Go long ol haf insaed long hem

Go long lis blong ol haf

Lukaot Kingdom Fastaem—Wan Laef We i Sef Mo i Hapi

Lukaot Kingdom Fastaem—Wan Laef We i Sef Mo i Hapi

Laef Stori

Lukaot Kingdom Fastaem—Wan Laef We i Sef Mo i Hapi

JETHA SUNAL I TALEM STORI YA

Afta we mifala i dring ti long moning, mifala i harem mesej ya long radio se: “Gavman i putum tabu long wok blong ol Witnes Blong Jeova.”

SAMTING ya i hapen long 1950, mo mi wetem tri narafala gel we oli gat raonabaot 20 yia, mifala i stap wok olsem misinari blong ol Witnes Blong Jeova long Dominikan Ripablik. Mifala i bin kasem ples ya wan yia bifo.

Taem mi mi yang, wok blong misinari i no wan mak we mi wantem kasem long laef blong mi. I tru, taem mi pikinini, mi stap go long jos. Be long taem blong Wol Wo Wan, papa blong mi i no moa go long jos. Long 1933, taem mi mekem confirmation blong mi long Episkopal Jos, bisop i ridim wan vas nomo long Baebol, afta, hem i stat tokbaot politik. Mama i kros we i kros mo hem i neva gobak long jos bakegen.

Laef Blong Mifala i Jenis

Papa mama blong mi, William Karl mo Mary Adams, tufala i gat faef pikinini. Tufala i gat tri boe, nem blong trifala Don, Joel, mo Karl. Sista blong mi, Joy, hem i lasbon, mo mi nao mi fasbon. Wan dei, taem mi gat raonabaot 13 yia blong mi, mi kamhom afta we skul i finis, mo mi luk Mama i stap ridim wan smol buk we ol Witnes Blong Jeova oli wokem. Taetel blong smol buk ya se The Kingdom, the Hope of the World. Mama i talem long mi se: “Hemia trutok ya.”

Mama i talem long mifala, olgeta samting we hem i stap lanem long Baebol. Hem i toktok mo hem i soem gudfala eksampol tu, taswe mifala i kasem save klia we advaes ya blong Jisas i impoten se: “Gohed blong lukaot kingdom mo stret fasin blong hem fastaem.”—Matiu 6:33, NW.

Sam samtaem mi no wantem lesin long Mama. Wan dei mi talem long hem se, “Mama plis, yu stop blong prij long mi sipos no, bambae mi no moa givhan long yu blong wasem ol plet.” Nating se mi talem olsem, Mama i gohed blong toktok long mifala wetem kaen fasin. Plante taem hem i tekem mifala ol pikinini i go wetem hem long ol miting we oli mekem long haos blong Clara Ryan. Haos blong mifala i stap long Elmhurst, Illinois, U.S.A, mo haos blong hem i no longwe long mifala.

Clara i stap tijim ol narafala blong plei piano tu. Wan taem evri yia, ol studen blong hem oli plei miusik blong mekem wan konset long fored blong ol man, mo Clara i tekem janis ya blong tokbaot Kingdom Blong God mo hop ya blong laef bakegen long ded. From we mi mi laekem miusik mo mi bin lanem violin stat long taem we mi gat seven yia, mi lesingud long ol samting we Clara i talem.

I no longtaem, mifala ol pikinini i stap go wetem Mama long ol miting, long wes saed blong Chicago. Blong kasem ples ya, mifala i mas mekem wan longfala trip long bas mo tren, be trip ya i stat blong tijim mifala long mining blong tok ya lukaot Kingdom fastaem. Long 1938, tri yia afta we Mama i tekem baptaes, mi mi go wetem hem long wan asembli blong ol Witnes Blong Jeova long Chicago. Chicago i wan long 50 taon we oli joenem olgeta wetem radio telefon, nao olgeta evriwan oli save lesin long program blong asembli ya. Ol tok we mi harem long asembli ya i tajem hat blong mi.

Be i gat wan narafala samting we mi laekem tumas, hemia miusik. Long 1938 mi kasem setifiket blong mi long haeskul, mo Papa i mekem plan finis blong mi go stadi long American Conservatory of Music long Chicago. Taswe long tufala yia we i kam biaen, mi stadi long miusik, mi plei miusik long tu grup, mo mi gat tingting blong gohed long wok ya long ful laef blong mi.

