IFINGALENGA ULUPWA UKUBA NE NSANSA

Ifyo Mwingacita pa Kuti Tamuleumana no Mwana

“Ilyo umwana wandi umukashana aali ne myaka 14, alilekele ukung’umfwila. Nga namweba ati, ‘Isa tulye,’ alenjasuka ati, ‘Nalalya ne mwine apo ndefwaila.’ Nga namwipusha ukuti, ‘bushe naupwisha ukubomba imilimo ya pa ng’anda?’ alenjasuka ati ‘Mwilancusha!’ Kanshi ilingi line twaleumana fye.” E fyalandile ba MAKI, abekala ku JAPAN. *

Nga mwalikwata umwana umusepela, limo nangu mwingesha shani ukumusunga bwino, akulamukalifya kabili mwakulaumana. Ba Maria, abena Brazil, abakwata umwana uuli ne myaka 14 batile: “Umwana wandi umukashana nga taleumfwila ifyo ndemweba, ndafulwa sana ica kuti tulomana no kuumana.” Ba Carmela, abekala ku Italy, na bo e bwafya bakwata. Batile: “Ilingi line tulomana icabipisha no mwana wandi ica kuti alaya na mu kuikomena ku muputule wakwe.”

Mulandu nshi abalumendo na bakashana bamo bomanina sana na bafyashi? Bushe banabo balenga? Nalimo. Baibolo itila ifibusa kuti fyalenga umuntu ukuba umusuma nelyo umubi. (Amapinda 13:20; 1 Abena Korinti 15:33) Cimbi icilenga abana ukulaumana sana na bafyashi, fintu batamba mu mafilimu ifilenga balemona kwati ukuumana na bafyashi kwaliba fye bwino.

Lelo kwaliba ifintu fimo ifyo mufwile ukwishiba ifingamwafwa ukwishiba ifyo mwingacita pa kuti muleumfwana no mwana wenu. Natulande pali fimo.

UMWANA WENU E LYO ALESAMBILILA UKUPELULULA NGO MUKALAMBA

Umutumwa Paulo alembele ukuti: “Ilyo nali umwaice, nalelanda ngo mwaice, naletontonkanya ngo mwaice, nalepelulula ngo mwaice; lelo nomba ndi mukalamba, nalileka ifya bwaice.” (1 Abena Korinti 13:11) Nga fintu Paulo alembele, ifyo abana batontonkanya fyalipusana sana ne fyo abakalamba batontonkanya. Fyapusana shani?

Abaice bacita fye ifintu ukwabula ukutontonkanyapo bwino. Lelo abakalamba bena balafwaya ukwishiba umo ifintu fimo filolele kabili  balatontonkanyapo sana pa fyo balefwaya ukucita. Ku ca kumwenako, abakalamba balafwaya ukwishiba ububi no busuma bwingaba mu fyo balefwaya ukucita e lyo ne fyo bambi bengomfwa nga bacita ifyo fintu. Lelo abana bena e lyo balesambilila ukupelulula nga bakalamba.

Baibolo ikoselesha abacaice ‘ukulalingulula.’ (Amapinda 1:4) Na kuba, Baibolo ikoselesha Abena Kristu bonse ukuti bafwile ukuba na “maka aya kupelulula.” (Abena Roma 12:1, 2; AbaHebere 5:14) Lelo inshita shimo, umushinku umwaice afikilepo kuti walenga atendeka ukulaumana na imwe nangu fye pa tuntu utwa cabecabe. Limo na lyo kuti amweba fimo ifyo imwe mulemona ukuti tafili bwino. (Amapinda 14:12) Nga mwamona ukuti ifyo amweba tafili bwino, bushe kuti mwalanshanya shani nankwe ukwabula ukuti muleumana?

ESHENIKO IFI: Mufwile ukwishiba ukuti umwana wenu e lyo alesambilila ifya kupelulula ngo mukalamba e lyo nalimo te kuti acite ne fyo acilatontonkanya. Pa kuti mwishibe ifyo aletontonkanya, mufwile mwabala mwamutasha. (“Naumfwa bwino ukwishiba ifyo uletontonkanya nangu ca kuti nafipusana ne fyo ndetontonkanya.”) Lyena mwafweni ukwishiba nampo ifyo acilafwaya ukucita fyaciba fye bwino nelyo iyo. (“Bushe ifyo wacilanda kuti fya kwafwa mu fintu ifyalekanalekana?”) Nga mwapelulushanya nankwe ifi, kuti mwamona ukuti nomba umwana wenu ailuka ukuti ifyo acilafwaya ukucita tafyaciba bwino.

