?Hu i Stap Leftemap Nem Blong God Tede?

‘[Jeova,] yu yu God blong mifala. I stret nomo blong ol man oli leftemap nem blong yu, mo blong oli bodaon, oli ona long yu, mo blong oli stap aninit long paoa blong yu oltaem.’​—REVELESEN 4:​11.

1, 2. (a) ?Wanem sam eksampol blong wok blong ol sayentis we oli kolem biomimetics? (b) ?I stret we yumi askem wanem kwestin? ?Wanem ansa blong kwestin ya?

 WAN dei, samtaem afta long yia 1940, wan man Swiselan, nem blong hem George de Mestral, i wokbaot wetem dog blong hem. Taem hem i kambak long haos, hem i luk we ol grasnil oli fulap long klos blong hem mo long hea blong dog. Man ya i gat bigfala save blong wokem ol samting, ale, hem i wantem faenemaot moa long saed blong ol grasnil ya. Taem hem i lukluk olgeta wetem wan strong glas, hem i luk se ol grasnil ya oli gat ol smosmol huk long en blong olgeta, mekem se oli save fas long eni samting we i sofsof. Ale hem i girap i kopi ol grasnil, i wokem samting we tede yumi kolem Velkro. * Be i no Masta De Mestral nomo we i kopi wan samting we God i wokem. Long Yunaeted Stet, Wilbur mo Orville Wright i wokem wan plen afta we tufala i stadi long fasin blong sam bigbigfala pijin blong flae. Franisman ya Alexandre-Gustave Eiffel we i gat bigfala save blong wokem ol samting, i bildim Eiffel taoa long Paris, folem plan blong bigfala bun long leg we i sapotem hevi blong bodi blong yumi.

² Ol eksampol ya oli soemaot gud, wok blong ol sayentis we oli kolem biomimetics, hemia se, oli kopi ol samting we God i wokem. * Be i stret we yumi askem kwestin ya: ?Ol sayentis ya oli presem Man ya we i wokem ol grasnil, ol bigbigfala pijin, bigfala bun long leg blong yumi, wetem ol narafala nambawan samting we oli kopi olgeta? Sore tumas, long wol ya tede, ol man klosap oli neva presem mo leftemap God from ol nambawan wok ya blong hem.

3, 4. ?Wanem mining blong Hibru tok we yumi tanem i kam “leftemap”? ?Tok ya i minim wanem taem yumi yusum blong tokbaot Jeova?

³ Maet sam man oli askem se: ‘?From wanem yumi mas leftemap nem blong God? Nem blong hem i hae finis ?no?’ Yes i tru, i no gat wan Man long heven no long wol we i hae moa long Jeova. Be samting ya i no min se olgeta man oli stap leftemap hem long tingting blong olgeta. Hibru tok long Baebol we yumi tanem i kam “leftemap,” stamba mining blong hem se “hevi.” Ale tok ya i minim eni samting we i pulum yumi blong tinghevi long narafala man no blong luk narafala man se i impoten. Taem yumi yusum wod ya blong tokbaot God, hem i minim samting we i pulum yumi blong tinghae long God.

⁴ Tede, smol man nomo oli tingbaot ol samting  we i save pulum olgeta blong tinghae long God. (Ol Sam 10:4; 14:1) Plante haeman blong wol oli no bilif long God nating. Maet samfala oli talem se oli bilif long God, be olgeta tu oli no pulum ol man blong tinghae long God. Plante taem oli pulum ol man blong ting nating long Bigfala Man ya we i wokem heven mo wol. ?Olsem wanem oli mekem olsem?

“Oli No Gat Wan Tok Nating Blong Talem”

5. ?Ol sayentis oli talem wanem blong eksplenem stamba blong ol nambawan samting raonabaot long yumi?

