PASHANYENI ICITETEKELO CABO | RAHABU

“Alungamikilwe ku Milimo Yakwe Iisuma”

CILI ni ku macaca, Rahabu aima alengela pa windo pa kuti amone ifilecitika ku nse ya musumba wa Yeriko. Ati aloleshe, amona abashilika abena Israele abalefwaya ukusansa umusumba na balongana. Ilyo batendeka ukushinguluka umusumba na kabili, ulukungu luleima kabili mu musumba muli ne congo ca mapenga ayo balelisha.

Apo Rahabu aali mwina Yeriko, alishibe bwino umwapitile imisebo, umwali amayanda, ukwali ama maliketi e lyo na matuuka. Alishibe na bwino sana abantu ba muli uyu musumba. Afwile alemona ifyo abena Yeriko baleba no mwenso ilyo abena Israele baleshinguluka umusumba cila bushiku. Nangu ca kuti amapenga abena Israele balelisha yalepanga icongo mu mansa na mu misebo ica kuti yaletiinya abena Yeriko, Rahabu ena taali no mwenso.

Pa bushiku bwalenga 7, Rahabu alimwene uko abashilika abena Israele batendeke ukushinguluka umusumba wa Yeriko lucelocelo. Pa bashilika abo amwene, pali na bashimapepo abalelisha amapenga abasendele ne cipao ca mushilo icalelanga ukuti Yehova aali nabo. Elenganyeni ukuti Rahabu naikata ku mwando wa kashika uulepeelela kwi windo ilyali ku fibumba fyakosa ifya musumba wa Yeriko. Ulya mwando ufwile waleibukisha Rahabu ukuti aali no kupusuka capamo no lupwa lwakwe ilyo umusumba wali no konaulwa. Bushe ifi Rahabu acitile fyalangile ukuti alipondokeele abantu bakwe? Awe iyo, Yehova talemumona ifyo, lelo alemumona ukuti aali mwanakashi uwakwete icitetekelo icakosa. Natubale tulande pa fyo Rahabu aali e lyo tumone ne fyo twingasambililako ku fyo acitile.

RAHABU CILENDE

Rahabu aali ni cilende. Akale, bamo abalanda pa fyaba mu Baibolo balekaana ukuti Rahabu taali ni cilende, lelo akwete fye ing’anda umwalefikila abeni. Lelo Baibolo tayapita na mu mbali, yalilanda fye icishinka ukuti Rahabu aali ni cilende. (Yoshua 2:1; AbaHebere 11:31; Yakobo 2:25) Abena Kanaani bafwile tabalemona ukuti bucilende bubi. Nangu ca kuti abena Kanaani tabalemona ukuti bucilende bubi, Rahabu ena afwile alecula sana na kampingu pa fyo alecita. (Abena Roma 2:14, 15) Alilwike ukuti ifyo alecita fyali fya bunani. Nalimo alemona kwati takuli incito imbi engabomba ku kusakamana ulupwa lwakwe nga filya fine bacilende abengi batontonkanya.

Ukwabula no kutwishika, Rahabu afwile alefwaisha ukuleka bucilende. Mu musumba aleikala mwalifulile sana abalecita ulukaakala, ubupulumushi e lyo na baleulungana na ba lupwa lwabo ne finama. (Ubwina Lebi 18:3, 6, 21-24) Imipepele e yalengele ukuti ifi fintu fyabipa filecitika. Pa matempele e po balecitila ubulalelale kabili e po baleocela no kutuula abana babo amalambo kuli tulesa twa bufi pamo nga Baali e lyo na Moleke.

Yehova alemona fyonse ifyalecitika mu Kanaani. Na kuba pa mulandu wa fyo balecita, Yehova atile: “Icalo calikowela, na ine ndi no kukande ci calo pa membu sha ciko, ne calo cikaluka abekashi ba ciko.” (Ubwina Lebi 18:25) Bushe ifi Lesa atile ali no “kukanda ici calo pa membu sha ciko,” aloseshe mwi? Aloseshe mu kuti aali no kubakanda pantu alilaile abena Israele ukuti: “Yehova Lesa wenu akatamfya ishi nko ku cinso cenu panono panono.” (Amalango 7:22) Ilyo  ashilalanda aya mashiwi, Yehova “Lesa uushingabepa,” alilaile ukupeela ulupwa lwa kwa Abrahamu icalo ca Kanaani.—Tito 1:2; Ukutendeka 12:7.