Nga mulelanda no mwana wenu, tamufwile ukulamona kwati ifyo mwamweba e fyo afwile fye ukukonka. Nangu ca kuti ilyo mulelanda nankwe kuti amoneka kwati tabikileko amano, mu kupita kwa nshita ifyo alecita e fikalanga ukuti kanshi alyumfwile sana ifyo mwalemweba. Kabili limbi kuti atendeka no kutwanga pa fyo ifintu fyawama.

“Limo naleumana no mwana wandi umulumendo pa tuntu fye utunono. Ku ca kumwenako, limo twaleumanina pa fyo aleonaula ifintu nelyo pa kuseka nkashi yakwe. Lelo ilingi line calemoneka kwati alefwaya namwipusha no kumfwikisha icacilenga acite ifintu fimo. Alefwaya namwipusha ukuti, ‘Kanshi e fyo ca ciba?’ nelyo ‘Kanshi e fyo ulefwaya ukucita?’ Nga ca kuti nalecita ifi, nalimo no kuumana nga tatwaleumana.” E fyalandile ba Kenji, abekala ku Japan.

UMWANA WENU ALEFWAYA UKWISHIBA IFYO ENGACITA

Icintu cimbi icacindama nga mulekusha umwana, kumusambilisha ifya kuyaikala bwino nga atendeka ukulayikalila. (Ukutendeka 2:24) Pa kuti akayeikala bwino, mufwile ukumwafwa ukwishiba ifyo engacita pa kuti akabe umuntu musuma. Nga ca kuti atunkwa ukucita ifyabipa, umwana uwafundwa bwino tafwile ukutontonkanya fye pa bubi buli mu fyo atunkwa ukucita, lelo afwile no kutontonkanya pa fikafumamo. Afwile no kuyipusha ukuti, ‘Fintu nshi mona ukuti fyalicindama sana? Bushe naba shani? Bushe umuntu uwaba ifyo naba, kuti acita shani nga akwata ubu bwafya?’—2 Petro 3:11.

Baibolo yalilanda pali Yosefe ukuti alishibe ukuti aali muntu wa kwa Lesa. Ku ca kumwenako, ilyo muka Potifa amupatikishe ukuti olungane nankwe, Yosefe atile: “Kuti nacita shani ububi bwakula ifyo no kubembukila Lesa?” (Ukutendeka 39:9) Nangu ca kuti pali ilya nshita Lesa aali talapeela abena Israele ifunde ilyalandile pa kukanacita ubucende, Yosefe alishibe bwino ukuti Lesa alipata abacita ubucende. Na kuba, amashiwi alandile aya kutila “kuti nacita shani,” yalanga ukuti alipatile ifyo Lesa apata.—Abena Efese 5:1.

Apo umwana wenu nomba musepela, nafika pa mu shinku wa bukalamba. Ifyo asalapo ukucita kuti fyamwafwa ukushipikisha abanankwe nga bamutunka. (Amapinda 1:10-15) Na lyo line, ifyo asalapo ukucita, kuti fyalenga aleka ukulamumfwila. Nga aleka ukumumfwila, kuti mwacita shani?

ESHENIKO IFI: Ukucila ukulaumana nankwe, kuti mwamweba ukubwekeshapo ifyo acilanda pa kubala. Nalimo kuti mwatila, (“Ndefwaya ng’umfwikishe ifyo wacisosa. Bushe wacitila . . .”) Lyena kuti mwamwipusha ukuti, (“Cinshi ulemwena ukuti ifyo ulefwaya ukucita fili fye bwino?” nelyo “Cinshi ca cilenga ukuti ufwaye ukucita ifi?”) Mwipusheni bwino bwino pa kuti alande ifyo aletontonkanya. Nga ca kuti ifyo aletontonkanya nafipusana ne fyo mulefwaya lelo fili fye bwino, mufwile ukulanga umwana wenu ukuti tamulesuusha ifyo aletontonkanya.

