“Paoa Blong Sevem Man i Stap Long Jeova Nomo”

LONG taem blong disasta long wol, ol man oli lukluk i go long gavman blong olgeta blong harem se oli save stap sef. Ol gavman tu oli wok had blong pulum ol man blong joen tugeta blong givim sapot long olgeta. Taem gavman i traehad moa blong pulum filing blong ol man blong leftemap kantri blong olgeta, ol man oli rere moa blong mekem ol seremoni blong leftemap kantri.

Long taem blong disasta long wol, strong tingting blong leftemap kantri i save pulum ol man blong ting se kantri blong olgeta i joen gud mo i gat paoa, mo oli save wok tugeta blong givgivhan long olgeta. Wan magasin blong Amerika, The New York Times Magazine i talem se: “Fasin blong ona long kantri i save kam wan denja, sem mak olsem filing blong yumi we, sipos yumi no bos long hem, i save pusum yumi blong mekem nogud samting.” Taem wan man i soemaot ona long kantri blong hem, hem i save spolem sam man blong oli no save jusum wanem we oli wantem mekem long saed blong laef mo skul blong olgeta. Long taem ya i had long ol trufala Kristin blong holem strong long bilif blong olgeta. ?Oli save mekem wanem taem wol raon long olgeta i olsem? ?Wanem ol vas we i save givhan long olgeta blong stap tru long God?

‘Yu No Mas Bodaon Long Olgeta’

Samtaem, fasin blong salut long flaeg i wan rod blong man i leftemap kantri blong hem. Be yumi luk long fulap flaeg oli putum ol pija blong ol samting long heven olsem ol sta, mo ol samting blong wol. God i talemaot tingting blong hem long fasin blong bodaon long ol samting long heven mo wol taem hem i givim oda long ol man blong hem se: “Bambae yufala i no mas mekem pija blong ol samting long heven, no long wol, no long solwota we wol ya i stanap long hem, blong yufala i mekem wosip long hem. Bambae yufala i no mas bodaon long aedol olsem blong mekem wosip long hem, from we mi mi Hae God, mi God blong yufala, mo yufala i man blong mi, nao mi mi no save letem yufala i mekem wosip long narafala god bakegen.”—Eksodas 20:4, 5.

?Blong salut no bodaon long flaeg blong kantri i rili agensem loa ya se yumi mas wosip long Jeova nomo? I tru se ol man Isrel oli gat ol “flaeg,” no saen, we fofala kampani blong ol laen blong Isrel oli kamp raon long hem taem oli wokbaot long drae ples. (Namba 2:1, 2) Buk ya Cyclopedia, we McClintock mo Strong oli raetem, i tokbaot ol Hibru wod ya (flaeg no saen) i se: “Ol wod ya long lanwis Hibru oli no karem sem mining blong ‘saen’ we long tingting blong yumi hem i minim wan flaeg.” Ol man Isrel oli no tingbaot ol saen ya se oli tabu, mo oli no mekem wan seremoni blong ol saen ya. Ol saen ya oli blong soem nomo long ol man Isrel, weples blong hivap long hem.

Ol pija blong jerubim we i stap long haos prea mo long tempol blong Solomon i wan pija nomo blong soemaot ol jerubim we oli stap long heven. (Eksodas 25:18; 26:1, 31, 33; 1 King 6:23, 28, 29; Hibrus 9:23, 24) Be bighaf blong ol man oli neva luk pija ya blong ol jerubim, mo hemia i soem klia se ol man oli no mas wosipim olgeta. Mo antap long samting ya, ol man oli no mas wosip long ol enjel.—Kolosi 2:18; Revelesen 19:10; 22:8, 9.

