Go long ol haf insaed long hem

Go long lis blong ol haf

?Yu Yu Letem Tingting Blong Ol Sinik i Winim Yu?

?Yu Yu Letem Tingting Blong Ol Sinik i Winim Yu?

?Yu Yu Letem Tingting Blong Ol Sinik i Winim Yu?

“WAN sinik hem i wan man we i neva lukluk gudfala fasin blong narafala, be oltaem hem i luk ol nogud fasin nomo we narafala i gat. Hem i olsem wan hoknaet, hem i wajgud long tudak, mo i blaen long delaet, hem i muf sloslou blong kasem ol smosmol anamol, mo neva i lukaot anamol we i strong blong kasem.” Hemia toktok blong Henry Ward Beecher, wan lida blong skul long Amerika we i laef long ol yia 18 handred. Plante man maet oli ting se tok ya i soemaot klia fasin blong ol sinik tede. Be, tok ya “sinik” i kamaot long ol man Gris bifo, mo long taem blong olgeta oli no yusum tok ya blong makem wan man we i gat fasin ya nomo. Blong plante handred yia, tok ya i blong talem wan skul blong waes blong man.

?Olsem wanem waes blong ol Sinik i kam antap? ?Skul ya i tijim wanem? ?I stret sipos wan Kristin i karem fasin blong wan Sinik?

Ol Sinik Blong Bifo—Oli Kam Wea Mo Wanem Bilif Blong Olgeta

Gris blong bifo hem i fandesen blong ol bigfala toktok mo raorao long saed blong waes blong man. Long ol handred yia we oli pas, i kam kasem taem blong yumi, ol man olsem Socrates, Plato, mo Aristotle, oli bin stanemap plante bigfala toktok long saed blong waes, we biaen i mekem fulap man i save long olgeta. Ol tijing blong olgeta oli gat paoa long laef blong ol man, mo sam long ol tingting blong olgeta ya i stap yet long kastom blong ol kantri blong Wes.

Socrates (we i laef long ol yia 470-399 B.K.T. *) i agiu se man i no save faenem glad we i stap oltaem, long ol sas samting no fasin blong harem gud long ol pleplei blong bodi. Hem i bilif strong se trufala glad i kamaot taem man i yusum ful laef blong hem blong traem faenem ol fasin we oli stretgud olgeta. Long tingting blong Socrates, ol fasin ya we oli stretgud olgeta, hemia nao nambawan samting we i mekem i gud long man. Blong kasem mak ya, Socrates i no wantem kasem ol sas samting mo i no wantem traehad long laef blong hem blong mekem ol wok we oli no gat mining. Hem i tingting se ol wok ya bambae oli pulum hem i gorong. Hem i fasgud long fasin blong bos long tingting mo hem i blokem hem wan blong harem gud long laef. Hem i folem wan fasin blong laef we i isi mo hem i no traem kasem plante samting long laef.

Socrates i statem wan fasin blong tij we ol man oli talem se hemia stael blong Socrates. Bighaf blong ol man blong save oli talemaot tingting blong olgeta mo oli sapotem tingting blong olgeta wetem ol pruf. Be Socrates i mekem fasin we i defren. Hem i lesin long tingting blong ol narafala waes man, ale, hem i traem soemaot rong we i stap long tingting blong ol man ya. Fasin ya i pulum ol man blong jikim mo blong no soem respek long tingting we narafala i gat.

Long olgeta man ya we oli folem Socrates, i gat wan waes man we nem blong hem Antisthenes (we i laef samwe long 445 kasem 365 B.K.T.) Man ya wetem plante narafala man tu, oli jenisim stael blong tij we Socrates i folem, mo oli mekem i go moa taem oli talem se i gat wan samting nomo we yumi save talem se hem i gud, hemia ol fasin we oli stret olgeta. Long tingting blong olgeta, fasin blong ronem ol pleplei i no wan rod blong harem gud be hem i wan sin. Ol man ya oli agensem fasin blong kampani wetem narafala, mo oli stat karem fasin ya blong no laekem nating ol narafala man raonabaot long olgeta. Olgeta ya nao oli stat karem nem ya se ol Sinik. Ating nem ya Sinik i kamaot long wan Grik wod (ky·ni·kosʹ) we i makem fasin blong olgeta we oli neva smael mo stap harem nogud oltaem. Wod ya i minim “olsem dog.” *

