Kuti Mwacita Shani Nga ca Kuti Indalama Mulekwata Nashicepa?

BA OBED bakwata abana babili. Pa myaka 10 balebomba mwi hotela ilyacindama nga nshi ilyaba mu musumba uukalamba uwa mu calo cimo ica mu Africa, kabili balikwete indalama sha kusakamaninamo ulupwa lwabo. Balitemenwe no kuya no lupwa mu kwangala uko basungila inama. Lelo ifi fyonse fyalipwile ilyo babafumishe incito pantu ihotela balebombako lyalilekele ukupanga indalama ishingi.

Ba Stephen babombele mwi banki ilikalamba pa myaka ukucila 22, kabili baishilebapeela icifulo icikalamba. Pa mulandu ne cifulo bakwete, balibapeele ne ng’anda iikalamba, motoka, ababomfi ba pa ng’anda kabili abana babo babatumine ku masukulu ya pa muulu. Lelo ilyo batendeke ukwalula imibombele mu banki, ba Stephen incito yalipwile. Batile, ilyo incito yapwile, “calituputwile umusana. Nalipelelelwe, nalyumfwile ububi kabili nalisakamikwe.”

Ilingi ifya musango yu filacitika. Abantu abengi abalebomba incito no kukwata indalama ishingi, ino nshita incito shalipwa pa mulandu ne fi ubunonshi bwa calo bubwelele pa nshi. Abengi abakwata ishuko lya kwingila incito kumbi bafola fye indalama ishinono kabili imikalile tayabangukila pantu imitengo ya fintu iya ileluminako fye. Mu fyalo fye fyonse, nampo nga fikankaala nelyo fipiina, ubunonshi bwa calo kuti bwabwelela pa nshi.

Amano Yene Yene Yalafwaikwa

Nga ca kuti incito yapwa, nelyo tulekwata indalama ishinono, kuti twasakamikwa nga nshi. Takwaba umuntu uushingasakamikwa. Lelo inshita imo, umuntu umo uwa mano atile: “Bushe ulanenuka mu bushiku bwa macushi? Awe ninshi amaka yobe yanono.” (Amapinda 24:10) Ukucila ukusakamikwa sana ilyo incito yapwa, tulingile ukukonka ifyo Icebo ca kwa Lesa citweba ukuti, tufwile ukuba na “mano yene yene.”—Amapinda 2:7.

Nangu ca kutila Baibolo te citabo ca kusambililamo ifya kubomfya indalama, ifyo ifunda pa mafya ya musango yu fyalyafwa abantu abengi nga nshi. Natulande pali fimo ifyo Baibolo ifunda.

Ishibeni Ifya Kushita. Tontonkanyeni pa mashiwi Yesu alandile ayalembwa pali Luka 14:28, apatila: “Nani pali imwe nga alefwaya ukukuula ulupungu tabala ekala pa nshi no kupenda ishingapooswapo, pa kuti amone nga nakwata isha kulupwishisha?” Pa kuti mukonke ifi Yesu alandile, mulingile ukulembela libeela ifya kushita kabili mulingile ukushita fye filya fine mulembele. Lelo nge fyo ba Obed basangile, ukucita ifi takwayanguka. Batile: “Ilyo nalebomba, lyonse twaleshita ifintu ifingi mu matuuka, kabili fimo tatwalefikabila no kufikabila. Tatwalelembela kabela ifya kushita pantu twalekwata indalama ishingi isha kushita conse ico twatemwa.” Nga mulelembela libela ifya kushita, ninshi mu ndalama isho shine mukwete ishinono, mukalashitamo ifyo ulupwa lwenu lulekabila sana.

Aluleni Imikalile. Ukulanda fye icishinka, calyafya ukwangusha imikalile, lelo ukucita ifi kwalicindama. Ipinda limo ilya mu Baibolo litila: “Umuntu uwacenjela nga amona ubwafya  buleisa, alabelama.” (Amapinda 22:3, The New English Bible) Ba Stephen batile: “Twakuukile mu ng’anda yesu iinono kabili iishapwile pa kuti twilasonkela ing’anda. Abana nabo twabatwele pe sukulu apanakileko umutengo lelo apo balefunda bwino.”