Mo tu, tingbaot pija blong snek we Moses i wokem long bras taem ol man Isrel oli wokbaot long draeples. Pija ya i wan saen blong wan profet tok we bambae i kamtru. (Namba 21:4-9; Jon 3:14, 15) Long taem ya oli no yusum pija ya long wosip blong olgeta. Be sam handred yia afta long taem blong Moses, ol man Isrel oli stat blong mekem wosip we i rong olgeta long pija blong snek, oli  stap bonem insens long hem. Hemia nao from wanem King Hesekia blong Juda i smasem pija ya long ol smosmol pis.—2 King 18:1-4.

?From wanem ol kantri tede oli yusum flaeg? ?Flaeg i minim wanem? Wan man blong raetem buk, J. Paul Williams, i talem se: “Flaeg i wan saen blong bilif mo wosip we ol man oli soemaot blong ona long kantri blong olgeta.” The Encyclopedia Americana i talem se: “Flaeg i olsem kros, hem i tabu.” Flaeg i wan saen blong kantri. Taswe blong bodaon no salut long flaeg hemia wan kaen wosip we i leftemap kantri. Man we i mekem wosip olsem, i soem se hem i trastem kantri blong hem blong i sevem hem. Wosip ya i no laenap nating wetem wanem we Baebol i talem long saed blong wosip long ol aedol.

Ol vas blong Baebol oli talem klia nomo se: “Paoa blong sevem man i blong [Jeova] nomo.” (Ol Sam 3:8) Yumi no mas trastem man mo ol saen blong ol man blong oli sevem yumi. Pol i givim gudfala advaes long ol Kristin se: “Ol fren blong mi . . . i nogud yufala i stap mekem wosip long ol narafala god.” (1 Korin 10:14) Ol faswan Kristin oli no joen nating long eni kaen wosip blong kantri blong olgeta. Long buk ya Those About to Die, Daniel P. Mannix i talem se: “Ol Kristin bifo oli no wantem . . . bonem sakrefaes blong ona long Rula blong ol man Rom—hemia i klosap sem mak long man we, tede, i no wantem salut long flaeg.” Samting ya i tru tu long ol trufala Kristin tede. Blong givim wosip long Jeova nomo oli no mas salut long flaeg blong eni kantri. Taem oli mekem olsem, oli putum God long fasples, be long semtaem oli soem respek long ol gavman mo ol man we i rulum gavman. Yes oli luksave se oli mas ona long ol “haeman we oli stap rul” long gavman. (Rom 13:1-7, NW ) ?Be wanem tingting blong Baebol long saed blong ol singsing we i blong leftemap kantri?

?Wanem Ya Ol Singsing Blong Kantri?

The Encyclopedia Americana i talem se: “Ol singsing blong kantri oli soemaot se yumi wantem leftemap kantri blong yumi mo plante taem ol wod blong ol singsing ya oli blong askem God blong lidim mo holem sef ol man blong kantri no ol man we oli stap rulum kantri ya.” Wan singsing blong kantri i olsem wan prea blong givhan long kantri ya. Plante taem, ol singsing no prea ya oli blong askem se kantri ya i save gat plante sas samting mo se kantri i save stap longtaem. ?I stret we ol trufala Kristin oli joen long ol prea olsem?

Profet Jeremaea i laef long wan taem we ol man oli talem se oli wosipim God. Be Jeova i talem long hem se: “I nogud yu stap prea from ol man ya, mo yu no krae long mi long nem blong olgeta. I nogud yu traem askem long mi blong mi givhan long olgeta, from we bambae mi no save lesin long yu.” (Jeremaea 7:16; 11:14; 14:11) ?From wanem Jeova i talem samting ya long Jeremaea? Hemia from we ples ya i fulap wetem ol man we oli stap stil, oli stap kilim man i ded, stilim waef blong narafala, oli no man blong holem promes blong olgeta, mo oli stap mekem wosip long ol aedol.—Jeremaea 7:9.

Jisas Kraes i givim eksampol blong yumi folem taem hem i talem se: “Mi no prea from ol man blong wol, mi stap prea from olgeta ya we yu yu givim long mi, from we olgeta oli blong yu.” (Jon 17:9) Ol vas blong Baebol oli talem se “ful wol i stap aninit long paoa blong hemia we i rabis nomo” mo hem i “stap lus.” (1 Jon 2:17; 5:19, NW ) ?Olsem wanem wan trufala Kristin wetem klia tingting i save prea blong givhan long wan wol olsemia mo askem se hem i stap longtaem?