Man we i tijim mi blong plei violin, Herbert Butler, hem i aot long Yurop blong kam stap long Yunaeted Stet. Taswe mi givim smol buk ya Refugees * long hem, mi ting se maet hem i glad blong ridim. Hem i ridim smol buk ya, mo wan wik biaen, jes afta long kos blong mi, hem i talem long mi se: “Jetha, yu gat gudhan blong plei miusik, mo sipos yu gohed blong stadi bambae yu save plei miusik long wan grup long radio no maet yu save tijim miusik.” Nao hem i soem smol buk ya we mi bin givim long hem, mo i gohed se, “Be ating yu yu laekem moa blong tokbaot samting ya. ?From wanem yu no mekem wok ya long ful laef blong yu?”

Mi mi tingting gud long tok ya. Taswe mi no gohed blong stadi miusik long skul, be taem Mama i singaot mi blong go wetem hem long asembli blong ol Witnes Blong Jeova long Detroit, Michigan, long Julae 1940, mi mi agri blong go. Long taon ya, mifala i stap long wan bigfala kamp we oli putum ol haos tapolen long hem. Mi karem violin blong mi i go, mo mi plei wetem grup blong miusik blong asembli ya. Be taem mifala i stap long kamp, mi mitim plante paenia (ol man we oli prij fultaem). Ol paenia ya oli hapi we oli hapi. Mi mekem disisen blong tekem baptaes mo mi fulumap pepa blong stat long wok blong paenia. Mi prea long Jeova blong i givhan long mi blong gohed long wok blong paenia long ful laef blong mi.

Mi statem wok blong paenia long ples blong mi nomo. Biaen, mi prij long Chicago. Long 1943, mi muv i go long Kentucky. Long hot taem blong yia ya, jes bifo long distrik asembli, mi kasem wan leta we i invaetem mi blong go long namba tu klas blong Gilead Skul, blong kasem trening olsem wan misinari. Kos ya i stat long Septemba 1943.

Long asembli long hot taem blong yia ya, mi stap long haos blong wan sista we i talem long mi se mi save tekem eni klos blong gel blong hem. Gel ya i joen long ami, mo hem i talem long mama blong hem se hem i save givim olting blong hem oli go long ol narafala. Long tingting blong mi, presen ya i mekem tok blong Jisas i kamtru se: “Yufala i mas gohed blong lukaot kingdom mo stret fasin blong hem fastaem. Nao bambae hem i givim olgeta narafala samting ya tu long yufala.” (Matiu 6:33, NW ) Ol faef manis long Gilead oli pas kwik, mo taem mi kasem setifiket blong mi long Jenuware 31, 1944, mi wantem tumas blong stat long wok blong misinari.

Oli Joen Long Fultaem Wok Blong Prij Tu

Long 1942, Mama i joen long wok blong paenia. Long taem ya, trifala brata blong mi wetem sista blong mi oli stap skul yet. Plante taem, Mama i go prij wetem olgeta afta long skul. Mo tu, hem i tijim olgeta blong mekem wok long haos. Plante taem, Mama i stap wok go kasem let long naet blong aenem ol klos no mekem sam narafala wok bakegen, mekem se long dei hem i fri blong go prij.

Long Jenuware 1943, taem mi mi stap paenia long Kentucky, brata blong mi Don, hem tu i stat paenia. Papa blong mi i harem nogud, from we hem i wantem we olgeta pikinini blong hem oli go long haeskul, olsem hem mo Mama i bin mekem. Don i paenia klosap tu yia, nao oli invaetem hem blong go wok long hedkwota blong ol Witnes Blong Jeova long Brooklyn, New York.

Joel i stat paenia long Jun 1943, taem hem i stap long haos blong papa mama yet. Long taem ya, hem i no save pulum Papa i go long wan asembli, nomata se hem i traehad. Be wan samting i hapen. Joel i traehad blong faenem wan Baebol stadi long eria blong hem, be hem i no save faenem wan. Taswe Papa i agri se Joel i stadi Baebol wetem hem long buk ya “The Truth Shall Make You Free.” Papa i save ansa long ol kwestin, i isi nomo, be hem i wantem we Joel i soem ol vas blong Baebol we oli sapotem ol tijing long buk ya. Fasin ya i givhan long Joel blong rili bilif long ol trutok blong Baebol.

