Go long ol haf insaed long hem

Go long lis blong ol haf

Holem Bilif Mo No Fraet Long Strong Rul Blong Ol Nasi

Holem Bilif Mo No Fraet Long Strong Rul Blong Ol Nasi

Holem Bilif Mo No Fraet Long Strong Rul Blong Ol Nasi

Long Jun 17, 1946, Kwin Wilhelmina blong Netalan i sanem wan mesej blong talem sore long wan famle long Amsterdam we oli Witnes blong Jeova. Hem i wantem talem se hem i gat bigfala respek long pikinini boe blong famle ya, Jacob van Bennekom, we ol Nasi oli bin kilim hem i ded long taem blong Seken Bigfala Faet Blong Wol. Sam yia bifo, ol bigman blong Doetinchem oli putum nem blong man ya Bernard Polman, long wan rod blong taon ya we i stap long is blong Netalan. Man ya tu i wan Witnes blong Jeova we ol Nasi oli bin kilim hem i ded long taem blong faet.

?FROM wanem ol Nasi oli agensem Jacob, Bernard, mo sam narafala Witnes blong Jeova long Netalan long taem blong Seken Bigfala Faet Blong Wol? ?Mo wanem i bin givhan long ol Witnes ya blong stanap strong tru long ol yia we oli kasem nogud fasin agens, nao oli winim respek blong ol narafala man long kantri blong olgeta, wetem respek blong kwin tu? Blong ansarem ol kwestin ya, bambae yumi luk sam samting we i bin hapen blong mekem se bigfala ogenaesesen blong ol Nasi i agensem smol grup blong ol Witnes blong Jeova, olsem we bigfala man ya Golaeat i bin agensem yangfala Deved bifo.

Wok i Tabu—Be Oli Gohed Strong Bitim Bifo

Long Mei 10, 1940, ami blong ol Nasi i kam long Netalan. Kwiktaem nomo, ol Nasi oli traem blokem wok blong ol Witnes blong Jeova from we ol buk we oli seremaot i talemaot klia ol nogud wok we ol Nasi oli stap mekem, mo i leftemap Kingdom blong God. I no tri wik yet, afta we ol Nasi oli kam insaed long Netalan, nao wan loa i stanap blong blokem ol Witnes blong Jeova. Long Maj 10, 1941, wan ripot long niuspepa i talemaot loa ya, mo oli talem se ol Witnes oli folem wan plan blong “agensem olgeta ogenaesesen blong gavman mo jos.” From samting ya, ol man oli wok strong moa blong faenem olgeta Witnes.

I tru, rabis grup ya we oli kolem Gestapo, no sikret polis, oltaem nomo oli bin wajem wok blong olgeta jos. Be i gat wan Kristin ogenaesesen nomo, we oli stap agensem bitim mak. Wan man Netalan we i stadi long histri, Dr. Louis de Jong, i talem se fasin blong agensem mo kilim man i ded i “kasem wan grup blong skul nomo—hemia ol Witnes blong Jeova.”—Het Koninkrik der Nederlanden in de Tweede Wereldoorlog (The Kingdom of the Netalan during the Second World War).

Ol polis blong Netalan oli halpem Gestapo ya blong faenem mo holem ol Witnes. Mo tu, wan elda we i goraon, i letem fraet i winim hem, nao hem i stat agensem ol Witnes mo i stap givim infomesen long ol Nasi long saed blong ol narafala Witnes. Long en blong Epril 1941, oli bin holem 113 Witnes finis. ?Fasin agens i stopem ol wok blong prij?

Ansa i stap long Meldungen aus den Niederlanden (Ripot Blong Netalan), wan sikret ripot we Sicherheitspolizei (Sekuriti Polis) i bin raetem long Epril 1941. Ripot ya i tokbaot ol Witnes se: “Grup ya blong skul we loa i putum tabu long hem, i stap wok strong long ful kantri. Oli stap mekem ol miting we i go agensem loa, oli putum ol pepa long ol pablik ples, we oli talem se ‘Man we i Mekem Trabol long ol Witnes Blong God hem i brekem loa,’ mo ‘Bambae Jeova i panisim mo spolemgud ol man blong agens.’” Tu wik biaen, wan narafala ripot i talem se, “nating se ol Sekuriti Polis oli mekem i strong moa agens long ol Baebol Studen, wok blong olgeta i stap gohed nomo, mo i stap kam antap.” Yes, nating we i gat denja se ol polis oli save holem olgeta, ol Witnes oli bin gohed long wok blong olgeta. !Long 1941 nomo, oli bin seremaot bitim 350,000 buk mo traket long ol man!

