Go long ol haf insaed long hem

Go long lis blong ol haf

God i Mekem Yumi Long Fasin We i “Nambawan Olgeta”

God i Mekem Yumi Long Fasin We i “Nambawan Olgeta”

God i Mekem Yumi Long Fasin We i “Nambawan Olgeta”

“Yu yu mekem mi long fasin we i narafala, mo i nambawan olgeta.”—OL SAM 139:14.

1. ?From wanem plante man we oli yusum tingting blong olgeta oli bilif se God i wokem ol nambawan samting long wol?

 RAONABAOT long yumi i gat fulap nambawan samting, ol tri, ol flaoa, ol anamol, mo ol narafala samting olsem. ?Olsem wanem oli stat? Samfala oli no bilif se God we i gat bigfala waes i wokem olgeta. Be sam narafala oli ting se sipos yumi no bilif long God, bambae i had blong yumi eksplenem ol samting ya raonabaot long yumi. Oli luksave se ol laef samting long wol oli no save kamaot olsem nomo, from we oli nambawan tumas, mo i gat plante tumas defren kaen, mo i had tumas blong kasem save long evri fasin blong olgeta. Taswe, plante man, wetem sam saentis tu, oli bilif se i gat plante samting we i soemaot klia se wan Man we i waes, i gat paoa, mo i gud tumas, i mekem heven mo wol. *

2. ?Wanem i pulum Deved blong presem Jeova?

2 Wan man we i bilif strong se yumi mas presem God from we hem i mekem ol nambawan samting long wol, hemia Deved, king blong Isrel bifo. Long taem blong Deved, ol man oli no gat ol save we ol saentis tede oli gat. Be Deved i luksave se i gat plante nambawan samting raonabaot long hem we oli ol wok blong God. Deved i nidim nomo blong tingbaot prapa bodi blong hem, nao hem i mas gat bigfala respek mo fraet long God from paoa blong hem blong wokem ol samting. Deved i raetem se: “Yu yu mekem mi long fasin we i narafala, mo i nambawan olgeta. Mi mi ona long yu, mo mi presem nem blong yu from. Olgeta samting we yu yu mekem oli gud we i gud tumas. Samting ya, mi mi save we mi savegud.”—Ol Sam 139:14.

3, 4. ?From wanem i impoten we yumi wanwan i tingting dip long ol wok blong Jeova?

3 Deved i kasem strong bilif ya from we hem i tingting dip. Tede, tijing we ol yangfala oli kasem long skul mo ol save we yumi lanem tru long televisin mo ol buk, oli save spolem bilif blong yumi se God i wokem man. Sipos yumi wantem gat strong bilif olsem Deved, yumi tu yumi mas tingting dip. Yumi no mas folem tingting blong ol narafala, antap moa, long saed blong ol impoten kwestin ya se God i stap no i no stap mo long saed blong wok blong hem blong mekem heven mo wol.

4 Mo tu, sipos yumi tingting dip long ol wok blong Jeova, bambae yumi gat moa tangkiu long hem mo bambae yumi trastem ol promes blong hem long saed blong fiuja. Nao samting ya bambae i mekem we yumi wantem save Jeova moa, mo we yumi wantem mekem wok blong hem. Taswe i gud we yumi tokbaot olsem wanem save blong ol saentis i laenap wetem tok ya blong Deved se bodi blong yumi i “nambawan olgeta.”

Bodi Blong Yumi i Stat Long Fasin We i Nambawan

5, 6. (a) ?Yumi evriwan i stat olsem wanem? (b) ?Wanem wok we tufala kidni blong yumi i mekem?

5 “Yu yu wokem tufala kidni blong mi. Yu mekem we mi mi haed gud long bel blong mama blong mi.” (Ol Sam 139:13, NW) Yumi evriwan yumi stat insaed long bel blong mama blong yumi. Fastaem yumi wan smol sel * we i smol moa i bitim fulstop long en blong tok ya. Smol sel ya i gat plante samting insaed long hem. !Hem i olsem wan rum we ol saentis oli wok long hem blong miksimap ol kemikol! * Sel ya i gru hareap. Long en blong tu manis we yu stap long bel blong mama blong yu, ol impoten haf insaed long bodi blong yu oli stap finis. Tu impoten haf, hemia tufala kidni blong yu. Taem yu yu bon, tufala kidni blong yu i rere finis blong klinim blad blong yu. Tufala i tekemaot ol doti long blad mo tekemaot wota we bodi i no nidim, mo tufala i livim ol gudfala samting i stap we bodi i nidim. !Long wan man we i bigwan finis mo we tufala kidni blong hem i wok gud, tufala i klinim 6 lita blad evri 45 minit!

