•  Bushe Inte sha kwa Yehova beshiba shani nga kuti basefyako amaholide yamo nelyo iyo?

•  Bushe ifi Inte sha kwa Yehova bashisefyako amaholide yamo, balitemwa indupwa shabo?

•  Bushe Inte sha kwa Yehova balalesha abantu ukusefyako amaholide yamo?

 Ilyo Inte sha kwa Yehova tabalapingulapo nga ca kuti bafwile ukusefyako holide imo nelyo iyo, balabala bamona ifyo Baibolo yalandapo. Amaholide yamo e lyo ne mitebeto imo iyo abantu basefya, yalipusana sana ne fyo Baibolo ilanda. Inte sha kwa Yehova tabasefyako imitebeto na maholide ayapusana ne fyo Baibolo ilanda. Nomba amaholide yamo yena, Nte umo na umo alingile ukuisalilapo umwine ilyo ale-esha “ukukanacita icabipa kuli Lesa na ku bantu pa kutila abe na kampingu uwa kaele.”—Imilimo 24:16.

 Amepusho yakonkapo e yamo ayo Inte sha kwa Yehova bayipusha ilyo bashilapingulapo nga bafwile ukusefyako holide imo nelyo iyo. a

•   Bushe muli iyi holide mwaliba ifisambilisho ifyapusana ne fyo Baibolo isambilisha?

   Ishinte lye funde ilya mu Baibolo: “‘Fumenimo muli bena, no kuipaatulako,’ e fyasosa Yehova, ‘kabili mwi-ikatako ku cishasanguluka.’”—2 Abena Korinti 6:15-17.

   Inte sha kwa Yehova balaipaatulako umupwilapo ku fintu ifishasanguluka kabili ifyapusana ne fyo Baibolo isambilisha. E mulandu wine bashisefeshako amaholide umwaba ifi fyakonkapo.

   Amaholide ayafuma ku fisambilisho fya bufi nelyo ku baalepepa tulesa twa bufi. Yesu atile: “Yehova Lesa obe e o ulepepa, kabili eka fye e o ulebombela.” (Mateo 4:10) Apo Inte sha kwa Yehova balakonka ukufunda kwaba pali ili lembo, tabasefyako Krisimasi, Isita, e lyo no bushiku bwa kubalilapo mu May, ubo beta ukuti May Day b, pantu muli aya maholide mwaliba ukupepa tulesa tumbi. Na kabili, tabasefyako amaholide pamo nga ayakonkapo.

  •  Kwanzaa. Icitabo ca Encyclopedia of Black Studies cilondolola ukuti ishiwi lya kuti Kwanzaa “lyafuma ku mashiwi ya mu ciSwahili aya kuti matunda ya kwanza, icipilibula ukuti ‘ifisabo fya ntanshi.’ Ici cilanga ukuti iyi holide yatuntuka ku mitebeto ya kale iyo balesefya mu Africa nga basombola ifya kulya fya kubalilapo.” Nangu ca kuti abengi batontonkanya ukuti ukusefya Kwanzaa takwayampana ne mipepele, icitabo ca Encyclopedia of African Religion calinganya ukusefya Kwanzaa ku kusefya kwa mu Africa umo basefya ukulobolola ifilimwa. Muli uku kusefya kwa mu Africa abantu balepeela imituulo kuli tulesa twabo na ku fikolwe fyabo pa kulanga ukutasha. Kwanzaa iyo abena America abafiita basefya, nayo ine yatuntuka ku kusefya kwa musango uyu ukwa kupeela ifikolwe na tulesa ifya bupe pa kulanga ukutasha.

  •  Mid-Autumn Festival. Icitabo cimo cilanda pali uku kusefya ukubako mu September nelyo mu October ukuti, “kusefya uko batasha lesa mwanakashi uwa mweshi.” (Holidays, Festivals, and Celebrations of the World Dictionary) Icitabo cimbi na co cilanda ukuti “ilyo balesefya iyi holide, abanakashi balakontamina lesa mwanakashi.”—E filanda icitabo ca Religions of the World—A Comprehensive Encyclopedia of Beliefs and Practices.