I tru se i no olgeta singsing blong kantri we oli blong askem wan samting long God. Encyclopædia Britannica i talem se: “Evri kantri i gat singsing blong hem we ol tok blong hem oli defren long narafala kantri. Sam oli olsem wan prea blong lida blong kantri blong olgeta, sam oli tokbaot ol faet blong kantri we oli ting se oli impoten . . . sam oli blong leftemap kantri blong olgeta.” ?Be sipos wan Kristin i wantem mekem God i glad, i stret we hem i leftemap ol faet no revolusen blong eni kantri? Aesea i talemaot wan profet tok long saed blong ol trufala Kristin se: “Ol man bambae oli hamarem ol naef blong faet blong olgeta, gogo oli kam aean blong digim graon. Mo ol spia blong olgeta, bambae oli wokem olgeta oli kam huknaef blong katem gru blong ol grep blong olgeta.” (Aesea 2:4) Mo aposol Pol i talem: “Yes i tru, mifala i man blong wol ya. Be taem mifala i faet, mifala i no mekem long fasin blong man nomo. Ol samting ya we mifala i stap yusum blong faet, oli no samting blong faet blong wol ya. Mifala i stap yusum  ol samting blong faet blong God.”—2 Korin 10:3, 4.

Ol singsing blong kantri oli blong soem se man i rili laekem kantri blong hem mo i ting se kantri blong hem i gud moa long ol narafala kantri. Be tingting ya i no kamaot long Baebol nating. Taem aposol Pol i stap toktok long Areopagus hem i talem se: “[Jeova God] i mekem wan man nomo, nao olgeta man long wol oli kamaot long man ya, mo hem i putum olgeta oli stap long evri ples long wol.” (Ol Wok 17:26) Aposol Pita i talem: “Naoia mi mi luk we God i stap mekem i sem mak nomo long olgeta man. . . . Sipos wan man i ona long God, mo i mekem ol samting we i stret long fes blong hem, bambae God i glad long hem, i nating we hem i wan laen blong Isrel, no i kamaot long wan narafala laen olgeta.”—Ol Wok 10:34, 35.

Plante man we oli save wanem we Baebol i talem, oli jus blong no salut long flaeg mo no singim ol singsing we i leftemap kantri. ?Be bambae oli mekem wanem sipos oli stap long wan taem we ol man oli mekem olsem?

No Mekem, Be Soem Respek

Blong traem mekem nesen blong hem i joen gud, King Nebukadnesa blong Babilon bifo i stanemap wan bigfala aedol we oli wokem long gol long levelples blong Dura. Nao hem i singaotem ol praeminista, fas sekretari, advaesa, man blong lukaot mane, jaj, jif, mo olgeta narafala haeman, blong oli kam long seremoni blong putumap aedol we hem i wokem. Taem miusik i stat blong plei, evriwan i mas bodaon blong wosip long aedol ya. Long taem ya i gat tri yangfala Hibru man we oli mas stap long ples ya—hemia Sadrak, Mesak, mo Abednego. ?Olsem wanem trifala ya oli soemaot se oli no joen long wosip ya? Taem miusik i stat blong plei mo ol man oli bodaon long aedol ya, ol trifala Hibru ya oli stap stanap nomo.—Daniel 3:1-12.

Tede, blong salut long flaeg plante taem ol man oli stretem han blong olgeta i go antap, no oli putum wan han long hed blong olgeta, no maet oli putum han long jes blong olgeta. Samtaem, oli mas stanap no sidaon long wan spesel fasin. Long sam kantri, ol pikinini long skul oli mas nildaon mo kisim flaeg. Sipos wan trufala Kristin i stanap kwaet long taem we ol narawan oli salut long flaeg, hem i soemaot se hem i no joen long olgeta be hem i soem respek tu.

