Go long ol haf insaed long hem

Go long lis blong ol haf

Jisas Kraes Pruf We Hem i Bin Laef Long Wol Ya

Jisas Kraes Pruf We Hem i Bin Laef Long Wol Ya

Jisas Kraes Pruf We Hem i Bin Laef Long Wol Ya

?YU YU bilif se man ya Albert Einstein i bin laef long wol ya? Sipos yu harem oli tokbaot hem finis, ating kwiktaem nomo bambae yu yu ansa se yes. ?Be from wanem yu ansa olsem? Bighaf blong ol man oli neva mitim hem. Nating se i olsem, samting we i pruvum se hem i bin laef long wol ya, hemia ol trufala ripot blong ol samting we hem i bin mekem. Hem i gat paoa yet long laef blong ol man, from we ol man oli yusum ol save blong sayens we hem i faenemaot. Eksampol, plante man oli yusum lektrik we i kamaot from niuklia paoa. Fasin ya blong yusum niuklia paoa blong wokem lektrik i laenap wetem wan rul blong matematik we Einstein nao i faenemaot, hemia E=mc2 (long Inglis saen ya i rid olsem se: energy equals mass times the speed of light squared).

Yumi save folem sem fasin blong tingting blong pruvum se Jisas Kraes i bin laef long wol ya. Ol man oli agri se Jisas Kraes i gat moa paoa long laef blong ol man i bitim olgeta man we oli laef bifo mo naoia. Bigfala pruf we Jisas i bin laef long wol ya, i stap long ol samting we ol man oli raetem long saed blong hem mo i stap long paoa we hem i gat yet long laef blong ol man. Fashaf blong magasin ya i tokbaot wan olfala bokis we ol man oli faenem i no longtaem. Yumi intres long bokis ya from we nem blong Jemes i stap long hem. Be yumi no nidim ol olfala samting blong bifo, olsem bokis ya no eni narafala samting bakegen, blong pruvum se Jisas i bin laef long wol ya. Tru ya, i gat plante pruf i stap finis long ol hanraet we ol man blong histri oli raetem long saed blong Jisas mo ol man blong hem.

Toktok We Ol Man Blong Histri Oli Talem

Eksampol, tingbaot raeting blong Flavius Josephus, wan man Jiu blong faswan handred yia we i raetem histri mo we i wan Farisi. Long buk blong hem Jewish Antiquities, Josephus i tokbaot Jisas Kraes. Nating se sam man oli no bilif se Josephus i bin raetem faswan refrens long buk ya we i tokbaot Jisas olsem Mesaea ya, be, tija Louis H. Feldman blong Yeshiva Yunivesiti i talem se bighaf blong ol man oli bilif se Josephus i bin raetem seken refrens ya. Long ples ya Josephus i talem se: “[Hae Pris Ananus] i stanemap wan miting wetem ol jaj blong Sanhedrin mo i mekem wan man i pas long fored blong olgeta we nem blong hem Jemes, brata blong Jisas we ol man oli singaot hem se Kraes.” (Jewish Antiquities, XX, 200) Yes, wan Farisi, wan memba blong skul ya we plante long ol man blong hem oli enemi blong Jisas, i talem stret se “Jemes, brata blong Jisas” i bin laef long wol ya.

Ol wok we ol man blong Jisas oli mekem oli soemaot se Jisas i bin laef long wol ya. Taem aposol Pol i kalabus long Rom samwe long 59 K.T., ol haeman blong ol laen blong Isrel oli talem long hem se: “Olbaot long evri ples, ol man oli stap tok nogud long grup ya blong yufala.” (Ol Wok 28:​17-22) Oli singaot ol disaepol blong Jisas se “grup ya.” Sipos olbaot long evri ples ol man oli tok nogud long olgeta, hemia i min se ol man blong histri tu oli mas tokbaot olgeta.

Tacitus, we i bon samwe long 55 K.T. mo i wan bigfala man blong raetem histri, i tokbaot ol Kristin long buk blong hem Annals. Long stori ya we Nero i blemem ol Kristin from bigfala faea blong Rom long 64 K.T., Tacitus i raet se: “Nero i putum fol i go long wan grup we ol narafala oli no laekem olgeta from ol fasin blong olgeta, hemia grup ya we oli kolem ol Kristin. Hem i mekem nogud bitim mak long olgeta. Kristus, we nem ya [Kristin] i kamaot long hem, i kasem nogud panis blong ded long han blong hed gavman blong yumi, Ponjes Paelat, hemia long taem we Taebirias i rul.” Stori ya i laenap wetem save we Baebol i givim long saed blong Jisas.

Wan narafala man blong raetem histri we i tokbaot ol man blong Jisas, hemia Pliny ya we i Yangwan, hed gavman blong Bithynia. Samwe long 111 K.T., Pliny i raet long Empera Trajan, mo i askem long hem wanem we hem i save mekem long ol Kristin. Pliny i raet se, oli holem sam man we narafala i talem se oli Kristin. Ale, blong pruvum se oli no Kristin, ol man ya oli mas talem wan prea we i go long ol god mo bodaon long fored blong aedol blong Trajan. Pliny i gohed i se: “Plante man oli talem se, olgeta we oli rili Kristin bambae oli neva mekem ol fasin ya [blong giaman wosip], i nating sipos man i fosem olgeta blong mekem.” Samting ya we Pliny i raetem i pruvum se Kraes i bin laef long wol ya, mo ol man blong Kraes ya oli rere blong ded from bilif we oli gat long hem.