  •  Thanksgiving (Ukulanga ukutasha). Nga filya fine caba kuli Kwanzaa, iyi holide nayo yatuntuka ku kusefya kwalebako kale umo balecindika balesa balekanalekana pa numa ya kusombola. Mu kupita kwa nshita, “amacalici ya Bena Kristu yalitendeke ukulasefya iyi mitebeto ya kale.”—E filanda icitabo ca A Great and Godly Adventure—The Pilgrims and the Myth of the First Thanksgiving.

   Amaholide umwaba ukupuupa imipashi nelyo umwaba ukusumina mu mashuko. Baibolo ilanda ukuti bonse ‘abateyanishisha lesa we Shuko itebulo’ baba pa bantu ‘abasha Yehova.’ (Esaya 65:11) E co Inte sha kwa Yehova tabasefyako amaholide yakonkapo:

  •  Ukusefya Icaka. Icitabo cimo citila pa kusefya umwaka upya “abatemwisha ukwangala no kunwa ilingi line balalya ifya kulya ifyo balemona ukuti kuti fya bapeela ishuko mu mwaka upya. Ilyo balesefya umwaka upya balalanda ifyo balefwaya ukupwishishisha muli uyo mwaka. Ifi bacita fyatendekele ku bena Babiloni, abalelaya fimo pa kuti babapaala kuli balesa wabo.”

  •  Ukusefya Umwaka Uupya ukwa bena China (Chinese New Year nelyo Korean New Year). Icitabo ca Mooncakes and Hungry Ghosts—Festivals of China cilanda ukuti “pali iyi inshita ya mwaka, ifibusa e lyo na ba lupwa, balesha apo bengapesha ukucita ifintu ifingalenga bakakwate ifintu ifisuma muli uyo umwaka uupya. Balacindika imipashi e lyo na balesa babo kabili baleenekela ne fintu ifisuma muli uyo mwaka.” Icitabo cimbi ica Encyclopedia of New Year’s Holidays Worldwide naco cilanda ukuti ifi fine e fyo na bena Korea basefya Umwaka Upya. “Ilyo balesefya balapepa ifikolwe, balapupa imipashi pa kuti batamfye imipashi yabipa na pa kuti bakakwate ifintu ifisuma muli uyo mwaka, kabili balabuka pa kuti beshibe ifyo umwaka baingilamo ukaba.”

   Amaholide ayafuma ku cisambilisho ca kuti umupashi ulatwalilila ukubako umuntu nga afwa. Baibolo taisambilisha ukuti umuntu nga afwa, umupashi wa muntu ulatwalilila ukwikala ku ciyayaya, lelo ilalanda ukwabula no kupita mu mbali ukuti umupashi, maka ayalenga ifya mweo ukuba no mweo. Umupashi nelyo amaka ayalenga umuntu aba no mweo nga wafuma mu mubili wa muntu, umuntu alafwa kabili alabwelela ku mushili. (Lukala Milandu 7:12; Amalumbo 104:29; 36:9) E co Inte sha kwa Yehova bashisefeshako amaholide umwaba no kuya ku manda nelyo ku mfuba uko baya mu kulomba abafwa ukuti babafwe nelyo uko baya mu kupepelako abafwa. Na kabili Inte sha kwa Yehova tabasefyako amaholide yali pe samba ayatungilila icisambilisho ca kuti umupashi taufwa:

  •  All Souls’ Day (Ubushiku bwa Bafwa). Ukulingana ne fyo icitabo ca New Catholic Encyclopedia calana, ubu buba bushiku bwa kwibukisha no kucindika abafwa bonse abali aba cishinka. Ukutula mu myaka ya ba 500 ukufika muli ba 1500 ninshi Yesu alibwelelamo ku muulu, abantu basumine ukuti, imipashi ya bantu bafwa iyalelunguluka ilyo ishilaya ku muulu pa mulandu wa membu abo bantu abafwa bacitile ilyo ashilafwa, yaleisa nge fiwa, nge ndoshi, nge ifyula e lyo na fimbipo pali ubu ubushiku. Kabili abantu abakalifyepo abo bantu ilyo bashilafwa ebo yalekonka.”