Fasin Blong Laef Blong Olgeta i Defren

I gat sam tingting long waes blong ol Sinik, we yumi save talem se i gud, olsem fasin blong olgeta blong agensem ol sas samting mo fasin blong ronem pleplei nomo. Be i tru se, ol Sinik oli pulum ol tingting ya i go bitim mak tumas. Samting ya i klia long laef blong wan Sinik we plante man oli save long hem—waes man ya Diogenes.

Diogenes i bon long 412 B.K.T. long Sinope, wan taon long Blak Si. Hem i muf wetem papa blong hem i go long Atens, long ples ya hem i harem tijing blong ol Sinik. Antisthenes i tijim Diogenes, mo hem i stat spenem fulap taem blong hem blong kasem waes blong ol Sinik. Socrates i wan man we i no traem kasem plante sas samting long laef, mo Antisthenes i gat wan laef we neva i mekem wan samting blong harem gud long hem. Be, Diogenes, hem i blokem hem wan long plante samting long laef. !I gat toktok i stap se, Diogenes i bin laef smoltaem long wan besin, jes blong soemaot long ol man se hem i no agri nating long fasin blong harem gud long laef!

Diogenes i wantem faenem samting we i beswan long laef. !Ol man oli talem se blong mekem olsem, Diogenes i tekem wan smol laet mo i wokbaot tru long taon blong Atens, long bigfala delaet, blong traem faenem wan man we i stretgud olgeta! Ol fasin olsem oli pulum ae blong ol man mo hemia wan rod we Diogenes mo ol narafala Sinik oli yusum blong tijim olgeta. I gat wan stori se, wan taem Bigfala Aleksanda i askem Diogenes wanem samting nao we hem i wantem moa i bitim ol narafala samting. !Diogenes i talem se hem i wantem nomo se Aleksanda i kamaot long fored blong hem from we hem i stap blokem laet blong san!

Diogenes mo ol narafala Sinik oli laef olsem man blong asaskem mane olbaot. Oli no gat taem blong joen wetem ol narafala man, mo oli sakemaot ol wok blong winim mane. Maet fasin blong Socrates we hem i stap faenem mastik nomo oltaem long ol tingting blong narafala, i mekem se ol Sinik oli kam man we oli no gat respek nating long ol narafala. Ol man oli stat save Diogenes olsem wan man we i sakem tok jik long narafala blong daonem olgeta. Long lukluk blong ol man, ol Sinik oli man we oli “olsem dog,” be Diogenes hem wan, oli putum nem ya long hem se Dog. Hem i ded long yia 320 B.K.T. taem hem i gat samwe 90 yia. Taem ol man oli berem hem finis, oli putum wan ston we oli katem pija blong wan dog long hem, i stanap antap long gref blong hem.

Sam narafala skul we oli tijim hae save blong man, oli tekem sam haf long save blong ol Sinik. Be taem i pas, nao ol fasin blong Diogenes mo ol man we oli biaenem hem, we oli rili bitim mak olgeta, oli mekem se sloslou, skul blong ol Sinik i kam nogud long ae blong plante man. Biaen, hem i lus olgeta.

Ol Sinik Blong Tede—?I Gud Blong Folem Fasin Blong Olgeta?

Buk ya The Oxford English Dictionary i tokbaot ol man we tede oli olsem ol sinik, se oli “man we oli kwik blong tok agens no faenem rong long narafala. . . . Oli no save bilif se narafala man i save gat tingting mo aksin we i pulum hem blong tok tru no mekem i gud, mo ol man ya oli kwik blong soemaot tingting ya taem oli laf mo tok jik long narafala; oli man blong jikim narafala mo faenem fol long narafala.” Hemia ol fasin we oli klia nomo long ol man blong wol raonabaot long yumi. Be, tru tumas, wan Kristin i no save gat ol fasin ya. Tingbaot ol tijing mo rul ya blong Baebol.