Selective Service Board i bin givim raet long Don blong i no joen long ami, from we hem i wan man blong jos. Taswe Joel i hop we bambae ofis ya i givim semfala raet long hem tu. Be taem oli luk we Joel i yangfala tumas, oli no wantem givim raet long hem olsem wan man blong jos, ale oli sanem wan leta long hem blong talem long hem se i mas go joen long ami. Joel i no go, taswe ofis ya i givim oda blong holem hem. FBI (Federal Bureau Investigation) i faenem hem, ale hem i spenem tri dei long kalabus blong Cook County.

Blong oli letem Joel i kamaot long kalabus, Papa i yusum haos blong mifala olsem wan garanti. Biaen, hem i gohed blong yusum haos ya blong sam narafala yangfala Witnes we oli go kalabus tu. Be papa blong mi i harem se bisnes ya i no stret nating, mo i kros from, ale, hem i go wetem Joel long Washington, D.C., blong luk sipos oli save pas long kot bakegen blong stretem kes ya. Biaen, Joel i kasem wan leta we i talem se oli akseptem hem olsem wan man blong jos, mo se kot kes blong hem i finis. Papa i sanem wan leta long mi long ples we mi wok long hem olsem misinari, i talem se: “!Ating yumi mas presem Jeova from samting ya!” Long en blong Ogis 1946, oli invaetem Joel tu blong i wok long hedkwota long Brooklyn.

Plante taem, Karl i paenia long taem blong spel long skul. Long stat blong 1947, hem i finisim haeskul, mo i statem wok blong fultaem paenia. Helt blong papa i stat godaon, taswe Karl i halpem hem blong smoltaem long bisnes blong hem, mo biaen hem i go paenia long wan narafala teritori. Long en blong 1947, Karl i stat wok wetem Don mo Joel long hedkwota long Brooklyn, olsem wan memba blong Betel famle.

Taem Joy i finisim haeskul, hem tu i stat paenia. Long 1951, hem i go wok wetem ol brata blong hem long Betel. Hem i wok olsem haos gel mo long Sabskripsen Dipatmen tu. Long 1955, Joy i maredem Roger Morgan, we hem tu i wan memba blong Betel famle. Klosap seven yia biaen, oli jusum blong gat prapa famle blong olgeta mo oli lego Betel. Oli lukaotgud long tufala pikinini blong tufala gogo tufala i kam man blong wok blong Jeova.

Taem olgeta pikinini oli joen long fultaem wok blong prij, Mama i leftemap tingting blong Papa blong i givim laef blong hem i go long Jeova, mo long 1952, hem i tekem baptaes. Blong 15 yia, gogo kasem taem we hem i ded, oltaem hem i faenem plante defren rod blong talemaot Kingdom long ol narafala, nating se sik i blokem hem smol.

Taem Papa i sik, Mama i stopem wok blong paenia blong smoltaem, be biaen Mama i gohed blong paenia go kasem taem we hem tu i ded. Mama i neva gat wan trak; mo hem i neva ron long baskel. Hem i wan sotfala woman we i stap wokbaot nomo, mo plante taem hem i wokbaot longwe long taon blong mekem ol Baebol stadi.

Prij Olsem Misinari

Afta we mifala i kasem setifiket long Gilead Skul, sam long mifala i paenia blong wan yia long not blong New York City, gogo mifala i kasem ol pepa blong go long narafala kantri. Long 1945, mifala i go long Kuba, niufala teritori blong mifala, mo sloslo mifala i lan blong laef long ples ya. Plante man oli intres long tok blong Baebol, mo kwiktaem nomo mifala i statem plante Baebol stadi. Mifala i prij long Kuba blong plante yia. Biaen, oli sanem mifala i go long Dominikan Ripablik. Wan dei, mi mitim wan woman we i wantem tumas we mi go luk wan kastoma blong hem, wan Franis woman we nem blong hem Suzanne Enfroy. Woman ya i nidim help blong kasem save long Baebol.