Na kabili Yehova alandile no kuti aali no kulofya inko shimo. (Amalango 7:1, 2) Apo Yehova ni “Kapingula [uwalungama] uwa pano isonde ponse,” alishibe ifyali mu mitima ya balya bantu ne fyo batemenwe ukucita ifyabipa. (Ukutendeka 18:25; 1 Imilandu 28:9) Bushe Rahabu aleumfwa shani ukwikala mu musumba uwali no konaulwa? Afwile alisakamikwe sana pantu alyumfwile ifyo Lesa aonawile abena Egupti abalecusha abena Israele. Na kuba icalo ca Egupti, e calo icakwatishe sana amaka pali ilya nshita. Aba bene abena Israele abo aletiina, e baali mupepi no kusansa umusumba wa Yeriko! Nomba aba mu musumba bena tabapooseleko na mano, batwalilile fye ukucita ifyabipa. Kanshi e mulandu wine Baibolo ilandila pa bena Kanaani ukuti bantu “abashali ne cumfwila.”—AbaHebere 11:31.

Rahabu ena taali nga bena Kanaani bambi. Pa myaka iingi afwile aletontokanyapo sana pa fyo aleumfwa pa bena Israele e lyo na pali Lesa wabo, Yehova. Lesa wa bena Israele alipuseneko sana kuli tulesa twa bena Kanaani. Mu nshita ya kusuula no kucusha abantu bakwe, Yehova ena alebacingilila no kubacindika. Na kabili alicindike sana abanakashi, pantu talefwaya ukuti balebabomfya mu kupepa kwakowela kabili talefwaya abaume ukulabamona kwati bakulaala fye na bo no kuti onse uulefwaya ukulaala na bo kuti abalipila fye indalama e lyo nga alefwaya kuti abashitisha. Ilyo Rahabu aishibe ukuti abena Israele baali kwi shilya lya mumana wa Yordani kabili balefwaya ukubasansa, afwile alisakamikwe sana pantu taishibe ifyali no kucitikila abantu bakwe. Lelo Yehova alimwene ifyali mu mutima wa kwa Rahabu kabili alimwene ukuti ali muntu umusuma.

Muno nshiku namo mwaliba abantu abengi ababa nga Rahabu. Bamona kwati tapali ifyo bengacita pa kuleka ifyabipa kabili ifi filabalenga ukusakamikwa no kuyumfwa kwati tabacindama. Ilyashi lya kwa Rahabu lilenga twashininkisha ukuti ifwe bonse twalicindama kuli Lesa. Nangu ca kutila kuti twayumfwa kwati tatwacindama, Baibolo itila Lesa “taba kutali kuli ifwe umo umo.” (Imilimo 17:27) Lesa taba kutali na ifwe kabili alafwaya bonse abamutetekela ukuba ne subilo lya kuti ifintu fikawama. Bushe Rahabu alikwete icitetekelo?

ALIPOKELELE INENGU

Bushiku bumo, ninshi abena Israele tabalaya mu kusansa abena Yeriko, abaume babili balitandaliile Rahabu. Aba baume balemona kwati takuli uwalabamona, lelo apo aba mu musumba baali no mwenso, abengi balibikileko sana amano ukumona nga kuli abena Israele abengesa ku kulengula icalo. Ilyo Rahabu abamwene fye, afwile alishibe ukuti nangu cibe shani, balya baume baali ni nengu. Lelo Rahabu tapapile ukuti aba baume baisa pa ng’anda pa mwakwe pantu ali ni cilende. Na lyo line, ico aba baume bena balefwaya, kutusha te kulaala na uyu cilende.

Ca cine, aba baume bali ni nengu kabili baali bena Israele. Yoshua uwali umukalamba wa bashilika, e wabatumine ukuyalengula umusumba wa Yeriko pa kuti beshibe nga baali aba maka sana nelyo iyo. Uyu e wali umusumba wa kubalilapo mu Kanaani uo abena Israele baali no kusansa kabili e wali umusumba  uwakwete abantu abakwatishe amaka. Yoshua na bashilika bambi balefwaya ukwishiba ifyo bengacita nga bafika mu musumba. Aba baume balishibe ico bailile ku ng’anda ya kwa Rahabu. Pa ng’anda ya kwa cilende, e po abantu bengaya fye ukwabula ukuti abantu bambi bababikeko amano. Nalimo aba baume balesubila ukuti Rahabu kuti abebako fimo pa fyo abantu ba mu musumba balelanda pa bena Israele.

