Ni Lilali Ilyo Kushakabe Ulupato?

CALI ni pa 28 August, 1963, ilyo ba Martin Luther King, Jr., abena America abaletungulula akabungwe akalandilako abantu pa nsambu bakwata mu bwikashi balandile ukuti: “Ndasubila ukuti bushiku bumo ifintu fikawama.” Ukutula apo balandiile aya mashiwi napapita imyaka 50. Aya mashiwi ayo balandile mu kubwekeshabwekeshapo, abantu abengi baliyatemenwe sana kabili balayebukisha. Aya mashiwi yalanga fye ukuti balikwete isubilo lya kuti bushiku bumo abantu bakaba ne nsansa nga nshi pantu takwakabe ulupato. Nangu ca kuti balandile aya mashiwi ku bena America, ifyo balefwaisha ukuti ulupato lukapwe e fyo na bantu mu fyalo ifingi bafwaisha.

Pa November 20, 1963, ninshi napapita ne myeshi itatu ukutula apo ba King balandiile yalya mashiwi, ifyalo ukucila pali 100 fyatendeke ukukonka ifyo akabungwe ka United Nations Declaration on the Elimination of All Forms of Racial Discrimination kalandile pa lupato. Mu myaka yakonkelepo kwali amafunde na yambi ayalanda pa lupato ayo mu fyalo ifingi batendeke ukukonka. Mu fyalo ifingi balibombesha sana ukufwaya ukupwisha ulupato, lelo bushe ulupato lwalipwa?

Pa March 21, mu 2012, ba Ban Ki-moon ba Kalemba Mukalamba aba kabungwe ka United Nations batile: “Kwaliba ifipangano ifingi ifyasainwa kabili kwaliba no tubungwe utwalekanalekana utufwaya ukupwisha akapaatulula ka mushobo e lyo ne mpatila. Nangu ca kuti mu fyalo ifingi balibombesha ukufwaya ukupwisha akapaatulula ka mushobo, abantu abengi mu calo conse bacili balacula pa mulandu wa kapaatulula ka mushobo.”

Nangu fye ni mu fyalo umo abantu bamoneka kwati balicefyako akapaatulula ka mushobo ne mpatila, na mo mwine ni pa menso fye, lelo mu mitima mwena baliba ne mpatila icine cine. Bamo batila abantu te kuti bapwishe impatila iyo, lelo kuti bacefyanyako fye akapaatulula. Mulandu nshi? Pantu akapaatulula kalamoneka mu fyo umuntu acita ica kutila kuti bamukanda na ku cilye ca milandu pa mulandu wa kapaatulula, lelo ulupato lwena luba mu mutima ica kuti cilafya umuntu ukucefyako ulupato.

Kanshi umuntu pa kuti aleke ukuba no lupato, kano aleka ukutontonkanya ifibi pa bantu bambi. Bushe umuntu kuti aleka ukutontonkanya ifibi pa bantu bambi? Natulande pa bantu bamo abaali no lupato pa kuti tumone ifyo bacitile ifilanga ukuti abantu kuti baleka ukuba ne mpatila kabili tumone ne cingafwa abantu ukuleka ulupato.

BAIBOLO YALIBAFWILE UKUKANABA NO LUPATO

Ba Linda batile: Nafyalilwe mu South Africa. Nalisuulile abena South Africa abafiita bonse kabili nalebamona kwati batuutu, bacabecabe, kabili nshalebamona kwati bantu abo umuntu engacetekela. Nalebamona fye kwati bafwile ukulabombela abantu babuuta. Nshaishibe ukuti nali no lupato, lelo ilyo natendeke ukusambilila Baibolo, naleya ndealuka. Nasambilile ukuti “Lesa taba na kapaatulula” kabili inkanda ya muntu no lulimi alanda tafyacindama, lelo icacindama sana mutima wa muntu. (Imilimo 10:34, 35; Amapinda 17:3) Ilembo lya Abena Filipi 2:3 lyalingafwile ukuti nga ndemona abantu bonse ukuti balincila, nkaleka ukuba no lupato. Ukulakonka ifilanda amalembo pamo nga aya kwalingafwile ukutemwa abantu bambi te mulandu no mushobo ne nkanda. Ino nshita nalitemwa  pantu nalileka ukuba no lupato ulwantenkele ubusha.

Ba Michael batile: Nakuliile ku Australia ku ncende ukwaleikala sana abantu babuuta. Ici calengele mpate abena Asia, maka maka amaChinese. Nga ndi muli motoka e lyo namona uulemoneka kwati mwina Asia, naleisula iwindo no kumweba amashiwi ya musaluula pamo nga, “Ukabwelelemo ku mwenu we mwina Asia we!” Ilyo natendeke ukusambilila Baibolo, naishileishiba ifyo Lesa amona abantu bonse. Alibatemwa te mulandu no ko bafuma nelyo ifyo bamoneka. Ifyo Lesa atemwa abantu fyalengele ukuti na ine ndetemwa abantu bambi. Ala nalitemwa nga nshi ifyo nayaluka! Ino nshita ndomfwa bwino ukuba na bantu abafuma ku fyalo fimbi kabili aba nkulilo imbi. Ukuba pamo na bantu abafuma ku fyalo fimbi kwalilenga naishiba ifingi pa bantu bambi kabili ici calinenga ukuba ne nsansa.