⁵ Plante sayentis oli strong blong talem se God i no stap. ?Be oli ting se hu nao i wokem ol nambawan samting raonabaot long yumi wetem ol man tu? Oli talem se ol samting ya i kamaot from evolusen, hemia se, wan paoa we yumi no save luk i jenjenisim ol samting gogo, laki nomo, laef i kamaot. Hemia nao bilif blong man ya Stephen Jay Gould we i raetem se: “Yumi laef tede from we wan spesel kaen fis i gat wan narakaen wing we i jenis i kam olsem wan leg we i save wokbaot long graon . . . Maet yumi wantem tumas blong faenem wan ansa we i ‘hae moa’​—be i no gat wan ansa olsem.” Richard E. Leakey mo Roger Lewin tufala i gat tingting we i klosap sem mak, tufala i raetem se: “Yumi ol man, ating yumi kamaot from wan bigfala mastik we i hapen long ol sel * blong ol laef samting.” Sam sayentis oli ting se ol samting raonabaot long yumi i naes tumas mo i wok folem wan gudfala plan, be olgeta tu oli no stap leftemap God from.

6. ?Wanem i pulum plante man blong sakemaot God mo blong no presem hem from ol nambawan samting we hem i wokem?

⁶ Taem ol man blong hae save oli talem strong se evolusen i tru, i olsem we oli stap talem se ol man we oli no bilif long evolusen oli no save wan samting. ?Wanem tingting blong plante narafala man long bisnes ya? Sam yia i pas finis, wan man we i gat bigfala save long saed blong evolusen i askem kwestin long sam man we oli bilif long evolusen. Biaen hem i talem se: “Mi faenem se long olgeta man we oli bilif long evolusen, bighaf oli bilif from we narafala i talem long olgeta se ol man we oli gat hed oli bilif long evolusen.” Yes, taem ol man we oli skulgud oli talemaot se oli no bilif long God, oli pulum plante narafala man blong sakemaot God mo blong no presem hem from ol nambawan samting we hem i wokem.​—Ol Proveb 14:15, 18.

7. ?Folem tok blong Rom 1:​20, ol samting we yumi luk raonabaot long yumi oli soemaot wanem? ?Olsem wanem oli soemaot samting ya?

⁷ ?Olsem wanem? ?Ol sayentis ya oli gat pruf blong ol samting we oli stap talem? !Nogat! Long defren fasin, i gat fulap pruf raonabaot long yumi blong soem se i gat wan Bigman i stap we i bin wokem olgeta samting. Long saed blong Bigman ya, aposol Pol i raetem se: “I stat long taem ya we hem i mekem wol ya [ol man] fastaem, i kam kasem tede, hem i bin mekem ol fasin ya blong hem oli klia, blong yumi luk [se hem i God mo se paoa blong hem i no save finis]. Yumi save faenemaot long ol samting blong wol ya we hem i bin mekem. From samting ya, ol man [we oli no bilif long hem] oli no gat wan tok nating blong talem.” (Rom 1:​20) Ol samting we yumi luk raonabaot long yumi oli soemaot se i gat wan God we i wokem olgeta samting. Taswe Pol i stap talem se stat long faswan man i kam, ol man oli save “luk” ol samting we God i mekem, olsem pruf se God i stap. ?Wanem samting we i olsem pruf?

8. (a) ?Olsem wanem ol sta mo planet oli soemaot paoa mo waes blong God? (b) ?Wanem pruf i stap se wan Man i mas mekem ol sta mo planet?

⁸ Taem yumi lukluk ol sta long skae, yumi luk wan pruf se God i stap. Ol Sam 19:1 i talem se: “Skae i stap soemaot bigfala paoa blong God.” Ol samting long “skae”​—san, mun, ol sta—​oli soemaot paoa mo waes  blong God. Taem yumi tingbaot hamas sta i stap long skae, hemia nomo i naf blong mekem yumi fraet long bigfala paoa blong God. Mo olgeta sta ya oli stap mufmuv, be i no long fasin we i olbaot. Olgeta wanwan oli folemgud rod we God i makemaot finis blong olgeta. * (Aesea 40:26) ?I stret blong talem se laki nomo i mekem se ol sta ya oli mufmuv long stret oda olsem? !I no stret nating! Wan impoten save we plante sayentis oli talem, hemia se ol sta mo planet oli no bin kamaot sloslo, be oli bin kamaot wantaem nomo. Wan profesa i tokbaot from wanem save ya i impoten, i se: “Sipos ol sta mo planet oli bin stap olwe, bambae i isi blong agri wetem ol man we oli no bilif long God mo ol man we oli no sua se God i stap. Be sipos ol sta mo planet oli bin stat wantaem nomo, hemia i min se i mas gat wan Man no wan samting we i mekem olgeta oli kamaot. I no stret nating blong ting se wan samting i save kamaot olsem nomo we i no gat wan man i mekem i kamaot.”