  •  Qingming Festival (Ch’ing Ming) na Hungry Ghost Festival. Muli uku kusefya balacindika ifikolwe ifyafwa. Icitabo ca Celebrating Life Customs Around the World—From Baby Showers to Funerals, citila pa bushiku bwa Ch’ing Ming balatwala ifya kulya, ifya kunwa e lyo ne ndalama ku mputa sha fikolwe pa kuti ifikolwe filaba ne nsala, icilaka kabili filaikala ukwabula indalama. Indalama balabala bashoca ilyo tabalashitwala. Na kabili ici cine icitabo cilundapo no kuti, ilyo balesefya ubushiku bwa Hungry Ghost maka maka lilya umweshi onse umoneka, e lyo abafwa bamona sana ifilecitika kuba mweo. Kanshi abantu pali ubu ubushiku balapeela sana umucinshi abafwa ukubikapo fye ne fikolwe fyabo pa kuti bebakalifya.

   Amaholide aya-ampana no kubomfya ifinjelengwe. Baibolo itila: “Onse uubuka imbuko, uucita ifinjelengwe nelyo onse uusobela ifya ku ntanshi nelyo ing’anga, nelyo uulowa nelyo uwipusha ku umfwana ne mipashi nelyo ku waishibisha ifya kusobela nelyo onse uwipusha ku bafwa. . . . wa bunani kuli Yehova.” (Amalango 18:10-12) Inte sha kwa Yehova tabasefyako holide ya Halloween pantu tabafwaya ukucita ifinjelengwe e lyo na ku kusobela ifya ku ntanshi. Na kabili tabasefyako iyi holide yakonkapo:

  •  Songkran. Ishina lya uyu umutebeto uo abena Asia basefya upilibula ‘ukusela’ nelyo ‘ukwaluka.’ Pali ubu ubushiku balalya ne fya kulya kabili abasobela ifya ku ntanshi balasefya uyu umutebeto akasuba nga kaselela mwi bumba lya tanda ilyo beta ukuti zodiacal constellation.—E filanda icitabo citila Food, Feasts, and Faith—An Encyclopedia of Food Culture in World Religions.

   Ukusefya uko basefya pa mulandu wa kukonka amafunde ya kwa Mose, nangu ca kuti amafunde ya kwa Mose yalilekele ukubomba ilyo Yesu apeele icilubula. Baibolo itila: “Kristu e mpela ya Mafunde.” (Abena Roma 10:4) Abena kristu balabomfya amashinte ya mafunde ayaba mu mafunde ya kwa Mose, ayo Yehova apeele abena Israele. Na lyo line tabasefyako imitebeto iyo aya mafunde yalandapo, maka maka imitebeto iilanda pa kusefya pali Mesia uo Abena Kristu baishiba ukuti alisa kale. Baibolo ilanda ukuti: “Ifyo fintu fyaba fye cinshingwa ca fikesa lelo ifya cine cine fya kwa Kristu.” (Abena Kolose 2:17) Uyu e mulandu Inte sha kwa Yehova bashisefeshako iyi mitebeto, na kuba pa kusefya iyi mitebeto balilundamo ne fishali mu Mafunde ifyo Baibolo ishalandapo. Inte sha kwa Yehova tabasefyako iyi mitebeto iili pe samba:

  •  Hanukkah. Uyu umutebeto baleusefya pa kwibukisha ifyo bapeele itempele lya ba Yuda mu Yerusalemu kuli Yehova pa muku walenga bubili. Na lyo line Baibolo ilanda ukuti “Kristu aishile nga shimapepo mukalamba apitile mu cikuulwa ca mushilo icikalamba [nelyo itempele] kabili icapwililika nga nshi icishapangwa ku minwe, e kutila, icishili ca pano calo.” (AbaHebere 9:11) Kanshi Abena Kristu basumina ukuti itempele lya ku mupashi e lyapyana itempele ilyo bakuulile mu Yerusalemu.

