Ol Spot Blong Bifo Mo Bigfala Tingting Ya Blong Win

“MAN blong resis i stap tren strong, mo i stap lego ol samting we i save spolem hem.” “Man we i resis blong winim praes, sipos hem i no obei long ol rul blong resis, hem i no save kasem praes.”—1 Korin 9:25; 2 Timoti 2:5.

Ol resis ya we aposol Pol i tokbaot, oli impoten tumas long laef blong ol man Gris bifo. ?Ol buk blong histri oli talem wanem long saed blong ol resis ya, mo tingting blong ol man long olgeta ya?

I no longtaem i pas, i gat wan so long bigfala stadium long Rom we oli kolem Colosseum. So ya i long saed blong ol spot long Gris bifo, mo nem blong hem Nike—Il gioco e la vittoria (“Nike—Resis Mo Man We i Win”). * So ya i givim sam ansa long kwestin ya we yumi jes stanemap, mo i soemaot sam samting we ol Kristin oli mas tingting gud long olgeta, long saed blong spot.

Ol Man Bifo Oli Laekem Spot

Ol man Gris oli no ol faswan man blong mekem spot. Nating se i olsem, klosap long eit handred yia bifo Kristin taem, wan man Gris we i raetem ol naesfala vas, nem blong hem Homer, i tokbaot ol man Gris  se tingting blong win mo blong kam wan jampion long ae blong ol narafala i stap givim paoa long olgeta, speseli blong win long ol faet mo spot. So ya we oli mekem, i soemaot se ol faswan lafet we ol man Gris oli stanemap, oli lafet blong jos we oli mekem blong ona long ol god blong olgeta, taem oli berem ol jampion blong olgeta. Olsem nao, buk ya Iliad we Homer i raetem mo i olfala moa long ol narafala buk we oli stap yet long lanwis Grik, i tokbaot sam jampion soldia, ol fren blong Achilles. Taem oli stap berem man ya Patroclus, oli tekem disisen blong no moa faet. Oli jenis i go long spot, olsem boksing, resling, sakem spia mo sakem wan samting we i olsem bigfala plet, mo ol resis blong hos mo kat, mo oli traem winim ol narafala long ol spot ya blong pruvum se oli strong man we oli no save fraet.

I no longtaem oli mekem ol lafet olsem long ol narafala ples long Gris tu. Buk we i eksplenem so ya i talem se: “Ol lafet ya oli givim janis long ol man Gris blong stop smoltaem long ol faet mo rao we oli stap mekem oltaem, blong soem lelebet respek long ol god blong olgeta. Mo tu, oli gat janis blong soemaot tingting blong olgeta blong wantem winim narafala, long wan fasin we i leftemap olgeta yet, be i holem pis tu: hemia long ol spot nomo.”

Sam samtaem, ol grup blong ol wanwan taon oli joen wanples blong traem win long saed blong spot, hemia nao fasin we oli mekem blong wosipim mo givim ona long ol god blong olgeta. Biaen, i gat fo long ol lafet ya we oli kam impoten long laef blong olgeta, nao sloslo ol man we oli stap long olgeta kantri we Gris i rul long olgeta, oli stap kam blong joen long ol lafet ya. Ol fo lafet ya, i gat Olympik Gem mo Nemea Gem we tufala i givim ona long god ya Sus, wetem Pythia Gem mo Isthmia Gem, we tufala i givim ona long tufala god ya Apollo mo Poseidon. Long ol lafet ya, oli mekem sakrefaes mo oli prea, mo taem oli win long spot mo taem oli mekem beswan pija, hemia tu i givim ona long ol god blong olgeta.

Lafet we i olfala moa, mo i bigwan moa, ating i stat long yia 776 B.K.T. * Oli mekem lafet ya long Olympia, wan taem long fo yia, blong oli ona long god ya Sus. Namba tu blong ol lafet ya, hemia lafet blong Pythia. Lafet ya oli mekem klosap long Delphi, ples we wan pris i stap long hem we olgeta man bifo oli respektem gud hem. Oli mekem spot long ol lafet ya, be oli mekem moa ol singsing mo danis, blong ona long god blong ol naesfala vas mo miusik, Apollo.

Ol Spot

Long Olympik Gem tede, i gat plante defdefren spot we ol man mo woman oli traem winim. Be long taem bifo, i no gat plante resis, ating i no save bitim ten. Mo ol man nomo oli gat raet blong joen long olgeta. Long so we oli mekem long Colosseum, i gat ol pija we ol man oli katem mo sam pija we oli droem long ol wol mo graonpot, we oli soem ol resis ya blong Olympik Gem.