Ba Sandra batile: Bamayo bafumine mwi tauni ilyo beta ati Umunede. Ili itauni lyaba mu Citungu ca Delta, mu Nigeria. Balupwa lwa batata bena bafuma ku Citungu ca Edo kabili balanda ululimi lwa ciEsan. Pa mulandu wa kuti abafyashi bandi bafumine ku ncende ishapusana, bamayo balebakankamba sana kuli balupwa lwa batata ukufikila fye nelyo bafwile. Ici calengele mfulwe sana ica kuti nalilapile ukuti nshakatale ng’umfwanapo nelyo ukuupwa ku wafuma ku Citungu ca Edo uulanda ululimi lwa ciEsan. Lelo ilyo natendeke ukusambilila Baibolo, nalilekele ukuba no lupato. Apo Baibolo ilanda ukuti Lesa taba na kapaatulula kabili onse uumutiina alapokelelwa kuli ena, inga ine cinshi ningapatila abantu abalanda ululimi lumbi na ba mitundu imbi? Ici calengele ukuti ntendeke ukulaumfwana na balupwa lwa batata. Ukulakonka ifyo Baibolo ilanda kwalilenga ukuti imbe ne nsansa no kuleka ukusakamikwa. Na kabili ici calilenga ukuti ndeumfwana na bambi te mulandu ne nkanda, umushobo nelyo icalo bafumako. Abena mwandi bafuma ku Citungu ca Edo, uko balanda iciEsan.

 Cinshi calenga ukuti Baibolo yafwe aba twalandapo e lyo na bantu bambi ukukanaba no lupato ne mpatila? Pantu Baibolo Cebo ca kwa Lesa kabili yalikwata amaka yakwalula ifyo umuntu atontonkanya pa bantu bambi e lyo ne fyo abamona. Na kabili Baibolo ilalanda na pa cintu cimbi icingalenga ulupato lwa musango onse ukupwa.

UBUFUMU BWA KWA LESA BUKAPWISHA ULUPATO

Nangu ca kuti Baibolo ilafwa umuntu ukucefyako e lyo no kuleka ukulatontonkanya ifyabipa pali bambi, kwaliba ifintu fimbi fibili ififwile ukufumishiwapo pa kuti ulupato lukapwililile. Ica kubalilapo, lubembu no kukanapwililika. Baibolo ilanda ukuti: “Takwaba umuntu uushibembuka.” (1 Ishamfumu 8:46) Kanshi nangu twingesha shani ukucita icalungama, bonse tulashomboka no lubembu ulwaba muli ifwe ulo na Paulo aleshomboka nalo, uwalembele ukuti: “Lyonse ilyo mfwaya ukucita icalungama, nsanga ndecita icabipa.” (Abena Roma 7:21) Kanshi ilingi line ukukanapwililika ukwaba mu mitima yesu e kulenga ukuti ‘tuletontonkanya ifyabipa’ ifilenga twaba no lupato.—Marko 7:21.

Ica bubili, ni fintu Satana Kaseebanya atunka abantu. Baibolo itila Satana, ni “kepaya wa bantu” kabili “alalufya aba pano isonde bonse.” (Yohane 8:44; Ukusokolola 12:9) Kanshi e mulandu wine ulupato lwaseekela ifi kabili e co na bantu bamonekela kwati tabakatale abaleka ukwipayana, ukupata aba mipepele imbi na ba mishobo imbi e lyo ne misango imbi iya kapaatulula.

E co, pa kuti ulupato lukapwe, kano Satana Kaseebanya e lyo no lubembu no kukanapwililika fikafumishiwepo. Baibolo ilanda ukuti Ubufumu bwa kwa Lesa e bukafumyapo Satana na fyonse ifi.

Yesu Kristu asambilishe abasambi bakwe ukulapepa kuli Lesa ukuti: “Ubufumu bwenu bwise. Ukufwaya kwenu kucitwe pano isonde nga mu muulu.” (Mateo 6:10) Ubufumu bwa kwa Lesa fye, e bukapwisha akapaatulula konse ne mpatila.

Ilyo Ubufumu bwa kwa Lesa bukalateka pano calo, Satana ‘bakamukaka,’ e kuti takakwate amaka ya ‘kulufya inko.’ (Ukusokolola 20:2, 3) Lyena kukaba “isonde lipya,” e kuti abantunse abakekala mu calo “umukaba ubulungami.” *—2 Petro 3:13.

Abantu abakekala mu calo icipya bakaba abapwililika kabili bakalubuka ku lubembu. (Abena Roma 8:21) Abakaba mu Bufumu bwa kwa Lesa, ‘tabakacite ububi nangu ubonaushi.’ Mulandu nshi? “Pantu isonde likesulamo ukwishiba Yehova.” (Esaya 11:9) Abantu bakeshiba ifyo Yehova Lesa aaba kabili bakalapashanya imibele yakwe iisuma. Ici cikalenga ulupato lonse ukupwa, “pantu kuli Lesa takwaba kapaatulula.”—Abena Roma 2:11.

[Futunoti]

[Icikope pe bula 5]

Ba Martin Luther King, Jr., ninshi balelanda pa nsambu abantu bonse bakwata

[Abatutuminishe]

© Bob Adelman/Corbis

[Ifikope pe bula 6]

“Nalitemwa pantu nalileka ukuba no lupato ulwa ntenkele ubusha.” —Ba Linda

“Naishileishiba ifyo Lesa amona abantu bonse.”— Ba Michael

[Icikope pe bula 7]

“Nalitendeke ukulaumfwana na balupwa lwa batata.”—Ba Sandra