Go long ol haf insaed long hem

Go long lis blong ol haf

Ol Yangfala—?Yufala i Stap Putum Wan Gudfala Fandesen Blong Fiuja?

Ol Yangfala—?Yufala i Stap Putum Wan Gudfala Fandesen Blong Fiuja?

Ol Yangfala—?Yufala i Stap Putum Wan Gudfala Fandesen Blong Fiuja?

“Hemia nao tok blong Jeova, ‘Mi mi savegud wanem samting we mi stap tingbaot blong givim long yufala. Mi tingbaot blong givim pis long yufala, i no trabol, from we mi mi wantem we yufala i gat wan fiuja mo wan hop.’ ”—JEREMAEA 29:11, NW.

1, 2. ?Wanem defdefren tingting i stap long saed blong yangtaem?

 PLANTE bigman oli tingbaot yangtaem olsem nambawan taem long laef. Oli tingbaot we taem oli yang, oli gat paoa mo oli strong blong mekem samting. Oli lukluk bak long taem ya we oli no gat plante wok, oli stap pleplei oltaem mo oli gat janis yet blong jusum samting we oli wantem mekem long laef blong olgeta.

2 Be ating yu we yu yangfala, yu no luk yangtaem olsemia. Ating yu faenem i had blong dil wetem ol jenis we oli kamaot long ol filing mo long bodi blong yu tu. Long skul ating yu fesem strong traem wetem ol fren we oli traem pulum yu. Ating yu mas mekem tingting blong yu i strong blong no letem ol yangfala oli pulum yu blong yusum drag, alkol, mo nogud fasin long saed blong seks. Mo tu, plante long yufala ating oli fesem sam traem from we yufala i no tekpat long ol fasin no lafet blong wol no sam narafala samting we oli traem bilif blong yufala. Yes, yangtaem i wan taem we i hadwok. Be hem i wan taem tu we yu gat janis blong mekem plante samting. Kwestin i stap nao se, ?Bambae yu yu jusum wanem samting?

Haremgud Long Yangtaem Blong Yu

3. ?Wanem advaes mo wanem woning we Solomon i givim long ol yangfala?

3 Ol olfala oli talem se yangtaem i no stap longtaem, mo samting ya i tru. Long sam yia nomo, yangtaem blong yu bambae i pas. !Taswe, harem gud long yangtaem blong yu! Hemia advaes we King Solomon i givim, hem i raetem se: “Yangfala man, yu mas harem gud long yang taem blong yu. Mo yu mas letem hat blong yu i mekem i gud long yu long ol yia we yu yu yangfala yet. Mo yu mas wokbaot long ol rod we hat blong yu i lidim yu long olgeta, mo long ol samting we ae blong yu i luk.” Be Solomon i givim woning tu long ol yangfala se: “Karemaot wari long hat blong yu, mo tekemaot trabol long bodi blong yu.” Mo hem i go moa i se: “Yang taem mo ol faswan yia blong laef oli blong nating nomo.”—Prija 11:9, 10, NW.

4, 5. ?From wanem i waes we ol yangfala oli rere from fiuja blong olgeta? Givim wan pijatok.

4 ?Yu yu kasem mining blong tok blong Solomon? Tingbaot pijatok ya. ?Sipos wan yangfala i kasem wan bigfala presen, maet mane we papa blong hem i livim long hem taem hem i ded, bambae hem i mekem wanem? Sipos hem i wantem, hem i save spenem mane ya fulwan long ol samting we hem i wantem harem gud long olgeta—lelebet olsem boe ya we i lusum rod long parabol blong Jisas. (Luk 15:11-23) ?Be wanem bambae i hapen taem mane i finis? !Ating yangfala ya bambae i sore tumas we hem i no bin yusum tingting blong hem fastaem! Defren olgeta, sipos hem i tingbaot fiuja blong hem, maet hem i jus blong yusum mane ya long gudfala samting, maet hem i save putum bighaf blong mane ya i stap long bang. Biaen bambae hem i save karem moa mane. ?Yu ting se long taem we i kam, bambae yangfala ya i sore we hem i no bin spenem mane ya blong gat gud taem? !No, ating bambae hem i no save sore long samting ya!