Wan buk ya The Encyclopædia Britannica (2002 edition) i tokbaot ol samting we ol man blong histri, we oli laef long tufala faswan handred yia, oli talem long saed blong Kraes mo ol man blong hem. Biaen buk ya i talem se: “Ol wanwan stori ya oli pruvum se long taem bifo, ol man we oli agensem Kristin skul oli bilif fulwan se Jisas i bin laef long wol ya. Tingting ya we Jisas i no wan trufala man i kamaot fastaem long en blong ol yia 1700, i gohed long ol yia 1800 go kasem stat blong ol yia 1900.”

Toktok We Ol Man Blong Jisas Oli Talem

Wan buk ya The Encyclopedia Americana i talem se: “Niutesteman i givim klosap olgeta save long saed blong laef blong Jisas mo ol samting we i hapen long hem, mo mining we ol faswan Kristin oli putum long ol samting ya.” Ol man we oli no bilif, maet oli no save akseptem samting we Baebol i talem long saed blong laef blong Jisas. Nating se i olsem, i gat tu poen we i kamaot long Baebol we i givhan bigwan blong pruvum se Jisas i rili bin laef long wol ya.

Olsem we yumi luk finis, ol bigfala save we Einstein i faenemaot oli pruvum se Einstein i bin laef long wol ya. Long sem fasin, ol tijing blong Jisas oli pruvum se Jisas i bin laef long wol ya. Tingbaot Bigfala Toktok we Jisas i mekem antap long Hil. Hemia wan toktok blong Jisas we ol man oli savegud long hem. (Matiu, japta 5-7) Aposol Matiu i tokbaot paoa we bigfala toktok ya i gat long ol man, i se: “Ol man oli sapraes tumas long tok blong hem, from we tok blong hem i gat paoa.” (Matiu 7:​28, 29) Tija Hans Dieter Betz i tokbaot paoa we bigfala toktok ya i gat long ol man long ol handred yia we oli pas, hem i se: “Bigfala Toktok antap long Hil i gat bigfala paoa long plante man, i no jes gat paoa long ol man Jiu mo ol Kristin, no ol man long ol kantri blong Wes.” Hem i gohed i talem se “ol man long evri ples oli intres tumas” long bigfala toktok ya.

Tingbaot sam sotfala waes tok we yumi faenem long Bigfala Toktok ya mo we oli save givhangud long man, olsem olgeta ya: “Sipos wan man i slavem fes blong yu long raet saed, yu mas letem hem i slavem fes blong yu long lef saed tu.” “Ol fasin we yufala i mekem blong ona long God, i nogud yufala i mekem long fes blong ol man, blong oli lukluk yufala.” “I nogud yufala i stap tingting tumas from ol samting blong tumora. Trabol blong wan dei, hem i naf finis blong dei ya.” “I nogud yu sakem ol gudgudfala samting blong yu i go long ol pig.” “Sipos yufala i wantem samting, yufala i mas gohed blong askem, nao bambae yufala i save faenem.” “Yufala i mas mekem i gud long ol narafala man, olsem we yufala i wantem blong olgeta oli mekem long yufala.” “Yufala i mas pas long get ya we i smol nomo blong go insaed.” “Bambae yufala i save makem olgeta long frut blong laef blong olgeta.” “Gudfala tri, hem i save karem gudfala frut nomo.”​—Matiu 5:39; 6:​1, 34; 7:​6, 7, 12, 13, 16, 17.

Ating yu harem sam long ol tok ya finis no sam stamba haf blong hem. Maet i gat sam waestok long lanwis blong yu we oli kamaot long ol tok ya. Olgeta tok ya oli kamaot long Bigfala Toktok blong Jisas antap long Hil. Paoa we bigfala toktok ya i gat long plante man mo long ol defren ples blong wol i pruvum se “bigfala tija ya” i rili bin laef long wol ya.

Traem tingbaot sipos wan man nao i mekemap stori ya long saed blong Jisas Kraes. Maet man ya i naf blong mekemap ol tijing we Baebol i talem se oli ol toktok blong Jisas. ?Yu no ting se bambae man ya i mekemap stori blong Jisas mo ol tijing blong hem long wan fasin we bighaf blong ol man oli glad long hem? Be aposol Pol i makem se: “Ol laen blong Isrel oli wantem luk ol saen blong paoa blong God, mo ol man Gris oli wantem harem ol waestok. Be yumi stap talemaot Kraes ya, we ol man oli nilim hem long [“pos,” NW ]. Tok ya, ol laen blong Isrel oli harem olsem we i no stret nating, nao oli trabol long hem, mo ol man we oli no laen blong Isrel oli harem olsem we i krangke nomo.” (1 Korin 1:​22, 23) Ol laen blong Isrel wetem ol man we oli no laen blong Isrel oli no intres blong harem tok ya se Kraes i ded long pos. Be, hemia nao Kraes ya we ol Kristin blong faswan handred yia oli talemaot. ?From wanem oli tokbaot Kraes olsem man we i ded long pos? I gat wan stret ansa nomo long kwestin ya, hemia se olgeta we oli raetem Grik haf blong Baebol oli talemaot trutok nomo long saed blong laef blong Jisas mo ded blong hem.