  •  Rosh Hashanah. Ubu bushiku bwa kubalilapo muli kalenda ya ciYuda. Kale sana, nga balesefya uyu mutebeto baletuula na malambo kuli Lesa. (Impendwa 29:1-6) Na lyo line apo Yesu Kristu, ali ni Mesia ‘alilenga ilambo no mutuulo ukupwa.’ Kanshi ukutuula amalambo takubomba pali ino nshita.—Daniele 9:26, 27.

•   Bushe iyi holide ilatungilila amacalici ukupepela pamo?

   Ishinte lye funde ilya mu Baibolo: “Uwatetekela kuti aumfwana shani no ushatetekela? Kabili bushe itempele lya kwa Lesa kuti lyaumfwana no tulubi?”—2 Abena Korinti 6:15-17.

   Inte sha kwa Yehova balesha na maka ukuba aba mutende ku bantu bonse, kabili balacindika sana insambu isho abantu bakwata isha kuisalilapo ifyo bafwile ukusuminamo. Na lyo line tabasefyako amaholide ayalenga amacalici yalapepela pamo muli ishi nshila shakonkapo.

   Ukusefya uko aba macalici basefya ukwa kulumbanya umuntu nelyo ukusefya uko bakoselesha imipepele iyalekanalekana ukupepela pamo. Ilyo Yehova aletungulula abena Israele alibebele ifya kukonka nga ca kuti abene ba calo bayamo bapepa balesa bambi, abebele ukuti: “Wikapangana na bo icipangano nelyo na balesa babo. . . Nga ca kutila wabombela balesa babo, cikaba citeyo kuli iwe.” (Ukufuma 23:32, 33) E ico Inte sha kwa Yehova tabasefyako amaholide pamo nga aya ayakonkapo.

  •  Ubushiku abekala calo balomba ubwelelo kuli Lesa (National Repentance Day). Umulashi umo uwa mu buteko uo balembele muli nyunshipepala ya The National, a Papua New Guinean atile abasefyako ubu ubushiku “balisumina mu fyo Abena Kristu basuminamo. Alandile ukuti, ukusefya ubushiku ubo abana calo balomba ubwelelo kuli Lesa “bulalenga abantu mu calo balaba ne mibele iyo Abena Kristu balingile ukukwata.”

  •  Vesak. Ukulingana ne mipepele ya ciBuddha, ubu e bushiku bwashilisha pa nshiku shabo shonse. Icitabo ca Holidays, Festivals, and Celebrations of the World Dictionary citila, ubu e bushiku basefya ilyo Buddha afyelwe, kabili balasefya ne fyo abombele, imfwa yakwe, ukubikapo fye no kufika pa cipimo ca kuti tali na kufyalilwa mu cintu cimbi ilyo afwile.

   Ukusefya kumo nelyo intambi sho imipepele ikonka lelo ifyo Baibolo ishalandapo. Yesu aebele intungulushi sha mapepo ukuti: “Namulenga icebo ca kwa Lesa ukuba ica fye pa mulandu wa ntambi shenu.” Kabili abebele no kuti ukupepa kwabo kwali ukwa fye pantu ‘ifisambilisho balesambilisha mafunde ya bantu.’ (Mateo 15:6, 9) Inte sha kwa Yehova balakonka sana ifi Yesu alandile, e ico tabasefyako imitebeto ya mipepele iingi.

