Go long ol haf insaed long hem

Go long lis blong ol haf

Tatian—?Hem i Sapotem Tijing Blong Baebol No i Agensem?

Tatian—?Hem i Sapotem Tijing Blong Baebol No i Agensem?

Tatian​—?Hem i Sapotem Tijing Blong Baebol No i Agensem?

KLOSAP long en blong namba tri misinari trip blong hem, aposol Pol i ogenaesem wan miting wetem ol elda long kongregesen blong Efesas. Hem i talem long olgeta se: “Mi mi save finis, se bambae, taem mi mi aot long yufala, olgeta ya we oli olsem wael dog, bambae oli kam long yufala, mo bambae oli ronem yufala ol man blong Jisas, olsem we yufala i sipsip nomo. Yes, i gat taem i stap kam, we sam man blong yufala bambae oli save girap, oli giaman nomo blong lidim ol man blong Jisas oli biaen long olgeta, oli go krangke.”​—Ol Wok 20:​29, 30.

Pol i talem tru nomo. Long ol yia 100 K.T., sam bigfala jenis mo apostasi tu i kamaot, olsem Baebol i bin talem finis. Ol Nostik​—wan skul we i stanap long waes blong man nomo—​oli kam antap bigwan, mo oli spolem bilif blong sam man we oli bilif long God. Ol Nostik oli bilif we ol samting blong spirit nomo oli gud, be ol samting blong bodi oli rabis. Taswe oli agensem fasin ya blong mared mo karem pikinini, from we oli talem se Setan i stamba blong tufala fasin ya. Mo from we oli gat bilif ya se spirit haf blong man nomo i gud, oli ting se bodi blong man i no impoten nating. Ale oli talem se, man i save mekem eni samting wetem bodi blong hem. Bilif ya i mekem se ol Nostik oli gat sam fasin blong laef we i bitim mak. Sam oli lego olgeta samting we i save mekem olgeta oli haremgud long laef, mo sam narafala oli bitim mak tumas long ol samting blong bodi. Ol Nostik oli talem se sipos wan man i wantem sevem prapa laef blong hem, hem i mas savegud hem wan. Wan bilif olsem i no laenap nating wetem trutok we yumi faenem long Baebol.

?Nao olsem wanem olgeta we oli talem se oli Kristin oli stap agensem ol Nostik? Sam Kristin we oli gat save, oli tok agensem ol giaman tijing blong ol Nostik, be sam narafala oli foldaon long trap mo oli folem ol Nostik. Tingbaot eksampol blong Irenaeus. Long ful laef blong hem, hem i tok strong agensem ol giaman tijing we oli daonem Baebol. Hem i bin stadi wetem Polycarp, wan man we i bin laef long taem blong ol aposol. Polycarp i talem se ol man oli mas holemstrong long ol tijing blong Jisas Kraes mo blong ol aposol. Florinus, wan fren blong Irenaeus, hem tu i bin stadi wetem Polycarp. Nating se i olsem, sloslo Florinus i akseptem ol tijing blong Valentinus, wan stamba lida blong ol Nostik. Yes, taem ya i bin wan taem blong bigfala jenis we i mekem man i konfius.

Ol buk blong Tatian oli tokbaot bilif blong ol man long taem ya. Tatian i wan bigfala man blong raetem buk we i bin laef long ol yia wan handred. ?Be Tatian hem i wanem kaen man? ?Olsem wanem i kam wan Kristin? ?Mo olsem wanem hem i dil wetem ol bilif blong ol Nostik we oli agensem Baebol? Ating olgeta man we oli intres long trutok bambae oli lanem sam lesen from ol tingting blong Tatian mo prapa eksampol blong hem.

Hem i Ridim “Sam Buk We Ol Strenja Oli Bin Raetem”

Tatian i bon long Siria. Hem i wokbaot i go long plante ples mo i ridim fulap buk. Taswe hem i gat gudfala save long kalja blong ol man Gris mo Rom we oli laef long taem blong hem. Tatian i kam long Rom olsem wan man blong givim tok we i wokbaot i go long evri taon. Be taem hem i stap long Rom, Kristin skul i pulum intres blong hem. Ale, hem i stat joen wetem Justin Martyr, mo maet i kam wan long ol studen blong hem.

