Wan Rod Nomo Blong Finisim Fasin Agens

“Oltaem fasin agens i mekem man i fraet. . . . Yumi agensem wanem we yumi fraet long hem, taswe taem i gat fasin agens, i mas gat fraet tu.”—CYRIL CONNOLLY, WAN MAN BLONG AGENS MO RAETEM OL BUK.

PLANTE man we oli stadi long fasin blong laef blong ol man, oli ting se fasin agens i wan fasin we i stap dip insaed long man, mo man i no gat save long hem. Wan man we i mekem stadi ya political science, i talem se, “maet fasin agens i stap long man olsem wan program blong kompiuta nomo,” i olsem se hem i wan haf blong bodi blong man.

Yumi kasem save from wanem ol studen ya we oli stap stadi long fasin blong laef blong yumi ol man, oli talem ol tok olsem. Stadi blong olgeta i stanap nomo long poen ya se ol man mo woman oli bon “wetem fol” mo oli bon “long sin,” olsem tok we Baebol i talem. (Ol Sam 51:5, NW) Plante taosen yia bifo, Man we i Wokem olgeta samting, hem tu i skelem fasin blong ol sinman, mo hem i luk se “olgeta man long wol oli stap mekem i nogud tumas, mo oltaem, tingting blong olgeta i fulap nomo long ol rabis fasin.”—Jenesis 6:5.

Fasin blong tok nogud mo mekem i nogud long narafala, we oli pulum man blong gat fasin agens, oli kamaot from sin we yumi bon wetem mo from we man i tingbaot hem wan nomo. (Dutronome 32:5) Sore tumas, i no gat wan ogenaesesen no gavman long wol ya we i naf blong jenisim hat blong man long saed ya, nomata wanem rul we oli putumap. Johanna McGeary, wan woman we i stap givim ripot long niuspepa, i talem se: “Long wol ya, i no gat wan grup blong polis, nating se oli strong olsem wanem, we i naf blong finisim fasin agens, we i bin mekem se fulap blad i ron long ol ples olsem Bosnia, Somalia, Laeberia, Kasmia, mo Kaukasas.”

Be, bifo we yumi stat lukaot rod blong winim problem ya, yumi mas faenemaot stamba blong fasin agens.

Fraet i Pulum Man Blong Agens

I gat plante defren rod we man i folem blong agensem narafala. Andrew Sullivan, wan man blong raetem buk, i tokbaot samting ya long fasin we i klia gud se: “I gat fasin agens we i mekem man i fraet, mo i gat fasin agens we i mekem man i harem nogud; i gat fasin agens we i soem paoa, mo i gat fasin agens we i kam long man we i no gat paoa; i gat fasin blong givimbak, mo i gat fasin agens we i kamaot from jelas. . . . I gat man i agensem ol bigfala bos, mo i gat man i agensem olgeta we narafala i mekem i nogud long olgeta. I gat fasin agens we i gohed sloslou, mo i gat fasin agens we i lus bakegen. Mo i gat fasin agens we i faerap long kros, mo i gat fasin agens we i neva faerap long kros.”

 I klia se, sam long ol stamba samting we oli mekem fasin agens i kamaot, hemia fasin blong laef mo ekonomi. Long plante ples, taem i gat smol grup blong man nomo we oli rij mo oli gat gudfala laef, ol man oli agensem olgeta, oli tok nogud mo oli kros tumas long olgeta. Mo tu, plante taem fasin agens i kamaot long ol komuniti we ol man blong narafala kantri oli stap kam plante moa bitim ol manples.

Maet samfala oli tingting se ol man ya we oli jes kam bambae oli tekem wok blong olgeta, nao oli wok blong kasem smol pei nomo, no bambae oli mekem se praes blong haos no graon blong olgeta bambae i godaon. Bambae yumi no tokbaot fasin fraet ya se hem i stret no nogat. Be, fraet we ol man oli gat long saed blong ekonomi mo fraet ya se laef mo oda long wan komuniti bambae i jenis, oli sam bigfala risen we i pulum man blong agens mo blong no laekem narafala.