6 Antap long hemia, tufala kidni blong yu i meksua se i gat stret namba blong ol gudfala samting long blad we oli kolem ol minerol, * mo i meksua se i no gat tumas asid long blad. Tufala i kontrolem presa blong blad mo tufala i mekem plante narafala impoten wok tu. Tufala i jenisim vitamin D i kam wan narafala samting we ol bun blong yu oli nidim blong gru gud. Tufala i wokem wan homon, * nem blong hem erythropoietin, we i givhan blong wokem ol red sel insaed long ol bun blong yu. !Taswe samfala oli kolem tufala kidni blong man se “nambawan haf blong bodi we i miksim ol kemikol”! *

7, 8. (a) Tokbaot olsem wanem wan pikinini i stap gru long bel blong mama blong hem. (b) ?Taem pikinini i stap gru, olsem wanem i olsem we wan man i ‘stap wivim ol haf blong bodi blong hem long wan ples daon olgeta aninit long graon’?

7 “Taem mi mi stap gru long ples haed, i olsem we wan man i stap wivim ol haf blong bodi blong mi long wan ples we i daon olgeta aninit long graon. Be ol bun blong mi oli no haed long fes blong yu.” (Ol Sam 139:15, NW) Faswan sel i seraot i kam tu sel, mo ol niufala sel ya oli seraot bakegen gogo oli kam plante we plante. I no longtaem ol sel ya oli seraot long ol defren grup blong mekem ol spesel wok, sam oli kam ol sel blong nev, * sam ol sel blong masel, sam ol sel blong skin, olsem olsem. Ol sel long wan grup oli fasgud tugeta nao oli kam wan pat blong bodi. Olsem nao, tri wik afta we yu yu stat, ol bun blong yu oli stat blong gru long stret ples blong olgeta. Afta seven wik, yu yu longfala olsem 2 sentimita haf nomo, be ol 206 bun we bambae yu gat taem yu bigman, oli stap finis long stret ples blong olgeta, nating se oli smosmol nomo mo oli no strong yet.

8 Nambawan wok ya we yumi sapraes long hem i hapen insaed long bel blong mama blong yu. I no gat wan man i luk samting ya, i olsem we i hapen long ples we i stap daon olgeta, aninit long graon. Tru ya, ol saentis oli no gat save yet long saed blong plante samting we i hapen taem yumi stap gru long bel blong mama blong yumi. Tingbaot: ?Wanem i pulum sam spesel jin * long ol sel blong yu blong seraotem ol sel oli go long ol defren grup? Maet wan dei ol saentis bambae oli faenemaot ansa blong kwestin ya. Be long nekis tok blong Deved, hem i talem se Jeova we i wokem yumi, hem i save ol samting ya longtaem finis.

9, 10. ?Olsem wanem God i “raetemdaon” long “buk” blong hem ol haf blong yu taem yu stap gru long bel blong mama blong yu?

9 “Taem mi mi no bon yet, be yu yu luk mi finis, mo [“plan blong olgeta haf blong bodi,” NW] blong mi, nating we oli no kamtru yet, be yu yu raetemdaon olgeta finis long buk blong yu [“se wanem dei stret bambae oli kamtru,” NW].” (Ol Sam 139:16) Faswan sel blong yu i karem plan blong fulwan bodi blong yu. Long naen manis we yu yu stap long bel blong mama blong yu, mo long ol yia afta we yu yu bon go kasem we yu kam bigwan, bambae yu gru folem plan ya. Long ol yia ya, bodi blong yu i jenis plante, be oltaem hem i folem save long plan ya we i stap insaed long faswan sel blong yu.

10 Deved i no gat save long saed blong ol sel mo ol jin. Hem i no gat wan strong glas tu blong i save lukluk ol samting ya. Be hem i luksave se fasin blong bodi blong hem blong gru i soemaot se i gat wan plan i stap fastaem. Maet Deved i save smol long saed blong fasin blong pikinini blong gru long bel blong mama blong hem. Taswe maet hem i kasem save se wanwan haf blong pikinini i gru folem wan plan we i stap finis mo long stret taem blong hem. Hem i yusum pijatok blong eksplenem plan ya se i olsem we God i “raetemdaon” ol save ya long “buk” blong hem.

