1-2. Rosai ḇeḇese ro Ahab ma Manasye su, ramnai fakfuken rosai monda nari kawos na?

MGORAMA kawos fawar ro raja risuru ḇekenem ro fafisu iwara. Oser ro raja ani ḇyepoik faro karajan Israel keret risamfur, ḇape raja oser yawer ḇyepoik faro karajan Yehuda keret risuru. Sukenem ro fafisu ḇemnis yae ḇa, mboi suna roi ḇemnis nabore. Sumbroḇ faro Yahwe ma sufrur Yahwe kawasa Ḇyesi sifrur roi ḇeḇyeḇa. Susyom amfyanir ma suḇe snon mamun. Ḇape, raja oser ya iḇese. Oser ro su, ifrur roi ḇeḇyeḇa ḇesya kwar ro kankenem ḇyedi. Imboi, raja oser yawer imbror ma ismai ampun. Inja, raja risuru suine mansei surya?

² Raja risuru suine iso Ahab raja Israel ma Manasye raja Yehuda. Ro fawar suḇena ine, kofarkor nabor kuker roi oso ḇefandun kaku, isoine marandor ya. (Kis. 17:30; Rm. 3:23) Marandor ido rosairirya, ma rariso na kofasnaiḇair kombror kaku kwar? Kofawi kankarem ro fakfuken suine snar komarisen Yahwe byuk ampun ḇe ko rofyor kofrur sasar. Infa kokarem fakfuken anna, nari kawos kankenem ro Ahab ma Manasye su ma farkarkor kun ro farfyar suḇena. Ramnai, nari kawos rosai Yesus fyarkor ḇekur marandor ya.

3. Ahab ima Raja ḇemnis rariso?

³ Ahab ima raja ḇeḇefik ro Karajan Israel keret risamfur. Fyarḇuk kuker Izebel, raja Sidon inaikir ḇyedi. Kota Sidon ima kota ḇemararen ḇero ḇar wambrur. Snar ro farḇakḇuk ani, er Israel kenem sena na nesusa ḇa. Ḇape,  wis sena kuker Yahwe namuk. Izebel ima isyom ḇe Baal. Ro ḇaḇesamsyom sena faro Baal, roi ḇeḇyeḇa ḇebor naisya sifrur na, raris farḇakḇuk famfnom ro kuil ma sfarser romawa sesya ro for. Izebel dawninyan Ahab i fa ifrur agama ḇefrur ayin ani nabor ro Israel. Fyor Izebel fyarḇuk kaker kuker Ahab i, Yahwe nabi ḇyesya sikenem kuker makakak. Ḇebor sya myun si kwar. (1 Raj. 18:13) Ma ”ro mamam Yahwe Ḇyedi”, Ahab manggundi ”iḇyeḇa syadi ro snonggaku ḇepon siwara sya kam”. (1 Raj. 16:30) Yahwe myam roi Ahab ma Izebel sufrur nakam. Mboi, Yahwe fyasnai kaker sawarwar ḇyena ḇe su. Iwan Nabi Elia i ma nabi-nabi ḇesesya fa sbuk swarapepen ḇe kawasa ḇyesi insama simbror fyor myun si ḇaim. Mboi, Ahab ma Izebel sumewer surower indi.

4. Abar samamyai risai Ahab ismai na, ma rosai ifrur na?

⁴ Ḇarpur ya, Yahwe ipok ḇa kwar kuker roi Ahab ifrur nane. Iwan Elia fa ikofenḇair abar samamyai ani ḇe Ahab ma Izebel su. Yahwe ikofen snar kina ḇyesya kam nari seḇemun pres. Rofyor ryower roi ani, Ahab ryadadai kaku! Fasaw ḇeri, raja ḇeararer ani ”irun manggundi”.​—1 Raj. 21:19-29.

5-6. Rosai ḇefasnaiḇair snar Ahab imbror kaku ḇa?

⁵ Ahab irun manggundi fyor ryower anun Elia byuk na, mboi roi ifrur na nfasnaiḇair imbror kaku ḇa. Ḇyesewar fa ifrur sren ḇaḇesamsyom Baal ro karajan ḇyedi ḇa. Ma ḇyesewar kaku ḇa fa ifrur kawasa ḇyesi sisyom Yahwe. Roi ḇese isya Ahab ifrur na, ḇefasnaiḇair kako snar imbror kaku ḇa.