Baibolo itila Rahabu ‘alipokelele bwino inkombe.’ (Yakobo 2:25) Nangu ca kutila aletunganyapo fimo pali aba baume, Rahabu alibapokelele bwino. Nalimo alefwaya ukwishibilapo na fimbi pali Lesa wabo Yehova.

Abantu abengi balishibe ukuti ku ng’anda ya kwa Rahabu kuli inengu kabili ukwabula no kwikata ku cani imfumu ya mu Yeriko yalitumine inkombe ku ng’anda ku mwakwe. Bushe Rahabu acitile shani? Alishibe ukuti nga acingilila balya abaume abo balemona ukuti balwani babo, baali no kumwipaya capamo no lupwa lwakwe. Na kuba pali iyi nshita, Rahabu alishibe ukuti abaume abo apokelele baali bena Israele abaishile mu kulengula icalo. Apo alishibe ukuti Yehova alicilile balesa ba bena Kanaani, nalimo ici e calengele atontonkanye ukuti afwile ukulapepa Lesa wa bena Israele, Yehova.

Ilyo Rahabu bamwipwishe ukwali inengu, apo pene fye alitontonkenye ifya kulanda ne fya kucita. Alifishile inengu mu tumuti twa kolokondwe uto abikile pa mutenge wa ng’anda ukuti tuume. Lyena aebele inkombe isho imfumu yatumine ukuti: “Ca cine, abaume bacisa kuli ine, lelo nshacishiba uko bacifuma. Nomba pa nshita ya kwisala impongolo ilyo kwacifiita, e lyo aba baume bacifuma. Nshishibe uko bele. Bakonkeni bwangu bwangu, pantu mwalabasanga.” (Yoshua 2:4, 5) Elenganyeni ifyo Rahabu aleumfwa ilyo alelanda ne nkombe sha mfumu uku ninshi alebalolesha na pa menso. Bushe alisakamikwe ukuti nalimo balaishiba ukuti alebabepa fye?

Aba baume tabatwishike nangu panono ifyo abebele, pantu balyendeshe ukulola ku fyabu fya Yordani ku kubafwaya. (Yoshua 2:7) Ilyo inkombe shaile, Rahabu afwile aliishishe icefu. Rahabu alibepele balya baume abalefwaya ukwipaya ababomfi ba kwa Yehova. Umucenjelo abomfeshe walengele abantu ba kwa Yehova ukupusuka.

Ilyo balya baume baile, bwangu bwangu Rahabu aile pa mutenge no kweba inengu shibili ifyo acitile. Na kabili ashebele ukuti abantu bakwe baali sana no mwenso, baletiina abena Israele. Ilyo ishi inengu shaumfwile ifi, shifwile shalyumfwile bwino sana. Abena Kanaani balyumfwile sana umwenso pantu balishibe ukuti Yehova, Lesa wa bena Israele, alikwatishe amaka. Rahabu na kabili alilandile pa cintu cimbi icacindama sana ico twingasambililako. Atile: “Yehova Lesa wenu e Lesa mu muulu na pano isonde.” (Yoshua 2:11) Ifyo aumfwile pali Yehova, fifwile fyalengele ukuti acetekele no kutetekela sana Lesa wa bena Israele.

 Rahabu taletwishika na kutwishika ukuti Yehova ali no kulenga abantu bakwe ukucimfya. E co apaapeete ukuti Yehova akamumfwileko uluse, akamupusushe pamo na balupwa lwakwe. Inengu shalilaile ukuti bakamupususha kabili shamwebele no kuti tafwile ukwebako umuntu nangu umo. Shamwebele no kukobeka umwando wa kashika pe windo lya pa cibumba ca musumba pa kutila abashilika bekamwipaya pamo no lupwa lwakwe.—Yoshua 2:12-14, 18.

Kuti twasambililako icintu cimo icacindama ku fyo Rahabu ali ne citetekelo. Baibolo itila, “umuntu atetekela ilyo aumfwa amashiwi.” (Abena Roma 10:17) Ifyebo fya cine ifyo aumfwile pa fyo Yehova Lesa akwatisha amaka no mulinganya, fyalengele ukuti amucetekele no kumutetekela. Muno nshiku twalishiba ifingi nga nshi pali Yehova. Nga tulebelenga sana Icebo cakwe Baibolo, kuti twamwishiba bwino kabili kuti calenga twamutetekela.