“Hae God, hem i gat sore, mo oltaem hem i glad tumas blong mekem i gud long man. Hem i no save kros kwik, fasin blong hem we oltaem i stap lavem man tumas, hem i gud we i gud, i bitim mak. Hem i no save gohed oltaem blong tok strong long man, mo kros blong hem i no save stap olwe.” (Ol Sam 103:8, 9) Baebol i talem se ol Kristin oli mas ‘traehad blong folem fasin blong God.’ (Efesas 5:1) Sipos God ya we i gat Olgeta Paoa i rere blong soemaot sore blong hem mo bigfala lav blong hem, i bitim we hem i “kwik blong tok agens mo faenem rong” long man, ale,?olsem wanem long yumi ol Kristin? Ating yumi mas traehad tu blong mekem sem mak.

Jisas Kraes, we hem i stret pija blong Jeova, i ‘soem rod long yumi blong bambae yumi biaen long hem.’ (1 Pita 2:21; Hibrus 1:3) Samtaem, Jisas i talemaot long klia ples ol giaman tijing blong skul mo i soemaot ol rabis fasin blong wol ya. (Jon 7:7) Be tu, hem i talem ol gudfala tok blong presem olgeta we hat blong olgeta i gud. Eksampel, hem i tokbaot Natanael i se: “!Olgeta!!Man ya i wan prapa laen blong Isrel ya!!Hem i no save giaman!” (Jon 1:47) Taem Jisas i mekem ol merikel, wan wantaem hem i makem bilif blong hemia we i kamgud bakegen. (Matiu 9:22) Mo taem ol narafala man oli talem se presen we wan woman i mekem blong soem tangkiu blong hem, i flas tumas, Jisas i no lukluk nogud long gudfala tingting we i bin pusum woman ya blong givim presen ya. Be hem i talem se: “Long evri ples long wol we bambae oli talemaot gud nius blong mi, be bambae oli mas tokbaot samting ya we woman ya i mekem, blong tingbaot hem bakegen.” (Matiu 26:6-13) Jisas i wan fren we narafala i save trastem hem fulwan mo hem i gat kaen gud fasin taem hem i kampani wetem ol man blong hem, tru ya, “hem i stap lavem olgeta olwe, gogo hem i givim laef blong hem from olgeta.”—Jon 13:1.

From we Jisas i stret gud olgeta, i isi nomo long hem blong makemaot olgeta smosmol mastik we ol sinman oli stap mekem. Be, neva hem i gat fasin blong no bilif long narafala mo neva hem i traem faenem fol long narafala. Defren olgeta, hem i traem mekem ol man oli harem gud bakegen.—Matiu 11:29, 30.

[Lav] i bilivim evri samting.” (1 Korin 13:7, NW) Tok ya i no laenap nating wetem fasin blong wan sinik we oltaem i stap jajem ol gudfala tingting mo aksin blong narafala man. I tru, wol ya i fulap wetem ol man we tingting blong olgeta i longwe tumas long ol samting we oli stret, taswe yumi mas lukaot gud. (Ol Proveb 14:15) Nating se i olsem, man we i gat lav, i rere blong bilif long narafala from we lav i gat tras mo i no jajem evri tingting mo aksin blong narafala.

God i lavem mo i trastem ol man blong hem. Hem i save gud moa, i winim olgeta, wanem ol samting we oli no naf blong mekem. Nating se i olsem, Jeova i neva tingting nogud long saed blong ol man blong hem, mo hem i no askem olgeta blong mekem moa long wanem we olgeta wanwan oli naf blong mekem. (Ol Sam 103:13, 14) God i traem faenem ol gudfala poen long man. Hem i trastem olgeta, taswe hem i putum sam wok long han blong olgeta. Mo, long sam long olgeta we oli stap tru long hem, nating se oli sinman, be hem i givim raet long olgeta blong lidim ol man blong hem.—1 King 14:13; Ol Sam 82:6.