⁶ Ḇarpur mura, Ahab dor Raja Yehosyafat ro Yehuda fa ifnoḇek i ro mamamun fa smun snonggaku Siria sya. Yehosyafat ima raja ḇefrur pyum dirya, ma ikyar faro Yahwe. Danun insama sor akurfasnai ro Allah nabi Ḇyesya fyor smamunmun ḇaim. Randak ya, Ahab imewer ifrur nandi. Rofyor Yehosyafat ifuken i wer, Ahab doḇe, ”Snonggaku oso isya kaker. Kofuken pan ḇe Yahwe roro i, ḇape yamarisen i ḇa. Ḇyardi monda roi ḇeḇyeḇa ḇekur aya, roi ḇepyum oso ḇaḇeri.” Mura, ḇarpur ya sifuken monda ḇe Nabi Mikaya. Ma imnis Ahab kyara na, Allah nabi ḇyanine ḇyardi snar Ahab nari ismai roi ḇeḇyeḇa. Rofyor ryower roi ani, Ahab imbror ḇa ma isewar fa ismai ampun ro Yahwe I ḇa. Ḇape isun nabi ani ḇe bui. (1 Raj. 22:7-9, 23, 27) Ahab isun Yahwe nabi ḇyesya ḇe bui raryano, jadi fa idwarek ḇardadi ani ḇa fa ndarirya. Rofyor Ahab smamunmun kuker Siria sya imar ro mamamun anya.​—1 Raj. 22:34-38.

7. Rofyor Ahab imar kwar, rosai Yahwe ikofen kuker i na?

⁷ Rofyor Ahab imar kwar ramnai, Yahwe fyasnaiḇair sneḇaḇir Ḇyena kuker raja ani. Fafisu Raja Yehosyafat kyaḇer kuker payamyum ro mamamun, Yahwe iwan Nabi Yehu fa byuk wos sonek ḇe i snar fyararur kayam kuker Ahab i. Yehu ikofen ḇo doḇe, ”Kwara wapyum kwar ke wafnoḇek snonggaku ḇeḇarḇor sya? Kwara wapyum kwar ke waswar snonggaku ḇeyayin Yahwe sya?” (2 Taw. 19:1, 2) Kwarapan: Fyor Ahab imbror kaku kwar ido, nabi ani nari ipok ikofen rarirya ḇa snar Ahab ima snonggaku ḇeḇarḇor ḇeyayin Yahwe I. Inja nasnai kaku, randak Ahab fyafko, ḇape mun iwara imbror kaku ḇa.

8. Ro Ahab farfyar ḇyedi, rosai na kofarkor kuker marandor ya?

⁸ Rosai na kofarkor ro Ahab farfyar ḇyedi? Rofyor Ahab ryower abar samamyai ro Elia i, randak ya irun manggundi. Inema roi ḇepyum dirya. Fama, roi  ifrur na wer nfasnaiḇair imbror ḇa. Inja, kofasnaiḇair kombror kaku, ima isrow ḇa fyor kokofen monda snar kofafko faro sasar koḇena. Kirine, kawos fawar ḇese na ḇefnoḇek ko fa kofawi pyum moḇsa kofasnai kombror kaku kwar.

9. Manasye ima raja ḇemnis rariso?

⁹ Indokada abad risuru nawas kwar, Manasye ḇyeraja ro Yehuda. Ima iḇyeḇa syadi ro Ahab i! Refo doḇe, ”Manasye ifrur roi ḇeḇyeḇa nabor kaku ro Yahwe mamam Ḇyedi, inja nafrur duf I.” (2 Taw. 33:1-9) Manasye ifrur rokef farsarser nabor ḇe allah-allah ḇekaku ḇa, ma i kako ryir amfyanir adir ḇesren na ro Yahwe bait Ḇyedi. Amfyanir ani iso imbude amfyanir ro dewi kesuburan. Osower ido, Manasye byepake ḇena roḇor, kinsasor, ma mawe. I kako ”myun snonggaku ḇesasar ḇa sibor kaku”. Ma i kako ”ryap romawa ḇyesi ḇe farsarser” faro allah-allah ḇekaku ḇa!​—2 Raj. 21:6, 7, 10, 11, 16.