Suzanne i wan woman Jiu, mo taem Hitler i kam insaed long Franis, hasban blong hem i sanem hem wetem tufala pikinini blong tufala i go long wan narafala kantri. Kwiktaem nomo, Suzanne i stat blong tokbaot ol samting we hem i lanem. Fastaem, hem i toktok wetem woman ya we i askem mi blong visitim hem, mo biaen hem i toktok wetem Blanche, wan fren blong hem blong Franis. Tufala i gohed gud gogo oli tekem baptaes.

Suzanne i askem long mi se: “?Olsem wanem mi save givhan long ol pikinini blong mi?” Boe blong hem i stap stadi blong kam wan dokta, mo gel blong hem i stadi long skul blong danis, from we hem i wantem danis long Radio City Music Hall long New York. Suzanne i sanem sabskripsen blong Wajtaoa mo Wekap! i go long tufala. Frut we i kamaot se, boe blong hem, wetem waef blong boe ya mo twin sista blong waef ya, trifala i kam Witnes. Louis, hasban blong Suzanne, hem i wari lelebet from we gavman blong Dominikan Ripablik i putum tabu long wok blong ol Witnes. Be afta we ful famle i muv i go long Yunaeted Stet, Louis tu i kam wan Witnes.

Gohed Blong Prij Nating Se Oli Putum Tabu

Mifala i stat prij long Dominikan Ripablik long 1949, mo smoltaem biaen, gavman i putum tabu long wok blong ol Witnes Blong Jeova long ples ya. Nating se i olsem, mifala i gat strong tingting blong obei long God olsem Rula blong mifala. Mifala i no save obei long ol man. (Ol Wok 5:29) Mifala i gohed blong lukaot Kingdom fastaem, taswe mifala i stap talemaot gud nius blong Kingdom folem oda ya we Jisas i givim long olgeta man we oli biaenem hem. (Matiu 24:14) Be, mifala i lan tu blong kam ‘waes long ol trik, olsem snek, mo blong kam kwaet man, olsem sotleg,’ taem mifala i stap prij. (Matiu 10:16) Violin blong mi i givhan bigwan blong folem advaes ya. Oltaem mi karem violin i go wetem mi taem mi mekem ol Baebol stadi. !Ol studen blong mi oli no kam man blong plei violin, be plante famle oli kam man blong Jeova!

Afta we oli putum tabu long wok blong prij, mifala ol gel—mi, Mary Aniol, Sophia Soviak, Edith Morgan—mifala i aot long misinari haos long San Francisco de Macorís blong go long wan narafala haos we i stap long branj ofis, long kaptel ya Santo Domingo. Be evri manis, mi stap gobak long San Francisco de Macorís blong givim wan lesen blong miusik. Olsemia, mi save haedem sam buk mo sam magasin long bokis blong violin blong mi, mi karem olgeta oli go long ol brata, mo biaen mi kambak wetem ol ripot blong prij blong olgeta.

Ol Kristin brata long San Francisco de Macorís oli kalabus long Santiago from we oli no wantem joen long faet. Taswe, sam brata oli askem mi sipos mi save karem sam mane i go long olgeta, wetem sam Baebol tu, mo karem sam nius i kambak long ol famle blong olgeta. Long kalabus blong Santiago, taem ol gad oli luk we mi holem bokis blong violin blong mi, oli askem se, “?Hemia i blong mekem wanem?” Mi ansa long olgeta se, “Bambae mi plei miusik blong oli haremgud.”

Wan long ol singsing we mi stap plei, hemia singsing we wan Witnes i bin raetem taem hem i stap long rabis kalabus blong ol Nasi. Singsing ya hem i namba 29 long sing buk blong ol Witnes Blong Jeova naoia. Mi plei singsing ya blong ol brata blong mifala we oli kalabus oli save lanem.

Mi harem nius se oli bin tekem plante Witnes oli go wok long fam blong Trujillo, we i hed blong gavman long taem ya. Oli talem long mi se fam ya i klosap nomo long rod we bas i stap folem. Taswe mi tekem wan bas, mo samwe long medel dei mi aot long bas ya mo mi askem long ona blong wan smol stoa, wanem rod nao mi mas folem blong go long fam. Hem i talem long mi se fam ya i stap biaen long ol bigfala hil longwe, mo i talem se sipos mi livim violin blong mi i stap wetem hem, hem i save givim wan hos blong mi ron long hem wetem wan boe blong lidim mi.