  •  Epiphany (Three Kings’ Day, Timkat, nelyo Los Reyes Magos). Abasefya uyu mutebeto, basefya ababukila kutanda balya abaile kuli Yesu nelyo ulubatisho lwa kwa Yesu. Ukusefya uko abashali Abena Kristu balesefya umwali no kucindika balesa ba menshi, imimana ne milonga, balitendeke ukupangamo ukusefya uko Abena Kristu bengasefyako. (The Christmas Encyclopedia) Ukusefya kumbi ukwapalana no ku bakwita ati Timkat. Muli uku ukusefya namo mwaliba intambi ishingi.—Encyclopedia of Society and Culture in the Ancient World.

  •  Ukusefya ukuya kwa kwa Maria nacisungu ku muulu. Ukulingana ne citabo ca Religion and Society—Encyclopedia of Fundamentalism catile, abantu abasefya uyu umutebeto baishiba ukuti Maria nyina wa kwa Yesu aliya ku muulu no mubili wakwe. Na lyo line Abena Kristu abaliko mu nshiku sha batumwa tabaishibe ici icisambilisho kabili tapaba mu Baibolo apalanga ukuti ifi fyalicitike.

  •  Ukusefya ukupwililika kwa kwa Maria nacisungu uwapwililike ilyo aimite. Icitabo ca New Catholic Encyclopedia cilanda ukuti, “Baibolo tayalandapo ukuti Maria alilubwike ku lubembu ilyo fye aimite. . . Lelo ifi fintu fye Icalici lisambilisha.”

  •  Lent. Ubushiku basefya Lent buba bushiku bwa kulapila e lyo no kufunga. Ukulingana ne citabo ca New Catholic Encyclopedia, batendeke ukusefya Lent “muli ba 300” ninshi palipita ne myaka 200 ukutula apo bapwile ukulemba Baibolo. Ici citabo calandile no kuti pa bushiku bwa kubalilapo ilyo balesefya Lent, “bashimapepo balalemba icilembo ca musalaba pa mpumi sha bantu babo ukubomfya imito. Ukucita ifi kulabebukishako ukuti balingile ukulapila. Icalici lya ba Katolika lyatendeke ukucita ifi mu mwaka wa 1091.

•   Bushe uyu umutebeto ulacindikisha sana abantu, akabungwe nelyo ifishipa fya calo ukucila Lesa?

   Ishinte lye funde ilya mu Baibolo: “Yehova atila: ‘Abe uwatiipwa umuntu uutetekela umuntunse no kuleka umuntunse ukuba e maka yakwe, kabili uo umutima wakwe wafuma kuli Yehova.’”—Yeremia 17:5.

   Nangu ca kuti Inte sha kwa Yehova balatasha pa fyo abantu banabo bacita e lyo no kubapepelako balabapepelako, tabasefyako imitebeto yapala iyi:

   Amaholide umwaba ukupepa kateka nelyo abantu bambi. Baibolo itila: “Pa mulandu wenu, talukeni ku muntunse, uo umupu wakwe waba mu myona yakwe, pantu mulandu nshi uwa kumubikilako amano?” (Esaya 2:22) Ku ca kumwenako, Inte sha kwa Yehova balakonka sana uku ukufunda e ico tabasefyako inshiku sha kufyalwa isha mfumu nelyo bana mfumu abali bonse.

   Ukusefya flagi ya calo (uluunga). Inte sha kwa Yehova tabasefyako ubushiku bwa Flag Day. Mulandu nshi? Pantu Baibolo itila: “Mwe twana, muletaluka ku tulubi.” (1 Yohane 5:21) Abantu bamo tabamona ukuti flagi kalubi, lelo ba Carlton J. H. Hayes abasambilila pa malyashi ya kale balandile ukuti, “icikalamba icishibisha ukuti umuntu alitemwisha icalo cakwe kabili icibomfiwa pa kupepa icalo ni flagi.

