Lesin Long Voes Blong Hat Blong Yu

“Ol man blong ol neson oli no gat loa [blong God], be taem oli folem tingting blong olgeta, oli mekem ol fasin we i laenap wetem loa ya.”—ROM 2:14, NW.

1, 2. (a) ?Olsem wanem plante man oli soemaot se oli kea long narafala? (b) ?Wanem ol stori long Baebol we oli soemaot fasin ya we man i tingbaot narafala?

 PLANTE taem yumi harem nius se wan man i sevem laef blong narafala man. Maet man ya i rere blong lusum laef blong hem taem hem i mekem olsem. Maet yumi tinghae long man olsem. Be wan man we klosap i lusum laef blong hem taem hem i sevem narafala man, i talem se: “Yumi ol man yumi mas mekem samting we i stret. Mi mi mekem samting ya from we mi kea long narafala. Mi no mekem blong flas, no blong ol man oli leftemap mi.”

² Maet yu yu save wan man we i putum hem wan long denja blong traem sevem narafala man. Long taem blong Wol Wo Tu, plante man oli haedem ol strenja long haos blong olgeta, nating se oli save we sipos polis i faenemaot olgeta, bambae oli mas ded. Mo tu, tingbaot stori blong aposol Pol wetem 275 narafala man ya we sip blong olgeta i rek long Molta, klosap long Sisili. Ol man long aelan ya oli kam givhan long olgeta ya, oli “mekem i gud tumas” long olgeta. (Ol Wok 27:27–28:2) Tingbaot yangfala gel ya blong Isrel we ol man Siria oli karem hem i go wok slef long kantri blong olgeta. Ating hem i no putum laef blong hem long denja, be hem i soem se hem i tingbaot narafala mo i mekem i gud long narafala taem hem i halpem masta blong hem we i man Siria. (2 King 5:1-4) Mo tingbaot parabol blong gudfala man Sameria, we Jisas i talem. Parabol ya i storebaot wan man Jiu we ol man blong stil oli kilim hem, nao oli livim hem i hafded long rod. Wan pris mo wan Livaet tufala i pas long rod ya be tufala i no givhan nating long man ya we i manples blong tufala. Be wan man Sameria nao i mekem i gud long man Jiu ya, i halpem hem. Parabol ya i blong longtaem finis, be long ol handred yia we i pas, plante man blong defdefren kalja oli savegud mo oli laekem tumas parabol ya.—Luk 10:29-37.

3, 4. ?Fasin ya we plante oli wantem halpem narafala i soem wanem long saed blong evolusen?

³ I tru, yumi stap long wan taem we “laef i strong tumas mo i had blong winim ol trabol.” Plante man “oli wael olgeta” mo oli “no laekem ol samting we oli gud.” (2 Timoti 3:1-3, NW) Nating se i olsem, yumi luk we plante man oli mekem ol gudfala samting blong givhan long narafala man, maet sam long yumi i bin harem gud finis from narafala i bin givhan long yumi. Yes, plante man oli gat filing ya se oli wantem halpem narafala man nating se maet oli lusum wan samting olsem laef blong olgeta. Taswe, sam man oli talem se fasin blong wantem halpem narafala i stap finis long yumi taem yumi bon.

⁴ Ol man blong evri ples, nomata wanem kala blong skin no kalja blong olgeta, be oli gat fasin ya we oli wantem halpem narafala mo oli rere tu blong lusum sam samting olsem laef blong olgeta, blong sevem narafala. Fasin ya i agensem tijing blong evolusen, se man i kamaot long ol anamol we oli “moa fit blong laef.” Ol anamol ya oli strong moa winim ol narafala anamol, oli faet strong blong sevem laef blong olgeta, ale oli pasem ol gene * long pikinini blong olgeta we i mekem olgeta tu oli strong blong sevem laef blong olgeta wan. Wan saentis blong Amerika, nem blong hem Francis S. Collins, i talem se: ‘Ol man blong evolusen oli bilif se ol anamol mo ol man oli tingbaot olgeta nomo mo oli tingbaot olgeta we oli memba blong grup, no famle, blong olgeta nomo. Be, plante man oli no gat fasin ya we oli tingbaot olgeta nomo, mo oli rere blong ded blong sevem ol narafala man we oli no famle blong olgeta nating, mo we maet oli neva save olgeta tu. Ol man blong evolusen oli no save eksplenem from wanem man i gat fasin olsem. Fasin ya i no laenap nating wetem tijing ya se yumi bon wetem wan gene we i mekem yumi tingbaot yumi wan nomo.’

