Ifyo Imikalile Yali Kale—Umulondo we Sabi

“Ilyo [Yesu] ale-enda mu lulamba lwa bemba wa Galili, amwene aba bwananyina babili, Simone uwitwa Petro na Andrea munyina, balepoosa amasumbu muli bemba, pantu bali balondo. Kabili abebele ati: ‘Nkonkeni, na ine nkamulenga ukuba abalondo ba bantu.’”—MATEO 4:18, 19.

MU MABUUKU ya Mbila Nsuma, amashiwi ya kuti isabi, ukwipaya isabi, na abalondo, baliyabomfya sana. Na kuba, Yesu alilandile ifilangililo ifingi pa lwa kwipaya isabi. Kanshi te kuti tupape ukuti ilingi pa kusambilisha aleba mupepi nelyo mu lulamba lwa Bemba wa Galili! (Mateo 4:13; 13:1, 2; Marko 3:7, 8) Iyi bemba yalepa amakilomita 20.92 e lyo mu bwipi yaba amakilomita 11.27. Amenshi yaba muli iyi bemba tayakwata umucele. Pa batumwa 12 aba kwa Yesu, 7 bali balondo be sabi. Amashina yabo ni Petro, Andrea, Yakobo, Yohane, Filipi, Toma na Natanaele.—Yohane 21:2, 3.

Bushe abalondo mu nshiku sha kwa Yesu balebomba shani umulimo wabo? Mukwai belengeni ili lyashi pa kuti mwishibilepo na fimbi pali aba bantu no mulimo balebomba. Ukucite fi kwalamulenga ukwishiba ifyo abatumwa balebombesha kabili mwalaishiba bwino umulandu Yesu alecitila ifintu fimo ne co alebomfesha ifilangililo pa kusambilisha. Intanshi, natulande pa fyo caleba pa kwipaya isabi muli Bemba wa Galili.

 “Icikuuku ca Maka Nga Nshi Calimine Pali Bemba”

Bemba ya Galili yaba mu mukonko uukalamba. Mu lulamba lwa iyi bemba mwaba amabwe, kabili ku kapinda ka ku kuso kwaba ulupili ulukalamba kabili ulutali ulwa Hermone. Mu nshita ya mpepo, limo umwela uwatalala sana ulalenga pa mumana paba amabimbi. Mu lusuba, umwela uwakaba ulalenga amenshi pa muulu wa bemba ukukaba. Ukwabula no kwenekela, icikuuku ca mwela icikalamba nga nshi icifumina ku mpili shabela mupepi cilesa na maka pali bemba no kulenga paba amabimbi. Ici e cikuuku ca mwela icaimine ilyo Yesu na basambi bakwe bali pali bemba.—Mateo 8:23-27.

Abalondo be sabi baleoba amato ya mbao ayalepele nalimo amamita 8.27 kabili mu bwipi yaleba amamita 2.3. Amato ayengi yalekwata umulongoti ne capala kwati ka mutenge ku numa ya bwato. (Marko 4:35-41) Nangu ca kuti aya mato yale-enda panono panono, yali ayakosa kabili nangu umwela wapuupa sana tayalesensenunwa.

Abalondo baleoba ubwato ukubomfya inkafi isho balekakila mu mbali ya bwato. Limo mu bwato bumo mwaleba abalondo 6 nelyo ukucilapo. (Marko 1:20) Na kabili, balelongamo ifya kufwala ne fya kubomfya nga baya mu kwipaya isabi. Balesenda ifintu pamo nga amatanga (1), intambo (2), inkafi (3), inanga iye libwe (4), ifya kufwala ifyakaba (5), ifya kulya (Marko 8:14) (6), imiseke (7), umusao nelyo pilo (Marko 4:38) (8), ne sumbu (9). Bafwile balesenda ne mpeepa (10), ifya kukakila kwi sumbu pa kuti liibile mu menshi (11), ifya kulundilako amasumbu (12), ne fyenge (13).

“Baipeye Isabi Ilingi Nga Nshi”

Nga filya fine cali mu nshita ya batumwa, na ino ine nshita, incende bepayako sana isabi pali Bemba wa Galili ni shilya shabela mupepi na po utumilonga utwingi ne mimana iwila muli bemba. Pali ishi ncende palamena sana ifinsabwansabwa ifyo isabi likonkelela. Mu nshiku sha kwa Yesu, ilingi abalondo baleipaya isabi mu nshita ya bushiku, kabili balebomfya ifyenge. Inshita imo, abasambi bamo aba kwa Yesu babombele ubushiku bonse ukwabula ukwipayapo isabi nangu limo. Lelo ubushiku bwakonkelepo, ilyo Yesu abebele ukuti bapoose amasumbu na kabili, baikete isabi ilingi nga nshi ica kuti amato yabo yapene yabunde.—Luka 5:6, 7.