11. ?Wanem i mekem se bodi mo fes blong yumi i olsem?

11 Tede, yumi save se ol jin long blad blong yu oli mekem se plante samting long saed blong yu oli sem mak long papa mama blong yu mo ol bubu blong yu, olsem, yu yu longfala olsem wanem, fes blong yu i olsem wanem, kala blong ae mo hea blong yu, mo plante taosen narafala samting. Wan sel i gat plante taosen jin long hem, mo wanwan jin i haf blong wan longfala string blong DNA (deoxyribonucleic acid). Evri samting long saed blong bodi blong yu i stap insaed long ol kemikol blong DNA, i olsem we oli “raetemdaon” finis long buk. Evri taem we wan sel i seraot long tu haf blong mekem wan niufala sel no blong jenisim wan olfala sel, DNA nao i givim oda blong i mekem olsem. Samting ya i mekem se yu yu gohed blong stap laef mo i mekem tu se bodi mo fes blong yu i no jenis tumas. !Hemia i wan nambawan samting we i soemaot paoa mo waes blong God we i mekem yumi!

Tingting Blong Yumi i Spesel

12. ?Wanem samting we i mekem se man i defren long ol anamol?

12 “God, i strong tumas blong mi kasem ol tingting blong yu. Olgeta oli plante we plante. Sipos mi kaontem olgeta, bambae mi faenemaot se oli plante moa, i winim sanbij long solwota.” (Ol Sam 139:17, 18a) Ol anamol tu, God i mekem olgeta long fasin we i nambawan olgeta, mo sam anamol oli winim man long fasin blong olgeta blong haremsave samting mo long wok we oli mekem. Be tingting we God i givim long man i moa gud olgeta i bitim ol anamol. Wan buk blong sayens i talem se: “Long plante fasin man i olsem anamol. Be man i moagud from we hem i save toktok mo tingting. I no gat narafala laef samting long wol we i naf blong toktok mo tingting. Mo tu, man nomo i wantem faenemaot ol samting long saed blong hem wan: ?Olsem wanem bodi blong hem i wok? ?Olsem wanem hem i stat?” Hemia ol kwestin we Deved tu i tingbaot.

13. (a) ?Olsem wanem Deved i tingting dip long ol tingting blong God? (b) ?Olsem wanem yumi save folem fasin blong Deved?

13 Impoten samting we i mekem se man i defren long ol anamol, hemia se man i naf blong tingting dip long ol tingting blong God. * Spesel presen ya we God i givim i soemaot se hem i wokem yumi blong “tekem fasin blong hem.” (Jenesis 1:27) Deved i yusumgud presen ya. Hem i tingting dip long ol samting we oli pruvum se God i stap, mo ol samting raonabaot long hem we oli soemaot ol gudfala fasin blong God. Mo tu, Deved i bin gat ol faswan buk blong Baebol. Long ol buk ya, God i talemaot plante samting long saed blong hem wan mo ol wok blong hem. Ol tok ya we i kamaot long God i givhan long Deved blong kasem save long ol tingting blong God, fasin blong hem, mo plan blong hem. Taem Deved i tingting dip long ol tok blong Baebol, ol samting we God i wokem raonabaot long hem, mo fasin we God i mekem long hem, samting ya i pulum hem blong presem Man ya we i wokem hem.

?Bilif i Olsem Wanem?

14. ?Blong kasem bilif, from wanem yumi no nid blong save evri samting long saed blong God?

14 Taem Deved i kasem save moa long ol samting we God i wokem mo long Baebol, hem i luksave se hem i no naf blong kasem olgeta save we God i gat mo blong kasem save fulwan long ol wok blong God. (Ol Sam 139:6) Yumi tu, neva bambae yumi naf blong kasem olgeta save long saed blong ol samting we God i wokem. (Prija 3:11; 8:17) Be long Baebol mo long ol samting raonabaot long yumi, God i “soemaot” naf save blong ol man we oli stap lukaot trutok oli save kasem bilif, nomata sipos oli laef long taem bifo no tede.—Rom 1:19, 20; Hibrus 11:1, 3.

