Go long ol haf insaed long hem

Go long lis blong ol haf

Fasin Agens i Mekem Trutok i Gru Long Antiok

Fasin Agens i Mekem Trutok i Gru Long Antiok

Fasin Agens i Mekem Trutok i Gru Long Antiok

TAEM trabol i kam antap bigwan afta we oli kilim Steven i ded, plante long ol disaepol blong Jisas oli ronwe long Jerusalem. Wan long olgeta ples we oli go haed long hem, hemia Antiok, Siria, we i stap 550 kilometa long not. (Ol Wok 11:19) Ol samting we oli hapen long ples ya, bambae oli gat paoa long fulwan histri blong ol Kristin. Blong kasem save long samting we i hapen, i gud blong save smol long saed blong Antiok.

Antiok i wan taon we i bigwan, i rij, mo i impoten. Taon ya i stap long taem ya we Rom i stap rul, tufala taon nomo we oli moa bigwan long hem, hemia Rom mo Aleksandria. Bigfala taon ya blong Siria i kontrolem fulwan kantri, long not is blong solwota blong Mediterenian. Antiok (we tede hem i Antakya, Teki) i stap stret long Reva ya Orontes we ol sip oli stap pas long hem. Reva ya i joenem Antiok i go long haba blong hem long Selusia Pieria, we i stap 32 kilometa longwe. Antiok i wan ples we ol bigfala bisnes man oli stap pas long hem blong go long Rom no long vali blong Taegris-Yufretes. Taon ya i wan stamba ples blong mekem bisnes. Hem i mekem bisnes wetem olgeta taon we oli stap aninit long rul blong Rom. Ol defren kaen man oli go kam long taon ya, mo oli karem nius blong ol skul blong ol narafala ples we oli stap aninit long rul blong Rom.

Skul blong ol man Gris mo waes blong ol man i kam antap bigwan long Antiok. Glanville Downey, wan man blong raetem histri, i talem se: “Long taem blong Jisas, plante man oli folem tingting blong olgeta wanwan, blong jusum wan skul we i save mekem olgeta oli harem gud long taem blong ol problem, mo i laenap wetem ol samting we tingting blong olgeta i wantem. From samting ya, ol olfala skul mo waes blong bifo, oli kam olsem bilif we wanwan man nomo i jusum blong folem.” (A History of Antioch in Syria) Plante man oli haremgud long skul blong ol man Jiu, from we skul ya i bilif long wan God nomo, i gat fulap lafet blong hem, mo ol rul blong hem oli stret.

Wan bigfala komuniti blong ol man Jiu oli kam stap finis long Antiok, taem we taon ya i stanap long 300 B.K.T. Namba blong ol man Jiu long Antiok i kasem samwe long 20,000 kasem 60,000 man. Oli mekemap moa long 10 pesen blong fulnamba blong man we oli stap long taon ya. Josephus, wan man blong raetem histri, i talem se laen blong ol king we oli bin rul long Selusia oli pulum ol man Jiu blong kam stap long taon ya, mo oli givim evri raet long ol man Jiu blong kam sitisen blong ples ya. Long taem ya, Hibru haf blong Baebol i stap finis long Grik lanwis. Samting ya i pulum intres blong ol man, we oli sapotem bigfala tingting ya we ol man Jiu oli gat long saed blong Mesaea. Taswe, plante man Gris oli kam proselaet (nem blong ol man we oli joen long skul blong ol man Jiu). Olgeta samting ya i mekem se Antiok i olsem wan gudfala ples blong ol Kristin oli wok blong mekem disaepol.

Prij Long Ol Hiten Man

Plante long ol man blong Jisas we man i bin ronem olgeta, oli stap olbaot long Jerusalem mo oli tokbaot bilif blong olgeta wetem ol man Jiu nomo. Be, long Antiok, sam disaepol blong Saepras mo Saerin oli toktok wetem “ol man tu we oli no laen blong Isrel.” (Ol Wok 11:20) Wok blong prij long ol man Jiu we oli toktok Grik lanwis, i stat finis long Pentekos 33 K.T. mo i gohed long ol yia we i kam biaen. Be wok blong prij we oli mekem long Antiok, i wan niufala samting. Oli no prij long ol man Jiu nomo. I tru, Hiten man ya Konilias wetem famle blong hem, oli kam disaepol finis. Be Jeova i mas givim wan vison long aposol Pita blong mekem aposol ya i bilif strong se i impoten blong prij long ol Hiten man, no ol man blong ol nesen.—Ol Wok 10:1-48.

