IFINGALENGA ULUPWA UKUBA NE NSANSA

Umwana Wenu Nga Alilemana

Ba CARLO * batile: “Umwana wesu Angelo alilwala ubulwele batila Down syndrome (ubulenga umwana ukukanakwata amano sana nga bana bambi). Ubulwele alwala bulatupwa amaka na mano kabili bulatusakamika. Apo fye ukusunga umwana uushalwala kwalyafya, kanshi ukusunga umwana wa musango yu kwalicilanapo ukwafya. Inshita shimo ici cilalenga twakwata na mafya mu cupo.”

Ba MIA batile: “Ala pa kuti fye Angelo asambilile ukucita utuntu tumo, nangu fye utwayanguka, kano fye natumutekanishisha sana no kukosapo. Ici cilalenga nga nanaka sana ndekalipa bwangu no kufulilwa abena mwandi, ba Carlo. Limo tulapusana na bena mwandi ica kuti tulatendeka no kuumana.”

Bushe muleibukisha ifyo cali pa bushiku ilyo umwana wenu afyelwe? Ukwabula no kutwishika mwalefwaisha sana ukumulela. Nga filya cali kuli ba Carlo na ba Mia, abafyashi abengi na bo nga babeba ukuti umwana wabo ali no bulwele nelyo ubulema, nangu bengaba ne nsansa, abengi balasakamikwa sana.

Bushe mwalikwata umwana uwalemana? Nalimo mulasakamikwa ukutila te kuti mukwanishe ukumusunga. Nga e fyo mumfwa mwilasakamikwa sana. Abafyashi banenu abakwata abana abalemana, balishiba ifya kucita nga bakwata amafya ayo na imwe mukwatako. Natulande pa mafya yatatu ayaseeka sana ayo nalimo mwingakwata e lyo mumone ne fyo amashiwi yaba mu Baibolo yengamwafwa.

UBWAFYA NAMBA 1: UKUFILWA UKUSHININKISHA UKUTI UMWANA WENU ALILEMANA.

Abafyashi abengi cilabasakamika sana nga babeba ukuti umwana wabo alilwala. Ba Juliana abena Mexico batile: “Nalifililwe ukusumina ilyo badokota batile umwana wesu Santiago alilwele ubulwele bwa kuli bongobongo ubo batila cerebral palsy. Ala nalipeshiwe amano!”  Abafyashi bambi na bo kuti bayumfwa nge fyo abafyashi banabo ba Villana abena Italy bayumfwile. Batile: “Te mulandu no mushinku wandi, nasalilepo ukuti nangu cibe shani, mfwile fye ukukwata umwana. Nomba ino nshita umwana wandi nga alecula ku bulwele bwa Down syndrome, ndayumfwa uwa mulandu.”

Nga mulomfwa ububi nelyo mulaipeela imilandu pa fyo umwana wenu alemana, ico mufwile ukwishiba ca kuti ukuyumfwa ifi twakalubana. Lesa tapangile abantu ukuti balelwala. (Ukutendeka 1:27, 28) Te ca cifyalilwa abantu ukusumina ifyabipa ifingacitikila abana babo. Kanshi ca cifyalilwa fye umufyashi ukuba no bulanda nga aishiba ukuti umwana wakwe alilemana. Na kabili pa kapita inshita pa kuti mukabeleshe ukusunga umwana walemana e lyo no kuleka ukusakamikwa sana.

Kuti mwacita shani nga mulaipeela imilandu pa fyo umwana wenu alemana? Mufwile ukwishiba ukuti takwaba uwishiba nga ca kuti umwana akafyalwa no bulwele bwa kupyana e lyo ne fyo icifulo akafyalilwako ne fintu fimbi fikakuma ubumi bwa mwana. Limo kuti mulepeela na bena mwenu imilandu. Tamufwile ukucita ifyo. Lelo mufwile ukulabombela pamo na bena mwenu no kubika sana amano ku kusunga umwana wenu.—Lukala Milandu 4:9, 10.

IFYO MWINGACITA: Fwailishenipo fimo pa fyo umwana wenu alwala. Baibolo itila: “Amano e yalenga ukuti ulupwa lube ulusuma, kabili ukwiluka e kulenga ukuti lwikatane.”—Amapinda 24:3, ukulingana na Baibolo ya New Century Version.

Kuti cawama ukwipushako badokota e lyo no kubelenga ifitabo ifyo abantu bacetekela ifilanda pa bulwele umwana wenu alwala. Kuti twapashanya ukusambilila pa bulwele umwana wenu alwala ku kusambilila ululimi ulupya. Pa kubala kuti cayafya ukusambilila, lelo kuti mwasuka mwaishiba.