Wan narafala poen we i pruvum se Jisas i bin stap long wol ya, hemia wok blong prij we ol man blong Jisas oli gohed blong mekem blong talemaot ol tijing blong hem. Samwe 30 yia nomo afta we Jisas i statem minista wok blong hem, Pol i talem se gud nius ya “ol man oli talemaot finis long olgeta man long wol.” (Kolosi 1:23) Yes, nating se plante man oli agensem olgeta, ol disaepol oli gohed blong talemaot ol tijing blong Jisas long olgeta man long wol long taem ya. Pol, we ol man oli ronem hem from we hem i wan Kristin, i raet se: ‘Sipos Kraes i no laef bakegen, hemia i min se mifala i stap talemaot gud nius ya, be blong nating nomo, mo yufala i stap bilif, be blong nating nomo.’ (1 Korin 15:​12-17) I tru ya. Sipos i blong nating nomo we ol man oli talemaot gud nius blong Kraes we i no laef bakegen, ating i tru moa se i blong nating nomo we ol man oli talemaot Kraes we i neva bin laef long wol ya. Olsem we yumi ridim finis long ripot we Pliny ya we i Yangwan i raetem, ol Kristin blong faswan handred yia oli rere blong ded from bilif blong olgeta long Jisas Kraes. Yes oli rere blong ded from we Kraes i wan trufala man, hem i bin laef long wol ya olsem ol stori blong ol Gospel oli talem.

Yu Yu Luk Pruf Finis

Bifo we man i save joen long Kristin wok blong prij, hem i mas bilif se Jisas Kraes i laef bakegen long ded. Taem yu luk paoa we Jisas i gat long laef blong ol man tede, yu tu yu save luksave, long tingting blong yu, se Jisas i laef bakegen long ded.

Jes bifo we oli nilim Jisas long pos, hem i talemaot wan nambawan profet tok long saed blong taem ya we bambae hem i kam king. Mo tu, hem i talemaot we bambae hem i laef bakegen long ded, bambae hem i go sidaon long raet saed blong God i wet go kasem taem ya we bambae hem i stretem ol enemi blong hem. (Ol Sam 110:1; Jon 6:62; Ol Wok 2:​34, 35; Rom 8:34) Afta long hemia, bambae hem i tekem aksin mo i sakemaot Devel Setan wetem ol enjel blong hem oli aot long heven oli kamdaon long wol ya.​—Revelesen 12:​7-9.

?Olgeta samting ya bambae oli kamtru wetaem? Jisas i givim ‘wan saen’ long ol disaepol blong hem ‘we i soemaot se hem i stap finis mo fasin blong wol ya i kasem en blong hem.’ Sam haf blong saen ya we i soemaot se Jisas i stap finis, hemia ol bigfala faet, kakae i sot, graon i seksek, plante giaman profet oli girap, ol fasin nogud oli kam bigwan moa, mo ol bigfala sik. Ol nogud trabol ya oli mas kamtru from we Baebol i talem se taem Setan i aot long heven finis, ‘sore tumas long graon ya.’ Yes, Devel Setan i kamdaon long wol ya mo hem “i kros tumas, from we hem i save se i gat smol taem nomo blong hem i stap yet.” Antap long ol samting ya, wan narafala haf blong saen ya i stap kamtru tede. Hemia wok blong talemaot gud nius blong Kingdom “long olgeta ples long wol, blong oli witnes long hem long fes blong olgeta man.”​—Matiu 24:​3-14, NW; Revelesen 12:12; Luk 21:​7-19.

Stat long Wol Wo Wan long 1914, yumi luk olgeta samting we profet tok blong Jisas i talemaot oli kamtru finis. Samting ya i pruvum se Jisas Kraes i stap finis we yumi no save luk hem. Hem i stap rul olsem King long Kingdom blong God mo hem i stap gat bigfala paoa long laef blong ol man. Magasin ya we yu holem naoia long han blong yu i pruvum se wok blong talemaot Kingdom i stap gohed tede.

Blong kasem moa save long saed blong Jisas mo paoa we hem i gat long laef blong ol man, yu mas stadi Baebol. Yu save askem ol Witnes blong Jeova blong eksplenem ol haf blong saen ya we i soem se Jisas i stap finis olsem king.

[Tok blong pija long pej 5]

Josephus, Tacitus, mo Pliny ya we i Yangwan, trifala i tokbaot Jisas Kraes mo ol man blong hem

[Credit Line]

All three images: © Bettmann/CORBIS

[Tok blong pija long pej 7]

Ol faswan Kristin oli sua se Jisas i wan trufala man