Oli Traem Faenem Smol Rod Ya We i Go Kasem Laef

KLOSAP 550 yia bifo, sam smosmol grup blong ol Kristin we oli laef long Prague, Chelčice, Vilémov, Klatovy, mo ol narafala taon long kantri ya we naoia oli kolem Jek Ripablik, oli lego hom blong olgeta. Ol man ya oli go stap long wan level ples long not-is Bohemia, klosap long vilej blong Kunwald. Oli bildim ol smol haos, wokem garen, ridim Baebol, mo oli karem nem ya Yuniti blong ol Brata, we long lanwis Latin oli talem se Unitas Fratrum.

Ol man ya oli kamaot long ol defren fasin blong laef. Sam oli man blong wokem garen, sam oli haeman, sam oli studen blong yunivesiti, sam oli rij man mo puaman, i gat ol man mo woman, ol wido mo ol pikinini we oli no gat papa mama. Be, olgeta evriwan oli gat semfala tingting nomo. Oli raet se: “Mifala i prea long God, mo mifala i askem strong long Hem blong i soemaot nambawan wil blong Hem long olgeta samting. Mifala i wantem wokbaot long ol rod blong Hem.” Yes, grup ya Yuniti blong ol Brata, we biaen ol man oli putum nem blong olgeta se ol Czech Brethren, i traem faenem ‘smol rod ya we i go kasem laef.’ (Matiu 7:​13, 14) ?Wanem ol trutok blong Baebol we oli faenemaot from stadi blong olgeta? ?Olsem wanem bilif blong olgeta i defren long bilif blong ol narafala jos long taem ya, mo yumi save lanem wanem long olgeta?

Oli No Mekem Raf Fasin​—Oli No Lego Bilif We Oli Tijim

Jos ya Yuniti blong ol Brata i stat long medel blong ol yia 14 handred. Sam smosmol grup we oli kamaot long ol narafala jos nao oli gat paoa long jos ya. Wan long ol grup ya hemia ol Waldenses, we i stat long ol yia 11 handred. Ol Waldenses oli seraot long Katolik Jos, we i stamba skul blong ol  man Sentrol Yurop. Be, biaen ol Waldenses oli tekembak sam long ol tijing blong Katolik. Wan narafala grup we i mekem se jos ya Yuniti blong ol Brata i kam antap, hemia ol Husaet, we oli biaenem man ya Jan Hus. Bighaf blong ol man Jek oli joen long grup ya, be oli no gat fasin joengud. Wan haf i rao from ol problem we man i stap fesem, mo narafala haf i yusum jos blong mekem politik. Mo tu, sam narafala grup we oli gat paoa long jos ya Yuniti blong ol Brata, hemia ol grup we oli bilif long Taosen Yia Rul blong Kraes (Chiliastic). Mo sam man blong stadi Baebol long ples ya mo long ol narafala kantri tu, oli gat paoa long jos ya.

Peter Chelčický (we i laef raonabaot long yia 1390 kasem samwe long yia 1460) hem i wan man Jek we i man blong stadi Baebol mo man blong jenisim bilif blong jos. Hem i savegud ol tijing blong ol Waldenses mo ol Husaet. Hem i agensem ol Husaet from raf fasin we jos blong olgeta i stat yusum, mo hem i agensem ol Waldenses from we oli no fasgud long ol bilif we oli tijim. Masta Chelčický i talem se i no stret we ol Kristin oli joen long faet. Long tingting blong hem, wan Kristin i mas mekem ol samting we “loa blong Kraes” i talem, nating se biaen hem i kasem trabol from. (Galesia 6:2; Matiu 22:​37-39) Long 1440, Masta Chelčický i raetemdaon ol tijing blong hem long wan buk we nem blong hem Net of the Faith.

Wan man we i laef long taem blong Masta Chelčický, be i yangfala moa long hem, nem blong hem Gregory blong Prague. Man ya i laekem tumas ol tijing blong Masta Chelčický mekem se hem i lego jos blong Husaet. Long 1458, Gregory i pulum ol smol grup blong man we bifo oli joen long ol Husaet  blong oli lego hom blong olgeta long Jekia. Oli folem hem, oli go stap long vilej ya Kunwald, mo long ples ya oli stanemap wan niufala jos. Biaen, ol grup blong ol man Waldenses long Jekia mo Jemani oli kam joenem olgeta.

Save Long Ol Samting We Jos Ya i Mekem Bifo

Stat long 1464 go kasem 1467, niufala jos ya, we namba blong ol man blong hem i stap kam antap, i mekem sam miting blong kaonsel blong jos long eria blong Kunwald. Long ol miting ya oli agri long sam disisen we oli mekemap ol tijing blong niufala jos blong olgeta. Olgeta disisen ya oli raetemdaon long ol buk, we naoia oli kolem olgeta se Acta Unitatis Fratrum (Ol wok blong Yuniti blong ol Brata), mo ol buk ya oli stap kasem tede. Ol buk ya oli givim save long ol samting we jos ya i mekem bifo, mo oli soemaot klia wanem ol bilif blong ol Brata. Ol leta, ol kopi blong ol bigfala tok we ol man blong jos ya oli mekem, mo ol samting we oli rao from, oli stap long ol buk ya.

