Go long ol haf insaed long hem

Go long lis blong ol haf

I Stret No i No Stret—?Bambae Yu Jusum Olsem Wanem?

I Stret No i No Stret—?Bambae Yu Jusum Olsem Wanem?

I Stret No i No Stret—?Bambae Yu Jusum Olsem Wanem?

?HU I gat raet blong stanemap ol rul long saed blong samting we i stret mo samting we i no stret? Kwestin ya i bin kamaot taem God i jes wokem faswan man mo woman. Folem tok blong Baebol long buk blong Jenesis, God i makemaot wan tri we i stap long garen blong Iden se hem i tri we “frut blong hem i save mekem man i save ol fasin we i nogud mo ol fasin we i gud.” (Jenesis 2:9) God i talem long faswan man mo woman se tufala i no mas kakae frut blong tri ya. Be, Setan we hem i enemi blong God, i talem se sipos tufala i kakae frut blong tri ya, bambae ae blong tufala i “open” mo bambae tufala i “kam olsem [God], we i save ol fasin we i nogud mo ol fasin we i gud.”​—Jenesis 2:​16, 17; 3:​1, 5; Revelesen 12:9.

Adam mo Iv i mas tekem wan disisen: ?Bambae tufala i folem rul we God i putum long saed blong samting we i stret mo samting we i no stret? no ?Bambae tufala i folem prapa rul blong tufala nomo? (Jenesis 3:6) Tufala i jusum blong brekem rul blong God mo blong kakae frut blong tri ya. ?Smol samting ya we tufala i mekem, i soemaot wanem? Taem tufala i no wantem respektem rul we God i putum, i olsem we tufala i talem se i moa gud sipos tufala mo ol pikinini blong tufala oli putumap ol prapa rul blong olgeta long saed blong samting we i stret mo samting we i no stret. ?Olsem wanem? ?Ol man oli naf blong mekem olsem God mo jusum wanem samting i stret mo wanem samting i no stret?

Ol Defren Tingting

Buk ya Encyclopædia Britannica i tokbaot ol tijing blong ol bigbigfala man blong save long ol handred yia we i pas. Hem i talem se, stat long taem blong man Gris ya Socrates i kam kasem ol yia 19 handred, i bin gat “plante raorao blong talem stret wanem ya gudfala fasin mo wanem ol stret rul blong folem long saed blong fasin we i stret mo fasin we i no stret.”

Olsem nao, long ol yia 400 B.K.T., * i gat wan impoten grup blong ol Grik tija we oli kolem ol Sofis. Olgeta ya oli tijim se tingting we bighaf blong ol man oli folem, hemia nao samting we i makemaot wanem i gud mo wanem i nogud. Wan long ol tija ya i talem se: “Sipos ol man blong wan taon oli talem se wan samting i stret mo oli agri long hem, ale hemia nao samting we i stret blong ol man blong taon ya oli folem.” Sipos yumi folem toktok blong tija ya, ale Jodie, we yumi tokbaot finis long faswan haf, i sud holemtaet mane ya, from we bighaf blong ol man raonabaot long hem, no long “taon” blong hem, bambae oli mekem olsem.

Immanuel Kant, wan man blong lukaot waes blong wol long ol yia 1700, i talem wan defren tingting. Buk ya, Issues in Ethics, i talem se: “Immanuel Kant mo ol narafala we oli olsem hem . . . oli tokbaot moa, raet blong wanwan man mo woman blong jusum wanem i stret mo wanem i no stret.” Folem tingting blong Immanuel Kant, sipos Jodie i no agensem samting we narafala i gat raet blong mekem, i stap long hem nomo blong jusum wanem rod we hem i wantem folem. Hem i no nid blong folem tingting blong ol man raonabaot long hem.

?Taswe Jodie i mekem wanem? Hem i jusum wan defren rod bakegen. Hem i folem tijing blong Jisas Kraes. Plante Kristin wetem plante we oli no Kristin tu, oli tinghae long ol rul blong Jisas long saed blong ol gudfala fasin. Hem i tijim ol man se: “Yufala i mas mekem i gud long ol narafala man, olsem we yufala i wantem blong olgeta oli mekem long yufala.” (Matiu 7:​12) Woman ya we Jodie i wok blong hem, i sapraes tumas taem Jodie i givim eit milian vatu ya long hem. Taem hem i askem long Jodie se from wanem hem i no tekem mane ya, Jodie i eksplenem se hem i wan Witnes blong Jeova, mo i talem se: “Mane ya i no blong mi.” Jodie i ting hevi long tok blong Jisas we oli raetem long Baebol long Matiu 19:18 se: “Bambae yu no mas stil.”

?Yumi Save Trastem Tingting Blong Ol Man Raonabaot Long Yumi?

