Go long ol haf insaed long hem

Go long lis blong ol haf

“Traehad Oltaem”

“Traehad Oltaem”

“Traehad Oltaem”

!CITIUS, altius, fortius—kwik moa, hae moa, strong moa! Hemia ol mak we ol man blong resis oli mas kasem long Gris mo Rom blong bifo. Blong plante handred yia, long Olympia, Delphi mo Nemea mo long Korin tu, ol man oli ogenaesem ol bigfala resis wetem “blesing” blong ol god. Plante taosen man oli kam wajem ol resis ya. Ol man we oli gat spesel janis blong joen long ol gem ya oli wokhad blong plante yia bifo we oli kasem janis ya. Sipos oli winim praes long ol gem ya, bambae ol man blong resis mo taon we oli kamaot long hem tu oli save kasem gudnem from.

Taem yumi save samting ya, yumi no sapraes we plante taem, ol man we oli raetem Kristin Grik haf blong Baebol oli skelem Kristin resis long saed blong spirit wetem ol resis blong taem ya. Tufala aposol ya Pita wetem Pol, tufala i yusum ol gem ya olsem pijatok blong tijim sam impoten samting. Long taem blong yumi, Kristin resis i stap gohed yet. Ol Kristin blong faswan handred yia oli mas stanap strong long medel blong ol man Jiu; tede, yumi mas “obei long ol rul” long medel blong wan wol we klosap nao bambae i lus. (2 Timoti 2:5; 3:1-5) Maet sam blong yumi oli ting se “resis” blong olgeta i had tumas mo i karemaot paoa blong olgeta. (1 Timoti 6:12) I gud yumi luk sam long ol pijatok we Baebol i yusum long saed blong resis.

Wan Nambawan Man Blong Trenem Yumi

Sipos wan man blong resis i win no nogat, i dipen bigwan long man we i stap trenem hem. Long saed blong ol gem blong bifo, Archaeologia Graeca i talem se: “Ol man blong resis oli mas talemaot tru se oli bin spenem ten manis long trening.” Ol Kristin tu oli mas folem wan impoten trening. Pol i talem long Timoti we i wan Kristin elda se: “Traehad oltaem blong mekem ol fasin we God i wantem.” (1 Timoti 4:7) ?Hu ya i man blong trenem ol Kristin “man blong resis”? !Jeova God hem wan i trenem ol Kristin! Aposol Pita i raetem se: “God i stap soemaot we hem i lavem yumi tumas, mo i stap mekem i gud tumas long yumi, mo hem . . . bambae i mekem yufala i stret gud. Hem bambae [“i finisim trening blong yufala,” NW ] i mekem yufala i strong, i givim paoa long yufala, i stanemap yufala olsem pos we i no save muv.”—1 Pita 5:10.

Folem tingting blong Theological Lexicon of the New Testament, tok ya “i finisim trening blong yufala” i kamaot long wan Grik tok we stamba mining blong hem se “mekem wan samting [no wan man] i laenap stret wetem risen from wanem oli bin wokem hem, blong rerem samting ya mo jenisim hem blong mekem we hem i wokgud.” Long sem fasin, Greek-English Lexicon blong Liddell mo Scott i talem se tok ya i gat mining blong “rerem, trenem, no givim evri samting we man i nidim.” ?Olsem wanem Jeova i stap ‘rerem, trenem, no givim evri samting we yumi nidim’ blong yumi winim Kristin resis ya? Blong kasem save pijatok ya, i gud yumi tingbaot trening we ol man oli stap yusum bifo.

Buk ya The Olympic Games in Ancient Greece i talem se: “Olgeta we oli stap trenem ol yangfala man oli yusum tu rod. Faswan rod, hemia blong leftemap tingting blong studen blong i givim beswan blong hem long saed blong bodi blong kasem ol beswan risal, mo namba tu rod, hemia blong mekem ol teknik mo stael blong studen ya i kam gud moa.”