15. Eksplenem olsem wanem bilif i joen wetem fasin blong fren wetem God.

15 Man we i gat bilif i luksave se wan Man we i waes i wokem heven mo wol mo ol laef samting. Be antap long hemia, man ya i trastem Jeova God olsem wan trufala Man, wan Man we i wantem se yumi save hem mo yumi frengud oltaem wetem hem. (Jemes 4:8) Yumi save tingbaot olsem wanem yu bilivim mo trastem papa blong yu we i lavem yu. Sipos wan man i talem se hem i no trastem papa blong yu se bambae i givhan long yu long taem blong trabol, ating yu no save mekem man ya i bilif se papa blong yu i wan man we hem i save trastem. Be yu yu bilif strong se papa blong yu bambae i halpem yu from we yu bin luk gudfala fasin blong papa blong yu plante taem. I sem mak taem yumi stadi Baebol mo tingting dip long ol samting we Jeova i wokem, mo taem yumi luksave we hem i ansarem ol prea blong yumi. Ol samting ya i mekem se yumi savegud Jeova nao yumi trastem hem. Yumi wantem lanem moa long saed blong hem mo presem hem gogo i no save finis, from we yumi lavem hem mo yumi onagud long hem. Hemia beswan rod we wan man i save folem.—Efesas 5:1, 2.

!Askem Man We i Mekem Yumi, Blong i Lidim Yumi!

16. ?Yumi lanem wanem from gudfala fasin fren we Deved i gat wetem Jeova?

16 “God, plis yu lukluk gud long mi, blong yu savegud ol tingting blong mi. Plis yu skelem laef blong mi, blong yu faenemaot ol samting we mi stap tingting long hem. Mo sipos i gat sam samting nogud long laef blong mi, plis i gud yu traem faenemaot, nao yu lidim mi long rod ya we i no save lus.” (Ol Sam 139:23, 24) Deved i save finis se Jeova i save evri samting long saed blong hem. Man ya we i mekem Deved, i save evri samting we hem i tingbaot, i talem, mo i mekem. (Ol Sam 139:1-12; Hibrus 4:13) From we God i savegud Deved olsem, Deved i harem se hem i stap sef, olsem wan smol pikinini we i harem se hem i sef long han blong papa blong hem we i lavem hem. Deved i tinghae long fasin fren we hem i gat wetem Jeova, mo blong mekem se fasin fren ya i stap gud oltaem, hem i tingting dip long ol wok blong Jeova mo i prea oltaem long Hem. Plante Sam we Deved i wokem, wetem Sam 139 tu, oli ol prea we Deved i singim. Yumi tu, sipos yumi tingting dip mo prea oltaem, yumi save kam klosap moa long Jeova.

17. (a) ?From wanem Deved i wantem we Jeova i lukluk gud long tingting blong hem? (b) ?Olsem wanem fasin blong yumi blong jusum rod blong yumi i gat paoa long laef blong yumi?

17 From we God i wokem yumi blong yumi tekem fasin blong hem, yumi fri blong jusum rod blong yumi. Yumi save jusum blong mekem i gud no blong mekem i nogud. Be yumi mas rere blong kasem frut blong fasin we yumi mekem. Deved i no wantem kam wan rabis man. (Ol Sam 139:19-22) Hem i no wantem mekem ol mastik we biaen bambae hem i safa from. Taswe, taem hem i tingting dip long bigfala save we Jeova i gat, hem i askem Jeova wetem tingting daon blong lukluk gud long ol tingting mo fasin blong hem we oli haed, mo blong lidim hem long rod we i no save lus. Yumi evriwan i mas folem ol stret loa blong God. Taswe yumi mas jusum gud ol rod we yumi folem. Jeova i wantem we yumi evriwan i obei long hem. Sipos yumi mekem olsem, bambae hem i glad long yumi mo bambae yumi kasem plante blesing. (Jon 12:50; 1 Timoti 4:8) Sipos yumi wokbaot wetem Jeova evri dei, hemia bambae i givhan long yumi blong gat kwaet tingting, nating we yumi fesem plante bigfala problem.—Filipae 4:6, 7.

!Folem Nambawan Man We i Mekem Yumi!

18. ?Wanem tingting blong Deved taem hem i tingting dip long ol samting we God i wokem?