10. Rariso Yahwe byuk samamyai ḇe Manasye i, ma rosai ifruri?

¹⁰ Raris Ahab i, Manasye i kako imewer ryower anun swarapepen Yahwe byuk roro nabi Ḇyesya. Inja, ”Yahwe ifrur mananir sordade raja Asiria ḇyesya smun [Yehuda]”. Mura, ”Manasye sfor i kuker sisaweri, ḇo siyawek i kuker rante kansai, ma suni ḇe Babilon”. Rofyor isya ro bui ḇero Babilon, Manasye kyarauser kaku sasar ḇyena. ”Irun manggundi ḇesya kwar ro ḇarpon Allah kpu up ḇyesi”. Osower ido, Manasye i kako ”dor sawarwar ro Yahwe Allah Ḇyedi” ma ”ḇyenadi ḇesya kwar faro I”. Rarirya, raja ḇeḇarḇor ani fawawas ifrur fararwe. Insape myam Yahwe ḇe ”Allah ḇyedi”, ma imnai ḇaḇeri fa ḇyenadi faro I.​—2 Taw. 33:10-13.

11. Imnis 2 Tawarikh 33:15, 16, rariso Manasye fyasnaiḇair imbror kaku?

¹¹ Ḇarpur ya, Yahwe kyarem Manasye nadi ḇyena. Ro nadi ḇyena, Yahwe myam ifrur fararwe kaku kwar. Yahwe imarisen byuk ampun ḇeri ḇe Manasye ma byuk fa ḇye raja kaḇer wer. Manasye byuk swaf ani fa fyasnaiḇair snar ima imbror kaku kwar. Ifrur roi Ahab ifrur ḇaḇeri na. Fyadwer kenem ḇyedi. Ḇyesewar kaku fa ipyos ḇaḇesamsyom ḇekaku ḇa ma ifrur snonggaku sya sisyom kaḇer ḇe Yahwe wer. (Wasya 2 Tawarikh 33:15, 16.) Manasye na fyandun kaku ḇaḇebri ma kakyar ya insa ifrur roi ani, snar fyor imbror ḇaim, fyasnai nyan ḇeḇyeḇa kwar ḇe kina ḇyesi, ḇebarara ḇyesi, ma kawasa ḇyesi ro taun ḇe taun. Ḇape kirine, fyor Manasye ḇyemansar kwar, ḇyesewar kaku fa ifrur mnis roi ḇeḇyeḇa ḇejadi na snar roi ḇeḇyeḇa ifrur ro fyor iwara na. Imbude, fyasnai nyan ḇepyum ine faro kpu ḇyedi Yosia ḇebaba kaker, inja ḇarpur ya ido ḇye raja ḇepyum kaku.​—2 Raj. 22:1, 2.

12. Ro Manasye fawar ḇyena, rosai kofarkor kuker marandor ya?

 ¹² Rosai na kofarkor ro Manasye fawar ḇyena? Irun manggundi monda ḇa. Ḇyenadi dor sawarwar ro Yahwe ma fyadwer kenem ḇyena. Ḇyesewar kaku fa ifrur mnis roi ḇeḇyeḇa ḇejadi na snar roi ifrur ro fyor iwara na. Osower ido, ḇyesewar kaku fa isyom ḇe Yahwe kaḇer wer ma ifnoḇek snonggaku sya fa sifrur roi ḇemnis. Manasye fawar ḇyena bisa nafnoḇek snonggaku randak ḇefrur roi ḇeḇyeḇa kaku. Sai ḇefnai i? Snar Manasye fawar ḇyena bisa komam Allah Yahwe ima ifrur pyum ma ’imarisen byuk ampun’. (Mz. 86:5) Inja rofyor snonggaku oso imbror kaku ido, Yahwe I kako imarisen byuk ampun ḇe i.

13. Fasnaiḇairpan roi ḇefnoḇek ko fa kofawi pyum kombror kaku kwar.

¹³ Manasye fyafko monda ḇa faro sasar ifrur na. Ro Manasye fawar ḇyena kosmai farkarkor ḇefandun kaku kuker marandor ya. Imnis radine: Kokofen kada, Ausya rwaḇe toko roti ma wamarisen wakoḇes kue. Ḇape, ḇefararur ro toko ani byuk ḇe au manggokor pnor oser. Na wamarisen ke? Aroḇa. Ḇape fyor ikofenḇair manggokor pnor aniso roi sbukifrur kue ani, na rarso? Wamarisen ḇa kaker. Rarirya kako, Yahwe imarisen insama snonggaku ḇefrur sasar imbror kaku. Fyor snonggaku ḇefrur sasar oso fyafko faro sasar ifrur na ima ipyum. Roi ḇyaḇir na nfasnaiḇair imbror kwar. Ḇape nama nasrow ḇaim. Rosai fandun fa ifrur ya wer? Na kofarkor ro sarḇer ḇepyum oser Yesus ḇyedi.