Bigfala komuniti blong ol man Jiu i stap longtaem finis long taon ya, mo i no gat tumas faet bitwin ol man Jiu mo ol Hiten man long ples ya. Taswe ol Kristin oli gat jans blong givim wan gudfala witnes, long olgeta we oli no man Jiu, mo olgeta ya oli lesingud long gud nius. I klia se Antiok i wan ples we i stret gud, blong mekem wok blong prij i kam antap mo ‘plante man oli bilif.’ (Ol Wok 11:21) Mo taem ol proselaet, we fastaem oli wosip long ol hiten god, oli kam Kristin, oli gat gudhan blong prij long ol narafala Hiten man we oli stap wosip yet long ol hiten god.

Taem kongregesen long Jerusalem i harem ol samting we oli stap hapen long Antiok, oli sanem Banabas i go long ples ya blong faenemaot moa. Disisen ya we oli mekem i waes mo i soem lav. Banabas i wan man Saepras, olsem sam long olgeta ya we oli stat prij long olgeta we oli no man Jiu. Banabas i no harem olsem se hem i strenja, taem hem i stap wetem ol Hiten man blong Antiok. Mo tu, ol hiten man ya oli luk hem olsem wan memba blong wan komuniti we oli savegud long taon ya. * Hem i save gat sem filing no tingting olsem olgeta, long ol wok we oli stap mekem. Taswe “taem hem i kamtru, hem i luk se God i lavem olgeta tumas. Mo hem i toktok gud long olgeta blong mekem olgeta oli stanap strong blong biaen long Masta blong yumi, we tingting blong olgeta i no save foldaon,” mo “plante man oli kam biaen long Masta blong yumi.”—Ol Wok 11:22-24.

Man blong raetem histri, Downey, i talem se: “Maet ol stret risen we wok ya i karem frut, hemia from we ol misinari long taon ya oli no nid blong fraet long ol grup blong krangke man Jiu olsem long Jerusalem. Mo tu, wan komanda blong ami nao i rul long taon ya, taswe ol man oli harem gud long pis mo oda we i stap long taon ya, mo i no gat jans blong ol bigfala grup oli mekem raf fasin olsem we i bin hapen long Jerusalem. Long Jerusalem ol man we oli lukaot long ol bisnes blong Judia (antap moa long taem ya) oli no naf blong stopem ol grup ya blong ol krangke man Jiu.”

From we ol samting long taon ya oli rongud mo bigfala wok i stap, ating Banabas i luksave se bambae hem i nidim help, ale, hem i tingbaot fren blong hem Sol. ?From wanem hem i jusum Sol, no Pol? I klia nomo se hemia from we Pol, nating se hem i no wan long ol 12 aposol, be hem i kasem wok ya blong ol aposol blong prij long ol nesen. (Ol Wok 9:15, 27; Rom 1:5; Revelesen 21:14) Taswe, Pol nao i stret blong givhan long wok ya blong talemaot gud nius long ol Hiten man we oli stap long Antiok. (Galesia 1:16) Ale, Banabas i go long Tasas, i faenem Sol, mo i tekem hem i kam long Antiok.—Ol Wok 11:25, 26; lukluk bokis long pej 26 mo 27.

Oli Karem Nem Ya Se Kristin

Long wan ful yia, Banabas mo Sol “tufala i stap tijim plante man. Mo long Antiok ya, ol man blong Jisas oli karem nem ya, we i kamaot long God, se ol Kristin man.” I no stret blong ting se ol man Jiu nao oli faswan blong singaot ol man blong Jisas se ol Kristin (Grik) no ol Mesaeanist (Hibru), from we ol man Jiu ya oli no bilif se Jisas hem i Mesaea no Kraes. Oli no wantem singaot ol man blong Jisas se oli ol Kristin, from we samting ya bambae i soemaot klia se Jisas hem i Kraes. Sam man oli ting se ol hiten man nao oli givim nem ya long ol man blong Jisas, blong jikim no blong daonem olgeta. Be, Baebol i soem se nem ya Kristin, i kamaot long God.—Ol Wok 11:26, NW.