?Wanem i mas stap olsem faswan step blong finisim fasin agens? Ol man oli mas jenisim tingting blong olgeta.

Jenisim Tingting

Woman ya McGeary i talem se: “Trufala jenis i save kamaot nomo sipos wanwan man we i gat fasin agens, oli mekem disisen blong jenisim tingting blong olgeta.” ?Mo olsem wanem blong jenisim tingting blong olgeta? Plante stori i soemaot se Tok blong God, Baebol, hem i beswan samting blong winim fasin agens. Baebol i gat paoa, i save pulum man blong jenisim fasin blong hem fulwan. Hemia from we: “Tok blong God i wan samting we i laef, mo i stap wok, mo i sap we i sap, i winim naef blong faet ya we i sap tu saed. Hem i save go insaed long ples we tingting blong man i joen long laef blong hem, olsem we naef blong faet i save go insaed olgeta long bun, i kasem wota blong hem. Tok blong God i save jajem olgeta tingting blong man, mo ol samting we man i wantem long tingting blong hem.”—Hibrus 4:12.

I tru se i no isi blong pulumaot rus blong fasin we man i tok nogud mo i agensem narafala. Mo samting ya i no save hapen long wan dei nomo. Nating se i olsem, fasin agens i save finis. Jisas Kraes, bigfala  man ya we tok blong hem i kasem hat blong ol man mo we i winim tingting blong plante man, hem i naf blong mekem ol man oli jenisim tingting blong olgeta. Plante milian man oli naf blong folem waes advaes ya we Jisas Kraes i givim se: “Yufala i mas lavem ol enemi blong yufala, mo yufala i mas prea from olgeta we oli stap mekem i nogud tumas long yufala.”—Matiu 5:44.

Jisas i soemaot se hem i folem wanem we hem i tijim. Hem i jusum Matiu, wan man blong tekem takis, blong hem tu i joenem grup blong ol fren ya we hem i trastem olgeta bigwan. Hem i mekem olsem, nating se ol man Jiu oli agensem ol man ya blong tekem mane blong takis. (Matiu 9:9; 11:19) Mo tu, Jisas i stanemap wan fasin blong klin wosip we biaen, plante taosen Hiten man oli kam joen long hem. Ol hiten man ya, fastaem ol man Jiu oli sakemaot olgeta mo oli agensem olgeta. (Galesia 3:28) Long taem ya, plante man blong olgeta ples blong wol oli kam man blong Jisas Kraes. (Ol Wok 10:34, 35) Olgeta man oli savegud ol man ya from lav blong olgeta we i bigwan tumas. (Jon 13:35) Taem sam man we oli fulap long fasin agens, oli stonem i ded Steven, wan disaepol blong Jisas, lastok se Steven i talem i olsem se: “Masta. Taem yu jajem olgeta, plis yu no makem sin ya blong olgeta.” Steven i no wantem mekem i nogud long ol man ya we oli agensem hem.—Ol Wok 6:8-14; 7:54-60.

Ol trufala Kristin tede, oli mekem sem mak taem oli obei long advaes ya blong Jisas blong mekem i gud long olkaen man. Oli stap mekem i gud, i no jes long ol Kristin brata, be long olgeta ya tu we oli no laekem ol Kristin. (Galesia 6:10) Oli stap wokhad blong tekemaot fasin agens long laef blong olgeta. Oli luksave strongfala paoa ya we i save pulum olgeta blong gat fasin agens, mo oli tekem aksin, oli sakemaot fasin agens mo oli wokem fasin blong lavem ol man. Yes, wan waesman blong bifo i talem se, “man we i no laekem narafala man, i agens long hem, hem i stap pulum trabol i kam, be man we i lavem narafala man, hem i save fogivim hem from ol samting nogud we hem i mekem long hem.”—Ol Proveb 10:12.