5 Tingbaot ol yia blong yangtaem blong yu olsem wan presen we God i givim. ?Bambae yu yusum ol yia ya blong mekem wanem? Yu save westem olgeta paoa mo strong tingting blong mekem ol samting we yu yu wantem, olsem pleplei mo gat gudtaem nomo we yu no tingbaot fiuja nating. Sipos yu mekem olsem, ale “yang taem mo ol faswan yia blong laef” blong yu bambae oli “blong nating nomo.” !Taswe i moagud blong yusumgud yangtaem blong yu blong rere from fiuja!

6. (a) ?Wanem advaes blong Solomon we i save givhan long ol yangfala? (b) ?Jeova i wantem mekem wanem blong ol yangfala, mo olsem wanem ol yangfala oli save kasem samting ya?

6 Solomon i givim wan advaes we i save halpem yu blong yusum yangtaem blong yu long waes fasin. Hem i se: “God i mekem yumi, mo naoia we yufala i yangfala yet, oltaem yufala i mas tingbaot hem.” (Prija 12:1) Hemia nao advaes blong folem sipos yu wantem win long laef blong yu. Yes, yu mas lesin long Jeova mo mekem ol samting we hem i wantem. Jeova i talem long ol man Isrel bifo, wanem nao we hem i wantem mekem long olgeta, i se: “Mi mi savegud wanem samting we mi stap tingbaot blong givim long yufala. Mi tingbaot blong givim pis long yufala, i no trabol, from we mi mi wantem we yufala i gat wan fiuja mo wan hop.” (Jeremaea 29:11, NW ) Jeova i wantem givim “wan fiuja mo wan hop” long yu tu. Sipos yu tingbaot Hem long evri samting we yu mekem, long evri tingting blong yu, mo long evri disisen we yu mekem, ale fiuja mo hop ya blong yu bambae i gud.—Revelesen 7:16, 17; 21:3, 4.

“Stap Klosap Long God”

7, 8. ?Olsem wanem wan yangfala i save kam klosap long God?

7 Jemes i pulum yumi blong tingbaot Jeova taem hem i talem se: “Yufala i mas stap klosap long God, nao hem bambae i kam stap klosap long yufala.” (Jemes 4:8) Jeova i Man we i Wokem Olgeta Samting, hem i Haefala Masta blong heven mo wol, hem wan nomo we i stret blong yumi wosipim hem mo presem hem. (Revelesen 4:11) Nating se i olsem, sipos yumi kam klosap long hem, bambae hem i kam stap klosap long yumi. Hemia i soem se Jeova i rili intres long yumi mo i lavem yumi. ?Ating samting ya i tajem hat blong yu no?—Matiu 22:37.

8 Yumi save kam klosap long Jeova long plante rod. Wan rod, hemia we aposol Pol i tokbaot se: “Oltaem yufala i mas prea we tingting blong yufala i no slak. Tingting blong yufala i mas klia gud, mo oltaem yufala i mas talem tangkiu long God.” (Kolosi 4:2) Hemia i min se yu mas mekem we fasin ya blong prea i kam wan haf blong laef blong yu. I no naf we yu talem amen nomo taem papa blong yu no wan narafala Kristin long kongregesen i prea. Yu wan yu mas prea tu. ?Yu yu talemaot finis long Jeova, evri samting we i stap long hat blong yu? ?Yu yu talemaot finis long Jeova, wanem ol tingting blong yu, ol samting we yu fraet long hem, ol traem we yu fesem? ?Samtaem yu bin talemaot long Jeova samting we maet yu yu sem tumas blong storebaot long wan narafala man? Taem ol prea blong yu oli kamaot long hat blong yu, mo oli tru, bambae oli putum pis long tingting blong yu. (Filipae 4:6, 7) Ol prea olsem oli halpem yumi blong kam klosap moa long Jeova, mo oli halpem yumi blong harem save se Jeova i stap klosap long yumi.

9. ?Olsem wanem wan yangfala i save lesin long Jeova?

