Go long ol haf insaed long hem

Go long lis blong ol haf

Tertullian Wan Saed Blong Hem i Tru, Narawan i Giaman

Tertullian Wan Saed Blong Hem i Tru, Narawan i Giaman

Tertullian Wan Saed Blong Hem i Tru, Narawan i Giaman

‘?WANEM nao i sem mak bitwin wan Kristin mo wan man we i tingting plante long ol waes blong wol, wan man we i spolem trutok mo wan man we i leftemap trutok? ?Wanem samting nao we Skul blong Plato mo Jos tufala i agri long hem?’ Ol kwestin ya oli blong wekemap tingting. Tertullian, wan man blong raetem buk we i laef long ol yia wan handred i bin askem ol kwestin ya. Ol man oli stap tokbaot hem olsem “beswan man long histri blong Jos, we ol buk blong hem oli givim fulap moa infomesen, mo i gat gud save bitim ol narafala, long ol tijing blong jos we oli stap long taem blong hem.” Hem i gat save long evri samting we oli stap hapen long laef blong jos.

Ating plante man oli savegud Tertullian from fasin blong hem blong talem ol tok we i luk olsem se oli stap agensgensem olgeta bakegen. Ol tok ya olsem: “God hem i hae we hae olgeta taem we Hem i smol.” “I stret we yumi bilif [long ded blong Pikinini blong God] from we fasin ya i krangke.” “[Jisas] i ded, oli berem hem, nao hem i laef bakegen; yumi sua long samting ya from we samting ya i no save hapen.”

Be i no ol toktok blong Terutullian nomo we oli stap agensgensem olgeta. Long ol hanraet blong hem, hem i wantem tok long saed blong trutok mo leftemap jos wetem ol tijing blong hem, be rili, hem i spolem ol tijing ya. Bigfala samting we hem i karem i kam long Krisendom, hemia wan tijing we biaen, sam narafala man blong save oli yusum olsem stamba blong Triniti. Blong kasem save olsem wanem samting ya i hapen, i gud blong save moa long fasin blong Tertullian fastaem.

“Neva Hem i Mekem Man i Les”

I no gat plante save long saed blong laef blong Tertullian tede. Plante man we oli gat skolasip blong hae save oli agri se hem i bon raonabaot long yia 160 ,K.T. * long Carthage, Not Afrika. I klia se man ya i skulgud, mo hem i gat save long ol tingting we plante grup oli folem long taem blong hem. I luk olsem se hem i stat intres long Kristin skul from fasin blong ol man we oli talem se oli Kristin we oli rere blong ded bitim we oli lego bilif blong olgeta. Hem i tokbaot ol Kristin we oli ded from bilif blong olgeta, i se: “Man we i tingting gud long fasin ya [blong ol Kristin], bambae i wantem tumas blong faenem se, wanem i biaenem olgeta. Man we i faenem samting ya bambae i mas wantem blong bilif long ol bilif blong mifala [ol Kristin].”

Afta we Tertullian i joenem skul we i talem se i Kristin, hem i kam wan man blong raetem buk. Hem i gat gudhan blong faenem ol niufala stori blong raetem, mo i gat gud save blong yusum ol sotfala toktok we oli klia mo waes. Buk ya The Fathers of the Church, i talem se: “I no gat plante man blong stadi long ol bilif blong skul, we oli gat gud han long samting ya olsem [hem]. Neva hem i mekem man i les.” Wan man we i holem skolasip blong hae save i talem se: “Terullian [i gat] gudhan blong faenem ol tok we oli stret [blong eksplenem wan samting] be hem i no save storian blong eksplenem samting. I isi blong kasem save ol sotfala tok blong waes we hem i talem, be i no isi blong folem tingting we hem i traem soem taem hem i eksplenem wan samting. Ating hemia nao from wanem plante taem ol man oli yusum ol sotfala tok we hem i raetem be i no plante taem we oli ripitim fulwan ol tok blong hem.”