Aposol Jon i talem se: “Man we i no laekem Kristin brata no sista blong hem, i stap agensem hem, hem i man blong kilim man i ded. Mo yufala i save finis, se ol man olsem, oli no gat laef ya we i no save finis.” (1 Jon 3:15) Ol Witnes blong Jeova oli bilivim tok ya. From samting ya, naoia olgeta evriwan—nomata wanem laen, kastom, skul, no politik pati, we oli bin stap long hem bifo—oli joengud olsem wan komuniti we oli no stap agensem narafala. Oli olsem wan brata nomo long fulwol.—Lukluk bokis we i stap.

!Fasin Agens Bambae i Finis!

Maet yu talem se: ‘Be hemia i wan gudfala samting blong ol man ya we oli gat fasin agens. Bambae hemia i no mekem se fasin agens i finis fulwan long wol.’ I tru, nating se yu no agensem narafala, be maet narafala i agensem yu. Taswe, blong stretem problem ya long fulwol, yumi mas lukluk i go long God nomo.

 Stamba tingting blong God hemia se, i no longtaem, bambae hem i finisim olkaen fasin agens long wol ya. Samting ya bambae i kamtru aninit long rul blong gavman blong heven, from we Jisas i tijim yumi blong prea se: “Papa blong mifala long heven, nem blong yu i tabu. Letem kingdom blong yu i kam. Yu mekem ol samting we yu yu wantem oli kamaot long wol, olsem we oli kamaot finis long heven.”—Matiu 6:9, 10, NW.

Taem prea ya i kamtru fulwan, bambae i no moa gat wan samting i pulum man blong agensem narafala. Ol nogud samting we oli stamba blong fasin agens, bambae oli lus evriwan. Ol bigfala toktok blong agensem narafala, ol tok nogud, mo fasin blong no kea, bambae oli lus. Nao long taem ya, olgeta man bambae oli gat bigfala save, trutok mo stret fasin. Ale, God ‘bambae i ravemaot wota blong ae blong olgeta. Nao bambae i no moa gat man i ded, mo bambae man i no moa krae from man we i ded. Bambae i no moa gat man i krae, mo bambae man i no moa harem nogud long bodi blong hem.’—Revelesen 21:1-4.

!Be i gat wan nius we i moagud! I gat klia pruf se yumi stap laef naoia long ol ‘lasdei.’ Taswe, yumi save sua se i no longtaem nating, bambae yumi luk we fasin agens, wan fasin we i no kamaot long God, i lus olgeta. (2 Timoti 3:1-5; Matiu 24:3-14) Long niufala wol we God i promes long hem, olgeta man bambae oli stap olsem wan brata nomo. Samting ya bambae i kamtru fulwan from we olgeta man bambae oli kam stretgud olgeta.—Luk 23:43; 2 Pita 3:13.

Be yu no nid blong wet go kasem taem ya blong harem gud long kampani blong ol trufala brata mo sista. Yes, olsem ol stori long buk ya oli soemaot, Kristin lav i stap finis long hat blong plante milian man we bifo oli gat fasin ya blong agensem narafala. !Yu tu, yu save joen long kampani ya we oli olsem wan brata sista nomo we oli gat lav!

[Bokis blong pija long pej 5]

“?Sipos Jisas i Stap, Bambae Hem i Mekem Wanem?”

Long Jun 1998, tri waetman we oli laef afsaed long taon blong Texas long Yunaeted Stet, oli holemtaet wan blakman we nem blong hem James Byrd, Jr. Nao, trifala i tekem blakman ya i go longwe, long wan ples we i no gat man long hem, ale, trifala i faetem hem, mo fasem leg blong hem long jen. Nao trifala i taetem jen ya biaen long trak blong trifala, mo dragem hem 5 kilometa long rod, gogo kasem we bodi blong hem i kilim wan pis simen. Ol man oli talem se, long ol ten yia we oli pas (ol yia 1990), ded ya i rabis moa i winim ol narafala ded we i kamaot from fasin agens.