 “Voes Blong Hat”

5. ?Wanem fasin blong plante man?

⁵ Profesa Collins i tokbaot wan samting we i pulum yumi man blong yumi mekem i gud long narafala i se: “Voes blong hat blong yumi i stap singaot yumi blong yumi halpem narafala man nating se yumi save se maet bambae yumi no kasem wan samting from.” * “Voes blong hat” we man ya i tokbaot i mekem yumi tingbaot ol tok blong aposol Pol se: “Ol man blong ol neson oli no gat loa, be taem oli folem tingting blong olgeta, oli mekem ol fasin we i laenap wetem loa ya. Taswe, nating se ol man ya oli no gat loa, be oli loa blong olgeta wan. Fasin blong olgeta ya i stap soemaot we ol samting we loa ya i talem, i stap finis long hat blong olgeta, olsem we wan man i raetem i stap. Voes blong hat blong olgeta i witnes long olgeta, hem i stap talemaot long olgeta se oli mekem i stret no oli mekem i no stret.”—Rom 2:14, 15, NW.

6. ?From wanem i no gat wan man we i save talem se hem i no nid blong talemaot fasin blong hem long fes blong God we i wokem yumi?

⁶ Long leta we Pol i raetem i go long ol Kristin long Rom hem i talem se ol samting raonabaot long yumi we yumi save luk, oli soemaot klia nomo se God i stap mo oli soemaot ol fasin blong hem tu. Samting ya i stap long klia ples finis “stat long taem ya we hem i mekem wol ya fastaem, i kam kasem tede.” Taswe, olgeta man bambae oli mas talemaot fasin blong olgeta long fes blong God. (Rom 1:18-20; Ol Sam 19:1-4) Tru ya, plante man oli no wantem save long God ya we i wokem olgeta, ale oli folem ol fasin blong laef we i nogud we i nogud. Be God i wantem we ol man oli mas luksave se ol fasin blong God oli stret, oli mas sore from nogud fasin blong olgeta mo oli mas lego ol fasin ya. (Rom 1:22–2:6) Ol man Jiu oli gat klia save long ol stret fasin blong God from we oli kasem Loa blong God tru long Moses, taswe oli no gat eskius blong mekem rong. Mo ol hiten man, nating se ‘God i no putum tok blong hem long han blong olgeta,’ be olgeta tu oli naf blong kasem save se God i stap.—Rom 2:8-13; 3:2.

7, 8. ?Fasin ya blong haremsave samting we i stret blong mekem long narafala hem i plante long wol no i smol? ?Hemia i pruvum wanem?

⁷ Wan strong risen from wanem evri man i mas luksave se God i stap mo oli mas mekem ol samting we hem i wantem, hemia from we evri man i gat wan tingting insaed long hem we i stap mekem hem i harem save taem wan samting i stret no taem wan samting i rong. Tingting ya we yumi harem save se wan fasin i stret, i pruvum se yumi gat wan voes blong hat. Tingbaot ol pikinini we oli stap pleplei. Maet samfala oli laenap, oli stap wet blong swing long wan swing. Wantaem nomo, wan long ol pikinini ya we i stap laswan long laen i pusum ol narawan nao i go fastaem long swing. ?Kwiktaem nomo bambae ol narafala pikinini oli mekem wanem? Bambae oli no glad mo maet oli tok se pikinini ya i mekem i no stret. Ale traem tingbaot: ‘?Weswe nao ol pikinini ya oli naf blong haremsave wantaem nomo se fasin blong pikinini ya i rong?’ Fasin blong olgeta ya i soemaot se i gat wan tingting insaed long olgeta we i haremsave fasin we i stret mo fasin we i no stret. Pol i raetem se: “Ol man blong ol neson oli no gat loa, be taem oli folem tingting blong olgeta, oli mekem ol fasin we i laenap wetem loa ya.” Pol i no talem se, “Sipos samtaem,” olsem se samting ya i hapen wanwan taem nomo. Be hem i talem “taem,” we i minim se samting ya i hapen long olgeta klosap oltaem. Taswe, taem ol man ya oli stap “folem tingting blong olgeta, oli mekem ol fasin we i laenap wetem loa,” i min se tingting ya insaed long olgeta i stap pulum olgeta blong mekem fasin we i laenap wetem ol loa blong God we yumi ridim long Baebol.