9. ?Olsem wanem ol anamol oli soemaot waes blong Jeova?

⁹ I gat plante samting long wol ya tu we oli pruvum se God i stap. Man blong raetem Ol Sam i presem God se: “Hae God. Yu yu mekem plante naranarafala samting, mo olgeta evriwan oli stap soemaot we fasin blong yu blong wokem olgeta i waes we i waes. Wol ya i fulap long olgeta samting we yu yu mekem.” (Ol Sam 104:24) ‘Olgeta samting we Jeova i mekem,’ wetem ol anamol tu, oli soemaot waes blong hem. Olsem yumi tokbaot long stat blong stadi ya, ol sayentis oli traehad blong kopi ol laef samting from we plan blong ol samting ya i nambawan. Tingbaot sam samting we oli traem kopi. Oli stap stadi long ol hon blong anamol ya dia from we oli wantem wokem ol hat we oli strong moa blong protektem hed blong man. Oli stap stadi long wan spesel kaen flae we sora blong hem i harem evri samting i kliagud, from we oli wantem yusum sem fasin blong wokem ol smosmol mesin blong givhan long man we sora blong hem i fas. Mo oli stap stadi long ol feta long wing blong hok naet, from we oli wantem kopi olgeta blong wokem ol plen we signal blong rada i no save faenem olgeta. Be nating se ol man oli traehad, oli no save kopi stret ol samting we God i wokem. Wan buk (Biomimicry​—Innovation Inspired by Nature) i talem se: “Ol laef samting raonabaot long yumi oli mekem finis evri samting we yumi wantem mekem. Be olgeta ya oli no olsem yumi. Oli no spolem ol tri mo bus we oli givim faeawud mo plante narafala samting blong halpem laef blong yumi, oli no mekem wol ya i doti, mo oli no putum fiuja blong yumi long denja.” !Tru ya, God i wokem ol samting raonabaot long yumi long fasin we i waes tumas!

10. ?From wanem i no stret nating blong talem se God i no stap? Yusum wan pijatok blong eksplenem.

¹⁰ Nomata se yu lukluk i go antap long skae no yu lukluk ol samting long wol ya, be yu save luk ol klia pruf se God i stap. (Jeremaea 10:12) Wetem fulhat blong yumi, yumi save agri wetem ol enjel long heven we oli singaot wetem glad se: ‘Yu yu God blong mifala. Yu yu mekem olgeta samting evriwan. From samting ya, i stret nomo blong ol man oli leftemap nem blong yu, mo blong oli bodaon, oli ona long yu, mo blong oli stap aninit long paoa blong yu oltaem.’ (Revelesen 4:​11) Be plante sayentis oli no luk ol pruf ya yet ‘long tingting blong olgeta,’ nating se oli luk wetem prapa ae blong olgeta ol nambawan samting raonabaot long olgeta, mo oli sapraes long ol samting ya tu. (Efesas 1:​18) Yumi save yusum wan pijatok blong soemaot poen ya: Man we i haremgud blong luk ol naes samting raonabaot long hem be i talem se God i no stap, hem i sem mak long man we i lukluk wan naesfala pija be i talem se i no gat wan man we i bin droem pija ya. ?Yu ting se wan man olsem i gat stret tingting? Nogat. !Taswe Baebol i talem se olgeta we oli no wantem bilif long God “oli no gat wan tok nating blong talem”!

‘Ol Lida We Oli Blaen’

11, 12. ?Tijing ya se God i stap makemaot laef blong yumi wanwan i stanap long wanem tingting? ?From wanem tijing ya i no stap leftemap nem blong God?

¹¹ Plante man we oli gat skul finis, oli bilif strong se wosip blong olgeta i stap leftemap nem blong God. (Rom 10:​2, 3) Be ol skul ya nao we oli bin blokem plante milian man blong oli no leftemap nem blong God. ?Olsem wanem oli mekem samting ya? Bambae yumi tokbaot tu samting long saed blong ol skul.

