganya fye, yalicitike. Nga mwabelengele aya malyashi yonse bwino bwino, kuti mwashininkisha ukuti ya cine.—Ukutendeka 18:10-14; 21:1, 2; Yona 1:17; 2:1, 10; Imilimo 20:9-12.

Yesu aebele cibusa wakwe Marita, ico bamo bashingasumina ukutila kuti cacitika. Atile: “Onse uuli no mweo kabili antetekela, takafwe nakalya.” Pa numa ya kulanda aya mashiwi, amwipwishe icipusho cacindama ica kuti: “Bushe wasumina ifi?” Na muno nshiku mwine, calicindama ukutontonkanya sana pali ici cipusho.—Yohane 11:26.

Bushe Ukwikala Umuyayaya Cintu Icishingacitika?

Ukulingana ne fyo balembele mu lupapulo lumo pa fya kwikala imyaka iingi, bakalemba batile: “Nalimo tapakakokole sana, fwe bantunse tukalaikala imyaka iingi ukucila ifi twikala nomba, nalimo tukalaikala fye no muyayaya.” Icitabo ca The New Encyclopædia Britannica calondolola ukuti ico umuntu akotela no kufwa te mulandu wa kutila insandesande sha mubili shilapwa nelyo ukuleka ukupangwa cipya cipya, lelo kwaliba fimo mu mubili ifyo tushaishiba ifileka ukubomba bwino nelyo ukulekelela fye ukubomba. *

Nangu ca kutila ifi basayantisti balanda kuti fyaumfwika bwino, Baibolo ilatweba umulandu uukalamba uo tulingile ukucetekelela ukuti tukekala umuyayaya. Kabumba wesu, Yehova Lesa, Intulo ya mweo, alaya ukuti “akamina imfwa umuyayaya.” (Amalumbo 36:9; Esaya 25:8) Bushe kuti mwasumina aya mashiwi? Uwatulaya ifi ni Yehova, kabili te kuti abepe.—Tito 1:2.

[Futunoti]

[Amashiwi pe bula 27]

‘Ifintu ifishaishibikwe kale ino nshita fyalishibikwa.’—RONALD REAGAN

[Amashiwi pe bula 28]

Bushe ifintu nga fyamwafya, ni kuli nani mubutukila?

[Abatusuminishe Ukubomfya Icikope pe bula 27]

NASA photo