Tok Long Saed Blong Kristin Skul

Wan long ol buk blong Tertullian, we plante man oli save gud, hemia Apology. Buk ya i tok long saed blong ol skul we oli talem se oli Kristin, mo hem i gat moa paoa i winim ol narafala buk. Hem i raetem buk ya long wan taem we ol Kristin oli stap fesem plante hadtaem from ol grup blong man we oli gat rong tingting long saed blong olgeta. Tertullian i tok long saed blong ol Kristin ya mo i tok agensem krangke fasin we ol man oli mekem long olgeta. Hem i se: “[Ol man blong agens] oli ting se ol Kristin oli stamba blong ol trabol mo badlak we i stap kasem olgeta man. . . . Sipos Nael Reva i no kam antap blong wotarem ol garen, sipos weta i no jenis, sipos graon i seksek, kakae i sot, no wan bigfala sik i kamaot—kwiktaem nomo yumi harem ol man oli singaot se: ‘!Sakem ol Kristin ya oli go long ol laeon!’ ”

Plante taem ol man oli talem se ol Kristin oli man we oli rebel agensem Gavman. Be Tertullian i traem soem se ol Kristin oli ol gudfala sitisen we man i save trastem olgeta. Hem i tokbaot sam faet we oli bin kamaot from ol grup blong man we oli traem sakemaot gavman. Nao hem i soemaot klia long ol man we oli agensem hem, se ol grup ya oli kamaot nomo long medel blong ol Hiten man, i no kamaot long ol Kristin. Tertullian i soemaot klia se taem Gavman i kilim i ded ol Kristin, Gavman nao i stap lus bigwan.

Sam narafala buk blong Tertullian oli tokbaot laef blong ol Kristin. Eksampol, long buk ya On the Shows, Tertullian i givim advaes agensem fasin blong go long ol ples blong pleplei, ol gem blong hiten man, mo ol stad. I luk olsem se, sam niufala memba [blong Kristin skul] oli ting se i oraet nomo sipos oli go long ol miting blong kasem tijing blong Baebol, mo biaen, oli go wajem ol gem blong ol hiten man. Tertullian i wantem wekemap tingting blong olgeta, ale hem i raetem se: “I narakaen tumas we sam long yumi we yumi stap go long jos blong God, be biaen yumi go tu long jos blong Devel Setan—i olsem we yumi aot long ples we i klingud blong go long ples blong ol pig.” Hem i se: “Ol fasin we yufala i sakemaot finis, be yufala i no mas karem oli kambak long toktok blong yufala.”

Hem i Spolem Trutok Taem Hem i Tok Long Saed Blong Trutok Ya

Tertullian i statem buk blong hem Against Praxeas, i se: “Devel [Setan] i faet mo i agensem trutok long plante defren wei. Mo samtaem hem i yusum wan rod we man i ting se hem i blong leftemap trutok, be rili, i spolem hem fulwan.” I no gat save se hu ya Praxeas we buk ya i tokbaot. Be Tertullian i kwestinim tijing blong Praxeas long saed blong God mo Kraes. Long lukluk blong hem, Praxeas i wan man we Setan i yusum blong kam spolem Kristin skul.

Long taem ya, ol man we oli talem se oli Kristin oli no klia long saed blong wan impoten samting, hemia se, God mo Kraes tufala i defren olsem wanem. Sam long olgeta, antap moa olgeta we oli man Gris, oli faenem i had blong kasem save olsem wanem blong bilif se i gat wan God nomo, mo long semtaem, bilif long wok blong Jisas we hem i Sevia no Man we i Pemaot olgeta. Praxeas i traem stretem ol tingting ya we oli fasfas. Ale, hem i tijim se Papa i soemaot hem wan tru long Jisas mo i no gat wan samting i defren bitwin Papa mo Pikinini, tufala i sem mak. Tijing ya we i no gat pruf long hem, i talem se God i soemaot hem wan olsem “Papa, taem hem i wokem olgeta samting mo i givim Loa, mo i olsem Pikinini taem hem i kam long wol olsem Jisas Kraes, mo i olsem Tabu Spirit afta we Kraes i gobak long heven.”