9 I gat wan narafala rod blong kam klosap long Jeova, olsem vas ya i talem: “Sipos yu stap lesin long ol gudfala tok we ol man oli givim blong givhan long yu, mo yu glad blong lan, bambae yu yu kam wan waes man [“long fiuja,” NW ].” (Ol Proveb 19:20) Yes, sipos yu lesin long Jeova mo yu obei long hem, yu stap wokem wan gudfala fandesen blong fiuja. ?Olsem wanem yu save soemaot se yu stap lesin long Jeova? Ating yu yu stap kam oltaem long ol Kristin miting mo yu lesin gud long olgeta tok we oli kamaot long ol miting ya. Mo tu, ating yu yu ‘ona long papa mo mama blong yu’ taem yu joen oltaem long famle Baebol stadi wetem tufala. (Efesas 6:1, 2; Hibrus 10:24, 25) Hemia i nambawan. Be antap long hemia, ?Yu yu stap ‘yusum evri janis we yu yu kasem’ blong yu rerem ol miting, blong yu ridim Baebol evri dei, mo blong mekem risej long ol buk blong Sosaeti? ?Yu yu stap traehad blong mekem samting we yu ridim i wok long laef blong yu, blong yu save wokbaot olsem man “we i waes”? (Efesas 5:15-17; Ol Sam 1:1-3) Sipos yu mekem olsem, ale yu stap kam klosap long Jeova.

10, 11. ?Wanem bigbigfala blesing we ol yangfala oli save kasem taem oli lesin long Jeova?

10 Long ol faswan tok long buk blong Proveb, tabu spirit i pulum man ya blong talem from wanem oli raetem buk ya blong Proveb. Hem i se, buk ya i “blong givhan long yumi blong mekem yumi waes, blong yumi save folem ol gudfala advaes, mo yumi save haremsave ol tok we mining blong olgeta i dip. Ol tok ya i save tijim yumi long fasin we bambae yumi save gat hed, mo we yumi no save giaman, mo we yumi save mekem ol fasin we i stret, mo we yumi save mekem i sem mak nomo long olgeta man. Ol tok ya i save openem tingting blong man we i no save samting yet, mo i save mekem ol yang man oli waes gud, mo oli gat gudfala tingting.” (Ol Proveb 1:1-4) Taswe, taem yu ridim mo folem ol tok blong Proveb—wetem ol narafala tok blong Baebol—bambae yu wokem ol fasin we i stret mo i gud. Nao bambae Jeova i glad blong letem yu yu kam klosap long hem. (Ol Sam 15:1-5) Moa we yu kam naf blong skelem ol samting, yusum waes, save, mo tingting blong yu, moa we bambae yu mekem ol disisen we oli gud.

11 ?Yumi stap mekem i strong tumas long ol yangfala taem yumi askem olgeta blong wokbaot long waes fasin? Nogat, from we plante yangfala Kristin oli stap mekem olsem finis. Mo from samting ya, ol narafala oli gat respek long olgeta mo oli no “luklukdaon” long olgeta from we oli yang. (1 Timoti 4:12) Papa mama blong ol yangfala ya oli praod long olgeta, mo Jeova i talem se oli stap mekem hem i glad we i glad. (Ol Proveb 27:11) Nating se oli yangfala, oli save sua se toktok ya we i kamaot long tabu spirit i go stret long olgeta: “Yu lukluk gud long gudfala man, we laef blong hem i stret, mo we hem i wantem pis, yu traem makem fasin blong hem. Olgeta we oli kamaot biaen long hem oli plante we plante [“man ya bambae i gat pis long fiuja,” NW ].”—Ol Sam 37:37.

Jusum Samting Long Waes Fasin

12. ?Wanem wan impoten samting we ol yangfala oli mas jusum, mo from wanem jus ya i save afektem ful laef blong olgeta?

12 Yangtaem i wan taem blong mekem disisen. Sam long ol disisen ya oli save afektem ful laef blong yu. Tru ya, ol samting we yu jusum naoia oli save makemaot se fiuja blong yu bambae i olsem wanem. Sipos yu waes gud long samting we yu jusum, bambae yu gat wan laef we i karem gudfala frut. Be sipos yu no waesgud long samting we yu jusum, yu save spolem ful laef blong yu. Tingbaot tufala samting we sipos yu jusum rong bambae yu save spolem laef blong yu. Faswan hemia long saed blong ol fren: ?Hu olgeta we bambae yu yu jusum blong kampani wetem olgeta? ?From wanem i impoten blong tingbaot samting ya? Wan proveb long Baebol i talem se: “Sipos man i go joen long ol waes man, bambae hem i save kam waes, be sipos hem i go mekem fren wetem ol man we oli no gat hed, bambae hem i spolem hem nomo.” (Ol Proveb 13:20) Hemia i min se man we yu yu fren wetem, be sloslo bambae yu kam olsem hem—we maet yu kam waes no maet yu kam olsem we yu no gat hed. ?Yu yu wantem kam olsem weswan long tufala ya?