Acta i tokbaot ol bilif blong ol brata se: “Mifala i mekem disisen blong stanemap wan plan we i folem nomo fasin blong Ridim [Baebol] mo eksampol blong Masta blong mifala mo ol tabu aposol, wetem fasin blong tingting dip, fasin daon mo longfala tingting, fasin blong lavem ol enemi,  fasin blong mekem mo wantem mekem i gud long olgeta, mo fasin blong prea from olgeta.” Ol buk ya oli soemaot tu se fastaem ol Brata ya oli stap mekem wok blong prij. Ol man oli go prij tutu long ol narafala ples, mo ol woman oli mekem gudfala wok olsem misinari long ples blong olgeta. Ol Brata oli no joen long wok blong politik, oli no mekem ol strong promes, mo tu oli no joen long wok blong ami mo oli no yusum tul blong faet.

Fasin Seraot i Stat

Afta sam yia i pas, jos ya Yuniti blong ol Brata i no moa laenap wetem nem we oli holem. Fasin seraot i stat from we oli no save agri long fasin blong mekem ol bilif i wok long laef blong olgeta. Long 1494 jos ya i seraot long tu grup​—wan oli kolem Major Party mo narawan oli kolem Minor Party. Grup ya Major Party i jenisim no i daonem ol tijing we oli gat fastaem. Grup ya Minor Party i tijim se ol Brata oli mas stanap strong blong no joen long politik mo wol.​—Lukluk bokis ya “?Wanem i Hapen Long Major Party?”

Eksampol, wan memba blong Minor Party i raet se: “Ol man we oli stap wokbaot long tu rod oli no save stap klosap long God, from we sam samtaem nomo oli glad blong mekem wok blong Hem mo  oli obei long ol smol samting nomo, be long ol impoten samting, oli mekem wanem we olgeta nomo i wantem. . . . Yumi wantem stap long medel blong ol man we oli gat strong tingting mo we oli gat wan tingting we i klin gud​—we evri dei oli folem Masta ya Kraes long smol rod ya mo oli karem kros blong olgeta.”

Ol memba blong Minor Party oli bilif se tabu spirit i paoa blong God, no “fingga” blong hem. Save we oli gat long saed blong ransom blong Jisas hemia se man ya, Jisas, we i stret gud olgeta i givim laef blong hem from samting we sinman ya Adam i lusum. Oli no wosip long Meri, mama blong Jisas. Oli stanemap bakegen tijing se evri man blong bilif i wan pris, be oli no tijim se ol pris oli no save mared. Oli leftemap tingting blong olgeta memba blong kongregesen blong prij long ol man, mo oli putumaot olgeta we oli no tanem tingting blong olgeta from sin blong olgeta. Oli no joen long ol wok blong ami mo politik. (Lukluk bokis “Ol Bilif Blong Ol Brata Blong Minor Party.”) From we Minor Party nomo i holemstrong long ol disisen blong Acta, oli ting se olgeta nao oli ol trufala memba blong faswan jos blong Yuniti blong ol Brata.

Oli No Fraet Blong Toktok Mo Man i Ronem Olgeta

Ol memba blong Minor Party oli no fraet blong tok agensem ol narafala jos, oli tok agensem Major Party tu. Long saed blong ol jos ya oli raet se: “Yufala i tij se ol smol pikinini we oli no gat bilif oli mas tekem baptaes, mo hemia i folem kastom blong wan bisop we nem blong hem Dionysius, we i letem sam man we oli no gat hed i pulum hem blong leftemap fasin blong baptaesem ol bebi . . . Klosap olgeta tija mo man we oli gat bigfala save long ol tijing blong jos, olsem Luther, Melanchthon, Bucerus, Korvín, Jiles̆, Bullinger, . . . Major Party, olgeta evriwan ya oli bilif long semfala tijing ya, we i joenem olgeta.”

Yumi no sapraes we ol man oli ronem ol memba blong Minor Party. Long 1524, oli wipim mo mekem bigfala trabol long Jan Kalenec, wan lida blong grup ya. Biaen, oli fasem tri memba blong Minor Party long pos mo bonem trifala long faea. I luk olsem se grup ya Minor Party i lus long ol yia raonabaot long 1550, afta we laswan lida blong olgeta i ded.

Nating se i olsem, ol man blong Minor Party oli gat paoa long ol skul long Yurop, long ol Medel Ejes. * I tru se, long taem ya ‘tru save’ i no kam fulap yet. Taswe ol memba blong Minor Party oli no naf blong blokem tudak long saed blong spirit, we i stap longtaem finis. (Daniel 12:4) Be, strong tingting we olgeta ya oli gat blong faenem mo folem smol rod ya, nating se oli kasem fasin agens from, i wan gudfala eksampol long ol Kristin tede.

