?SANBIJ i kamaot wea? I gat plante samting we sanbij i kamaot long olgeta. Be maet yu yu sapraes long wan long ol samting ya we haf ya bambae i tokbaot. Hem i wan fis we i granem ol korel blong solwota i kam sanbij.

Ol blufis (no parot fis) oli laef long plante defren ples long wol. Taem oli kakae korel, oli karemaot ol smosmol kakae we oli nidim, mo oli sakemaot ol narafala haf olsem sanbij. Maot blong ol blufis mo tut blong olgeta i strong gud. Sam kaen blufis, tut blong olgeta i no foldaon, nating se oli laef 20 yia.

Long sam ples, taem ol blufis oli stap kakae ol korel rif we oli ded, oli wokem moa sanbij i bitim ol narafala samting we oli wokem sanbij. Sam man blong stadi long ol samting oli faenemaot se i gat wan kaen blufis we i save wokem samwe long 100 kilo blong sanbij long wan yia.

Ol blufis oli mekem wan narafala impoten wok tu. Oli kakae plante korel we oli ded, ol nalumlum we oli fas long ol korel, mo gras blong solwota. Olsem nao, ol korel oli stap klin mo oli stap gud oltaem. Sipos i no moa gat blufis mo ol narafala anamol blong solwota we olgeta tu oli stap kakae ol nalumlum mo ol gras blong solwota, bambae kwiktaem nomo ol rif oli fulap long ol nalumlum mo ol gras bakegen. Buk ya Reef Life i talem se: “Sam man oli talem se ol niufala korel rif oli no save gru sipos i no gat ol blufis mo ol narafala anamol blong solwota we oli stap klinim ol rif.”

Wan samting we i mekem se ol blufis oli defren, hemia se oli mas slip gud long naet from we oli mekem bigfala wok long dei. Be long naet, i no sef blong ol blufis oli slip long rif from we i gat ol narafala bigfala fis we oli save kakae olgeta. Taswe oli slip oltaem aninit long ol hol blong ston. Be ol ples ya tu oli no protektem olgeta long ol sak.

Taem oli slip long naet, bodi blong olgeta i wokem wan sofsof samting we i olsem spet, we i kavremap gud olgeta. Sofsof samting ya i olsem wan klos blong slip we man i save luk tru long hem. Ol saentis oli faenemaot se sofsof samting ya i gat wan smel we i nogud mo i protektem ol blufis long ol bigbigfala fis.

Blufis i wan long ol fis blong rif we yumi save luk isi nomo mo kala blong hem i naes tumas. Ol man mo woman blufis oli gat plante defdefren kala, mo kala blong olgeta i stap jenis taem oli stap kam bigwan. Be wan samting we i gud moa hemia se, ol blufis oli no wael tumas long ol ples we ol man oli no daeva tumas long hem. Taswe i isi blong faenem olgeta.

Sam man we oli stap daeva blong lukluk ol rif oli no save fogetem taem ya we oli go klosap long ol blufis, oli lukluk, mo harem noes blong olgeta we oli stap kakae korel. Taem ol blufis oli stap swim raon mo soemaot kala blong olgeta, oli mekem se ples we oli stap long hem i klin, blong ol narafala anamol blong solwota mo yumi ol man, yumi save harem gud.