13, 14. (a) ?Ol fren i minim man be i save minim wanem tu? (b) ?Ol yangfala oli mas lukaot we oli no mekem wanem mastik?

13 Taem yu tingbaot ol fren, ating yu save se hemia i minim ol man we yu kampani wetem olgeta. Hemia i tru, be i no ol man nomo we oli ol fren blong yumi. Taem yu wajem televisin, lesin long miusik, ridim wan buk, go long sinema, mo yusum Intenet, hemia yu stap kampani tu wetem sam man. Sipos ol samting ya oli fulap long raf fasin mo ol doti fasin blong seks no i leftemap fasin blong yusum drag, fasin blong drong, no eni nara samting we i agensem ol rul blong Baebol, ale i olsem we yu stap fren wetem “ol man we oli no gat hed,” we oli mekem samting ya from we oli ting se Jeova i no stap.—Ol Sam 14:1.

14 Maet yu gat tingting se from we yu kam long ol Kristin miting mo yu joen long wok blong prij mo long ol nara wok long kongregesen, yu yu strong inaf blong wajem wan film we i raf, no yu naf blong lesin long wan miusik we bit blong hem i gud be ol toktok blong hem oli nogud. Maet yu ting se bambae yu no save mekem wan samting nogud sipos yu lukluk kwiktaem nomo long sam rabis pija long Intenet. !Be aposol Pol i talem stret long yu se yu yu rong blong ting olsem! Hem i se: “Ol stret man nomo, be ol fren blong olgeta we oli no stret, oli save spolem fasin blong olgeta.” (1 Korin 15:33) Sore tumas, plante yangfala Kristin we oli naf finis blong karem gudfala frut insaed long trutok, oli spolem gud janis ya from we oli no waes taem oli jusum ol fren blong olgeta. Taswe, i gud yu gat strong tingting blong sakemaot ol fren we oli save spolem yu. Sipos yu mekem olsem, bambae yu folem advaes ya blong Pol we i se: “Yufala i no mas letem fasin blong yufala i kam olsem fasin blong ol man long wol. Yufala i mas letem God i jenisim tingting blong yufala, blong mekem tingting blong yufala i niuwan olgeta. Nao bambae yufala i save jusumaot ol fasin we God i wantem, wanem i gud, mo wanem hem i glad long hem, mo wanem i stret gud blong mekem.”—Rom 12:2.

15. ?Wanem wan narafala samting we ol yangfala oli mas jusum, mo wanem traem i save kasem olgeta taem oli mas mekem disisen long saed ya?

15 Hemia namba tu samting we yu mas jusum. Wan dei yu mas tekem disisen se bambae yu mekem wanem taem yu finis long skul. Sipos yu stap long wan kantri we i had blong faenem wok, maet yu harem se i moagud blong tekem enikaen wok nomo. Sipos yu stap long wan kantri we i rij, maet i gat plante kaen wok we yu save jusum, we sam long olgeta oli save pulum yu strong. Ol tija blong yu no papa mama blong yu, oli wantem we yu gat wan gudfala fiuja, taswe maet oli pulum yu blong traem kasem wan wok we i mekem se yu gat fulap mane. Be maet blong kasem wok olsem yu mas skul moa, mo maet samting ya i mekem we yu no moa gat plante taem blong mekem wok blong Jeova.

16, 17. Talem olsem wanem ol vas blong Baebol oli save halpem wan yangfala blong skelemgud tingting we hem i gat long saed blong wok.

16 Tingbaot oltaem blong jekem wanem we Baebol i talem bifo we yu mekem wan disisen. Baebol i talem se yumi mas wok blong kasem samting we yumi nidim long laef. Hemia i min se i stap long yumi wanwan nao blong winim mane we yumi nidim blong pem samting olsem kakae, klos, mo haos. (2 Tesalonaeka 3:10-12) Be i gat sam samting moa blong tingbaot. Mifala i leftemap tingting blong yu blong ridim ol vas ya, mo tingbaot olsem wanem oli save halpem wan yangfala blong skelem gud ol samting bifo we hem i jusum wan wok: Ol Proveb 30:8, 9; Prija 7:11, 12; Matiu 6:33; 1 Korin 7:31; 1 Timoti 6:9, 10. ?Afta we yu ridim ol vas ya, yu luksave tingting we Jeova i gat long saed blong wok we bambae yu jusum?