14. Ro Yesus sarḇer ḇyedi, rariso romawa ḇeḇor ani fyasnai marandor ya?

¹⁴ Yesus fyawar sarḇer oso ḇekur romawa ḇesouser ḇa. Sarḇer ani ḇyeḇefas ro Lukas 15:11-32. Romawa babo oso isya isampum kmari, ibur rum ḇyedi, ma ”ryaḇe sup ḇeḇinkwan”. Rodiwa ifrur roi ḇeḇyeḇa. Ḇape, rofyor ismai samswen kaku ro kenem ḇyedi, kyara kaku sasar ḇyena. Ifawi kankenem ḇyedi na ipyum syadi rofyor isya ḇyarkus kmari ro rum ḇyedi. Yesus doḇe romawa babo ani ”iwasen ma ifawi”. Dun snemuk fa ibur kaḇer ma dor maf ḇe kmari. Fafafko romawa ani ḇyaḇir na ima roi ḇefandun kaku. Ḇape, nane nasrow kwar ke? Aroḇa. Fandun kaku fa ifrur roi oso.

15. Rariso romawa ḇeḇor ro Yesus sarḇer ḇyedi fyasnai imbror kaku kwar?

¹⁵ Romawa ḇeḇor ani fyasnaiḇair imbror kaku kwar ro roi ifrur na. Ifrur marandan ḇebinggwan fa ibur kaḇer ḇe rum. Mura, rofyor isrow kmari, doḇe, ”Mami yaḇesasar faro Allah ma faro mami. Inja yasyus fa wor aya ḇe romawa bediḇa.” (Luk. 15:21) Romawa babo ani kuker sne ḇesiper ikofenḇair syasar kwar, ma inema fyasnai kaku imarisen ifrur mnis wis ḇyena kuker Yahwe. I kako ikofenḇair snar roi ifrur na  nafrur duf kmari sne ḇyedi kwar. Ma imarisen ifrur rosai monda insama nya wis ḇepyum wer kuker kmari. Isyadi wer, imarisen kmari ḇye fa fyararur ḇe manfyan ro rum ani. (Luk. 15:19) Yesus sarḇer ḇyedine fawar ḇepyum monda risyaḇa. Sarḇer ani bisa ifnoḇek penatua sya rofyor siḇe sun snemuk fa sifawi snonggaku oso ḇefrur sasar ḇeba imbror kaku kwar.

16. Rosai ḇefnai fa penatua sya imbude samswen fa sfawi kaku snonggaku oso imbror kaku kwar?

¹⁶ Fyorno ido, penatua sya fandun fa sfawi kaku snonggaku ḇefrur sasar ḇeba imbror kaku kwar. Inema roi ḇepyan risyaḇa. Rosai ḇefnai i? Snar penatua sya jadi fa smam snonggaku ḇefrur sasar ani sneri ḇa. Inja, fandun fa sisewar roi ḇefasnaiḇair snar snonggaku ani dayin kaku roi ḇesasar ifrur kwar na. Ro parkara riḇeso, snonggaku oso ifrur sasar ḇemarḇak kaku inja penatua sya imbude sikyar manggun ḇa imbror kaku kwar.

17. (a) Fawar rosai ḇefasnaiḇair snar fafafko monda nasrow ḇaim fa nfasnai kaku marandor ya? (b) Raris ḇefasnaiḇair ro 2 Korintus 7:11, rosai fandun fa snonggaku ḇembror oso ifrur kaku na?

¹⁷ Mampan fawar oso ine. Naek oso dun fasis bin oso ma fyamyun roi ine taun ḇe taun kwar. Naek ani dor fafnoḇek ḇa, ḇoi fyamyun sasar ḇyena ro swari, bati ḇyesi ma penatua sya. Ḇarpur mura, penatua sya sifawi sasar ḇyenane. Rofyor sikofenḇair ḇe i snar sna roi ḇefasnaiḇair kaku dun bin ḇese kwar, ikofenḇair sasar ḇyena ma smam fyafko kaku. Ḇape, ine nasrow ke? Snonggaku ani ifrur sasar rarwan oser monda ḇa snar snemuk ḇepyum ḇa ifrur na, ḇape ifrur ker naro fafisu taun riḇeso kwar. I kako ryama ḇe penatua sya ḇa fa ikofenḇair sasar ḇyena. Imbape, snonggaku ḇesesya ḇekofenḇair ḇe penatua sya. Inja, snonggaku ani fyasnai imbror kwar rariryano, penatua sya fandun fa sisewar roi ḇese ḇefasnai kaku snonggaku ani kaku fyadwer nyan kakara ḇyena, sneḇaḇir, ma roi ifrur kwar na. (Wasya 2 Korintus 7:11.) Snonggaku ani imbude fyandun swaf fyoro kaku fa ifrur fararwei na ḇefasnaiḇair imbror kaku kwar. Inja, fandun fa sisasyar i ro sidang Kristen swaf riḇeso.​—1 Kor. 5:11-13; 6:9, 10.