18 Taem Deved i yangfala, hem i stap afsaed oltaem, i stap lukaot long ol sipsip. Ol sipsip oli benem hed blong olgeta blong kakae gras, be Deved i leftemap hed blong hem blong lukluk skae. Long naet, Deved i tingbaot ol nambawan samting long skae mo wol mo wanem we oli soemaot. Hem i raetem se: “Oltaem skae i stap soemaot bigfala paoa blong God, mo olgeta samting we oli stap long hem oli stap soemaot ol gudgudfala wok we God i mekem. Evri dei ol man oli save luk bigfala paoa ya blong God mo evri naet oli save luk ol gudgudfala wok ya blong hem.” (Ol Sam 19:1, 2) Deved i kasem save se hem i mas savegud Man ya we i mekem ol nambawan samting ya mo folem hem. Yumi mas mekem sem mak.

19. Jeova i mekem yumi long fasin we i “nambawan olgeta.” ?Wanem samting we ol yangfala mo ol olfala tu oli save lanem from?

19 Solomon i givim advaes long ol yangfala se: “God i mekem yumi, mo naoia we yufala i yangfala yet, oltaem yufala i mas tingbaot hem. . . . Yu mas tinghevi long God, yu mas ona long hem, mo yu mas obei long ol tok blong hem, from we hemia nao samting we hem i mekem yumi from.” (Prija 12:1, 13) Deved, papa blong Solomon, i bin mekem samting ya. Taem Deved i yangfala nomo, hem i luksave finis se God i mekem hem long fasin we i “nambawan olgeta.” From we hem i letem save ya i gat paoa long hem, hem i kasem fulap blesing long laef blong hem . Nating se yumi yangfala no yumi olfala, be sipos yumi presem Bigfala Man we i Wokem yumi mo yumi mekem wok blong hem, bambae yumi haremgud tumas long laef blong yumi naoia mo long fiuja. Long saed blong olgeta we oli stap klosap long Jeova mo folem ol stret rod blong hem, Baebol i promes se: “Olgeta oli strong olsem olfala tri we lif blong hem i stap grin oltaem mo i stap karem plante frut yet. Hemia i soemaot we Hae God, fasin blong hem i stret gud olgeta.” (Ol Sam 92:14, 15) Mo bambae oli gat janis blong haremgud gogo i no save finis long ol nambawan samting we Jeova i wokem.

[Ol Futnot]

^ Lukluk Wekap! we ol Witnes blong Jeova oli wokem, Jun 22, 2004 (Franis/Inglis).

^ Sel: Ol smosmol samting insaed long bodi blong man we ol man blong saens oli save luk wetem glas nomo.

^ Kemikol: Samting olsem wota, paoda, no gas, we taem i joen wetem ol narafala samting hem i save jenis.

^ Minerol: Ol samting insaed long wota no graon we oli olsem gudfala kakae blong givhan long ol tri, ol anamol mo ol man.

^ Homon: Ol smosmol samting long blad we oli givhan long ol haf blong bodi blong wokgud.

^ Lukluk Wekap! blong Jenuware-Maj 1998 long haf ya “Ol Kidni Blong Yu Oli Klinim Blad We i Givim Laef.”

^ Nev: Ol smosmol string long bodi we oli karem ol signal i go long bren blong mekem se man i save filim ol samting.

^ Jin: Wan haf blong sel we i mekem se bodi blong yumi i olsem wanem taem yumi bon.

^ I luk olsem we ol tok blong Deved long lashaf blong Ol Sam 139:18 i min se, sipos hem i gohed wan fuldei blong kaontem ol tingting blong Jeova gogo hem i slip long naet, ale taem hem i wekap long moning, bambae i gat plante moa yet blong kaontem.

?Yu Yu Save Eksplenem?

• ?Olsem wanem fasin blong pikinini blong gru long bel blong mama blong hem i soemaot se God i wokem yumi long fasin we i “nambawan olgeta”?

• ?From wanem yumi mas tingting dip long ol tingting blong Jeova?

• ?Olsem wanem bilif i joen wetem fasin blong fren wetem Jeova?

[Kwestin]

[Tok blong pija long pej 13]

Pikinini i gru long bel blong mama blong hem folem wan plan we i stap finis

DNA

[Credit Lines]

Unborn fetus: Lennart Nilsson

[Tok blong pija long pej 14]

Olsem pikinini we i trastem papa blong hem, yumi trastem Jeova

[Tok blong pija long pej 15]

Taem Deved i tingting dip long ol samting we Jeova i mekem, hem i wantem presem Jeova