IFIBUMBA FYAKOSA FYABONGOLOKA

Ukwabula ukupoosa ne nshita, inengu shalicitile ifyo Rahabu ashebele. Shabomfeshe intambo iyakobekwe kwi windo ukufuma mu ng’anda, lyena bwangu bwangu shabutukiile ku mpili. Ku kapinda ka ku kuso aka Yeriko uko ishi nengu shaile, kwali sana incengo mu mpili umo shingafisama ukufikila ilyo tashali na kuba mu busanso ubuli bonse pa kubwelelamo ku nkambi ya bena Israele uko shali no kuyashimika ilyashi lisuma ilyo Rahabu ashebele.

Abantu baleikala mu Yeriko balyumfwile sana umwenso ilyo baumfwile ukuti Yehova mu cipesha amano alilengele amenshi ukupatukana mu Mumana wa Yordani pa kuti abena Israele bapite pa mushili uwauma. (Yoshua 3:14-17) Lelo ilyo Rahabu aumfwile fi, alicetekele sana Yehova.

Abena Israele batendeke ukushinguluka umusumba wa Yeriko cila bushiku pa nshiku 6. Ubushiku bwalenga 7 bwena bwalipuseneko. Nge fyo tulandilepo pa ntendekelo ya cino cipande, pa bushiku bwalenga 7 pena abashilika batendeke ukushinguluka umusumba lucelocelo kabili tabaushingulwike fye umuku umo, lelo batwalilile fye ukulaushinguluka. (Yoshua 6:15) Cinshi abena Israele bashingulukiile umusumba ifi?

Pa numa ya kushinguluka umusumba umuku walenga 7, pali ubu bushiku bwalenga 7, abashilika balilekele uku-ushinguluka kabili balilekele no kulisha amapenga. Abantu bafwile balyumfwile sana umwenso ica kuti mu musumba mwatalele fye tondolo. Ilyo Yoshua abapeele icishibilo, abashilika balipundile icine cine, uyu wali e muku wa kubalilapo bacitile ifi. Bushe ifi bapundile fyalengele bamalonda abaali pa muulu wa fibumba fya Yeriko ukutontonkanya ukuti basanswa? Nga e fyo batontonkenye, ninshi tabatontonkenye ifi pa nshita ntali pantu batendeke fye ukumfwa uko ifibumba fikalamba ifya musumba fyalesunkana. Ifibumba fyalisunkene icine cine ica kuti fyalilepwike fyabongolokela na pa nshi. Ilyo ulukungu ulwalefutumuka ku fibumba ifyalebongoloka lwacepeleko, abena Israele balimwene ukuti kwali icibumba icishabongolweke. Ne calengele ukuti ing’anda ya kwa Rahabu ibongoloka, ni co aali ne citetekelo cakosa. Rahabu afwile alitemenwe sana ukumona ifyo Yehova amucingilile! * Yehova alicingilile no lupwa lwakwe.—Yoshua 6:10, 16, 20, 21.

Abena Israele na bo balicindike Rahabu pa mulandu wa fyo ali ne citetekelo. Ilyo bamwene ukuti ing’anda imo taibongolweke, balishibe ukuti nangu cibe shani Yehova alicingilile Rahabu. Ena no lupwa lwakwe fye e bo Lesa apuswishe ilyo aonawile ulya musumba. Pa numa, Rahabu balimupeele incende apa kwikala mupepi ne nkambi ya bena Israele. Mu kupita kwa nshita, Rahabu atendeke ukwikala na bena Israele pa numa ya kuupwa kuli Salumoni. Umwana wabo Boasi ali ne citetekelo icakosa kabili e waupile Ruti umwina Moabu. * (Ruti 4:13, 22) Imfumu Davidi e lyo na Yesu Kristu uwali Mesia, batuntwike kuli ulu ulupwa ulwakwete icitetekelo sana.—Yoshua 6:22-25; Mateo1:5, 6, 16.

Ilyashi lya kwa Rahabu lilanga ukuti Yehova alamona ukuti ifwe bonse twalicindama. Yehova aleshiba ifiba mu mitima yesu kabili alatemwa nga asanga ukuti twalikwata icitetekelo nga cilya Rahabu akweteko. Icitetekelo Rahabu akwete calengele ukuti acitepo fimo. Baibolo itila “alungamikiilwe ku milimo yakwe iisuma.” (Yakobo 2:25) Ala kuti cawama nga nshi nga twaba ne citetekelo nga Rahabu!

[Amafutunoti]

[Icikope pe bula 12]

[Icikope pe bula 13]

Rahabu alitetekele Lesa wa bena Israele

[Icikope pe bula 14]

Rahabu alibikile ubumi bwakwe mu kapoosa mweo pa kufisa ababomfi ba kwa Yehova babili mu tumuti twa kolokondwe