   Amaholide umwaba ukupepa abatakatifu. Finshi fyacitike ilyo umuntu uwaletiina Lesa akontamina Petro? Baibolo itila: “Petro alimwimishe, ati: ‘Ima, na ine wine ndi muntu fye.’” (Imilimo 10:25, 26) Apo Petro e lyo na batumwa bambi balikeene ukulapokelela umucinshi wapulishamo, Inte sha kwa Yehova nabo tabasefyako imitebeto iili yonse umwaba ukucindikisha abatakatifu, pamo nga ukusefya ukwakonkapo:

  •  All Saints’ Day. ‘Ubu ubushiku basefyapo abatakatifu lelo ukwafumine uyu mutebeto takwaishibikwa.’—New Catholic Encyclopedia.

  •  Fiesta of Our Lady of Guadalupe. Abena Mexico balasefya ubu ubushiku nga baleibukisha umutakatifu mwanakashi uo bamo basumina ukuti ali ni Maria nyina wa kwa Yesu. Abantu bamo batila mu cisungusho alimoneke ku muntu umupiina mu 1531.—The Greenwood Encyclopedia of Latino Literature.

  •  Ubushiku beminika ishina (Name Day). Icitabo cimo citila: “Ubushiku ubo, e bushiku benikilapo umwana uwafyalwa ishina ilyali ilya mutakatifu. Bamwinika pa lubatisho lilya ali akanya nelyo pa kusefya ukubako ilyo alanga ukuti alisumina mu fyo icalici lisambilisha.” Icitabo cimo cine cilanda no kuti “pali ubu bushiku abantu balacita ifintu ifyayampana ne mipepele.—Celebrating Life Customs Around the World—From Baby Showers to Funerals

   Ukusefya ubushiku bwa mapolitiki nelyo amakampeni ya kwalula ifintu mu bwikashi. Baibolo itila: “Cawamapo ukuuba muli Yehova ukucila ukucetekela umuntunse.” (Amalumbo 118:8, 9) Inte sha kwa Yehova tabasefyako Youth Day, Women’s Day e lyo no kusefya konse ukwapala uku pantu balafwaya caishibikwa ukuti balicetekela ukuti ni Lesa fye e wingapwisha mafya yonse ayaba mu calo te bantunse iyo. Uyu e mulandu wine Inte sha kwa Yehova tabasefeshako no bushiku amabuteko mu fyalo fimo ya salile ukuleka ukusenda abantu mu busha (Emancipation Day) na amaholide ayapalako. Lelo bacetekela Ubufumu bwa kwa Lesa ukuti e bukapwisha akapaatulula ka mushobo kabili bukalenga kukabe umulinganya pe sonde.—Abena Roma 2:11; 8:21.

•   Bushe uku ukusefya kulacindikisha sana icalo cimo nelyo umutundu ukucila bambi?

   Ishinte lye funde ilya mu Baibolo: “Lesa taba na kapaatulula, lelo umuntu uwa mu luko lonse uutiina Lesa no kucita icalungama alapokelelwa kuli ena.”—Imilimo 10:34, 35.

   Inte sha kwa Yehova balitemwa ifyalo fyabo, na lyo line balesha na maka ukukanasefyako amaholide yamo ayalenga cilemoneka kwati umutundu umo walicindamisha ukucila umbi nelyo icalo cabo calicindama ukucila icalo cimbi. Fimo ifyo bashisefyako ni fi ifikonkelepo.

   Ukusefya umwaba ukucindikisha abashilika. Ukucila ukutungilila inkondo Yesu aebele abasambi bakwe ukuti: “Muletemwa abalwani benu kabili mulepepelako abamucusha.” (Mateo 5:44) E ico Inte sha kwa Yehova tabasefyako inshiku sha bashilika ukubikapo fye na maholide yakonkapo:

  •  Ubushiku bebukisha abacitile ifikalamba mu calo (Veterans Day, Remembrance Day, Remembrance Sunday, nangu Memorial Day). Iyi holide mwaba ukwibukisha no kucindika “abashilika abalelwa inkondo na bafwile mu nkondo icalo cabo calelwa.”—E fyalanda icitabo citila Encyclopædia Britannica.