18. Rariso snonggaku oso sisasyarbur ro sidang fyasnaiḇair ima imbror kaku, ma bon ya iso?

¹⁸ Rofyor snonggaku oso sisasyarbur i, na fyasnaiḇair ima imbror kaku kwar kuker iso ker fananjur ya ma iso anun penatua sya sena fa ḇyenadi ḇesya kwar ma fyarkor Refo. I kako ḇyesewar kaku fa byinggwanbur roi na ḇefrur isapi ro fafrowes fa ifrur sasar wer. Rofyor ḇyesewar fa ifrur mnis wis ḇyena kuker Yahwe, na ikyar kaku Yahwe nari byuk ampun ḇe i ma penatua sya nari sifnoḇek i fa kyaḇer ḇe sidang. Rofyor penatua sya smam snonggaku  oso imbror kwar ido, sifawi parkara oser-oser nama naḇeseyae. Inja, nari smam parkara oser-oser na kuker pyum kaku ma nari sor nabor syadi ḇa ro snonggaku ḇemarisen ḇekaḇer ḇe sidang.

19. Moḇsa kofasnai kombror kaku kwar? (Yehezkiel 33:14-16)

¹⁹ Raris kawos kwar, snonggaku ḇefrur sasar ḇeba na simbror. Ḇape, infa fyasnaiḇair kaku ima imbror kaku, ima nasrow ḇaim fyor ikofen fyafko ro sasar ḇyena. I kako fandun kaku fyadwer nyan kakara ma sneḇaḇir ḇyena ramnai ifrur rosai ḇekaku. Fandun fa imnai ifrur rosai ḇeḇyeḇa na ma isouser Yahwe sasoser Ḇyena wer. (Wasya Yehezkiel 33:14-16.) Ifrur ḇepon roi anna kam snar imarisen ifrur mnis wis ḇyena kuker Yahwe I.

20-21. Rariso kofnoḇek snonggaku oso ḇefrur sasar ḇeba kaku rai?

²⁰ Yesus fyasnaibos fandun oso ro fararmyan ḇyena. Ikofen ḇo doḇe, ”Yaramuma insa yor . . . snonkaku ḇesasar, insa simbror.” (Luk. 5:32) Ko kako fandun fa komarisen kofrur roi ḇerarirya. Fyor kofawi snar bati koḇedi oso ifrur sasar ḇeba kwar, rosai fandun fa kofrur ya?

²¹ Kopok kofamyun awer sasar ḇyena, snar na nun roi ḇeḇyeḇa ḇe i. Kaku ya, na kopok kofamyun sasar ḇyena snar Yahwe myam roi nakam. (Ams. 5:21, 22; 28:13) Na wafnoḇek bati Bedi kuker buk swarapepen ḇe i snar penatua sya simarisen sifnoḇek i. Fyor imewer ikofen sasar ḇyena ḇe penatua sya ido, Auso na ḇekofenḇadir ḇe penatua sya. Kuker wafrur rarirya, fasnaiḇair kaku wamarisen wafnoḇek i. Fyor ismai fafnoḇek ro penatua sya ḇa ido, wis ḇyena kuker Yahwe na namuk!

22. Rosai na kawos ro farkarkor ḇeuser ya?

²² Fyor penatua sya sun snemuk fa sisasyar snonggaku oso snar ifrur sasar ḇeḇyeḇa swaf fyoro kwar ido rarso? Ine kyurfasnai siswar i ḇa ke? Ro farkarkor ḇeuser ya, nari kawos rariso Yahwe fyasnaiḇair sawarwar Ḇyena fyor byuk aprer ḇe snonggaku ḇesasar sya. Ko kako nari kawos rariso kosofarari sawarwar Ḇyena.