Samfala bambae oli talem se Jodie i krangke nomo blong givimbak mane ya. Be yumi no save trastem tingting blong ol man blong lidimgud yumi. Tingbaot sipos yu bin stap laef long taem bifo, wetem ol man we oli bilif long fasin blong kilim pikinini blong mekem sakrefaes. ?Samting ya bambae i mekem se fasin ya i stret nomo? (2 King 16:3) ?Olsem wanem sipos yu yu bon long taem bifo we ol man oli bin ting se i gud nomo blong kakae man bakegen? ?Bambae samting ya i min se i no rong blong kakae man? Nating sipos bighaf blong ol man oli folem wan fasin, hemia i no min se fasin ya i stret. Bifo olgeta, Baebol i givim woning agens long trap ya, i se: “Nating sipos bighaf blong ol man oli mekem samting we i no stret, . . . be bambae yufala i no folem fasin blong olgeta.”​—Eksodas 23:2.

Jisas Kraes i soemaot wan narafala risen from wanem yumi mas lukaot gud blong no folem tingting blong ol man long saed blong fasin we i stret mo fasin we i no stret. Hem i soemaot se Setan nao i “masta blong wol ya.” (Jon 14:30; Luk 4:6) Setan i yusum paoa blong hem blong lidim “olgeta man long wol” oli go krangke. (Revelesen 12:9) Taswe sipos yu folem tingting blong ol man raonabaot long yu long saed blong samting we i stret mo samting we i no stret, maet yu stap folem tingting blong Setan nomo. Sipos i olsem, bambae yu mas kasem bigfala trabol from.

?Yu Yu Save Trastem Prapa Tingting Blong Yu?

?Olsem wanem? ?I moagud we wanwan man nomo i jusum wanem samting i stret mo wanem samting i no stret? Baebol i talem se: “I nogud yu ting se save ya blong yu naoia, hem i naf blong givhan long yu.” (Ol Proveb 3:5) ?From wanem i olsem? From we olgeta man oli gat wan bigfala slak fasin we i save mekem se oli no skelemgud ol samting. Taem Adam mo Iv tufala i rebel agensem God, tufala i folem rul blong Setan, we i tanem baksaed long Jeova mo i tingbaot hem wan nomo. Tufala i jusum hem blong hem i kam papa blong tufala long saed blong spirit. Nao tufala i pasem wan fasin blong tufala i go long olgeta pikinini blong tufala​—hemia se, hat i save trikim olgeta. Nating sipos oli luksave samting we i stret, be bambae oli wantem mekem samting we i rong.​—Jenesis 6:5; Rom 5:​12; 7:​21-​24.

Buk ya, Encyclopædia Britannica, i tokbaot ol rul long saed blong gudfala fasin, i se: “Yumi no sapraes sipos man i save wanem gudfala fasin hem i mas mekem, be i girap i mekem samting we hem wan nomo i wantem. Bigfala problem we ol man long ol kantri blong Wes oli fesem taem oli stap tijim ol man long ol rul blong gudfala fasin, hemia blong givim gudfala risen long ol man from wanem i moagud blong mekem samting we i stret.” Baebol i talem stret nomo taem hem i se: “?Hu man i save savegud tingting blong man? Oltaem nomo, tingting blong man i stap giaman long hem bakegen. I no gat narafala samting we i save giaman olsem, i nogud we i nogud olgeta.” (Jeremaea 17:9) ?Bambae yu yu trastem wan man we evriwan oli save se hem i man blong giaman mo hem i nogud?

I tru, ol man we oli no bilif long God, olgeta tu oli naf blong folem ol gudfala fasin, mo blong stanemap sam gudfala rul we i givhan long olgeta blong mekem ol samting we i stret. Be plante taem, ol gudfala rul ya we oli stap folem, oli sem mak long ol rul blong Baebol. Nating sipos ol man olsem oli talem se i no gat God, be ol rul blong olgeta oli soemaot se God i wokem olgeta we oli naf blong folem ol fasin blong hem. Samting ya i pruvum ol tok blong Baebol se, God i wokem man blong “i tekem fasin blong hem, i olsem hem stret.” (Jenesis 1:​27; Ol Wok 17:26-​28) Aposol Pol i talem se: “Fasin blong olgeta i stap soemaot we God i putum ol samting we Loa blong Moses i talem, oli stap finis long tingting blong olgeta.”​—Rom 2:​15.

Yes, i no had tumas blong save wanem i stret. Be i had blong mekem samting we i stret. ?Olsem wanem wan man i save kam strong blong mekem samting we i stret? Hat nao i pusum man blong mekem samting. Taswe sipos yumi lanem blong lavem Man we i Raetem Baebol, Jeova God, samting ya i save givhan long yumi blong kasem paoa ya blong mekem i stret.​—Ol Sam 25:​4, 5.