Biaen long ol bigfala hil ya, mitufala i mas gokros long wan reva. Ale, mitufala tugeta i sidaon long hos ya mo hem i swim i gokros long reva. Long ples ya mitufala i luk plante nasiviru. Ol naesfala feta blong olgeta we oli grin mo blu, oli stap saen long laet blong san. !Samting ya i naes we i naes tumas! Mi prea long God se: “Tangkiu Jeova, from we yu yu mekem ol nasiviru ya we oli naes tumas.” Long fo klok long aftenun, mitufala i kasem fam. Soldia we i stap lukaot long ol brata i gat kaen fasin, i letem mi mi toktok wetem ol brata mo givim olgeta samting we mi bin karem blong olgeta, wetem wan smol Baebol tu.

Taem mitufala i stap gobak, mi mi prea oltaem nomo from we naoia i tudak. Taem mitufala i kasem stoa, mitufala i wetwet gud from ren. Laswan bas we i gobak long taon i aot finis, taswe mi askem long ona blong stoa sipos hem i save stopem wan kameong we i pas long rod, blong mi save gobak long taon. ?Olsem wanem? ?Bambae mi no fraet blong go long kameong wetem tufala man ya? Wan long tufala i askem long mi se: “?Yu yu save Sophie? Hem i bin stadi wetem sista blong mi.” !Mi harem se Jeova i ansa long prea blong mi! Tufala man ya i tekem mi mi go kasem Santo Domingo.

Long 1953, mi mi wan long olgeta brata sista blong Dominikan Ripablik we oli stap long intenasnal asembli blong ol Witnes Blong Jeova long Yankee Stadium long New York. Ful famle blong mi i stap long asembli ya, wetem papa blong mi tu. Fastaem oli givim wan ripot long wok blong prij long Dominikan Ripablik, mo biaen, mi wetem misinari fren blong mi Mary Aniol, mitufala i mekem wan smol pleplei blong soem olsem wanem mifala i stap talemaot gud nius nating se gavman i putum tabu long wok blong prij.

Ol Nambawan Blesing Long Wok Blong Visitim Ol Kongregesen

Long hot taem blong 1953, mi mitim Rudolph Sunal, mo mi maredem hem long yia we i kam biaen. Famle blong hem long Allegheny, Pennsylvania i kam Witnes smoltaem afta Wol Wo Wan. Long Wol Wo Tu, hem i kalabus from we i no wantem joen long ami. Biaen, hem i wok long Betel long Brooklyn, New York. Smoltaem afta we mitufala i mared, oli invaetem hem blong i go visitim ol kongregesen olsem seket elda. Long ol 18 yia we oli kam biaen, mi go wetem hem long wok ya.

Mitufala i visitim plante ples long wok ya, olsem Pennsylvania, West Virginia, New Hampshire, mo Massachusetts. Plante taem, mitufala i stap long haos blong ol Kristin brata sista. Mitufala i gat janis blong savegud ol brata sista mo mekem wok blong Jeova wetem olgeta, mo hemia i wan spesel blesing. Oltaem ol brata sista oli soem trufala lav taem oli welkamem mitufala. Joel i maredem fren blong mi Mary Aniol we mi prij wetem hem bifo. Tufala i visitim ol kongregesen blong tri yia, long Pennsylvania mo long Michigan. Biaen, long 1958, oli invaetem Joel blong wok bakegen long Betel, wetem Mary.

Karl i wok long Betel blong seven yia, nao oli sanem hem i go visitim ol kongregesen blong sam manis, blong hem i kasem sam moa ekspiriens. Biaen, hem i kam wan tija long Gilead Skul. Long 1963, hem i maredem Bobbie, wan sista we i holemstrong long wok blong hem long Betel go kasem we hem i ded, long Oktoba 2002.