Tatian i talemaot olsem wanem hem i jenisim skul blong hem mo i folem Kristin skul we i stap long taem blong hem, i se: “Mi stap lukaot olsem wanem bambae mi save faenem trutok.” Hem i eksplenem wanem i hapen taem hem i ridim Tok blong God, i se: “Wan dei mi ridim sam buk we ol strenja oli bin raetem. Ol buk ya oli olfala tumas, mekem se yu no save skelem olgeta wetem tingting blong ol man Gris. Mo ol buk ya oli kamaot long God, taswe yu no save skelem waes blong olgeta wetem waes blong ol buk blong ol man Grik, we oli gat plante mastik long olgeta. Nao sam defren samting bakegen i pulum tingting blong mi blong mi bilif long tijing blong ol buk ya: toktok we i stap long ol buk ya i no flas mo i isi blong kasem save, ol man we oli raetem ol buk ya oli putum hat blong olgeta long toktok blong olgeta, ol buk ya oli talemaot sam samting we oli mas hapen long fiuja, ol stamba trutok blong olgeta oli gud tumas, mo mi laekem tingting ya we i kamaot long ol buk ya se wan Bigman nomo i rul antap long heven mo wol.”

Tatian i no fraet blong i pulum ol man long taem blong hem blong oli luklukgud Kristin skul mo oli traem skelem ol tijing blong skul ya we oli isi mo oli klia, wetem ol tijing blong ol hiten man we oli konfius. ?Ol buk blong Tatian oli tijim yumi long wanem?

?Ol Buk Blong Hem Oli Soem Wanem?

Ol buk blong Tatian oli pijarem hem olsem wan apologist, hemia wan man we i raetem buk mo i strong blong tok aot blong sapotem bilif blong hem. Hem i tok strong agensem ol tijing we oli stanap long waes blong ol hiten man. Long buk ya we Tatian i raetem, nem blong hem Address to the Greeks, Tatian i makemgud se bilif blong ol hiten man i blong nating nomo, be Kristin skul we i stap long taem blong hem, hem i stret nomo, i wan samting we i sas. Hem i rili tok strong taem hem i tokbaot fasin blong laef blong ol man Gris. Eksampol, hem i tokbaot waes man ya Heracleitus, i se: “Nating se man ya i olsem wanem, be ded nao i soemaot klia we man ya i krangke nomo; hem i kasem sik ya we i mekem bodi blong hem i solap long wota. Mo from we hem i bin stadi long sayens blong ol dokta mo long waes blong man tu, ale, hem i kavremap ful bodi blong hem wetem sitsit blong buluk. Be taem sitsit blong buluk ya i drae, i brebrekem skin blong man ya, mo hem i ded from.”

Tatian i tinghae long bilif ya se i gat wan God nomo, Man ya we i wokem olgeta samting. (Hibrus 3:4) Long buk ya Address to the Greeks, Tatian i talem se God i “wan Spirit” i se: “Hem nomo i no gat stat blong Hem, mo Hem Wan i stamba blong olgeta samting.” (Jon 4:24; 1 Timoti 1:17) Tatian i no agri wetem fasin ya blong yusum ol pija blong wosipim God, hem i se: “?Olsem wanem mi save talem se ol pis wud mo ol ston ya oli god?” (1 Korin 10:14) Hem i bilif se Tok, no Logos, hem i fasbon long olgeta samting we Papa God i wokem, mo se biaen God i yusum Tok ya blong wokem ol narafala samting long heven mo wol. (Jon 1:​1-3; Kolosi 1:​13-17) Long saed blong laef bakegen we i mas kam long stret taem blong hem, Tatian i talem se: “Mifala i bilif se ol man bambae oli laef bakegen long bodi afta we evri samting i lus.” Mo long saed blong kwestin ya se from wanem man i ded, Tatian i talem se: “God i no wokem yumi blong yumi ded, be yumi ded from fol blong yumi nomo. Raet blong yumi blong jusum samting we yumi i wantem mekem, samting ya nao i spolem yumi; bifo yumi fri man nomo, be yumi kam slef; sin i mekem yumi kam slef.”