I no gat plante handred Witnes long taem ya, be namba blong olgeta i stap kam antap moa. ?Wanem i mekem se oli naf blong no fraet mo stanap strong agens long ol enemi blong olgeta? Olsem profet Aesea bifo, we hem i bin stap tru, ol Witnes oli no fraet long man be oli fraet long God. ?From wanem? From we oli trastem fulwan tok we Jeova i bin talem long Aesea blong leftemap tingting blong hem, se: “!Mi mi Hae God! !Mi nomo mi stap mekem yufala i strong! ?Weswe yufala i stap fraet long man?”—Aesea 51:12.

Fasin No Fraet i Winim Respek

Long en blong 1941, namba blong ol Witnes we ol Nasi oli bin holem, i kasem 241 man. Be smol namba nomo oli letem fraet long man i winim olgeta. Willy Lages, wan memba blong Sikret Polis blong Jemani we plante man oli save long hem, i talem se “90 pesen blong ol Witnes blong Jeova oli no wantem talemaot wan samting nating long mifala. Be long ol narafala skul, i gat smol namba nomo we oli bin stanap strong mo no talemaot wan samting.” Johannes J. Buskes, wan pris blong Netalan i bin stap long kalabus wetem sam long ol Witnes ya, mo hem i agri long tok blong Lages. Long 1951 Buskes i raetem se:

“Long taem ya, mi stat blong gat bigfala respek long ol Witnes, from we oli trastem God fulwan, mo oli gat strong bilif. Bambae mi neva fogetem wan yangfala man we ating hem i no bitim 19 yia yet. Hem i bin seremaot ol traket we oli talemaot se rul blong Hitler mo Gavman blong Jemani bambae oli foldaon. . . . Sipos hem i agri blong lego wok ya, hem i save gofri bifo sikis manis i pas. Be, hem i talem strong se hem i no save lego wok ya, mo oli sanem hem i go long rabis kamp blong wok, long Jemani. Mifala i kasemsave mining blong panis ya. Long nekis moning, taem oli tekem hem, mo mifala i talem tata long hem, mi talem long hem se bambae mifala i tingbaot hem mo prea from hem. Hem i talem nomo se: ‘Yu no wari long mi. Bambae Kingdom blong God i mas kam.’ Hemia wan samting we yu no save fogetem, nating sipos yu agensem ol tijing blong ol Witnes blong Jeova.”

Nating we oli kasem rabis fasin agens, namba blong ol Witnes i stap kam antap. Jes bifo long Seken Bigfala Faet Blong Wol, namba blong olgeta i kasem 300 man. Be long 1943, namba ya i go antap kasem 1,379. Sore tumas, be long en blong 1943, 54 long ol 350 Witnes we oli stap long ol rabis kalabus, oli ded. Long 1944, i gat 141 Witnes blong Jeova blong Netalan we oli stap yet long ol wanwan rabis kalabus.

Laswan Yia We Ol Nasi Oli Agens

Afta long D dei, Jun 6, 1944, fasin agens long ol Witnes i kasem laswan yia blong hem. Long saed blong faet, ol Nasi mo olgeta we oli wok wetem olgeta, oli luksave se bambae oli lus. From we i olsem, yumi save ting se bambae ol Nasi oli lego fasin blong ronem ol Kristin we oli no mekem wan trabol. Be tru long yia ya, oli holem 48 moa Witnes bakegen, mo oli kilim i ded 68 long ol Witnes we oli stap long kalabus finis. Wan long olgeta, hemia Jacob van Bennekom, we yumi tokbaot hem fastaem.