⁸ Fasin ya i stap long ol man blong plante defdefren kantri. Wan profesa long Yunivesiti blong Cambridge i faenemaot we ol man Babilon, Ijip, Gris, mo ol man Abrojini long Ostrelia wetem ol Indian blong Amerika tu, oli gat ‘ol rul no loa we i agensem fasin blong spolem ol puaman, fasin blong kilim man i ded, fasin blong trikim narafala blong spolem hem mo fasin blong giaman, mo oli gat loa tu long saed blong ol gudfala fasin we man i mas mekem long ol olfala, ol pikinini, mo olgeta we oli no strong long bodi.’ Mo tu, Masta Collins i raetem se: “Fasin ya blong haremsave samting we i gud mo samting we i nogud, i stap long ful wol, long olkaen man nomata oli olsem wanem.” ?Tok blong man ya i no mekem yu yu tingbaot tok blong Rom 2:14?

 Voes Blong Hat Blong Yu —?Hem i Wok Olsem Wanem?

9. ?Wanem ya voes blong hat, mo olsem wanem hem i save halpem yu bifo we yu mekem wan samting?

⁹ Baebol i soemaot se voes blong hat i wan fasin blong tingting blong yumi we i mekem yumi naf blong luksave ol fasin blong yumi wan mo skelem olgeta. Tingting ya i olsem wan voes we i stap talem long yu sipos rod ya we yu folem i stret no i no stret. Pol i stap tokbaot voes ya taem hem i talem se: ‘Long tingting blong mi, we tabu spirit i masta blong hem, mi harem se mi mi no giaman.’ (Rom 9:1) Samtaem, taem yu stap tingting yet long saed blong wan samting se i stret blong mekem no i no stret, be voes ya no tingting ya i stap toktok finis long yu bifo we yu tekem wan desisen. Maet voes blong hat bambae i halpem yu blong skelem samting we yu wantem mekem, mo i pulum yu blong tingbaot se bambae yu harem olsem wanem sipos yu mekem samting ya.

10. ?Plante taem voes blong hat i wok olsem wanem?

¹⁰ Be plante plante taem, yu harem voes blong hat i wok, afta we yu mekem wan samting. Tingbaot Deved taem hem i stap ronwe long King Sol, from we Sol i wantem kilim hem i ded. Wan taem, Deved i gat janis blong mekem wan samting we i no soem respek nating long king ya we God i putumap, ale hem i mekem samting ya. Be biaen, “tingting blong Deved i stat kam nogud from.” (1 Samuel 24:1-5; Ol Sam 32:3, 5) Long stori ya long Baebol, oli no yusum tok ya “voes blong hat.” Be hemia nao samting we i bin mekem Deved i harem nogud, voes blong hat blong hem i stap toktok long hem. Yumi evriwan i bin harem samting ya finis samtaem. Maet yumi bin mekem wan samting, be biaen yumi harem nogud, tingting blong yumi i stap stikim yumi from samting ya we yumi bin mekem. Sam man oli no pem takis blong olgeta, nao tingting blong olgeta i stap stikim olgeta from, oli stap harem nogud tumas, gogo oli harem se oli mas go pem ol takis ya. Samfala we maet oli mekem i krangke long hasban no waef blong olgeta, tingting blong olgeta i wok gogo oli harem se oli mas talemaot long hasban no waef blong olgeta se oli bin slip wetem narafala. (Hibrus 13:4) Plante taem, afta we wan man i lesin long voes blong hat mo i mekem samting we i stret, hem i harem gud mo i gat pis long tingting blong hem.

11. ?From wanem samtaem i denja blong letem voes blong hat blong yu i lidim yu? Talem wan eksampol.