¹² Faswan samting, hemia ol giaman tijing blong ol skul. Tingbaot tijing ya se God i stap makemaot evri samting long laef blong yumi wanwan. Tijing ya i stanap long tingting ya se God i gat paoa blong save wanem samting bambae i kamaot long fiuja, ale hem i mas save evri samting we bambae i kamaot. Taswe tijing ya i mekem man i ting se God i  makemaot finis fiuja blong wanwan man, nating se fiuja ya bambae i gud no i nogud. Folem bilif ya, plante man oli ting se God nao i stamba blong ol trabol we i kasem ol man mo we i mekem ol man oli safa. Tijing ya i no leftemap nem blong God nating, from we i putum fol long God from samting we bigfala Enemi blong hem, Setan, i mekem. !Baebol i talem se Setan nao i “masta blong wol ya”!​—Jon 14:30; 1 Jon 5:​19.

13. ?From wanem yumi save se God i naf blong putum limit long save blong hem long saed blong fiuja? Yusum wan pijatok blong eksplenem.

¹³ Yes, tijing ya se God i makemaot finis laef blong yumi wanwan i no stanap long Baebol mo i spolem gudnem blong God. Tijing ya i miksimap samting we God i save mekem wetem samting we hem i rili mekem. I tru, Baebol i talemaot klia se God i save lukluk i go long fiuja mo i save talemaot samting we bambae i hapen. (Aesea 46:​9, 10) Be, hem i save putum limit long fasin ya blong hem blong save fiuja tu. I no stret blong ting se God i stamba blong evri samting we i kamaot. Traem tingbaot: ?Sipos yu yu gat bigfala paoa long bodi blong yu, bambae yu wantem leftemap evri hevi samting we yu luk? !Nogat! Long sem fasin, from we God i gat paoa blong save fiuja, hemia i no min se hem i traem blong save evri samting we bambae i kamaot. Hem i yusum paoa ya long waes fasin mo long fasin we hem nomo i jusum. * I klia se ol giaman tijing olsem tijing ya se God i makemaot finis laef blong yumi wanwan, oli no leftemap nem blong God nating.

14. ?Olsem wanem ol skul oli daonem God?

¹⁴ Seken samting long saed blong ol skul we i daonem God, hemia ol fasin blong ol man blong olgeta. Ol Kristin oli mas folem ol tijing blong Jisas. Jisas i tijim ol man blong hem se ‘oli mas lavlavem olgeta,’ mo oli mas stap olsem we oli “no man blong wol ya.” (Jon 15:12; 17:14-​16) ?Olsem wanem long ol lida blong Krisendom? ?Oli rili folem ol tijing ya?

15. (a) ?Ol lida blong skul oli mekem wanem long saed blong ol faet long wol? (b) ?Fasin blong ol lida blong skul i mekem wanem long plante milian man?

¹⁵ Tingbaot samting we ol lida blong skul oli mekem long taem blong faet. Oli agri wetem faet, oli sapotem ol faet, mo plante taem oli lidim ol man we oli mekem faet. Oli blesem ol soldia mo oli mekem eskius from ol man we ol soldia oli kilim olgeta i ded. Ol samting ya i pulum yumi blong askem se, ‘?Ol lida blong skul ya oli no tingbaot we ol lida blong ol semfala skul long ol narafala kantri we oli enemi, oli stap mekem sem samting olsem olgeta ya?’ (Lukluk bokis ya “?God i Stap Long Wanem Saed?”) Ol lida blong skul oli no leftemap nem blong God taem oli talem se God i sapotem ol faet we oli tekemaot laef blong fulap man. Mo oli no leftemap nem blong God taem oli talem se ol rul blong Baebol oli blong bifo nomo, mo taem oli agri long olkaen rabis fasin blong seks. !Oli sem mak nomo long ol lida blong skul we Jisas i kolem olgeta se ol “man blong mekem ol rabis fasin” mo ‘ol lida we oli blaen’! (Matiu 7:​15-​23; 15:14) Fasin blong ol lida blong skul i mekem se plante milian man oli no moa lavem God.​—Matiu 24:12.

?Hu i Rili Stap Leftemap Nem Blong God?

16. ?Blong luksave olgeta we oli rili stap leftemap nem blong God, from wanem yumi mas lukluk i go long Baebol?