Long 1941, taem Jacob i gat 18 yia nomo, hem i wan long ol 580 man we oli bin tekem baptaes blong kam ol Witnes blong Jeova. I no longtaem biaen, hem i livim wok blong hem we i kasem bigfala mane, from we wok ya i save lidim hem blong lego Kristin fasin ya blong no joen long faet. Hem i mekem wok blong mesenja, mo hem i stat blong mekem wok blong prij fultaem. Taem hem i stap karem sam buk long saed blong Baebol, ol polis oli kasem mo holem hem. Long Ogis 1944, taem Jacob i gat 21 yia, hem i stap long kalabus long taon ya Rotterdam. Hem i raetem leta long famle blong hem, i se:

“Mi mi stap gud mo mi glad bigwan. . . . Oli bin askem plante kwestin long mi, fo taem finis. Long tu faswan taem ya, oli mekem nogud long mi, mo oli kilim mi bitim mak. Be tru long paoa mo gladhat blong Masta, kam kasem naoia mi no bin talemaot wan samting nating long olgeta. . . . Mi gat jans blong mekem sikis tok finis long ples ya, mo i gat 102 man oli lesin. Sam long olgeta oli soem bigfala intres, mo oli promes se taem oli gofri, bambae oli gohed blong lanem moa long saed ya.”

Long Septemba 14, 1944, oli tekem Jacob i go long wan rabis kalabus blong taon ya, Amersfoort, long Netalan. Hem i gohed blong prij long ples ya. ?Olsem wanem hem i mekem wok ya? Wan narafala prisena i talem se: “Ol prisena oli stap pikimap ol en blong sigaret we ol gad oli sakem, from we oli yusum ol en blong sigaret ya blong wokem sam narafala sigaret wetem ol pej blong wan Baebol. Samtaem Jacob i gat jans blong ridim sam tok blong Baebol long wan pej, bifo we oli wokem sigaret wetem pej ya. Ale, hem i yusum ol tok ya olsem stamba tok blong hem taem hem i prij long mifala. I no longtaem, mifala i putum nem blong Jacob se ‘Man Blong Baebol.’”

Long Oktoba 1944, Jacob i stap long medel long bigfala grup long ol prisena we oli mas go digim ol hol olsem trap blong ol mesin blong faet. Jacob i no wantem mekem wok ya, from bilif blong hem i no letem hem blong sapotem faet. Nating se ol gad oli tok strong long hem oltaem, Jacob i stanap strong. Long Oktoba 13, wan ofisa i tekemaot Jacob long rum ya we hem i kalabus long hem, blong go long ples blong digim ol hol ya. Bakegen, Jacob i stanap strong. Ale, biaen, oli fosem Jacob blong digim gref blong hem, mo oli sutum hem i ded.

Fasin Blong Ronem Ol Witnes i Gohed

Fasin no fraet blong Jacob mo ol narafala Witnes i mekem ol Nasi oli kros tumas, mo biaen oli traem bakegen blong holem ol Witnes. Wan long ol Witnes we oli wantem kasem, hemia Evert Kettelari, we hem i gat 18 yia nomo. Fastaem, Evert i gat jans blong ronwe mo i go haed, be biaen oli holem hem mo oli kilim hem bitim mak, blong traem fosem hem blong givim infomesen long saed blong ol narafala Witnes. Hem i no talem wan samting nating, mo oli sanem hem i go long Jemani blong mekem wok long ol kamp.

Long sem manis ya, Oktoba 1944, ol polis oli ronem Bernard Luimes, we i man blong sista blong Evert. Taem oli faenem hem, hem i stap wetem tu narafala Witnes, Antonie Rehmeier mo Albertus Bos. Albertus i bin spenem 14 manis finis long wan rabis kalabus. Be taem hem i gofri, hem i gohed blong wok strong long wok blong prij. Nao, ol Nasi ya oli kilim nogud trifala, mo biaen oli sutum trifala i ded. Long en blong taem blong faet nomo, sam man oli faenem dedbodi blong trifala, nao oli berem dedbodi blong trifala. I no longtaem afta long faet ya, plante lokol niuspepa oli tokbaot bisnes ya. Wan long ol niuspepa ya i talem se trifala Witnes ya oli no wantem mekem wan wok blong ol Nasi we i agensem loa blong God, mo oli ademap tok ya se “from samting ya, praes we oli pem, hemia laef blong trifala.”

Long Novemba 10, 1944, ol polis oli holem Bernard Polman, we yumi tokbaot hem finis. Oli sanem hem blong go wok long wan ples blong ami. Hem wan nomo i wan Witnes we i stap long medel blong ol man blong wok, mo hem wan nomo i talem se hem i no wantem mekem wok blong ami ya. Ol gad oli traem ol defren rod blong mekem hem i lego strong tingting ya. Oli no givim kakae long hem. Oli kilim hem wetem nalnal, mo wetem sped, mo wetem en blong masket tu. Antap long samting ya, oli fosem hem blong wokbaot long wota we i kolkol i kasem ni blong hem, mo biaen oli lokem hem long wan rum we i wetwet mo i kolkol, mo mekem hem i slip fulnaet long klos blong hem we i wetwet. Be Bernard i no letem tingting blong hem i foldaon.