Ba Carlo na ba Mia abo tulandilepo kale, baileipusha badokota e lyo na kabungwe akabombela sana pa bulwele umwana wabo alwala. Batile: “Ici calengele twaishiba amafya ayo tufwile ukwenekela pa bulwele bwa Down syndrome e lyo ne fintu fimo ifyo uwalwala ubu bulwele engakwanisha ukucita. Twamwene ukuti kanshi umwana wesu kuti acitako ne fintu fimo ifyo na bantu abashalwala bengacita. Ici calengele twaleka ukusakamikwa sana.”

ESHENIKO IFI: Bikeni amano ku fyo umwana wenu engakwanisha ukucita. Mulecitila ifintu pamo no lupwa lonse. Nga ca kuti umwana wenu akwanisha ukucita fimo, nangu fye kantu akanono, mulemutasha apo pene no kusekelela pamo nankwe.

UBWAFYA NAMBA 2: UKUNAKA NO KUYUMFWA UWAPELELWA.

Nalimo kuti muleyumfwa ukuti ukusakamana umwana wenu umulwele kulamunasha sana. Ba Jenney abena New Zealand batile: “Ilyo umwana wandi bamusangile no bulwele bwa mu mungololo ubwa spina bifida, nalenaka sana ica kuti no kulila nalelila nga nabombako ne milimo imbi iya pa ng’anda.”

Ubwafya bumbi mwingakwata kuba abatalalwila. Ba Ben balikwata umwana uwalwala ubulwele bwa micincili ubwa muscular dystrophy e lyo no bwa Asperger syndrome. Batile: “Abantu abengi balafilwa ukumfwikisha ifyo tupitamo ilyo tuletensha umwana.” Nalimo mulafwaisha ukulanda na bafyashi banenu, lelo nga tabakwata abana abalemana limbi mulafilwa ukubalondolwelako amafya mukwata.

IFYO MWINGACITA: Mule-ebako aba kumwafwako ukusakamana umwana kabili mwilakaana nga balefwaya ukumwafwa. Ba Juliana abo tulandilepo kale batile: “Ine na bena mwandi tulomfwa insoni limo ukulomba abantu ukutwafwako ukusakamana umwana. Na lyo line twasango kuti tufwile fye ukuleka abantu bambi ukutwafwako. Abantu bambi nga batwafwako, tatuyumfwa abapelelwa.” Ilyo kuli ukwangala capamo nelyo ukulongana kwa Bwina Kristu, mwilakaana nga ca kuti cibusa wenu nelyo lupwa lwenu alefwaya ukwikala no mwana wenu. Ipinda lya mu Baibolo litila: “Ukutemwa kwa kwa cibusa wa cishinka takupwa, kabili uyu cibusa ni munyina uufyalwa ilyo kuli ubucushi.”—Amapinda 17:17.

Mulesakamana no bumi bwenu. Nga filya fine motoka iitwala abalwele ku cipatala ikabila lyonse amafuta pa kuti itwalilile ukutwala abalwele ku cipatala, na mwe baletensha umulwele mufwile ukulalya bwino pa kuti mulekwata amaka ya kutensha kabili mufwile no kulatukusha umubili e lyo no kulatuushako. Ba Javier abakwata umwana uwalemana batile: “Umwana wandi tenda, kanshi pa kuti fye nkwate amaka ya kumukunkulusha mfwile fye ukulya bwino.”

Kuti mwasakamana shani ubumi bwenu ilyo muletensha? Abafyashi bamo balalekanina pa kutensha umwana. Ne ci cilalenga umufyashi uushiletensha, ukukwatako inshita ya kutuusha nelyo ukucitako utuntu twa pa lwakwe. Mufwile ukulubulako inshita mubomfya ukucitamo ifintu ifishacindama no kuibomfya ku kusakamana ubumi bwenu. Ukucita ifi takwayanguka. Lelo nga fintu ba Mayuri, abena India balandile: “Mu kuya kwa nshita kulaba ukubelela.”

 Ebeniko abanenu abo mwacetekela sana. Abanenu abakwata abana abashalemana na bo bene kuti bamukoselesha. Mufwile no kulapepa kuli Yehova Lesa. Bushe ipepo kuti lyamwafwa? Ba Yazmin, abakwata abana babili abalwala ubulwele bushipola ubulenga umuntu ukukwata ubwafya pa kupeema na pa kusungulula ifya kulya batile: “Kulaba inshita shimo ilyo ifintu fibipa sana ica kuti ine na mano yalapela. Na lyo line, ndapepa kuli Yehova ukuti angafwe no kunkosha. Nga napepa ndomfwako bwino.”—Amalumbo 145:18.