Taem Tatian i traem eksplenem tijing blong sol, toktok blong hem i konfius. Hem i talem se: “Yufala ol man Gris. Sol hem wan i no wan samting we i no save ded, nogat, sol i save ded. Be i gat wan rod blong sol i no save ded. Sipos sol i no save trutok, ale hem i ded, mo i lus wetem bodi, be i girap bakegen long en blong wol wetem bodi, mo i kasem jajmen blong ded from we hem i kasem panis blong olwe.” ?Toktok ya blong Tatian i minim wanem? Hem i no klia nating. Ating Tatian i holemgud sam tijing blong Baebol, be long sem taem hem i wantem stap fren wetem ol man we oli laef long taem blong hem, taswe i meksemap sam tijing blong Baebol wetem sam long ol bilif blong ol hiten man we oli stanap long waes blong man nomo.

Wan narafala bigfala buk blong Tatian, hemia Diatessaron, no Harmony of the Four Gospels. Tatian i faswan man we i tanem ol Gospel i go long lanwis blong Siria, blong ol kongregesen we oli toktok lanwis ya. Hem i hivimap ol fofala Gospel i kam olsem wan stori nomo, mo ol man oli tinghae long wok ya. Oli yusum buk ya long Jos blong Siria.

?Wan Kristin No Wan Man We i Agensem Baebol?

Taem yu luklukgud ol wok blong Tatian, yu luksave we man ya i gat wan gudfala save long Tok blong God, mo i tinghae long Baebol. Hem i tokbaot paoa we Baebol i gat long laef blong hem i se: “Mi no wantem tumas blong kam rij; mi no wantem lidim ol ami; mi no laekem nating fasin blong slip olbaot; mi no intres blong kam wan sela mo wokbaot long solwota blong kasem plante sas samting; . . . mi no traehad blong mekem we olgeta man oli save mi . . . Yumi evriwan i kasem laet blong san, mo yumi evriwan i mas ded, nating se yumi rij no yumi pua.” Tatian i talem se: “I nogud yumi stap aninit long paoa blong wol ya, be yumi mas sakemaot ol krangke samting we oli stap long hem. Yumi mas laef blong mekem samting we God i wantem, nao save we yumi kasem long Hem bambae i halpem yumi blong yumi lego ol fasin blong laef blong yumi blong bifo.”​—Matiu 5:45; 1 Korin 6:18; 1 Timoti 6:10.

Nating se i olsem, Tatian i raetem wan narafala buk we nem blong hem On Perfection According to the Doctrine of the Savior. Long buk ya, Tatian i talem se Devel Setan i stamba blong mared. Hem i talem se sipos wan man i mared, hem i kam slef blong wol ya we i mas lus. Taswe Tatian i talem strong se mared i nogud.

Raonabaot long 166 K.T., afta we Justin Martyr i ded, Tatian i stanemap no maet i joenem wan grup blong man we oli lego olgeta samting we oli blong mekem man i haremgud long bodi. Nem blong grup ya, ol Encratites. Ol memba blong grup ya oli talem se i impoten tumas we man i bos long tingting mo bodi blong hem wan. Wosip blong olgeta i talem se oli no save dring waen, oli no save mared, mo oli no save gat wan samting long saed blong bodi.

?Yumi Lanem Wanem?

?From wanem Tatian i gowe long tijing blong Tok blong God? ?Hem i kam olsem wan man ‘we i fogetem ol samting we loa i talem’? (Jemes 1:​23-25) ?Tatian i lesin tumas long ol kastom stori, mekem se waes blong man i trikim hem? (Kolosi 2:8; 1 Timoti 4:7) Ol giaman bilif we hem i sapotem oli krangke tumas. ?Olsem wanem? ?Maet Tatian i lusum hed smol?

Nomata wanem i hapen, ol buk mo eksampol blong Tatian oli soem klia we ol tingting blong ol jos oli konfius bigwan long taem blong hem. Oli pruvum se waes we i kamaot long man nomo i save spolemgud tingting blong man. I gud yumi tinghae long woning ya blong aposol Pol we i talem se yumi mas ronwe long “ol toktok ya we i no blong ona long God, mo long ol krangke toktok ya we oli talem se i fasin blong man i kam waes. Ol man we oli toktok olsem oli giaman nomo.”​—1 Timoti 6:20.