Tertullian i soem long Baebol se Papa mo Pikinini tufala i defren. Hem i yusum 1 Korin 15:27, 28, nao i pulum ol man blong tingting se: “Man we i putum (olgeta samting) oli stap daon finis, mo Man ya we olgeta samting ya oli stap aninit long paoa blong hem—tufala i tu defren Man.” Tertullian i soemaot tok ya we Jisas hem wan i talem se: “Papa blong mi, . . . hem i hae moa long mi.” (Jon 14:28) Hem i yusum sam vas long Hibru haf blong Baebol, olsem Ol Sam 8:5 blong soem se Baebol i tokbaot Pikinini olsem we i “daon” moa long Papa blong hem. Tertullian i finisim tok blong hem olsem: “Taswe Papa i defren long Pikinini, from we hem i hae moa long Pikinini. I gat wan man nomo we i Papa, mo hemia we i kamaot long hem, hem i narafala man; I gat wan man nomo we i givim wok, mo man we kasem wok ya hem i narafala man; mo bakegen, i gat wan man nomo we i wokem ol samting, mo man we hem i yusum blong wokem ol samting ya, hem i wan narafala man.”

Long tingting blong Tertullian, Pikinini i no hae olsem Papa. Be taem Tertullian i stap traem daonem rong tijing ya [blong Praxeas] hem i “bitim mak blong ol tok ya we oli raetem finis.” (1 Korin 4:6, NW ) Tertullian i yusum wan narafala bilif blong traem pruvum rong tingting ya se we Jisas i wan god. Hem i stanemap tingting ya blong “trifala man long wan God nomo.” Hem i yusum tingting ya blong soemaot se God, Pikinini blong hem, mo tabu spirit, oli tri defren man long wan god nomo. Long fasin ya, Tertullian i fas man blong stat yusum tok ya we i kamaot long lanwis Latin se “triniti” blong tokbaot Papa, Pikinini, mo tabu spirit.

Lukaot Long Waes Blong Wol

?Olsem wanem Tertullian i save wokem bilif ya blong “trifala man long wan God?” Ansa i stap long wan narafala tingting we man ya i gat we i narakaen—hemia tingting long saed blong waes blong wol. Tertullian i talem se ol waes tok blong wol oli “ ‘ol tijing’ blong man mo ‘blong ol devel.’ ” Hem i tok aot agensem fasin blong yusum waes blong wol blong sapotem ol trutok blong Kristin skul. Hem i se: “Yumi mas lukaot blong no traem wokem wan Kristin skul we i meks wetem ol tingting blong ol Stoik, * Plato, mo ol man we oli agiu long ol waes blong wol.” Be, Tertullian hem wan i stat yusum plante long ol waes ya taem hem i luk se oli laenap long tingting blong hem.—Kolosi 2:8.

Wan buk i talem se: “Tijing blong Triniti i karem paoa mo i kam antap moa from ol bilif blong ol man Gris.” Mo buk ya The Theology of Tertullian i makem se: “Tertullian i meksemap ol tingting long saed blong loa mo ol waes blong wol blong stanemap tijing blong Triniti. Ale, nating se fastaem, tijing ya i no gat paoa mo i gat fulap rong long hem, biaen Kaonsel blong Nicaea i akseptem hem olsem wan tijing [blong jos].” Yes, tingting ya we Tertullian i wokem—se trifala man oli wan God nomo—i givhan bigwan blong karem moa giaman tijing i kam long ol skul blong Krisendom.

Tertullian i tok agens long ol narafala man we oli tok long saed blong trutok, hem i se oli stap spolem trutok. Be sore tumas, taem hem i meksemap ol trutok blong Baebol wetem ol waes blong man, hem i mekem semfala mastik ya nomo we ol narafala oli mekem. Taswe, i gud yumi tinghevi long woning ya blong Baebol agensem ‘ol tok we oli blong giaman nomo, mo ol toktok ya we ol devel nomo oli stap tijim.’—1 Timoti 4:1.

[Ol Futnot]

^ K.T. i minim Kristin Taem.

^ Wan grup blong man bifo, we oli bilif se ol man we oli waes oli no mas soem filing blong olgeta.

[Tok blong pija long pej 29, 30]

Tertullian i tok agensem waes blong man be i yusum waes ya blong sapotem ol tingting blong hem

[Credit Line]

Pej 29 mo 30: © Cliché Bibliothèque nationale de France, Paris

[Tok blong pija long pej 31]

Ol trufala Kristin oli no meksemap trutok blong Baebol wetem waes blong man