¹⁶ ?Ale, sipos ol haeman blong wol oli no stap leftemap nem blong God, hu i rili stap mekem samting ya? Blong ansa long kwestin ya, yumi mas lukluk i go long Baebol. God nao i gat raet blong talem wanem  we yumi mas mekem blong leftemap nem blong hem. Mo Hem i makem finis ol rul we yumi mas folem long Tok blong hem Baebol. (Aesea 42:8) Naoia, bambae yumi tokbaot tri fasin blong leftemap nem blong God, mo bambae yumi luk hu i rili stap folem trifala fasin ya.

17. ?Olsem wanem Jeova i soemaot se hem i wantem we yumi leftemap nem blong hem? ?Tede, hu i stap presem nem blong God long fulwol?

¹⁷ Faswan fasin blong leftemap nem blong God, hemia blong yusum nem blong hem blong presem hem. Hemia wan impoten haf blong wok we yumi mekem i go long God. Samting ya i kamaot klia long tok we Jeova i talem long Jisas sam dei bifo we hem i ded. Jisas i prea se: “Papa, plis yu leftemap nem blong yu.” Nao wan voes i ansa long hem se: “Mi mi leftemap nem blong mi finis, mo bambae mi leftemap bakegen.” (Jon 12:28) I klia se tok ya i kamaot long Jeova hem wan. Ansa ya we hem i givim long Jisas i soem se i impoten long tingting blong hem we yumi leftemap nem blong hem. ?Tede, hu i stap talemaot nem blong God mo presem nem ya long fulwol? !Ol Witnes blong Jeova nomo! Mo oli stap mekem wok ya long 235 kantri.​—Ol Sam 86:11, 12.

18. ?Olsem wanem blong luksave olgeta we oli stap wosipim God wetem “trutok”? ?Wanem grup i stap tijim ol man long trutok blong Baebol blong bitim wan handred yia?

¹⁸ Seken fasin we yumi mas mekem blong leftemap nem blong God, se yumi mas tijim ol man long trutok blong Hem. Jisas i talem se ol trufala man blong God oli mas ‘wosip long spirit mo trutok.’ (Jon 4:​24, NW ) ?Olsem wanem blong luksave olgeta we oli stap wosipim God wetem “trutok”? Olgeta ya oli mas sakemaot ol tijing we oli no stanap long Baebol, ol tijing we oli givim rong save long saed blong God mo ol samting we hem i wantem. Nao oli mas tijim ol man long ol klin trutok blong Baebol, olsem hemia: Jeova i God ya we i antap olgeta, mo yumi mas leftemap hem nomo from haenem ya we hem i holem (Ol Sam 83:18); Jisas i Pikinini blong God mo Rula blong Kingdom blong God (1 Korin 15:27, 28); Kingdom blong God bambae i mekem nem blong Jeova i tabu, mo bambae i mekem stamba tingting blong God i kamtru long saed blong wol ya mo ol man blong hem (Matiu 6:​9, 10); gud nius blong Kingdom i mas kasem olgeta ples blong wol. (Matiu 24:14) Blong bitim wan handred yia, wan grup nomo i holemstrong long wok blong tijim ol gudgudfala trutok ya​—!hemia ol Witnes blong Jeova!

19, 20. (a) ?Olsem wanem gudfala fasin blong wan Kristin i save leftemap nem blong God? (b) ?Wanem ol kwestin we oli save halpem yumi blong luksave ol man tede we oli stap leftemap nem blong God from ol gudfala fasin blong olgeta?

¹⁹ Namba tri fasin blong leftemap nem blong God, hemia blong folem ol rul blong God long laef blong yumi. Aposol Pita i raetem se: “Yufala i mas mekem fasin blong yufala i stret gud long fes blong olgeta, blong bambae oli luk ol gudfala wok blong yufala. Nao . . . taem God i kam blong jajem olgeta, bambae oli save leftemap nem blong God from ol gudfala wok ya blong yufala.” (1 Pita 2:​12) Fasin blong wan Kristin i stap soemaot se bilif blong hem i olsem wanem. Taem ol man oli luksave se bilif blong wan Kristin i pulum hem blong mekem ol gudfala fasin, samting ya i leftemap nem blong God.