   Ukusefya ifyacitike mu calo ku numa nelyo ubushiku icalo capokele ubuntungwa. Yesu aebele abasambi bakwe ukuti: “Te ba muli ici calo, ifyo na ine nshili wa muli ici calo.” (Yohane 17:16) Nangu ca kuti Inte sha kwa Yehova balitemwa ukusambilila pa malyashi ya kale aya calo cabo, tabasefyako amaholide pamo nga aya:

  •  Australia Day. Ukulingana na ne citabo ca Worldmark Encyclopedia of Cultures and Daily Life, iyi holiday baisefya pa “kwibukisha ubushiku bwali mu 1788 ilyo umushilika umwina England aimishe flagi ya calo ca Australia no kulanda ukuti ici calo ca kulaiteka.”

  •  Ukusefya ubushiku icalo capokele ubuntungwa. Dikishonari imo yatile, “ubu bushiku ubo basala ukuba ubushiku bwa mwikalwe pa kuti baleibukishishapo ubushiku icalo capokele ubuntungwa.”—E filanda dikishonari ya Merriam-Webster’s Unabridged Dictionary.

•   Bushe muli iyi holide mwaliba imibele yabipa?

   Ishinte lye funde ilya mu Baibolo: “Inshita mwalecitamo ukufwaya kwa bantu ba ici calo ilyo mwale-enda mu mibele ya kuilekelesha, mu lunkumbwa, mu kunwensha umwangashi, mu kuwowota, mu kukolwakolwa na mu kupepa utulubi ukwabindwa, ikalamba sana.”—1 Petro 4:3.

   Ukulingana ne nshite lye funde ilya mu Baibolo ili twalandapo, Inte sha kwa Yehova tabasefyako amaholide yonse umo banwensha umwangashi kabili umwaba ne ciwowo. Inte sha kwa Yehova lyonse balatemwa ukuba pamo ne fibusa fyabo kabili limo kuti basalapo no kunwa nabo ubwalwa mu kulinga. Balabombesha ukukonka ifyo Baibolo isambilisha, itila: “Nga mulelya nalimo mulenwa nalimo fyonse ifyo mulecita, citeni fyonse ku kucindika Lesa.”—1 Abena Korinti 10:31.

   E ico Inte sha kwa Yehova tabasefyako amaholide umuba imibele iyo Lesa apata kabili iyo Baibolo yalesha. Apa paba ukusefya uko aba Yuda basefya uko beta ukuti Purim. Icitabo ca Essential Judaism catila, kale balesefya Purim pa kwibukisha ifyo aba Yuda balubwilwe muli ba 400 ninshi Yesu talaisa pano isonde, pali ino nshita uku kusefya “balikwalula kabili bakwita ukuti Mardi Gras nangu Carnival.” Ilyo balesefya “abaume balafwala ifya kufwala fya banakashi, kulaba ukunwa sana bwalwa e lyo no kupanga sana icongo.”

 Ee. Baibolo isambilisha abantu ukutemwa e lyo no kucindika indupwa shabo te mulandu ne fyo basuminamo. (1 Petro 3:1, 2, 7) Ca cine ukuti ilyo umo uba Inte ya kwa Yehova aleka ukusefyako amaholide yamo, ba lupwa bamo kuti baumfwa sana ububi kabili kuti bafulwa no kufulwa, nalimo kuti baumfwa no kuti napondokela ulupwa. E ico Inte sha kwa Yehova abengi baleba balupwa lwabo ukuti balibatemwa, kabili balabalondolwela bwino ico bashisefeshako, e lyo balatandalila ba lupwa wabo pa nshiku shimbi ilyo kushili ukusefya.

 Awe. Balishiba ukuti umuntu umwine afwile ukuisalilapo ifya kucita. (Yoshua 24:15) Inte sha kwa Yehova balicindika sana abantu bonse te mulandu na uko bapepa.—1 Petro 2:17.