?Be olsem wanem sipos fasin blong stanap i soem se man i joen long seremoni blong flaeg?  Wan eksampol, sipos oli jusum wan studen blong skul blong stanap long fored long flaeg mo salut long nem blong ful skul, be ol narafala pikinini oli stanap insaed long klasrum blong olgeta nomo. Long taem olsem, fasin blong stanap i soem se yumi agri long studen we i salut long flaeg long nem blong ful skul. Taswe fasin blong stanap i soem se wan man i joen long seremoni ya. Sipos wan man i no wantem joen wetem olgeta be i wantem soem respek i gud sipos hem i sidaon kwaet nomo. ?Be olsem wanem sipos evriwan i stap stanap finis bifo we oli statem seremoni blong flaeg? Long taem ya, sipos wan man i gohed nomo blong stanap hem i no minim blong joen long seremoni ya.

Tingbaot sipos wan man i no salut long flaeg be i holem flaeg nomo nao ol narawan oli salut long flaeg, maet long wan maj no insaed long klasrum no long wan narafala ples bakegen. Man we i mekem olsem, i no folem advaes blong Baebol se yumi mas ‘ronwe long ol aedol,’ (NW ) be hem i stap sapotem wosip blong olgeta stret. Hemia i sem mak tu sipos yumi joen long ol maj blong leftemap kantri. Eniman we i joen long wan maj olsem i soem se hem i sapotem wanem we maj ya i stap leftemap. Taswe, tingting blong wan trufala Kristin i no save letem hem i joen long wan maj olsem.

Taem oli plei long miusik blong singsing blong kantri, plante taem fasin blong stanap mo lesin long miusik i soem se yumi joen long singsing ya. Sipos i olsem, wan trufala Kristin bambae i stap sidaon. Be sipos ol man oli stanap finis taem oli putum miusik blong singsing blong kantri i no gat nid blong Kristin ya i tekem spesel aksin blong sidaon. I no Kristin ya we i jus blong stanap blong harem miusik blong singsing blong kantri. Defren olgeta nao, sipos ol man oli mas stanap blong singsing, wan trufala Kristin i save stanap blong soem respek, be bambae hem i no singsing.

“Tingting Blong Yufala i Mas Klin Gud We i No Stikim Yufala”

Afta we man blong raetem Sam i tokbaot ol samting we ol man oli wokem blong wosipim, hem i talem se: “I gud ol man we oli mekem ol aedol  ya, wetem ol man we oli stap wosipim olgeta, olgeta evriwan oli kam olsem ol aedol ya nomo.” (Ol Sam 115:4-8) Taswe, i klia nomo se wan man we i wosipim Jeova i no save wok long eni kaen wok blong mekem ol samting we ol man oli yusum long wosip, no wok blong mekem flaeg tu. (1 Jon 5:21) Long wok tu, samtaem wan Kristin i mas soem wetem respek se hem i no wosipim flaeg mo wanem we flaeg i minim, be hem i stap wosipim Jeova nomo.

Wan eksampol, maet bos blong yumi i askem yumi blong putumap no karemaot flaeg we i stanap fored long ples blong wok. Yumi mas skelem gud from wanem hem i wantem yumi blong mekem samting ya blong luk sipos yumi save mekem no nogat. Sipos oli mekem wan spesel seremoni blong putumap mo karemaot flaeg ya, we ol man oli stanap long fored blong flaeg no oli salut long flaeg, i klia se man we i karemaot no putumap flaeg i joen long seremoni ya.