Trifala sista blong James Byrd oli Witnes blong Jeova. ?Wanem filing blong trifala long saed blong ol man ya we oli mekem fasin ya we i rabis olgeta? Trifala tugeta i raetem toktok ya se: “Taem sam man oli spolem bodi blong wan we yu lavem hem tumas mo oli kilim hem i ded, i no gat tok blong eksplenem filing blong yu we i harem nogud mo i soa tumas. ?Bambae yu mekem wanem taem yu harem nogud tumas from wan samting olsemia? Mitrifala i no gat tingting nating blong givimbak, tok nogud, no mekem bigfala toktok long niuspepa blong agensem man olsem. Tingting blong mitrifala i olsem se: ‘?Sipos Jisas i stap, bambae hem i mekem wanem? ?Bambae hem i tingbaot samting ya olsem wanem?’ Ansa i klia nomo. Mesej we Jisas i karem, hem i wan mesej blong pis mo i givim hop.”

Wan long ol vas blong Baebol we oli halpem trifala sista ya blong no holem fasin agens long hat blong olgeta, hemia Rom 12⁠:​17-​19. Aposol Pol i raetem se: “Sipos wan man i mekem i nogud long yufala, bambae yufala i no givimbak fasin ya long hem. . . . Oltaem, long saed blong yufala, yufala i mas traehad blong faenem rod blong yufala i gat pis wetem olgeta man. . . . Sipos wan man i spolem yufala, bambae yufala i no givimbak fasin ya long hem bakegen. Yufala i mas livim hem i stap, blong God bambae i jajem hem, i givim panis long hem, from we Baebol i talem se, ‘Hae God i talem se, “Fasin ya blong givimbak long man we i mekem i nogud, mi nomo mi gat raet blong mekem. Mo mi bambae mi givimbak long olgeta.” ’ ”

Trifala i gohed se: “Mitrifala i tingtingbak long ol tok we oli stap insaed long ol buk blong yumi, we oli tru tumas, se samtaem, taem sam man oli mekem i no stret long yumi no oli mekem fasin we i nogud bitim mak, i no isi nating blong talem long olgeta se ‘Mi fogivim yu’ ale yumi fogetem bisnes ya. Long ol taem olsemia, fasin fogif i givhan long yumi blong no kam kros, be blong gohed wetem ol bisnes blong laef blong yumi, we yumi no kam sik long bodi no tingting blong yumi from fasin blong holem kros i stap longtaem.” !Hemia wan strongfala pruf blong soem se Baebol i gat paoa blong blokem fasin agens blong i no gru insaed long yumi!

[Bokis blong pija long pej 6]

Fasin Agens i Kam Fasin Fren

Long ol yia we oli jes pas, plante handred man blong narafala kantri oli go long Gris blong traem faenem wok. Be, from we ekonomi blong kantri ya i godaon bigwan, i no isi blong faenem wok, mo samting ya i givim hadtaem long ol man. From samting ya, ol grup blong man we oli kamaot long ol defren kantri oli agensem olgeta bigwan. Wan eksampel, hemia kompetisin bitwin ol man Albania mo ol man Bulgaria. Long plante ples long Gris, bigfala kompetisin i kamaot bitwin ol man blong tufala kantri ya.

Long taon blong Kiato, long not is blong ­Peloponnisos, wan famle we i blong Bulgaria mo wan man Albania, oli stat stadi Baebol wetem ol ­Witnes blong Jeova, nao wan dei oli mitim olgeta. From we oli folem ol rul blong Baebol, ol rul ya oli tekemaot fasin agens long tingting blong olgeta, nao oli no moa gat fasin blong agensem narafala. Mo tu, ol rul blong Baebol oli mekem se ol man ya oli kasem trufala fasin fren, oli kam ­olsem wan brata nomo. Ivan, wan man Bulgaria, i ­givhan long Loulis, wan man Albania, blong ­faenem wan haos klosap nomo long ples blong hem. Plante taem, ol famle blong tufala oli serem kakae mo eni samting we oli gat. Naoia, tufala man ya i ­baptaes finis, tufala i kam Witnes blong Jeova, mo tufala i wokgud tugeta long wok blong talemaot gud nius. I klia se ol man we oli stap raonabaot oli stap lukluk Kristin fasin ya blong frengud tugeta.

[Tok blong pija long pej 7]

Aninit long Kingdom blong God, olkaen fasin blong agensem narafala bambae oli lus olgeta