¹¹ ?Olsem wanem nao? ?I min se oltaem nomo yumi mas folem wanem we voes blong hat blong yumi i talem? I tru se i gud blong lesin long hem, be samtaem, samting we voes blong hat i pulum yumi blong mekem i no stret tu. Yes, voes “insaed long yumi” samtaem hem i save lidim yumi i gorong. (2 Korin 4:16, NW) Tingbaot wan eksampol. Baebol i tokbaot man ya Steven we hem i man blong Kraes, we oltaem “God i stap givim paoa long hem, mo i stap givhan long hem long gladhat blong hem.” Be sam man Jiu oli sakemaot Steven ya long Jerusalem mo oli stonem hem gogo i ded. Wan man we nem blong hem Sol (we biaen hem i kam aposol Pol) i stanap i stap wajem olgeta ya we oli stonem Steven mo hem i “glad nomo we olgeta oli kilim Steven i ded olsem.” Ol man Jiu ya oli bilif strong se wanem we oli mekem long Steven hem i stret nomo, tingting blong olgeta i no trabol nating, i olsem we voes blong hat blong olgeta i no tok long olgeta. Ating Sol tu i sem mak, from we biaen, Baebol i talem se hem i stap ‘tok strong yet, i stap mekem promes blong kilim ol man blong Masta oli ded.’ I klia nomo se long taem ya, tingting blong Sol i no stikim hem, i olsem we voes blong hat blong hem i no stap lidim hem long stret rod.—Ol Wok 6:8; 7:57–8:1; 9:1.

12. ?Maet wanem samting nao i save gat paoa long voes blong hat blong yumi?

¹² ?Wanem nao maet i mekem se voes blong hat blong Sol i no stret? Wan samting hemia ol man we hem i joen plante wetem olgeta. ?Samtaem yu bin toktok long telefon wetem wan boe we taem yu harem voes blong hem yu ting se hem i papa blong hem? Voes blong boe ya i olsem from we taem hem i bon hem i karem fasin blong papa blong hem. Mo tu, taem hem i gruap long haos wetem papa blong hem, fasin blong toktok blong papa blong hem i gat paoa long fasin blong hem blong toktok. Long saed blong voes blong hat tu, sem samting i save hapen. Sol i stap oltaem mo i kampani oltaem wetem ol man Jiu we oli no laekem Jisas nating mo oli agensem ol tijing blong Jisas. (Jon 11:47-50; 18:14; Ol Wok 5:27, 28, 33) Tingting blong ol man ya nao i gat paoa long tingting blong Sol, voes blong hat blong hem.

13. ?Olsem wanem ples we wan man i bon mo i gruap long hem i save gat paoa long voes blong hat blong hem?

¹³ Kalja no ples we man i bon mo i gruap long hem, hemia tu i save gat paoa long voes blong hat. I sem mak olsem wan lanwis. Taem man i gruap long wan ples we ol man oli toktok lanwis wetem wan kaen tiun, no long wan kaen fasin blong toktok, be man ya tu bambae i toktok long tiun no fasin olsem.  (Matiu 26:73) Tingbaot ol man blong kantri ya Asiria. Ol stori blong histri mo ol ston we ol man tede oli faenem taem oli digim graon, oli soemaot se ol man Asiria bifo oli strong blong faet, mo oli gat fasin ya blong givim soa mo kil long bodi blong ol presina we oli kasem olgeta long faet. (Neham 2:11, 12; 3:1) Tingbaot tu, ol man Nineve long taem blong Jona. Baebol i talem se ol man ya oli no save nating “wanem i gud mo wanem i nogud.” Samting ya i soemaot se tingting blong ol man ya i no lanem blong harem save ol samting we i stret mo ol samting we i no stret folem tingting blong God. !Tingbaot sipos yu wan pikinini we yu gruap long taon ya Nineve! Ating fasin we ol man raonabaot long yu i mekem, i gat paoa long voes blong hat blong yu. (Jona 3:4, 5; 4:11) Sem samting i save hapen tede. Fasin mo tingting blong ol man raonabaot long yumi i save gat paoa long voes blong hat blong yumi.

