!Yumi Rili Nidim Man Blong Givhan Long Yumi!
!Yumi Rili Nidim Man Blong Givhan Long Yumi!
“Nao mi lukluk bakegen long ol fasin nogud we i stap gohed long wol ya, we ol man we oli gat paoa oli stap mekem i strong tumas long ol narafala man. Oli stap spolem olgeta, mo oli stap mekem olgeta oli harem nogud, we oli stap krae from, be i no gat man i save givhan long olgeta.”—PRIJA 4:1.
?YU YU stap lukaot narafala blong i givhan long yu? ?Yu yu wantem tumas we narafala i halpem yu blong winim tingting we i foldaon? ?Yu yu wantem tumas we narafala i leftemap tingting blong yu blong daonem trabol soa mo hadtaem we oli bin spolem laef blong yu?
Plante taem, yumi evriwan i nidim tumas we narafala i givhan mo i leftemap tingting blong yumi. Hemia from we i gat fulap samting long laef blong yumi we oli mekem yumi harem nogud. Yumi evriwan i nidim we narafala i kea long yumi, i lavem yumi, mo i soem intres long yumi. Sam long yumi oli no glad from we oli kam olfala. Sam narafala, tingting blong olgeta i foldaon bigwan from we ol samting oli no kamaot olsem we oli wantem. Sam narafala bakegen, oli harem nogud tumas taem dokta i talem se oli gat wan bigfala sik.
Antap long hemia, bighaf blong ol man oli agri se ol samting we oli stap hapen tede oli mekem se yumi rili nidim narafala blong givhan mo blong givim hop long yumi. Long wan handred yia we i jes pas, bitim wan handred milian man oli ded long faet. * Klosap olgeta ya evriwan oli gat famle blong olgeta—mama mo papa, sista mo brata, woman mo pikinini—we oli bin harem nogud mo we oli nidim narafala blong leftemap tingting blong olgeta. Tede, bitim wan bilian man oli laef long ples we i pua tumas. Mo i gat tri bilian man we oli no gat rod blong kasem dokta oltaem mo ol gudfala meresin. Long ol bigfala taon, i gat plante milian pikinini we papa mama blong olgeta i lego olgeta. Plante long ol pikinini ya oli yusum drag mo oli salem bodi blong olgeta. Plante milian refuji oli laef long ples we i nogud olgeta.
Be, ol namba—nomata we oli hae olsem wanem—oli no soemaot ol soa mo trabol we samfala oli stap fesem long laef blong olgeta. Tingbaot eksampel ya. Svetlana, wan yangfala woman long ol kantri blong Balkan, i bon mo i laef long wan ples we i pua tumas. * Hem i talem se: “Blong kasem mane, papa mo mama blong mi, tufala i sanem mi mi go olbaot blong askem mane long ol man mo blong stil. Laef long famle blong mifala i kam nogud we i nogud, mo i gat wan stret memba blong famle blong mifala i mekem i nogud long mi long saed blong seks. Mi faenem wok long wan restoron, mo mama blong mi, we i stap kasem mane we mi mi winim, i talem se sipos mi lusum wok blong mi, bambae hem i kilim hem wan i ded. Olgeta samting ya oli pulum mi blong salem bodi blong mi blong winim mane. Mi gat 13 yia nomo. Biaen, mi gat bel mo mi kilim bebi we i stap long bel blong mi. Taem mi gat 15 yia, mi luk olsem wan woman we i gat 30 yia finis.”
Laimonis, wan yangfala man long Latvia, i nidim tumas we narafala i givhan long hem. Hem i tokbaot nid ya mo ol nogud memori we oli mekem hem i harem nogud tumas. Taem Laimonis i gat 29 yia, hem i aksiden long trak mekem se hem i no moa save wokbaot. Hem i harem se hem i no gat hop nating, ale hem i stat tekem alkol blong winim problem ya. Faef yia biaen, laef blong hem i kam nogud olgeta—wan alkolik we haf bodi blong hem i no wok gud, mo we i no gat fiuja nating. ?Bambae hem i kasem help long weples?
Mo tingbaot woman ya, Angie. Tri taem, ol dokta oli katem bren blong hasban blong hem. Long faswan taem we ol dokta oli katem hasban ya, haf bodi blong hem i ded. Ale, faef yia biaen, hem i kasem wan bigfala aksiden, we klosap hem i lusum laef blong hem from. Taem waef blong hem i go insaed long spesel rum blong ol man we oli kasem bigfala aksiden mo i luk we hasban blong hem i stap ledaon wetem bigfala kil long hed blong hem, hem i kasem save se wan bigfala trabol i klosap. Fiuja blong hem mo famle blong hem bambae i no isi. ?Olsem wanem hem i save faenem help mo ol tok we oli leftemap tingting blong hem?
Sam yia bifo, long wan dei blong koltaem, Pat i girap olsem long ol narafala dei nomo. Be ol trifala dei we oli kam biaen long dei ya, oli no stap long memori blong hem. Hasban blong hem nao i talem long hem biaen se, Pat i bin harem i soa bigwan long jes blong hem, ale hat blong hem i no moa pam. Fastaem, hat blong hem i stat blong pam strong nao i no moa wok gud, mo biaen, i stop wantaem. Hem i no moa pulum win. Pat i talem se: “Long tingting blong ol dokta, mi mi ded finis.” Be hem i no ded yet. Hem i tokbaot longfala taem ya we hem i stap long hospital, i se: “Plante long ol tes we oli givim long mi, oli mekem mi mi fraet tumas, antap moa taem oli traem blong mekem hat blong mi i pam strong mo i stop, olsem we i bin mekem fastaem.” ?Olsem wanem hem i save kasem help we hem i nidim mo olsem wanem hem i save harem gud bakegen long hadtaem ya?
Joe mo Rebecca, tufala i lusum boe blong tufala we i gat 19 yia long wan aksiden long trak. Tufala i talem se: “Mitufala i neva fesem wan samting we i mekem mitufala i harem nogud tumas olsem hemia. I tru se bifo, mitufala i krae wetem ol narafala we oli lusum famle blong olgeta long ded, be mitufala i no rili harem nogud tumas long hat blong mitufala olsem naoia.” ?Wanem i save givhan long tufala blong no moa “harem nogud tumas long hat” blong tufala—soasore ya we i kamaot from ded blong wan we tufala i lavem tumas?
Olgeta wanwan man ya, mo plante milian narafala man bakegen, oli bin faenem nambawan rod blong haremgud bakegen mo blong leftemap tingting blong olgeta. Blong luk olsem wanem yu tu yu save haremgud long nambawan rod ya, plis ridim haf we i kam biaen.
[Ol futnot]
^ Ol man we oli ded long taem ya, ol ami wetem ol man we oli no joen long faet, yumi no save stret namba blong olgeta. Eksampel, buk ya Facts About the American Wars blong 1998, i tokbaot Seken Bigfala Faet blong Wol nomo se: “Bighaf blong ol man blong stadi oli talem se fulnamba blong ol man we oli ded long Seken Bigfala Faet blong Wol (ol ami wetem ol man we oli no joen long faet), hem i 50 milian, be plante man we oli stadi long saed ya, oli talem se stret namba i hae moa long 50 milian—hem i tu taem antap long namba ya.”
^ Mifala i jenisim nem.
[Credit Lines blong pija long pej 3]
UNITED NATIONS/PHOTO BY J. K. ISAAC
UN PHOTO 146150 BY O. MONSEN