Long taem ya, tu sista blong Bernard, we oli no Witnes blong Jeova, oli kam visitim hem. Tufala i traem pulum hem blong jenisim tingting blong hem, be tufala i no naf blong winim hem. Taem tufala i askem Bernard sipos tufala i save mekem sam samting blong givhan long hem, hem i talem long tufala blong gohom mo stadi long Baebol. Olgeta we oli holem Bernard, oli letem waef blong hem i visitim hem. Waef blong hem i gat bel, taswe oli ting se hem i save mekem Bernard i jenisim tingting blong hem. Be waef blong Bernard i leftemap tingting blong hem wetem sam gudfala toktok, mo samting ya i mekem Bernard i gat wan tingting we i strong moa blong stap tru long God. Long Novemba 17, 1944, faef long ol man we oli agensem Bernard oli sutum hem i ded fored long ol narafala presina we oli mekem wok blong ami. Nating se Bernard i ded finis, we bodi blong hem i fulap long ol bolet blong masket, jif ofisa i kros we i kros bitim mak, nao hem i sutum Bernard bakegen long tufala ae blong hem.

Ol narafala Witnes oli sek taem oli harem nius blong wanem we i bin hapen. Nating se i olsem, oli holem bilif, oli no fraet, mo oli gohed blong mekem Kristin wok blong olgeta. I no longtaem afta we Bernard i ded, wan smol kongregesen blong ol Witnes blong Jeova we i stap klosap long ples ya, i talem se: “Nating se weta i nogud, mo i gat ol narafala trabol we Setan i putum fored long mifala, long manis ya mifala i mekem moa wok i bitim bifo. Bifo, namba blong ol aoa long wok blong prij i kasem 429, mo naoia i go antap kasem 765. . . . Taem mifala i prij, wan brata i mitim wan man mo i storegud wetem hem. Man ya i askem sipos bilif blong ol brata ya i sem mak long man ya we ol Nasi oli bin sutum hem i ded. Taem hem i harem se i sem mak, man ya i talem se: ‘!Hemia wan gudfala man! !Hem i gat strong bilif! !Man olsem nao, mi mi save talem se hem i wan strongfala man blong bilif!’”

Jeova i Tingbaot Olgeta

Long Mei 1945, ol Nasi oli lusum faet, mo oli ronwe long Netalan. Nating se tru long taem blong faet i bin gat bigfala fasin agens, namba blong ol Witnes blong Jeova i kam antap. Fastaem i gat sam handred man nomo, be biaen i gat bitim 2,000. Dr. De Jong, man ya we i stap stadi long histri, i tokbaot ol Witnes we oli laef tru long taem blong faet, mo hem i talem se: “Bighaf long olgeta oli no lego bilif blong olgeta, nating se oli kasem bigfala trabol long tingting mo long bodi.”

Taswe, i stret we sam haeman blong gavman oli rimemba fasin blong ol Witnes blong Jeova we oli no fraet blong stanap strong taem oli bin fesem fasin agens long ol Nasi. Be, samting we i impoten moa, hemia se, Jeova mo Jisas bambae oli tingbaot nambawan fasin blong ol Witnes ya we oli bin laef tru long taem blong faet ya. (Hibru 6:10) Long Taosen Yia Rul blong Jisas Kraes we i klosap, olgeta Witnes ya we oli bin holem bilif mo no fraet, mo we oli bin lusum laef blong olgeta long wok blong God, bambae oli kamaot long beregraon. !Mo bambae oli gat jans blong laef long paradaes wol blong olwe!—Jon 5:28, 29.

[Tok blong pija long pej 24]

Jacob van Bennekom

[Tok blong pija long pej 26]

Niuspepa we i talemaot se loa i putum tabu long wok blong ol Witnes blong Jeova

[Tok blong pija long pej 27]

Raetsaed: Bernard Luimes; daon: Albertus Bos (lefsaed) mo Antonie Rehmeijer; aninit: Ofis blong Sosaeti long Heemstede