Long sem fasin, Jeova i leftemap tingting blong yumi blong yumi givim beswan blong yumi long wok blong hem mo kamgud moa long fasin blong mekem wok ya. Blong givim paoa long yumi, God i yusum Baebol, ogenaesesen blong hem long wol ya, mo ol Kristin we oli bigman long saed blong spirit. Samtaem God i mas stretem yumi, mo hemia i wan trening tu. (Hibrus 12:6) Long narafala taem, hem i save letem sam traem no hadtaem i kasem yumi blong yumi wokem fasin blong stanap strong longtaem. (Jemes 1:2-4) Mo tu, hem i givim paoa we yumi nidim. Profet Aesea i talem se: “Olgeta we oli stap luk long Hae God blong hem i givhan long olgeta, bambae oli luk we oltaem hem i stap givim paoa long olgeta i stap mekem olgeta oli strong bakegen. Bambae oli girap olsem we oli gat wing olsem bigfala pijin ya igel. Bambae oli save resis gogo, be leg blong olgeta i no save taed, mo oli save wokbaot i go longwe we longwe, be oli no save kam slak.”—Aesea 40:31.

Antap long olgeta samting ya, God i givim tabu spirit blong hem i kam long yumi, blong yumi stap strong mo yumi gohed blong mekem wok blong hem. (Luk 11:13) Plante taem, ol man blong God oli stanap strong tru long ol hadtaem we oli traem bilif blong olgeta. Ol man mo ol woman we oli mekem olsem oli no gat sam spesel paoa, oli olsem yumi nomo. Be from we oli stap trastem God fulwan, oli naf blong stanap strong nating se man i agensem olgeta. Yes, ‘paoa ya we i bigwan tumas i blong God, i no blong yumi.’—2 Korin 4:7.

Man We i Trenem Yumi i Gat Filing Long Yumi

Wan man blong hae save i tokbaot wan samting we ol man blong givim trening bifo oli mas mekem. Hem i talem se oli mas “luksave hamas, mo wanem kaen, eksasaes we ol wanwan man blong resis oli naf blong mekem mo we i stret folem ol defren kaen spot we oli joen long hem.” Taem God i stap trenem yumi, hem i savegud yumi, laef blong yumi, ol samting we yumi naf blong mekem mo ol samting we yumi mo naf blong mekem. Taem Jeova i stap trenem yumi, ating plante taem, yumi askem hem olsem Job i askem se: “Yu mas tingbaot we yu nao yu tekem graon, yu wokem mi long hem.” (Job 10:9) ?Man we i trenem yumi i harem olsem wanem taem yumi talem samting ya long hem? Deved i raetem se: “Hem i savegud we hem i mekem yumi long graon. Oltaem hem i stap tingbaot we yumi kamaot long asis nomo.”—Ol Sam 103:14.

Maet helt blong yu i no gud tumas mo i blokem yu long wok blong prij, no maet yu traehad blong winim filing ya se yu no laekem yu wan. Maet yu stap faet agensem wan nogud fasin we yu gat, no maet yu harem se yu no naf blong blokem ol fren we oli stap pulum yu blong mekem sam nogud samting long ples we yu wok long hem, no long skul. !Nomata wanem kaen problem we yu yu stap fesem, yu neva mas fogetem se Jeova i savegud ol problem blong yu moa i bitim eni man—i bitim save we yu tu yu gat long saed blong yu wan! Hem i wan man we i keagud taem hem i givim trening, mo oltaem yu save lukluk i go long hem blong i givhan long yu, sipos yu stap klosap long hem.—Jemes 4:8.

“Taem wan man i kam taed no i kam slak,” ol man blong givim trening blong bifo “oli naf blong luksave se taed ya i no kamaot from eksasaes, be i kamaot from we tingting blong man ya i trabol long wan samting, no from we hem i harem nogud, no tingting blong hem i foldaon no from sam narafala samting bakegen. . . . Paoa blong [man blong givim trening] i bigwan gogo hem i naf blong jekem insaed long prapa laef blong man ya we hem i stap trenem, mo hem i save tekem aksin mo jenisim sam samting long laef blong man ya sipos hem i ting se i nidim blong mekem olsem.”

?Samtaem yu harem se yu taed tumas no yu slak from wol ya we i stap pulum mo traem yu oltaem blong mekem ol nogud samting? Jeova i man blong trenem yu, mo hem i stap tingbaot yu bigwan. (1 Pita 5:7) Kwiktaem nomo, hem i luksave taem we yu stat kam slak no yu kam taed long saed blong spirit. Jeova i tingbaot raet we yumi gat blong jusum rod blong yumi mo samting we yumi wantem, be hem i tingbaot fiuja blong yumi tu, mo hem i halpem mo i stretem yumi taem yumi nidim. (Aesea 30:21) ?Jeova i mekem samting ya olsem wanem? Hem i yusum Baebol, wetem ol buk we oli stanap long Baebol, ol elda we oli bigman long saed blong spirit long kongregesen mo ol brata sista blong yumi we oli gat lav.