I gat tri graon we oli resis long hem mo longfala blong trifala i defdefren. I gat resis ya we oli kolem stadium, we longfala blong hem i 200 mita, i gat dabol graon we i olsem resis blong 400 mita, mo i gat longfala resis ya blong 4,500 mita. Taem ol man oli ron long ol resis ya mo taem oli tren, oli neked nomo. Wan haf blong Olympik Gem we ol man oli traem winim, i gat faef spot wantaem long hem: resis, longfala jam, sakem samting olsem bigfala plet, sakem spia, mo resling. I gat boksing tu wetem wan narafala spot we wan man i talem se “i raf tumas, from we ol man oli boksing be oli no yusum hanglaf, mo oli joenem resling i go insaed long hem tu.” I gat wan resis blong kat mo hos tu we longfala blong hem i eit stadium, hemia bitim 1,600 meta. Oli mekem resis ya wetem ol smosmol kat we oli open nomo biaen, mo maet tu no fo hos oli pulum, we oli pikinini hos no bigfala hos.

Boksing i raf bitim mak, mo sam samtaem man i save ded from. Oli kavremap han blong olgeta wetem strong skin blong buluk we oli fasem ol smosmol aean long hem. Traem tingbaot kil we oli kasem from. Yumi no sapraes we wan man blong boksing, nem blong hem Stratofonte, i no moa luksave fes blong hem long glas, afta we hem i boksing  blong fo aoa. Sam pija we oli katem long ston mo droem, oli soemaot olsem wanem boksing i spolemgud bodi mo fes blong man.

Long resling, i tabu blong oli holem man long haf blong bodi blong hem antap. Man we i win, hemia man we i mekem narafala i slip long graon tri taem. Be long spot ya we oli joenem boksing mo resling wanples, oli save holem man long eni ples long bodi blong hem. Oli save kikim mo faetem hem, mo oli save tanem ol leg mo han mo ol narafala joen long bodi blong hem. I tabu nomo blong stikim ae blong man ya, skrasem hem, mo kakae hem. Blong win, man i mas mekem narafala i slip long graon mo fosem hem blong stap aninit long paoa blong hem. Samfala oli bin ting se spot ya i “beswan haf blong Olympik Gem.”

Plante man oli save long Olympik Gem ya blong 564 B.K.T. from laswan boksing mo resling maj blong hem. Arrhachion i faet agensem wan narafala man, ale man ya i skwisim nek blong Arrhachion, i stap jokem hem. Be tingting blong Arrhachion i wok smol yet, ale hem i kilim wan fingga long leg blong man ya nao joen blong fingga ya i kamaot. Man ya i harem i soa bitim mak, ale hem i lego Arrhachion, be long semtaem, Arrhachion i pulum laswan win blong hem. !Ol jaj oli tekem disisen se dedbodi blong Arrhachion i win!

Long olgeta spot ya, ol resis blong hos mo kat nao oli moa impoten. Mo speseli ol haeman oli laekem resis ya, from we i no man ya we i draevem kat mo hos we i win, be ona blong kat mo hos. Oli mas lukaotgud long stat blong resis ya blong mekem ol wanwan hos mo kat oli stap nomo long prapa rod blong olgeta, mo bakegen, taem oli raonem pos long tufala en blong graon we oli resis long hem. Sipos oli mestem no oli brekem wan rul blong resis, oli save aksiden nao resis ya we fulap man oli laekem blong wajem bambae i pulum ae moa.

Praes Blong Resis

Aposol Pol i talem se: “Ating yufala i save finis fasin blong resis. Olgeta man oli resis, be wan man nomo i save kasem praes blong hem.” (1 Korin 9:24) Blong winim resis, hemia nao bigfala samting long tingting blong ol man. I gat fasples nomo, i no gat silva mo bras medol blong makem seken ples mo namba tri ples. So ya we oli mekem long Colosseum i eksplenem se: “ ‘Nike,’ we i minim ‘win,’ hemia nomo i stap long tingting blong man we i resis. Hem i mas win, long rod ya nomo hem i save soemaot se hem i nambawan long saed blong bodi mo fasin. Mo tu, hem i mas win blong mekem ol man long taon blong hem oli praod long hem.” Homer i talemaot gud tingting ya we ol man blong win oli gat, i se: “Mi mi lanem finis blong kam nambawan long evri samting.”