Pa kuti mwangushe imikalile, mulingile ukulanshanya bwino bwino na ba mu lupwa lwenu bonse. Ba Austin abo incito yapwile pa numa ya kubomba imyaka 9 mu banki batile: “Ine no mukashi wandi twalikele pa nshi no kulemba ifintu ifyo twalekabila sana. Twalilekele ukupoosa indalama mu kushita ifya kulya ne fya kufwala fya mutengo, twalilekele ukuya mu kwangalila ku ncende uko balipilisha indalama ishingi. Nalitemwa nga nshi pantu ulupwa lwandi lwalisumina ukwangusha imikalile.” Kwena, nalimo abana te kuti beshibe bwino bwino ubucindami bwa kwangusha imikalile, lelo mwe bafyashi mulingile ukubalondolwela pa kuti baishiba.

Ipeelesheni Ukubomba Incito Iili Yonse. Nga ca kutila mwabelela ukubomba incito ya mu ofeshi, nalimo ukubomba incito ya cibe kuti kwamutiinya. Ba Austin batile: “Apo nalibeleele ukubomba incito ya pa muulu mu kampani iikalamba, calinkoseele ukutendeka ukubomba incito ya pa nshi.” Ica musango yu te kuti citupapushe, pantu Baibolo pa Amapinda 29:25 itila: “Ukututuma abantu citeyo.” Ukulatontonkanya fye pa fyo abantu bakalamumona nga mwaingila incito ya pa nshi, takwakamwafwe ukulakwata indalama sha kusungilamo ulupwa lwenu. Cinshi cingamwafwa ukuleka ukutontonkanya muli uyu musango?

Ukuicefya e kufwaikwa. Ilyo ba Obed babafumishe incito mwi hotela, abanabo balebomba nabo kale abakwete garaji ya kulungishishamo imyotoka babebele ukuti balebomba bonse. Pa kubomba uyu mulimo, balekabila ukwenda intamfu iitali mu misebo ya lukungu pa kuti bayeshita ifyela fya myotoka na penti. Ba Obed batile: “Iyi ncito nshaitemenwe lelo nshakwete mwa kulosha. Ukuicefya e kwalengele nsumine ukulabomba incito iyo nalefola indalama ishinono sana nga kushilinganya ku sho nalefola kale. Nangu ca kuti shali shinono, shalekumana ukusungilamo ulupwa.” Bushe na imwe kuti mwacita nge fyo ba Obed bacitile?

Tekeni Umutima. Ukuteka umutima kulafya nga ca kuti umuntu takwete indalama. Lelo umfweni ifyo umutumwa Paulo, uwali mishonari kabili uwalebulisha ifintu fimo alandile. Atile: “Nalisambilila ukuteka umutima kuli fyo fine ifilipo. Cine cine nalishiba ifya kwikala ilyo nkwete ifinono, kabili nalishiba ne fya kwikala ilyo nkwete ifingi.”—Abena Filipi 4:11, 12.

Kuti nalimo tuleikala bwino, lelo imikalile kuti ya-aluka pantu ifintu mu calo filaaluka. Ifintu kuti fyabako bwino nga ca kutila twabomfeshe ukufunda kwa kwa Paulo ukwa kuti: “Kwena, bukapepa pamo no kuteka umutima bunonshi ubukalamba. E ico, pa kuba ne fya kulya ne fya kufwala no mwa kwikala, tuteke imitima kuli ifi fine.” Paulo talekoselesha abantu ukuba abanang’ani, lelo alebakoselesha ukwishiba ifyo bakabila sana mu bumi.—1 Timote 6:6, 8.

Icilenga Umuntu Ukuba ne Nsansa Shine Shine

Insansa shine shine tashifuma mu kukwata ifyuma ifingi e lyo no kwikala bwino. Yesu atile: “Mwaba insansa ishingi mu kupeela ukucila ishaba mu kupokelela.” Kanshi insansa shine shine shifuma mu kwafwa bambi ukubomfya ifyo tukwete e lyo no kubakoselesha.—Imilimo 20:35.

Kabumba wesu Yehova Lesa alishiba fyonse ifyo tukabila. Mu Cebo cakwe Baibolo, mwaliba ukufunda ukusuma ukwa-afwa abantu abengi nga nshi ukuwamyako imikalile yabo no kukanasakamikwa sana. Kwena, ici tacilolele mu kuti ifintu kuti fyawama mu kupumikisha fye. Lelo Yesu alilaile bonse ‘abafwaya ubufumu bwa kwa Lesa no bulungami bwakwe’ ukuti akalabapeela fyonse ifyo bakabila cila bushiku.—Mateo 6:33.