Long Kristin Grik haf blong Baebol, taem oli raetem niufala nem ya oli joenem wetem veb ya se “oli karem nem ya.” Plante taem, veb ya i joen wetem samting we i gat bigfala paoa, i hae olgeta, no we i kamaot long God. Taswe, ol man blong hae save oli tanem veb ya se “blong talemaot wan tok haed,” “fren gud wetem God,” no “wan oda no advaes we i kamaot long God, wan tijing we i kam long heven.” From we ol man blong Jisas oli karem nem ya se Kristin “we i kamaot long God,” i minim se maet Jeova nao i lidim Banabas mo Pol blong givim nem ya.

Nem ya i stap. Naoia, ol man oli no moa save mekem mastik blong ting se ol disaepol blong Jisas oli wan grup blong skul blong ol man Jiu. Ol man blong Jisas oli defren tumas long olgeta ya. Raonabaot long 58 K.T., ol haeman blong Rom oli save gud hu ya ol Kristin. (Ol Wok 26:28) Man blong raetem histri, Tacitus, i talem se long 64 K.T. plante man long Rom tu oli yusum nem ya finis.

Jeova i Yusum Olgeta We Oli Holemstrong Long Hem

Gud nius i gru kwiktaem long Antiok. Wetem blesing blong Jeova mo strong tingting we ol man blong Jisas oli gat, blong folem oda we Jisas i givim blong prij, Antiok i kam wan stamba ples blong ol Kristin long faswan handred yia. God i yusum kongregesen long ples ya, olsem wan rod blong mekem se gud nius i save go long ol narafala kantri. Eksampel, Antiok i ples we Pol i stap long hem bifo we hem i aot long ol wanwan niufala misinari trep blong hem.

Long taem blong yumi, fasin blong wok strong mo strong tingting taem i gat fasin agens, i wan gudfala samting we i mekem wok blong ol trufala Kristin i go kasem plante ples. Samting ya i givhan long plante man blong harem gud nius mo soem glad we oli gat from. * Taswe sipos ol man oli agensem yu from we yu stap sapotem klin wosip, yu mas tingbaot se Jeova i gat risen blong letem ol samting ya i stap. Olsem long faswan handred yia, ol man tede tu oli mas gat jans blong harem mesej blong Kingdom blong God mo blong jus blong stap long saed blong hem. Strong tingting we yu gat blong gohed blong mekem wok blong Jeova wetem strong bilif, maet hemia nomo rod blong halpem wan man blong kasem save blong trutok.

[Ol futnot]

^ Long wan dei we i klia, man we i stap long Hil blong Casius i save luk klia aelan blong Saepras, we i stap long saot-wes blong Antiok.

^ Lukluk Wajtaoa, Ogis 1, 1999, pej 9; Wekap!, Oktoba-Desemba, 1999, pej 21-22; 1999 Yearbook of Jehovah’s Witnesses, pej 250-252.

[Bokis/Foto blong pija long pej 26]

“Ol Yia We Baebol i No Tokbaot” Long Saed Blong Sol

LASWAN taem we Baebol i tokbaot Sol, long buk blong Ol Wok, hem i bifo we Sol i go long Antiok raonabaot long yia 45 K.T. Long taem ya, plan we sam man oli mekem blong kilim hem i ded long Jerusalem, i foldaon, mo ol brata sista blong hem oli sanem hem i go long Tasas. (Ol Wok 9:28-30; 11:25) Be, hemia i hapen raonabaot long 36 K.T., naen yia bifo we hem i go long Antiok. ?Hem i mekem wanem long olgeta naen yia ya—wan taem we ol man oli talem se hem i ol yia we Baebol i no tokbaot Sol?