“Mi Hae God, mi nomo mi save lukluk long tingting blong man, mo mi stap traem laef blong hem, blong faenemaot se i olsem wanem. Oltaem mi mi stap mekem long man, stret long mak blong laef blong hem, mo blong ol wok we hem i mekem.” (Jeremaea 17:10) Jeova i naf blong ridim wanem we i stap long hat blong wan man. Yumi no naf blong mekem olsem. Taswe, yumi mas lukaot gud long fasin ya blong jajem ol narafala man se oli gat nogud tingting.

Sipos yumi letem tingting blong sinik i gru insaed long yumi mo biaen i bos long tingting blong yumi, samting ya i save spolem fasin joengud we yumi gat wetem ol brata sista blong yumi. Fasin ya i save spolem pis insaed long Kristin kongregesen. Taswe, i gud yumi folem eksampel blong Jisas, we i luksave ol samting olsem we oli stap, be long semtaem, i letem ol gudfala fasin oli gat paoa long hem taem hem i wok wetem ol disaepol blong hem. Hem i kam wan gudfala fren we oli save trastem.—Jon 15:11-15.

“Yufala i mas mekem i gud long ol narafala man, olsem we yufala i wantem blong olgeta oli mekem long yufala.” (Luk 6:31) I gat plante rod blong folem advaes ya blong Jisas Kraes. Eksampel, yumi evriwan i laekem moa sipos narafala i toktok long yumi wetem kaen fasin mo respek. Ale, taem yumi talemaot tingting blong yumi long narafala, yumi mas kaen gud mo soem respek tu long olgeta. Taem Jisas i tok strong agensem ol giaman tijing blong ol lida blong skul, be hem i neva mekem long wan fasin we i blong jajem tingting blong olgeta.—Matiu 23:13-36.

Rod Blong Faet Agensem Fasin Blong Ol Sinik

Sipos i gat sam samting oli bin hapen long yumi we oli bin mekem tingting blong yumi i foldaon, i isi nomo long yumi blong letem tingting blong ol sinik i winim yumi. Yumi save faet agensem fasin ya sipos yumi luksave se Jeova i trastem ol man blong hem we oli no stret gud olgeta. Samting ya i save halpem yumi blong laekem ol man blong God olsem we oli stap—ol sinman we oli stap traehad blong mekem samting we i stret.

Sam nogud samting we oli hapen long laef blong wan man oli save mekem se hem i no moa trastem narafala. Tru tumas, i no waes blong putum ful tras blong yumi long ol sinman. (Ol Sam 146:3, 4) Be, long Kristin kongregesen, plante brata sista oli rili wantem leftemap tingting blong ol narafala. Tingbaot olgeta taosen mama, papa, sista, brata, mo pikinini, we oli kam olsem famle blong olgeta ya we oli lusum stret famle blong olgeta. (Mak 10:30) Tingbaot hamas long olgeta ya we oli gat fasin blong trufala fren long taem blong trabol. *Ol Proveb 18:24.

Fasin lav nao i makemaot ol trufala man blong Jisas, i no fasin blong ol sinik. Jisas i talem se: “From we yufala i stap lavlavem yufala, bambae olgeta man oli luksave se yufala i man blong mi.” (Jon 13:35) Taswe yumi mas soem lav, mo yumi mas putum tingting blong yumi i stap long ol gudfala fasin blong ol Kristin brata sista blong yumi. Sipos yumi mekem olsem, bambae yumi stap longwe long fasin blong ol Sinik.

[Ol futnot]

^ B.K.T. i minim Bifo Kristin Taem.

^ I gat tingting i stap tu se maet nem ya Sinik i kamaot long wan narafala wod, hemia Ky·noʹsar·ges, we hem i wan bigfala haos blong spot long Atens, we Antisthenes i stap tij long hem.

^ Lukluk haf ya “Kristin Kongregesen—Wan Rod Blong Halpem Yumi” long Wajtaoa blong Mei 15, 1999.

[Tok blong pija long pej 21]

Wan Sinik we plante man oli save gud long hem, hemia Diogenes

[Credit Line]

From the book Great Men and Famous Women