Long Gem ya we ol man blong olgeta ples we Gris i rul long olgeta oli joen long hem, praes we oli givim long man we i win, hemia samting we i olsem saen nomo blong wan narafala samting. Hem i wan flas hat we oli wokem long ol lif. Pol i talem se hem i “blong stap smoltaem nomo.” (1 Korin 9:25) Be praes ya i gat bigfala mining. Hem i olsem saen blong paoa blong God we i wokem ol samting, mo semfala paoa ya nao i mekem man ya i win long resis. Man i ron long resis blong win nomo, mo sipos God i glad long hem bambae hem i mekem se hem i win. Long so ya we oli mekem long Colosseum, i gat sam pija we ol man oli katem mo droem, blong soemaot Nike, woman god blong ol man Gris we i mekem man i win. Hem i stap putum flas hat long hed blong man we i win. Man we i win long Olympik Gem i kasem moa ona i bitim olgeta narafala man we oli win long saed blong spot.

Hat we oli givim long man we i win long Olympik Gem, oli wokem long lif blong wael oliftri. Long Isthmia Gem, oli wokem long lif blong paen tri, long Pythia Gem, oli wokem long lif blong lorel tri, mo long Nemea Gem, oli wokem long lif blong wael seleri. Long sam narafala ples, oli givim mane no wan  narafala praes long man we i win. Oli mekem olsem blong pulum ol nambawan man blong resis oli kam joen long Gem ya. Long so we oli mekem long Colosseum, oli soem sam graonpot we oli bin givim olsem praes long Panatena Gem ya we oli mekem long taon ya Athens blong ona long woman god ya Athena. Fastaem, ol graonpot ya oli fulap long oel blong oliftri we i sas tumas. Long wan graonpot, oli droem pija blong woman god ya long wan saed blong hem, mo oli raetem se “praes blong man we i win blong Athena.” Long narasaed blong graonpot ya, oli droem pija blong wan resis, ating resis we man ya we i kasem graonpot ya olsem praes, i win long hem.

Taem wan man i winim resis blong hem, ol man blong taon blong hem oli leftemap hem bitim mak, mo taon ya tu i kasem ona. Taem hem i kamhom, oli danis mo singsing long rod. Oli mekem wan samting blong givim ona long hem we oli no save mekem long wan narafala man, hemia se, oli katem ol pija blong hem long ston mo oli stanemap ol pija ya blong talem tangkiu long ol god blong olgeta. Mo tu, ol man blong wokem ol naesfala vas, oli mekem ol singsing blong tokbaot jampion ya. Biaen, man we i win long resis, i sidaon long beswan ples long ol seremoni, mo tu, gavman i givim mane long hem evri manis go kasem en blong laef blong hem.

Ol Ples We Oli Tren Mo Ol Man Blong Spot

Ol man Gris oli ting se ol man oli mas plei spot blong bambae oli kam ol gudfala soldia blong Gris. Long olgeta taon blong Gris bifo, i gat ol ples we ol yangfala man oli save go long olgeta blong tren. Mo tu, long ol ples ya i gat ol man blong trenem olgeta, we oli tijim olgeta blong bos strong long save mo tingting blong olgeta. Ol haos we oli tren long olgeta, oli bildim i goraon long wan bigfala open ples we oli save mekem eksasaes long hem, mo oli bildim ol vranda mo sam narafala rum tu we oli yusum olsem ol laebri mo klasrum. Bighaf blong olgeta we oli kam long ol ples ya, hemia ol yangfala man we famle blong olgeta i gat mane, ale oli no nid blong wok be oli save yusum taem blong olgeta blong kasem edukesen. Long ples ya, ol man oli tren strong blong plante aoa evri dei. Ol man blong trenem olgeta oli makemaot ol spesel kakae blong olgeta, mo oli blokem olgeta blong oli no slip wetem woman.

So ya we oli mekem long Colosseum, i givim janis long ol man blong lukluk ol naesfala pija blong ol jampion blong spot long taem bifo. Bighaf long ol pija ya, oli kopi nomo we ol man Rom oli mekem blong ol pija we ol man Gris oli wokem fastaem. Ol man Gris bifo oli ting se sipos bodi blong man i stretgud, fasin blong hem tu bambae i stretgud, be oli ting se ol haeman nomo oli olsem. Taswe, gudfala bodi blong ol jampion blong spot i stret long drim ya we oli gat long tingting blong olgeta. Ol man Rom oli gat defren tingting. Olgeta oli laekem ol jampion ya from we oli save mekem pija blong olgeta, nao oli yusum ol pija ya blong flasem ol stadium, ples blong swim, flas haos, mo haos blong king.