17 Yumi mas lukaot blong no letem wok blong winim mane i kam impoten moa i winim wok we yumi mas mekem long Jeova. Sipos long ples blong yu, yu save kasem wan wok taem yu gat setifiket blong haeskul nomo, hemia i gud. Be sipos yu nidim sam moa kos afta we yu finis long haeskul, nao i gud we yu tokbaot samting ya wetem papa mama blong yu. Wan samting nomo se, yu neva mas letem ol samting ya oli tanem tingting blong yu i gowe long ol ‘fasin we i stret gud olgeta blong jusumaot’—hemia ol samting long saed blong spirit. (Filipae 1:9, 10) Yu no mas mekem mastik olsem man ya Baruk we hem i sekretari blong Jeremaea. Hem i no moa tinghae long spesel wok ya we God i givim long hem, nao hem i go lukaot “gudfala laef.” (Jeremaea 45:5) Blong smoltaem, Baruk i fogetem se wol ya i no save givim “gudfala laef” long hem, mo i no save givhan long hem blong kam klosap long Jeova mo sevem hem taem ol ami oli kam spolem Jerusalem. Sem samting i tru long yumi tede.

Tinghae Long Ol Samting Long Saed Blong Spirit

18, 19. (a) ?Bighaf blong ol man raonabaot long yu oli stap harem nogud long wanem samting, mo wanem filing we yu mas gat long olgeta? (b) ?From wanem sam man we oli sot long kakae long saed blong spirit oli no harem se oli hanggri?

18 ?Samtaem yu luk pija blong ol pikinini we oli no gat kakae long ol pua kantri? Sipos yes, ating yu sore tumas long olgeta ya. ?Olsem wanem? ?Yu sore tu long ol man raonabaot long yu? ?From wanem yu mas sore long olgeta? From we bighaf blong olgeta tu oli sot long kakae. Ol man ya oli sot long kakae ya we profet Amos i bin tokbaot i se: “I gat taem i stap kam we bambae mi [Jeova, mi] mekem we yufala i gat hadtaem blong kasem kakae. Bambae yufala i hanggri tumas, mo yufala i tosta tumas, be i no from wota. Long taem ya, bambae yufala i wantem tumas blong harem tok blong mi, olsem we man we i hanggri tumas i wantem kakae, mo man we i tosta tumas i wantem dring.”—Amos 8:11.

19 I tru, bighaf blong ol man we oli hanggri long saed blong spirit oli no “luksave se oli nidim ol samting long saed blong spirit.” (Matiu 5:3, NW ) Plante long olgeta oli no harem se oli hanggri from ol samting long saed blong spirit. Maet sam long olgeta oli ting se oli stap kakae gud nomo. Be sipos oli ting olsem, hemia from we oli stap kakae ol rabis kakae ya we oli kamaot long ol “waestok blong man.” Waestok blong man, hemia i olsem fasin blong ronem mane, ol save we ol sayentis oli no pruvum yet, ol defdefren tingting long saed blong wanem fasin blong seks i gud mo wanem i nogud, mo plante narafala samting olsem. Sam man oli talem se “waes” ya blong wol i mekem we ol tijing blong Baebol oli no moa stret long yumi tede. Be “ol man [blong wol ya] oli no save yusum waes blong olgeta nomo blong save [God].” Waes blong wol ya i no save givhan long yu nating blong yu kam klosap long God. Waes ya hem i olsem “krangke nomo” long fes blong God.—1 Korin 1:20, 21; 3:19.

20. ?From wanem i krangke nomo blong wantem folem fasin blong ol man we oli no wosipim Jeova?