Be nao, sipos wok blong putumap no karemaot flaeg i no joen nating wetem wan seremoni, ale, yumi save tingbaot samting ya se hem i sem mak nomo long ol narafala wok, olsem wok blong mekem rere wan haos blong yusum, openem mo lokem ol doa, no openem mo satem ol windo. Long taem ya flaeg i olsem pija blong kantri nomo, mo blong putumap no karemaot flaeg i olsem wan wok nomo we yumi stap mekem evri dei, taswe wetem prapa tingting blong yumi we Baebol i trenem finis yumi save jus se bambae yumi mekem wok ya no nogat. (Galesia 6:5) Maet tingting blong wan man i stikim hem sipos hem i mekem wok ya taswe maet hem i wantem askem bos blong hem blong hem i save jusum wan narawan we i wok long ples ya blong putumap mo karemaot flaeg. Be maet tingting blong wan narafala Kristin i no stikim hem blong mekem samting ya wetem flaeg sipos i no joen wetem wan seremoni. Be nomata wanem disisen we oli tekem, ol trufala man blong wosipim God oli mas meksua se ‘tingting blong olgeta i mas klin gud we i no stikim olgeta’ long fored blong God.—1 Pita 3:16, NW.

I no gat wan vas blong Baebol we i agensem fasin blong wok long wan ples we oli putumap flaeg, olsem long munisipol, mo skul. Maet oli putum pija blong flaeg long stam blong postofis, long ples we oli putum namba blong trak, no long sam narafala samting blong gavman. Sipos yumi yusum sam samting we pija blong flaeg i stap long olgeta, hemia i no min se yumi wosipim flaeg. Samting we i impoten blong tingbaot hemia wanem fasin nao we wan man i soem long flaeg ya.

Plante taem ol man oli flasem ol windo, doa, trak, tebol, no wan narafala samting wetem pija blong flaeg. Man i save pem ol klos tu wetem pija blong flaeg long hem. Long sam kantri oli putum tabu long ol klos olsem. Be nating sipos fasin ya i no brekem loa, i gud blong tingbaot se, ‘?Sipos mi mekem olsem, bambae ol man oli tingbaot mi olsem wan man blong wol nomo no olsem wan man blong God?’ Jisas i tokbaot ol man blong hem se: “Mi mi no man blong wol ya, mo long sem fasin, olgeta tu oli no man blong wol ya.” (Jon 17:16) Mo tu yumi no mas fogetem ol Kristin brata blong yumi. ?Sipos yumi putum ol klos olsem, maet bambae yumi spolem tingting blong olgeta? ?Maet fasin blong yumi i mekem we oli no moa strong long bilif blong olgeta? Pol i givim advaes long yumi se: “Yufala i save luksave wanem fasin we i stret gud olgeta blong yufala i save jusumaot. Nao . . . bambae laef blong yufala i klin gud, i no gat wan man nating we i gat poen agens long yufala.”—Filipae 1:9, 10.

“Kaen Gud Long Evriwan”

From we “laef long wol ya bambae i kam strong tumas” ol man oli save kam strong moa long fasin blong leftemap kantri blong olgeta. (2 Timoti 3:1) Sipos yumi lavem God neva bambae yumi save fogetem se paoa blong sevem yumi i stap long Jeova nomo. Hem nomo i naf blong kasem wosip blong yumi. Taem ol man oli askem ol aposol blong mekem samting we i no laenap wetem wanem we Jeova i wantem, ol aposol ya oli talem se: “Mifala i mas obei long God fastaem, hem i rula blong mifala. Mifala i no save obei long ol man nomo.”—Ol Wok 5:29, NW.

Aposol Pol i raetem se: “Wan slef blong Masta i no mas faet. Hem i mas kaen gud long evriwan.” (2 Timoti 2:24, NW ) Taswe ol Kristin oli traehad blong stap long pis wetem ol man, soem respek long olgeta, mo kaengud fasin, taem oli mekem disisen, folem tingting we Baebol i trenem finis, long saed blong salut long flaeg mo singsing blong kantri.

[Tok blong pija long pej 23]

Wetem strong tingting mo respek, trifala Hibru i jus blong mekem God i glad

[Tok blong pija long pej 24]

?Ol Kristin oli mas mekem wanem long taem blong wan seremoni blong ona long kantri?