‘Bos Long Olgeta Samting’

I tru, sipos wan man i winim wan resis i no jes from we hem i gat wan gudfala man blong trenem hem. Samting ya i dipen bigwan long man ya hem wan, mo long traehad blong hem taem hem i mekem trening. Trening i had we i had: man ya i no mas slip wetem woman, i no mas drong, mo i mas kakae sam spesel kakae. Horace, wan man blong raetem ol naesfala tok, we i laef long ol faswan handred yia B.K.T., i talem se ol man blong resis “oli no tekem woman mo waen” blong oli “kasem mak we oli traehad longtaem finis blong kasem.” Mo F. C. Cook, wan man we i gat skolasip long saed blong Baebol, i talem se long ol gem ya, ol man blong resis oli mas “bos long olgeta wan [mo] oli mas lukaotgud long kakae blong olgeta . . . blong ten manis.”

Pol i yusum samting ya olsem wan pijatok taem hem i raetem leta i go long ol Kristin long taon blong Korin, we ol man blong hem oli savegud ol gem we oli kolem Ismian Gem. Pol i raetem se: “Antap bakegen, evri man we i mekem resis, i mas bos long hem wan long olgeta samting.” (1 Korin 9:25, NW ) Ol Kristin oli no folem fasin blong laef blong wol ya we i stap ronem ol samting blong bodi, fasin blong slip olbaot, mo ol doti fasin. (Efesas 5:3-5; 1 Jon 2:15-17) Mo tu, oli mas lego ol fasin we God i no agri long olgeta, mo wokem ol Kristin fasin.—Kolosi 3:9, 10, 12.

?Olsem wanem yumi save mekem samting ya? Makemgud pijatok we Pol i yusum blong ansa long kwestin ya. Hem i talem se: “Mi mi stap faetem gud bodi blong mi, mo mi mi stap bos long hem olsem we hem i wan slef nomo. From we mi ya we mi prij finis long ol narafala, i nogud mi mi kam wan man we God i no save agri long mi from wan fasin blong mi.”—1 Korin 9:27, NW.

!Pol i makem wan impoten poen ya! Hem i no talem long yumi se yumi mas kilim yumi wan. Be hem i eksplenem se i gat wan faet i stap gohed insaed long hem wan. Samtaem, hem i stap mekem ol samting we hem i no wantem mekem, mo samtaem hem i no mekem ol samting we hem i wantem tumas blong mekem. Be hem i stap faet oltaem blong no letem ol slak fasin blong hem i winim hem. Hem ‘i stap faetem gud bodi blong hem,’ i traehad blong bos long ol samting we bodi nomo i wantem.—Rom 7:21-25.

Olgeta Kristin oli mas mekem sem mak. Pol i tokbaot ol jenis we sam man Korin oli bin mekem, from we bifo oli stap slip olbaot, oli wosipim ol aedol, ol man oli stap slip wetem ol man, oli man blong stil, mo plante narafala rabis samting bakegen. ?Hu i givim paoa long olgeta blong oli lego ol rabis fasin ya? Paoa blong Tok blong God mo tabu spirit i givhan long olgeta, mo tu olgeta wan oli gat strong tingting blong jenisim fasin blong olgeta. Pol i talem se: “Be naoia, long nem blong Jisas Kraes, Masta blong yumi, mo long paoa blong Spirit blong God, God i wasemaot ol sin blong yufala finis blong mekem yufala i klin. Hem i mekem yufala i tabu, yufala i man blong hem, mo hem i mekem yufala i stret man finis long fes blong hem.” (1 Korin 6:9-11) Pita tu i talem semfala samting taem hem i tokbaot ol man we oli lego ol nogud fasin. From we oli Kristin, oli rili mekem bigfala jenis long laef blong olgeta.—1 Pita 4:3, 4.