Givhan Long Voes Blong Hat Blong i Mekemgud Wok Blong Hem

14. ?Olsem wanem voes blong hat i laenap wetem ol tok long Jenesis 1:27?

¹⁴ Jeova i givim voes blong hat long Adam mo Iv. Mo olgeta pikinini we oli kamaot long tufala, kam kasem yumi tede, evriwan oli kasem wan voes blong hat tu. Jenesis 1:27 i talem se God i mekem man blong i save tekem fasin blong hem. Hemia i no min se God i gat prapa bodi olsem yumi, from we hem i spirit man be yumi gat bodi blong mit mo blad. Be ol fasin blong God nao we yumi naf blong wokem, mo yumi naf tu blong haremsave fasin we i stret mo fasin we i no stret. Hemia i soemaot klia se sipos yumi wantem mekem we voes blong hat blong yumi i wokgud, nao yumi save trastem hem moa, yumi mas save moa long saed blong God ya we i wokem yumi, mo yumi mas kam klosap moa long hem.

15. ?Taem yumi savegud Papa blong yumi, samting ya i save halpem yumi olsem wanem?

¹⁵ Baebol i soemaot se Jeova i givim laef long yumi taswe hem i olsem Papa blong yumi evriwan. (Aesea 64:8) Ol trufala Kristin, nomata se oli blong laef long heven no long paradaes long wol ya, oli save singaot God se Papa blong olgeta. (Matiu 6:9) Yumi mas wantem kam klosap moa long Papa blong yumi mo yumi mas wantem lanem ol tingting mo rul blong hem. (Jemes 4:8) Plante man oli no intres nating blong mekem olsem. Ol man ya oli olsem ol man Jiu we Jisas i tok long olgeta i se: “Neva yufala i harem voes blong hem, neva yufala i luk fes blong hem. Mo tok blong hem i no save stap gud long tingting blong yufala.” (Jon 5:37, 38) I tru se yumi no harem prapa voes blong God, be sipos yumi ridim tok blong hem bambae yumi kasem save ol tingting blong hem, ale bambae yumi save gat ol fasin olsem hem mo ol filing olsem hem.

16. ?Yumi lanem wanem long stori blong Josef long saed blong fasin blong trenem mo lesin long voes blong hat?

¹⁶ Stori blong Josef taem hem i stap long haos blong Potifa, i save tijim yumi long sam samting long saed blong voes blong hat. Woman blong Potifa i traem pulum Josef blong slip wetem hem. Long taem blong Josef, i no gat Baebol yet, mo God i no givim yet ol Tenkomanmen, be Josef i talem long woman blong Potifa se: ‘Sipos mi mi kam slip wetem yu, bambae mi mi mekem sin long fes blong God, hemia i nogud tumas ya.’ (Jenesis 39:9) ?Josef i talem olsem from we hem i fraet blong mekem famle blong hem i kros? Nogat, from we famle blong hem oli stap farawe. Bigfala samting we i pulum hem blong tok olsem, hemia from we hem i wantem mekem God i glad. Josef i save tingting blong God long saed blong mared. Hem i save se God i joenem wan man wetem wan woman, nao tufala i kam “wan bodi nomo.” Mo ating hem i harem stori blong Abimelek we i bin wantem Rebeka. Be taem hem i harem se Rebeka i mared finis, tingting blong hem i stikim hem from we hem i save se i rong blong mekem olsem. Mo tu, hem i save se God bambae i panisim ol manples blong hem from fasin ya. Ol samting we i kamaot biaen, i soemaot se Jeova i blesem rod ya we Abimelek i jusum. Mo hemia i soemaot tingting we Jeova i gat long saed blong fasin blong stilim man no woman we i mared finis. Save we Josef i gat long saed blong olgeta samting ya, i givhan long voes blong hat blong hem we hem i bon wetem, blong i wokgud, nao hem i naf blong agensem fasin ya blong slip wetem woman blong narafala man.—Jenesis 2:24; 12:17-19; 20:1-18; 26:7-14.

17. ?From wanem yumi gat moa janis tede blong save tingting blong Papa blong yumi i bitim Josef?