Limo abalondo baleya na mato pa menshi ayengi, apashika. Nga bafika apo balemona ukuti isabi nalifula, abalondo balebombela pamo ukubomfya amato yabili. Baletinta isumbu ukufuma ku bwato bumo ukufika ku bubiye; lyena batendeka ukooba amato yabo ukushinguluka apali isabi mpaka amato yakumana. Kabili isabi lyalecilikilwa pa kati, lyafilwa no kwa kubutukila. Lyena abalondo baletinta isumbu na maka no kufukumwina isabi mu bwato. Isumbu lifwile lyalelepa amamita 30 kabili lyaleingila mu menshi amamita 2.44. Kanshi isumbu lyali  ilikulu ica kuti lyaleikata isabi lyonse ilicilikiilwe. Ifyalelenga isumbu ukulaeleela pa menshi ni mpeepa, e lyo pa kuti lifike pa nshi, balekakako fimo ifyafina kwi samba. Abalondo balebwekeshapo ukwikata isabi muli uyu musango imiku ne miku.

Apashashikile sana, abalondo balebomfya inshila imbi iya kwipailamo isabi. Baletinta ulutwe lumo ulwa mukwau ukufuma ku lulamba no kushinguluka apabelele isabi ukuyafika ku lulamba na kabili. Lyena balekulululwila umukwau pa mucanga ku lulamba lwa bemba, batendeka no kusalamo isabi ilisuma. Isabi limo balelishitisha ilibishi ku bantu ba mu ncende sha mupepi. Limbi balelyumika no kubikako umucele nelyo ukulibika mu mwangashi uwakantuka kabili balelisungila mu mitondo no kutwala mu kushitisha ku Yerusalemu nelyo ku fyalo fimbi ifya kutali. Isabi ilishakwata amamba nelyo utulebelebe pamo nge lya musango wa ma eels balelipoosa pantu balelimona ukuti lyali ilyakowela. (Ubwina Lebi 11:9-12) Yesu alilandilepo pali uyu musango wa kwipaya isabi ilyo apashenye “ubufumu bwa mu muulu” ku mukwau ne misango yalekanalekana iye sabi ku kwimininako abantu abasuma na babipa.—Mateo 13:47-50.

Limo umulondo nga ali eka alebomfya indobo iyo alebikako ubulyo. E lyo limo alebomfya isumbu ilinono. Pa kuteya isumbu, aleya alekubula mu menshi, uku ninshi nabika ne sumbu pa kuboko, lyena alelipoosa pa menshi. Nga alipoosa pa menshi, lyalebala lyaeleela, e lyo lyaibila. Umulondo nga ashuka, aleikatako ne sabi ilinono lilya line aletinta isumbu.

Amasumbu yalikosele sana umutengo, e co abalondo balebikako sana amano pa kuyabomfya. Abalondo balepoosa inshita iikalamba ku kulunda, ukusamfya no kwanika amasumbu yabo, kabili balebomba iyi ncito lyonse nga babwela mu kwipaya isabi. Uyu mulimo wali uwakosa. (Luka 5:2) Umutumwa Yakobo na Yohane munyina bali mu bwato ninshi balelunda amasumbu yabo ilyo Yesu abebele ukuti balemukonka.—Marko 1:19.

Pe sabi abalondo baleipaya mu nshiku sha kwa Yesu, pali ne lyapala impende ilyo beta ukuti tilapia. Ili e sabi ilyo abantu abengi mu Galili balelya sana. Ili isabi ilyanunkila lifwile e lyo Yesu aliile ilyo abuukile. Na ilya nshita aliishishe abantu abengi nga nshi mu cipesha amano, afwile abomfeshe ili line isabi ilyali fye libili kabili ilyauma, ilyo babikileko umucele. (Mateo 14:16, 17; Luka 24:41-43) Ilingi line, ili sabi lyenda mu menshi ninshi nalifubata utubana mu kanwa. Lelo, nga talifubete utubana, limo kuti lyafubata ilibwe nelyo kuti lyasenda ikobili ukufuma pa nshi ya bemba.—Mateo 17:27.

Mu nshita ya batumwa, pa kuti abalondo basange ifisuma mu mulimo wabo, balebombesha, baletekanya, kabili baleshipikisha na mafya. Na balya abasumine ukulakonka Yesu mu mulimo wa kupanga abasambi, nabo bene balingile ukuba ne yi mibele pa kuti bengabomba bwino umulimo wa kuba “abalondo ba bantu.”—Mateo 28:19, 20.

[Icikope pe bula 19]

(Moneni mu lupapulo)