20 ?Taem yu lukluk pija blong ol pikinini ya we oli no gat kakae, samtaem yu gat tingting se yu wantem kam olsem olgeta? !Nogat! Be, i gat sam yangfala long ol Kristin famle blong yumi we oli wantem kam olsem ol man raonabaot long olgeta we oli stap hanggri long saed blong spirit. Ating ol yangfala ya oli ting se ol yangfala long wol oli no gat wari, oli stap harem gud long laef. Oli fogetem se ol yangfala ya oli stap longwe tumas long Jeova. (Efesas 4:17, 18) Mo tu, oli fogetem se taem man i sot long kakae long saed blong spirit, hem i kasem nogud frut long laef blong hem. Sam long ol nogud frut ya, hemia se yang gel i gat pikinini we hem i no wantem, mo ol trabol long bodi mo filing we oli kamaot from nogud fasin long saed blong seks, fasin blong smok, drong, mo yusum drag. Man we i hanggri long saed blong spirit i kam stronghed, i no save olsem wanem blong winim ol trabol blong laef, mo laef blong hem i olbaot.

21. ?Olsem wanem yumi save blokem yumi wan blong yumi no tekem fasin blong ol man we oli no wosipim Jeova?

21 Taswe, taem yu stap long skul wetem ol yangfala we oli no wosipim Jeova, yu no mas letem ol fasin blong olgeta oli winim yu. (2 Korin 4:18) Sam long olgeta bambae oli tok daonem ol samting long saed blong spirit. Mo tu, ol toktok long televisin, radio, mo ol buk, bambae oli givim tingting se i oraet nomo blong slip olbaot, blong drong, mo blong yusum tok swea. Be yu mas faet agensem tingting ya. Gohed oltaem blong kampani wetem ol man we oli ‘bilif, mo we tingting blong olgeta i klin gud long fes blong God.’ Stap bisi oltaem “long ol wok ya blong Masta blong yumi.” (1 Timoti 1:19; 1 Korin 15:58) Stap bisi long ol wok long Haos Kingdom mo long wok blong prij. Taem yu stap skul yet, tekem janis sam samtaem blong joen long wok blong haftaem paenia. Long rod ya, yu save mekem we tingting blong yu i stap strong long ol samting long saed blong spirit, mo bambae yu no foldaon.—2 Timoti 4:5.

22, 23. (a) ?From wanem plante taem wan yangfala Kristin i jusum samting we narafala i ting se i krangke? (b) ?Wanem samting we yumi traem leftemap tingting blong ol yangfala se oli mas mekem?

22 Taem tingting blong yu i stap long ol samting long saed blong spirit, samting ya bambae i pulum yu blong mekem sam disisen we ol narafala man oli save ting se oli krangke. Eksampol, wan yangfala Kristin man i gat gudhan blong plei miusik, mo hem i wan studen we i kasem ol hae mak long evri sabjek long skul. Taem hem i kasem setifiket blong hem, hem i wok wetem papa blong hem long bisnes blong hem blong klinim ol windo. Hem i jusum olsem, from we hem i wantem mekem wok blong paenia. Ol tija blong hem oli neva kasem save se from wanem hem i tekem disisen olsem, be sipos yu yu stap klosap long Jeova, mifala i sua se yu yu kasem save long hem.

23 Taem yu stap tingbaot olsem wanem bambae yu yusum yangtaem blong yu, i gud yu ‘putumgud plante gudgudfala samting blong yu, we i olsem fandesen blong laef blong yu, we i save stap strong oltaem. Nao bambae yu save kasem laef ya we i prapa wan.’ (1 Timoti 6:19) Mekem tingting blong yu i strong se long taem ya we yu yangfala yet, yu wantem ‘tingbaot God we i mekem yu’—mo yu wantem gohed blong mekem olsem gogo laef blong yu i finis. Long rod ya nomo yu save putum wan gudfala fandesen blong fiuja, yes, sipos laef blong yu i stanap long wan gudfala fandesen olsem, bambae laef blong yu i no save finis.

?Wanem Tingting Blong Yu?

• ?Wanem advaes we i kamaot long tabu spirit, i save halpem ol yangfala blong mekem gudfala plan long saed blong fiuja?

• ?Wanem sam samting we yangfala i save mekem blong “stap klosap long God”?

• ?Wanem sam disisen we wan yangfala i mas mekem we oli afektem fiuja blong hem?

[Kwestin]

[Tok blong pija long pej 15]

?Bambae yu yu westem ful paoa mo strong tingting blong yangtaem blong yu blong ronem ol samting we yu nomo yu wantem?

[Tok blong pija long pej 17]

Ol yangfala Kristin we oli waes oli tingbaot oltaem ol samting long saed blong spirit