ESHENIKO IFI: Bebeteni ifya kulya mulya, inshita mutukushishapo umubili e lyo na ma-awala mulaala. Moneni ifyo mwingalubulako inshita mubomfya ukucitamo ifintu ifishacindama no kuibomfya ku kusakamana ubumi bwenu. Nga mwamona ukuti ifintu fimo ifyo mucita tafilingile ukuficita pali iyo nshita, muleficita pa nshita imbi iyalinga.

UBWAFYA NAMBA 3: UKUBIKA SANA AMANO KU MWANA WENU UWALWALA UKUCILA ABANA BAMBI.

Ifyo umwana alwala filakuma ifya kulya ulupwa lulya, ififulo bayako ku kwangala e lyo ne nshita abafyashi bapoosa ukuba na cila mwana. Ici kuti calenga abana bambi ukumona kwati tababapoosako amano. Ne cabipisha ca kuti abafyashi kuti balepoosa inshita iikalamba ukusakamana umwana ica kuti na mu cupo cabo mwaba amafya. Ba Lionel aba ku Liberia batile: “Inshita shimo umukashi wandi alailishanya ukuti e usakamana fye umwana wesu umulwele no kuti ine nshabikako sana amano. Ng’umfwa fye kwati alansaalula ica kuti limo ndamwasuka bubi bubi.”

IFYO MWINGACITA: Pa kulanga abana benu bonse ukuti mwalibatemwa, mulepekanya ukucita ifintu ifyo batemwa. Ba Jenney abo tulandilepo kale batile: “Inshita shimo tulacitilako umwana wesu umukalamba ifyo engatemwa sana pamo nga ukuyaliila pamo nankwe ku cifulo ico atemwa sana uko bashitisha ifya kulya.”

Pa kucefyako amafya mu cupo cenu, mufwile ukulalanshanya e lyo no kulapepela pamo na bena mwenu. Ba Aseem, abena India abakwata umwana uwalwala cipumpuntu batile: “Nangu ca kuti ine no mwina mwandi inshita shimo tulanaka sana no kukalipwa umutima, lelo tulasanga inshita ya kulanshanya no kupepela pamo. Cila lucelo ilyo abana bashilabuuka, tulalanshanya ilembo lya mu Baibolo.” Inshita abaupana bamo basanga iya kulanshanya bwino, ni lintu bashilaya mu kulaala. Ilyo mulelanshanya no kupepa, mufwile ukulanda fyonse ukufuma pa nshi ya mutima. Ukucita ifi kuti kwakosha icupo cenu ilyo mulekwata amafya ayakalamba. (Amapinda 15:22) Abaupana bamo batile: “Inshita shimo isho twaipakishe sana capamo isho twibukisha, ni lintu twalepita mu mafya sana.”

ESHENIKO IFI: Muletasha abana benu pa fyo bamwafwako ukusakamana umwana uwalwala. Lyonse mulelanga abana benu na bena mwenu ukuti mwalibatemwa kabili mulatasha pa fyo bacita.

MWILASAKAMIKWA SANA

Baibolo yalaya ukuti nomba line Lesa akafumyapo amalwele yonse no bulema ificusha bonse abakalamba na baice. (Ukusokolola 21:3, 4) Pali ilya nshita, “takuli umwikashi uukatila: ‘Nindwala.’” *—Esaya 33:24.

Nangu ca kuti mwalikwata umwana uwalemana, kuti mwakwanisha ukumusunga. Ba Carlo na ba Mia abo tulandilepo kale batile: “Mwilasakamikwa nga ca kuti ifintu fyonse filemoneka ukuti tafile-enda bwino. Mulebika sana amano ku fintu ifisuma ifyo umwana wenu engakwanisha ukucita pantu na kuba fingi.”

[Amafutunoti]

MUYIPUSHE AMUTI . . .

▪ Bushe finshi ncita ifilenga bucibusa bwandi na Lesa ukukosa, ukukanalasakamikwa sana e lyo no bumi bwandi ukuba ubusuma?

▪ Ni lilali nalekelesheko ukutasha abana bandi bambi pa fyo batwafwa?

[Icikope pe bula 12]

Mufwile ukulalanga abana benu bonse ukuti mwalibatemwa