Ifyo umwana wenu alefwaya ukuba e lyo ne fintu ifyo amona ukuti fyalicindama sana kuti fyamwafwa. Na kuba, Baibolo itila Abena Kristu tabafwile ukuba nga abana abanono ‘abasendwa nga ku mabimbi nangu ukutwalwa uku no ku, ku mwela onse  uwe sambilisho.’ (Abena Efese 4:14) Kanshi muleafwa umwana wenu ukuba umuntu umusuma no kumwafwa ukwishiba ifintu ifyacindama ifingamwafwa.

“Abana bandi abakashana nga bamona ukuti nimbikako amano ku fyo balelanda, ilingi line balafwaya ukucita ifyo ndebeba nangu ca kuti nafipusana ne fyo baletontonkanya. Nshifwaya ukubapatikisha ukucita ifyo ndetontonkanya, lelo ndaleka bacita ifyo abene balemona ukuti e fili bwino.” E fyalandile ba Ivana, abekala ku Czech Republic.

MULEBEBA IFYA KUCITA, LELO MWILAUMINA KUMO

Nga filya abana abanono bacita nga balefwaya icintu, abalumendo na bakashana bamo balateka abafyashi babo imfine pa kuti fye babasuminishe ukucita ifyo balefwaya. Abana nga balecita ifi libili libili, ninshi tamufwile ukulekapo fye. Nga mulebasuminisha ukucita ifyo balefwaya pa kuti fye baleke ukumupamfya, kuti balya umundemwa kabili kuti balamona kwati lyonse nga balecita ifi, e lyo fye mwingalabasuminisha ukucita ifyo balefwaya. Finshi mwingacita pa kupwisha ubu ubwafya? Mufwile ukukonka ifyo Yesu alandile. Atile: “Lekeni Ee wenu abe Ee, na Iyo wenu abe Iyo.” (Mateo 5:37) Abana benu bakaleka ukuumana na imwe nga baishiba ukuti nga mwakaana icintu ninshi namukaana.

Na lyo line, tamufwile fye ukuumina kumo. Ku ca kumwenako, umwana wenu nga alefwaya ukuti mwalule inshita mwamweba ukufika pa ng’anda, mufwile mwamuleka alondolola ico alefwaila ukuti cibe ifyo. Nga mwacita ifyo, ninshi tamulemutekelesha lelo mulekonka fye ifyo Baibolo ilanda ukuti: “Lekeni abantu bonse beshibe ukuti muli ba mutembo.”—Abena Filipi 4:5.

ESHENIKO IFI: Lanshanyeni na bana inshita bafwile ukulafika pa ng’anda e lyo na mafunde yambi ayo bafwile ukulakonka. Ilyo mushilabeba ifya kucita, mufwile ukuleka balanda ifyo baletontonkanya kabili ilyo balelanda mufwile ukubikako amano. Ba Roberto, abafyashi abena Brazil batile: “Abana bafwile ukwishiba ukuti ico abafyashi babasuminishisha ukucita ifyo balefwaya, ni co balekonka ifyo Baibolo ilanda.

Takwaba umufyashi uushilufyanya. Baibolo itila: “Ifwe bonse tulaipununa imiku iingi.” (Yakobo 3:2) Nga mwamona ukuti na imwe mwacicitapo fimo ifyacilenga ukuti muumane no mwana, ilyo line fye mufwile ukulomba ubwelelo. Nga mulecita ifi, mukalanga ukuti mwali-icefya kabili no mwana wenu na o akulalomba ubwelelo nga e ulufyenye.

“Bushiku bumo pa numa ya kuumana no mwana wandi, nalilombele ubwelelo pa fyo nakalipe. Ici calengele na o ukucefyako ubukali no kukutika ku fyo nalemweba.” E fyalandile ba Kenji, abekala ku Japan.

[Futunoti]

YIPUSHENI AMUTI . . .

▪ Finshi ncita ifilenga ukuti ndeumana no mwana wandi?

▪ Kuti nabomfya shani ifyebo fya muli cino cipande pa kwishiba bwino ifyo umwana wandi aletontonkanya?

▪ Finshi mfwile ukucita pa kuti ndelanshanya bwino no mwana wandi ukwaubula ukuti tuleumana?

[Icikope pe bula 8]

[Icikope pe bula 10]

Abafyashi abasuma balaleka abana ukulalanda ifyo baletontonkanya pa fintu ifyo balefwaya ukucita