Sol i aot long Jerusalem blong go long ol ples long Siria mo Silisia, mo ol kongregesen blong Judia oli harem nius se: “Man ya we bifo i stap ronem yumi tumas, i stap traem spolem bilif blong yumi, be naoia hem i stap prij, i stap talemaot bilif ya.” (Galesia 1:21-23) Maet ripot ya i tokbaot wok blong prij we Sol i mekem long Antiok wetem Banabas, be bifo long taem ya, i tru se Sol i no stap nating nomo. Long 49 K.T., plante kongregesen oli stanap finis long Siria mo Silisia. Wan i stap long Antiok, be sam man oli ting se ol narafala kongregesen we oli stanap oli kamaot from ol wok we Sol i mekem long ol yia ya we Baebol i no tokbaot.—Ol Wok 11:26; 15:23, 41.

Sam man blong hae save oli bilif se ol bigfala samting we oli hapen long laef blong Sol oli bin kamaot long sem taem ya. I hadwok blong talem stret taem no ples we hem i kasem ol fasin safa, taem hem i stap olsem wan ‘man blong wok blong Kraes’ long misinari wok blong hem. (2 Korin 11:23-27) ?Long wetaem nao ol man Jiu oli bin wipim Sol 39 taem? ?Weples nao oli kilim hem wetem ol stik tri taem? ?Weples nao oli putum hem long presin ‘plante’ taem? Panis we hem i kasem long Rom i kam biaen. I gat stori blong wan taem ya we oli bin kilim hem mo putum hem long presin—hemia long Filipae. ?Be olsem wanem long ol narafala taem? (Ol Wok 16:22, 23) Wan man blong raetem buk i talem se, long taem ya Sol i stap “prij long saed blong Kraes insaed long ol haos prea blong Diaspora long wan fasin we i mekem se ol lida blong skul mo ol haeman blong gavman oli wantem mekem trabol long hem.”

Sol i bin rek long sip fo taem, be Baebol i tokbaot klia stori blong wan nomo long ol taem ya, hemia afta we hem i raet i go long ol Kristin long Korin blong tokbaot ol hadtaem blong hem. (Ol Wok 27:27-44) Be yumi no save wan samting nating long saed blong ol tri narafala taem ya we hem i bin rek long sip. Maet sam long olgeta, no olgeta samting ya oli bin hapen long “ol yia we Baebol i no tokbaot.”

2 Korin 12:2-5 i tokbaot wan narafala samting we i luk olsem se i bin hapen long ol yia we Baebol i no tokbaot. Sol i talem se: ‘Fotin yia i pas finis, i olsem we God i tekem mi mi go antap long namba tri heven, we i antap long ol narafala ples long heven. Mi mi Kristin finis long taem ya. God i tekem mi mi go long wan paradaes. Nao long ples ya, mi harem ol samting we oli tabu blong tokbaot, we ol tok blong yumi tu oli no naf blong talem.’ I klia long ples ya se Sol i stap tokbaot hem wan. Hem i raetem samting ya raonabaot long 55 K.T. Taswe 14 yia bifo bambae i tekem yumi i gobak long 41 K.T., long medel blong “ol yia we Baebol i no tokbaot.”

Vison ya i givhan long Sol blong kasem wan dip save we i no sem mak long ol narafala man. ?Vison ya i givhan long hem blong kam olsem ‘aposol blong olgeta we oli no man Isrel’? (Rom 11:13) ?Samting ya i gat paoa long tingting blong hem, ol samting we hem i raetem, mo ol toktok blong hem? ?Ol yia stat long taem we Sol i jenisim laef blong hem go kasem taem we oli singaotem hem blong go long Antiok, oli trenem hem blong hem i naf blong lukaot long sam bigfala wok long fiuja? Nomata wanem ansa long ol kwestin ya, yumi sua se, taem Banabas i askem hem blong lidim wok blong prij long Antiok, Sol we i wan man blong wokhad, i rere fulwan blong mekem wok ya.—Ol Wok 11:19-26.

[Map blong pija long pej 25]

(Lukluk niuspepa)

SIRIA

Orontes

Antiok

Selusia

SAEPRAS

MEDITERENIAN SI

Jerusalem

[Credit Line]

Mountain High Maps® Copyright © 1997 Digital Wisdom, Inc.

[Tok blong pija long pej 24]

Antap: Antiok long taem blong yumi

Medel: Saot blong Selusia

Daon: Stonwol blong haba blong Selusia