Kasem Paoa Blong Mekem Gudfala Fasin

Faswan samting we yumi mas mekem blong lanem blong lavem God, i blong luksave se ol loa blong hem oli no strong tumas mo oli wokgud. Aposol Jon i talem se: “Sipos yumi lavem God, hemia i min se yumi stap folem ol tok blong hem. Mo ol tok blong hem i no strong tumas blong folem.” (1 Jon 5:3) Blong soemaot poen ya, tingbaot ol gudfala advaes blong Baebol we i save halpem ol yangfala blong luksave samting we i stret mo samting we i no stret, long saed blong strong dring, ol drag, mo fasin blong slip wetem boe no gel bifo mared. Baebol i save givhan long ol man mo woman we oli mared finis blong oli luksave rod blong stretem ol rao blong olgeta, mo hem i save soemaot long ol papa mama olsem wanem blong tijim pikinini. * Taem ol yangfala mo ol narafala oli mekem ol rul blong Baebol i wok long laef blong olgeta, oli kasem gudfala frut from, nomata sipos oli haeman no nogat, nomata weples oli stap long wol, mo nomata sipos oli skulgud no nogat.

Sem mak olsem ol gudfala kakae we i givim paoa long bodi blong yu save wok, fasin blong ridim Tok blong God i save givim paoa long yu blong folem ol rul blong God long laef blong yu. Jisas i talem se Tok blong God i sem mak long prapa kakae we i givhan long man blong stap laef. (Matiu 4:4) Hem i talem tu se: “God i sanem mi mi kam, mo kakae blong mi, i blong mi mekem ol samting we hem i wantem blong mi mi mekem.” (Jon 4:​34) Taem Jisas i kasem kakae we i kamaot long Tok blong God, hemia i givhan long hem blong stanap strong taem ol traem oli kasem hem, mo blong mekem ol waes disisen.​—Luk 4:​1-​13.

Long stat, maet yu faenem i had blong fulumap tingting blong yu wetem Tok blong God mo blong folem ol rul blong hem. Be tingbaot se taem yu yu smol yet, maet yu no bin laekem ol kakae we oli gud long bodi blong yu. Be blong kam strong long bodi blong yu, yu mas lanem blong laekem ol gudfala kakae ya. Long sem fasin, maet bambae i tekem taem blong yu laekem ol rul blong God. Be sipos yu gohed, bambae yu laekem olgeta mo bambae yu kam strong long saed blong spirit. (Ol Sam 34:8; 2 Timoti 3:​15-​17) Bambae yu lanem blong trastem Jeova, mo samting ya bambae i pusum yu blong “mekem ol fasin we i gud.”​—Ol Sam 37:3.

Maet bambae yu neva fesem samting we Jodie i bin fesem. Be nating, evri dei, long ol smosmol samting mo ol bigfala samting tu, yu mas jusum sipos bambae yu mekem samting we i stret no samting we i no stret. Taswe Baebol i pulum yu blong mekem olsem: “I nogud yu ting se save ya blong yu naoia, hem i naf blong givhan long yu. Yu mas trastem Hae God long olgeta tingting blong yu. Long olgeta samting we yu stap mekem, yu mas tingbaot hem oltaem, mo sipos yu stap mekem olsem, hem bambae i soemaot stret rod long yu, blong yu yu folem.” (Ol Proveb 3:5, 6) Sipos yu lanem blong trastem Jeova, bambae yu kasem gudfala frut naoia. Mo tu, bambae yu gat janis blong kasem laef we i no save finis, from we man we i obei long Jeova, i stap folem rod we i go kasem laef.​—Matiu 7:​13, 14.

[Ol Futnot]

^ B.K.T. i minim Bifo Kristin Taem.

^ Yumi faenem ol advaes blong Baebol long saed blong ol kwestin ya mo ol narafala impoten kwestin, long buk ya Ol Kwestin We Ol Yangfala Oli Askem​—Ol Ansa We Oli Wok Gud mo Spesel Rod Blong Mekem Famle i Hapi, Ol Witnes blong Jeova oli wokem tufala buk ya.

[Tok blong makem poen pija long pej 6]

Maet ol rabis enjel oli stamba blong ol tingting we bighaf blong ol man oli folem

[Tok blong pija long pej 5]

Tru long histri blong man, ol waes man blong wol oli raorao plante long saed blong samting we i stret mo samting we i no stret

SOCRATES

KANT

CONFUCIUS

[Credit Lines]

Kant: From the book The Historian’s History of the World; Socrates: From the book A General History for Colleges and High Schools; Confucius: Sung Kyun Kwan University, Seoul, Korea

[Tok blong pija long pej 7]

Baebol i givhan long yumi blong luksave samting we i stret mo samting we i rong, mo hem i givim paoa long yumi tu blong mekem samting we i stret