²⁰ ?Tede, hu i stap folem ol gudfala fasin? ?Wanem skul nao we plante gavman oli presem from fasin blong ol man blong hem, we oli gat pis, oli obei long loa blong kantri, mo oli pem takis blong olgeta? (Rom 13:​1, 3, 6, 7) ?Hu olgeta we ol man long evri ples blong wol oli save olgeta from we oli joengud, nomata se oli kamaot long ol defren kala, kantri, mo laen? (Ol Sam 133:1; Ol Wok 10:34, 35) ?Wanem grup nao we olgeta man blong wol oli save olgeta from we oli tijim ol narafala long ol rul blong Baebol, olsem respek blong loa, tinghae long famle laef, mo ol gudfala fasin? I gat wan grup nomo we i stap mekem ol gudfala wok mo fasin ya​—!hemia ol Witnes blong Jeova!

?Yu Yu Stap Leftemap Nem Blong God?

21. ?From wanem yumi wanwan i mas tingbaot sipos yumi stap leftemap nem blong Jeova?

²¹ I gud yumi wanwan i traem tingting dip long  kwestin ya, ‘?Mi mi stap leftemap nem blong Jeova?’ Sam 148 i soem se bighaf blong ol samting we God i wokem oli stap leftemap nem blong hem. Ol enjel, ol samting long skae mo long wol wetem ol anamol tu, olgeta evriwan oli stap presem Jeova. (Vas 1-​10) !I nogud tumas we bighaf blong ol man tede oli no mekem samting ya! Sipos yu folem wan fasin blong laef we i leftemap nem blong God, yu yu stap joen wetem ol narafala samting we Jeova i wokem we oli stap presem hem. (Vas 11-​13) I no gat wan narafala rod moa blong yusumgud laef blong yu.

22. ?Taem yumi leftemap nem blong Jeova, yumi kasem wanem blesing? ?Yumi mas gat strong tingting blong mekem wanem?

²² Taem yu stap leftemap nem blong Jeova, yu yu stap kasem plante blesing. Taem yu bilif long ransom sakrefaes blong Jisas, yu yu kam wan fren blong God, yu gat pis wetem Papa blong yu long heven mo yu karem frut long laef blong yu. (Rom 5:​10) Taem yu traehad moa blong luksave ol samting we oli save pulum yu blong leftemap nem blong God, bambae yu faenem se yu tingbaot moa ol gudfala samting mo bambae yu gat moa tangkiu from. (Jeremaea 31:12) Nao bambae yu yu naf blong halpem ol narafala tu blong oli gat wan hapi laef mo blong oli karem gudfala frut long laef blong olgeta. Taem yu mekem olsem, samting ya i givim moa glad bakegen long yu. (Ol Wok 20:35) I gud tumas sipos yu stap long medel blong ol man we oli gat strong tingting blong leftemap nem blong God oltaem​—!naoia mo long fiuja, gogo i no save finis!

[Ol Futnot]

?Yu Yu Tingbaot?

• ?From wanem yumi save talem se ol sayentis oli no rili halpem ol man blong leftemap nem blong God?

• ?Long wanem tufala rod, ol skul oli blokem ol man blong leftemap nem blong God?

• ?Wanem ol fasin we yumi save folem blong leftemap nem blong God?

• ?From wanem yu wan yu mas tingbaot sipos yu rili stap leftemap nem blong Jeova?

[Kwestin]

[Bokis blong pija long pej 12]

“?God i Stap Long Wanem Saed?”

Wan man Jemani we i paelet blong plen blong ami long Wol Wo Tu, i kam wan Witnes blong Jeova. Hem i tingtingbak se:

“Samting we i mekem tingting blong mi i trabol long ol yia blong faet . . . hemia ol lida blong skul​—olsem Katolik, Luteran, Episkopal, mo plante narafala skul​—we oli blesem ol plen mo ol paelet bifo we oli aot blong lego ol bom we bambae oli kilim fulap man i ded. Plante taem mi bin tingting se, ‘?God i stap long wanem saed?’

“Ol soldia blong Jemani oli werem wan strap we long bakel blong hem oli raetem tok ya Gott mit uns (God i stap wetem mifala). Oltaem mi stap tingbaot se, ‘Be God i mas stap wetem ol soldia blong narasaed tu we oli stap long sem skul ya mo we oli prea i go long semfala God ya.’ ”

[Tok blong pija long pej 10]

Long olgeta ples blong wol, ol Witnes blong Jeova oli stap leftemap nem blong God