Long ol yia we Don i wok long Betel, sam samtaem hem i go long narafala kantri blong visitim olgeta we oli stap wok long ol branj ofis, wetem ol misinari tu. Hem i go long Esia, long Afrika, long Yurop, mo long plante defren ples blong Amerika. Plante taem, Dolores, gudfala waef blong Don, i go wetem hem.

Laef Blong Mitufala i Jenis

Papa blong mi i ded afta we hem i bin sik longtaem. Be jes bifo we hem i ded, hem i talem long mi se hem i glad tumas we mifala i bin jusum blong mekem wok blong Jeova God. Hem i talem se mifala i kasem plante moa blesing, i bitim ol blesing we mifala i save kasem sipos mifala i bin go long haeskul olsem hem i wantem fastaem. Taem hem i ded, mi givhan long Mama blong mi blong fulumap ol samting blong hem long ol bokis, mo blong muv i go long wan ples klosap long sista blong mi, Joy. Biaen, mi wetem hasban blong mi, mitufala i agri blong go paenia long New England, klosap long ples blong mama blong hem, from we long taem ya hem i nidim help blong mitufala. Afta we mama blong Rudolph i ded, mama blong mi i kam stap wetem mitufala blong 13 yia. Laef blong hem long wol ya i finis long Jenuware 18, 1987, taem hem i gat 93 yia.

Taem ol fren blong Mama oli presem hem from we hem i bin trenem ol pikinini blong hem blong oli lavem Jeova mo blong oli mekem wok blong hem, oltaem hem i ansa wetem tingting daon i se: “Ating mi mi gat janis blong wok wetem wan gudfala ‘graon,’ hemia nomo.” (Matiu 13:23) Papa mama blong mifala, tufala i fraetgud long God mo tufala i givim wan gudfala eksampol long mifala, long saed blong fasin blong wok strong mo blong gat tingting daon. !Hemia wan bigfala blesing!

Mifala i Stap Lukaot Kingdom Fastaem

Mifala i gohed blong lukaot Kingdom fastaem long laef blong mifala, mo tu, mifala i traem folem advaes blong Jisas blong givim ol samting i go long narafala. (Luk 6:38; 14:12-14) Jeova tu i givim plante samting long mifala long gladhat blong hem. Hem i givim long mifala wan laef we i sef mo i hapi.

Mi wetem Rudy, mitufala i laekem miusik yet. Mitufala i haremgud tumas taem sam brata sista we oli laekem miusik, oli kam long haos blong mitufala nao mifala i stap plei miusik tugeta. Be miusik i no stamba samting long laef blong mi. Hem i jes wan samting we i mekem laef i moa gud. Naoia mi wetem hasban blong mi, mitufala i glad moa blong luk ol gudfala frut we i kamaot from wok blong mitufala olsem paenia, hemia ol man we mitufala i bin halpem olgeta long ol yia we oli pas.

Nating se naoia mi sik smol, mi save talem we laef blong mifala i bin sef mo hapi long ol 60 yia we mifala i bin joen long fultaem wok blong prij. Evri moning taem mi wekap, mi talem tangkiu long Jeova from we hem i bin ansa long prea we mi mekem taem mi jes stat long fultaem wok blong prij, mo mi tingting se, ‘?Oraet, tede, olsem wanem bambae mi lukaot Kingdom fastaem?’

[Futnot]

^ Ol Witnes Blong Jeova oli wokem smol buk ya bifo be naoia oli no moa wokem.

[Tok blong pija long pej 24]

Famle blong mifala long 1948 (stat long lefsaed i go long raetsaed): Joy, Don, Mama, Joel, Karl, mi, mo Papa

[Tok blong pija long pej 25]

Mama i givim wan nambawan eksampol taem hem i gohed strong long wok blong prij

[Tok blong pija long pej 26]

Karl, Don, Joel, Joy, mo mi tede, bitim 50 yia biaen

[Tok blong pija long pej 27]

Stat long lefsaed i go long raetsaed: Mi, Mary Aniol, Sophia Soviak, mo Edith Morgan taem mifala i misinari long Dominikan Ripablik

[Tok blong pija long pej 28]

Mi wetem Mary (lefsaed) long Yankee Stadium, 1953

[Tok blong pija long pej 29]

Mi wetem hasban blong mi taem hem i wan seket elda