Ol man Rom oli laekem tumas ol raf spot, taswe long olgeta Grik Gem we oli mekem long Rom, ol man oli laekem moa boksing, resling, mo spot ya we oli meksemap boksing mo resling tugeta. Ol man Rom oli no tingbaot ol spot ya olsem janis blong man i soem se hem i jampion, be oli tingbaot olgeta olsem samting we oli lukluk nomo blong haremgud long hem. Tingting we ol man oli gat fastaem long saed blong spot, se hem i wan haf blong edukesen we ol man oli mas kasem blong oli kam ol gudfala soldia, sloslo i lus. Ol man Rom oli mekem ol Grik Gem oli kam olsem gudfala eksasaes nomo we man i save mekem bifo we hem i swim, mo oli kam samting we ol man blong smol save oli mekem blong ol  narafala man oli wajem nomo, olsem we oli wajem ol man we oli faetem ol anamol long ol bigfala stadium.

Ol Kristin Mo Ol Spot Ya

I klia se ol faswan Kristin oli no save joen long ol Gem ya we oli blong mekem wosip long ol giaman god. “Haos blong God i no save gat ples blong ol narafala god insaed long hem.” (2 Korin 6:14, 16) ?Olsem wanem long ol spot tede?

Ol spot tede oli no blong givim ona long ol god blong ol hiten man. Be i tru se sam man oli givim ona long spot we i klosap sem mak long ona we ol man bifo oli givim long ol giaman god. Mo tu, long ol yia we oli jes pas, yumi harem ripot blong sam jampion blong spot we oli tekem drag blong mekem se oli gat paoa blong win, nating se ol drag ya oli save spolem helt blong olgeta mo maet laef blong olgeta tu.

Ol Kristin oli no ting se i impoten blong kam wan jampion blong spot no mekem wan narafala samting we i leftemap olgeta. “Ol fasin we oli stap haed long hat” blong yumi, hemia nao samting we i mekem yumi naes long ae blong God. (1 Pita 3:3, 4, NW ) I tru se, sam man we oli joen long ol spot tede oli no mekem olsem blong win nomo, be plante oli gat tingting ya. ?Sipos yumi kampani wetem ol man olsem, yu ting se samting ya bambae i givhan long yumi blong folem advaes blong Baebol blong ‘no tok flas, mo no mekem wan samting blong leftemap yumi nomo, be blong mekem tingting blong yumi i stap daon?’ ?Yu no ting se kampani olsem i save mekem we ol man ‘oli kam enemi, oli stap faet, oli stap jalus, oli stap kros, oli stap leftemap olgeta nomo, oli stap rao oltaem, mo oli stap seraot from’?—Filipae 2:3; Galesia 5:19-21.

Plante spot we man i mas holem bodi blong narafala man, oli save kam raf. Man we i laekem ol spot olsem, i mas tingbaot tok blong Ol Sam 11:5 se: “God i stap skelem laef blong olgeta man, ol gudfala man wetem ol man nogud. Mo hem i no laekem nating olgeta we oli laekem tumas blong mekem faet.”

I oraet nomo sipos yu wantem mekem eksasaes blong haremgud, mo aposol Pol i talem se “sipos yu stap mekem bodi blong yu i strong, hemia i gud.” (1 Timoti 4:7-10) Be taem Pol i tokbaot ol resis blong ol man Gris, hem i no stap leftemap spot. Hem i wantem soem nomo se ol Kristin oli mas bos long tingting blong olgeta mo oli mas stanap strong longtaem. Praes we Pol i stap traehad blong kasem, hemia “praes” blong laef we i no save finis, we God nomo i save givim. (1 Korin 9:24-27; 1 Timoti 6:12) Long rod ya, hem i givim wan gudfala eksampol long yumi.

[Ol Futnot]

[Bokis/Foto blong pija long pej 31]

Man Blong BoksingAfta Long Faet

Pija ya we oli wokem long bras klosap fo handred yia bifo Kristin taem, i soemaot olsem wanem boksing long taem bifo i spolem bodi blong ol man. Buk we i tokbaot so ya we oli mekem long Colosseum long Rom, i talem se, “long boksing, oli folem rul ya se ‘sipos man i givim kil long yu, yu mas givim kil long hem.’ Man we i strong moa blong faetem mo givim kil long narafala, oli leftemap hem olsem wan gudfala man blong boksing.” Buk ya i gohed se: “Ol kil we tufala i kasem, oli antap long ol mak blong kil we oli kasem finis long ol narafala faet.”

[Tok blong pija long pej 29]

Long olgeta spot long taem bifo, ol resis blong hos mo kat nao oli moa impoten

[Tok blong pija long pej 30]

Ol man blong mekem pija oli droem Nike, woman god we i gat wing mo we i mekem man i win, i stap putum flas hat long man we i win