Oli Traehad Blong Kasem Mak

Pol i gat strong tingting blong kasem ol mak blong hem long saed blong spirit. Hem i yusum wan pijatok blong soemaot samting ya i se: “Fasin blong mi, sipos i olsem we mi resis, be mi mas go blong win nomo, no sipos i olsem we mi boksing, be mi no save sakem han blong mi i go olbaot, we i no kasem man.” (1 Korin 9:26) ?Olsem wanem wan man we i joen long wan spot i save kasem mak blong hem? Buk ya The Life of the Greeks and Romans i ansa se: “Hem i mas givim olgeta paoa we hem i gat, be tu ae blong hem i mas sapgud blong faenemaot ol slak fasin long man we hem i wantem winim. Mo hem i mas yusum ol gudfala teknik we hem i lanem finis long skul blong resling, mo i mas kwik moa blong trikim narafala man we i faet agensem hem.”

Wan samting we yumi mas faet agensem, hemia bodi blong yumi we i gat sin. ?Olsem wanem? ?Yumi luksave finis ol “slak fasin” blong yumi? ?Yumi rere blong luk ol slak fasin blong yumi olsem we ol narafala—mo antap moa, Setan—oli save luk? Blong mekem samting ya, yumi mas jekemap yumi wan, mo yumi no mas giaman long yumi wan. Mo biaen yumi mas traehad blong jenisim ol nogud fasin blong yumi. Yumi mas lukaot from we i isi nomo blong trikim yumi wan. (Jemes 1:22) !Yes, i isi blong faenem sam eskius taem yumi mekem wan samting we i rong! (1 Samuel 15:13-15, 20, 21) Be man we i mekem olsem, i stap ‘sakem han blong hem i go olbaot’ nomo.

Yumi stap laef long ol lasdei. Sipos yumi wantem se God i haremgud long yumi, tingting blong yumi i no mas hafhaf. Yumi no mas tektaem blong jusum se bambae yumi mekem samting we i stret no samting we i no stret. Yumi no mas tektaem tu blong jusum se bambae yumi folem kongregesen blong God no rabis wol ya. I nogud we ‘tingting blong yumi i hafhaf olsem, we oltaem yumi stap tingbaot blong go long tu rod.’ (Jemes 1:8) Yumi no mas westem paoa blong yumi blong ronem ol samting blong wol. Sipos tingting blong yumi i stap long wan samting nomo, mo yumi gat wan mak nomo blong kasem, bambae yumi haremgud mo ‘olgeta man oli save luk we yumi stap gohed gud long laef blong yumi mo long wok blong yumi.’—1 Timoti 4:15.

Yes, Kristin resis i stap gohed yet. Jeova—Bigfala Man blong Trenem yumi—hem i gat lav mo i lidimgud yumi, hem i stap givim ol advaes long yumi blong yumi stanap strong mo yumi winim praes. (Aesea 48:17) Olsem ol man blong resis blong bifo, yumi mas stretem yumi, yumi mas bos long yumi, mo yumi mas faet strong blong holem bilif wetem ful hat blong yumi. Bambae yumi kasem bigfala blesing from ol traehad blong yumi.—Hibrus 11:6.

[Bokis blong pija long pej 31]

“Kafsaedem Oel i Go Long Hem”

Long Gris bifo, i gat man blong rabem oel long bodi, we i tekpat long trening blong ol man blong resis. Wok blong man ya i blong rabem oel i go long bodi blong ol man blong resis jes bifo we oli statem ol eksasaes blong olgeta. Buk ya The Olympic Games in Ancient Greece i talem se ol man we oli givim trening oli “luk we i gud tumas blong rabem masel blong ol man blong resis bifo we oli statem trening, mo fasin blong holem bodi smol afta long wan longfala trening i givhan blong mekem ol man blong resis oli spel gud.”

Yes, fasin ya blong rabem oel long bodi i mekem man i haremgud, i olsem wan meresin long hem. Long sem fasin, taem wan Kristin “man blong resis” i taed, Tok blong God i save stretem hem, mekem hem i haremgud bakegen mo givim paoa long hem. Taswe, ol elda long kongregesen oli letem Jeova i lidim olgeta taem oli prea long Kristin man ya, we i olsem se oli “kafsaedem oel i go long hem long nem blong Masta blong yumi.” Fasin ya i givhan plante blong mekem wan man i kamgud bakegen long saed blong spirit.—Jemes 5:13-15; Ol Sam 141:5.

[Tok blong pija long pej 31]

Afta long sakrefaes, ol man blong resis oli mas talemaot tru se oli bin spenem ten manis long trening

[Credit Line]

Musée du Louvre, Paris

[Foto Credit Line blong pija long pej 31]

Copyright British Museum