[Futnot]

[Bokis blong pija long pej 11]

?Wanem i Hapen Long Major Party?

?Wanem i hapen long Major Party? Afta we Minor Party i no moa stap, Major Party i gohed olsem wan jos, mo oli yusum nem ya yet se Yuniti blong ol Brata. Sloslo, grup ya i mekem sam jenis long ol faswan bilif blong olgeta. Long en blong ol yia 1500, jos ya Yuniti blong ol Brata i joen wetem ol Czech Utraquists, * we oli blong Luteran jos. Be, ol Brata ya oli gohed long wok blong transletem mo prentem ol Baebol mo ol narafala buk blong jos tu. Yumi intres blong luk se, long faswan pej blong ol faswan buk blong olgeta, oli raetem long lanwis Hibru, fofala leta ya we ol man oli save se i prapa nem blong God.

Long 1620, Katolik Jos i fosem kingdom blong Jek blong stap aninit long paoa blong hem bakegen. Taswe, plante Brata blong Major Party oli lego kantri ya mo oli gohed long wok blong jos long ol narafala kantri. Long ol ples ya, ol man oli save olgeta olsem Jos blong Moravia (Moravia i wan haf blong ol kantri blong Jek). Jos ya i stap yet tede.

[Futnot]

[Bokis long pej 12]

Ol Bilif Blong Ol Brata Blong Minor Party

Ol tok ya biaen oli kamaot long Acta Unitatis Fratrum blong ol yia 1400 mo 1500, mo oli soem sam long ol bilif blong Minor Party. Ol tok ya, we ol lida blong Minor Party oli raetem, oli go fastaem long olgeta blong Major Party.

Triniti: “Sipos yufala i lukluk long fulwan Baebol, bambae yufala i no faenem se God i seraot long wan Triniti, tri man we trifala i gat ol nem, hemia samting we ol man nomo oli mekemap long tingting blong olgeta.”

Tabu Spirit: “Tabu spirit i olsem fingga blong God mo i wan presen we God i givim, wan samting we i blong givhan long ol man, hem i Paoa blong God, we Papa i save givim long ol man blong bilif from ol samting we Kraes i mekem. Yumi no faenem long Tabu Baebol se tabu spirit i wan God no i wan Man; mo ol tijing blong ol aposol oli no soem samting ya tu.”

Ol Pris: “I rong blong yufala i karem nem ya “pris”; sipos oli no pulum resa long hed blong yufala mo i no gat oel long fingga blong yufala, yufala i olsem ol man olbaot nomo. Tabu Pita i wantem we olgeta Kristin oli mekem wok olsem pris, hem i se: Yufala i tabu pris we i givim ol sakrefaes long saed blong spirit. (1 Pita 2)”

Baptaes: “Masta ya Kraes i talem long ol aposol blong hem se: Go long olgeta ples long wol, prijimaot mesej blong Gospel long olgeta man, long olgeta ya we bambae oli bilif. (Mak japta 16) Mo afta we oli folem ol tok ya nomo: mo oli tekem baptaes, bambae oli save sef. Mo yufala i tijim se ol smol pikinini we oli no gat bilif, oli save tekem baptaes.”

No Joen Long Wol: “Ol samting we ol faswan brata blong yufala oli ting se i nogud mo i doti, olsem fasin blong joen long ami mo blong kilim man i ded no blong karem ol tul blong faet taem yu stap wokbaot long rod, hemia ol samting we yufala i ting se oli gud . . . Taswe mifala i ting se yufala, tugeta wetem ol narafala tija, yufala i stap lukluk wetem lef ae nomo long ol profet tok we oli talem se: Hem i brekem paoa blong ol bonara, ol sil mo ol naef blong faet, wetem ol faet tu. (Ol Sam 75) Mo bakegen i se: Long tabu hil blong Hae God, bambae i no moa gat man we i save mekem i nogud no spolem narafala man, from we wol ya bambae i fulap gud long ol man we oli savegud Hae God, mo i gat sam narafala profet tok bakegen. (Aesea, japta 11).”

Wok Blong Prij: “Mifala i savegud se, long stat, ol woman oli halpem moa man blong tanem tingting from sin blong olgeta i winim olgeta pris mo bisop. Mo naoia ol pris oli stap long ol haos we jos i givim long olgeta. !Hemia i no stret nating! [Ol pris ya] oli mas go long olgeta ples long wol. Oli mas prij . . . long olgeta man.”

[Map blong pija long pej 10]

(Lukluk niuspepa)

JEMANI

POLAN

JEK RIPABLIK

BOHEMIA

Elbe Reva

PRAGUE

Vltava Reva

Klatovy

Chelčice

Kunwald

Vilémov

MORAVIA

Danube Reva

[Tok blong pija long pej 10, 11]

Lefsaed: Peter Chelčický; aninit: wan pej blong buk ya “Net of the Faith”

[Tok blong pija long pej 11]

Gregory blong Prague

[Foto Credit Line long pej 13]

All images: S laskavým svolením knihovny Národního muzea v Praze, C̆esko