¹⁷ Tede, yumi gat moa janis blong save tingting blong God i bitim long taem blong Josef. Yumi gat fulwan Baebol we i save soemaot ol tingting mo filing blong Papa blong yumi, mo we i save soemaot samting we hem i agri long hem mo samting we hem i putum tabu long hem. Moa we yumi ridim Baebol, moa we yumi kam klosap long God mo yumi tekem fasin blong hem. Taem yumi mekem olsem, tingting  blong yumi, no voes blong hat blong yumi, bambae i laenap moa wetem tingting blong Papa blong yumi. Olsem pijatok ya we yumi luk finis long saed blong voes blong wan pikinini we i olsem voes blong papa blong hem, be voes blong hat blong yumi tu bambae i saon moa olsem voes blong Papa blong yumi, bambae hem i laenap moa wetem wanem we Jeova i wantem.—Efesas 5:1-5.

18. ?Nomata yumi gruap wea no olsem wanem, yumi save mekem wanem blong voes blong hat blong yumi i save wokgud?

¹⁸ ?Olsem wanem sipos ol famle no ples we yumi gruap long hem i bin pulum voes blong hat blong yumi blong wok defren? I tru, ol samting ya maet oli bin gat paoa long tingting blong yumi, nao maet voes blong hat blong yumi i no givhangud long yumi blong luksave samting we i nogud, mo maet i stap lidim yumi i gorong. Maet voes blong hat i olsem lanwis ya we yumi toktok wetem wan “spesel tiun” we yumi lanem long ol man raonabaot long yumi. Tru ya, yumi no save jenisim ol samting we oli hapen bifo. Be i gat sam samting yet we yumi save mekem. Yumi save jusum ol gudfala fren we bambae yumi kampani oltaem wetem olgeta, nao oli save givhan long yumi blong wokem wan gudfala voes blong hat. Blong mekem olsem, yumi mas joen plante wetem ol Kristin we oli traehad longtaem finis blong folem fasin blong Papa blong olgeta. Ol miting long kongregesen, mo fasin blong storian wetem ol narafala bifo mo afta long ol miting ya, oli givim janis long yumi blong kampani wetem olgeta ya. I gud yumi traem luklukgud long ol aksen blong ol Kristin ya we oli folem Baebol mo traem lesingud long ol tingting blong olgeta. I gud yumi luk fasin blong olgeta we oli kwik blong folem voes blong hat blong olgeta we i talem long olgeta wanem tingting mo fasin blong God long saed blong sam samting. Ale, sloslo, samting ya i save halpem yumi blong mekem tingting blong yumi i laenap moa wetem ol rul blong Baebol, mo yumi save tekem fasin blong God moa. Taem yumi mekem tingting blong yumi i laenap wetem ol rul blong Papa blong yumi, mo yumi letem gudfala eksampol blong ol Kristin brata sista blong yumi i jenisim tingting blong yumi, ale voes blong hat blong yumi bambae i wokgud moa. Nao bambae yumi save trastem hem mo bambae yumi rere moa blong lesin long wanem we hem i talem long yumi.—Aesea 30:21.

19. ?Wanem sam samting long saed blong voes blong hat we yumi nidim yet blong tokbaot?

¹⁹ Nating sipos voes blong hat i wokgud, sam man oli faenem i had blong folem voes blong hat blong olgeta evri dei. Nekis stadi bambae i tokbaot sam traem we i kasem ol Kristin. Taem bambae yumi lukluk long ol defdefren kaen traem ya bambae yumi luksave moa olsem wanem voes blong hat i save halpem yumi. Bambae yumi luksave tu from wanem voes blong hat blong wan man maet i defren long narawan. Mo bambae yumi luk olsem wanem yumi save kamgud moa oltaem blong lesin long voes ya.—Hibrus 6:11, 12.

[Ol Futnot]

?Yu Yu Lanem Wanem?

• ?From wanem olgeta man long evri ples oli harem save samting we i stret mo samting we i no stret?

• ?From wanem i denja blong ting se voes blong hat blong yumi i save lidim yumi long stret rod oltaem?

• ?Wanem sam rod blong givhan long voes blong hat blong i mekemgud wok blong hem?

[Kwestin]

[Tok blong pija long pej 12]

Yumi save trenem voes blong hat blong yumi