1, 2. ?Ol Kristin oli mas save long wanem lafet, mo from wanem?

TAEM yu harem tok ya lafet, ?yu tingbaot wanem lafet we i makem wan spesel dei? Maet yu tingbaot lafet blong mared blong yu. Sipos no, maet yu tingbaot wan bigfala lafet, olsem lafet blong independen. Be i gat wan lafet we ol man blong wan kantri oli mekem 3,500 yia finis, mo oli gohed yet blong mekem evri yia. ?Yu save wanem lafet ya?

² Hemia Lafet blong Pasova. Lafet ya i makem dei we ol man Isrel oli kamfri. Oli no moa wok slef long Ijip. I impoten we yu save long lafet ya, from we hem i joen wetem sam samting we oli impoten long laef blong yu. Be maet yu ting se: ‘Lafet ya i blong ol man Isrel. Mi mi no man Isrel, mi mi wan Kristin. ?From wanem lafet ya i impoten long laef blong mi?’ Yu save faenem ansa blong kwestin ya long ol tok ya blong Baebol, se: “Kraes i olsem smol sipsip blong yumi blong Pasova, we ol man oli kilim hem finis.” (1 Kor. 5:⁠7) ?Vas ya i minim wanem? Sipos yu wantem kasem save long ol tok ya, yu mas save moa long Lafet blong Pasova, mo yu mas save tu olsem wanem lafet ya i joen wetem wan rul we olgeta Kristin oli mas folem.

3, 4. ?Wanem i hapen bifo we ol man Isrel oli mekem fas Lafet blong Pasova?

³ Plante milian man long wol oli save wanem i hapen bifo we ol man Isrel oli mekem fas Lafet blong Pasova. Maet oli ridim stori ya long buk blong Eksodas long Baebol, no maet wan man i talem long olgeta, no oli luk wan muvi we oli aktem stori ya. ?Yu tu yu save stori ya?

⁴ Plante yia finis, ol man Isrel oli  stap wok slef long Ijip. Nao Jehova i sanem Moses mo Eron, tufala i go luk king blong Ijip, blong askem long hem blong i letem ol man Isrel oli gofri. Be king ya i gat flas tingting, ale hem i no letem olgeta. Nao Jehova i mekem ten bigfala trabol oli kasem Ijip. Long namba ten bigfala trabol, Jehova i kilim i ded ol fasbon blong ol man Ijip. Ale king i letem ol man Isrel oli gofri.​—Eks. 1:11; 3:​9, 10; 5:​1, 2; 11:​1, 5.

5. Bifo we ol man Isrel oli gofri, ?oli mas mekem wanem?

⁵ Be, bifo we ol man Isrel oli save gofri, oli mas mekem sam samting. Hemia long yia 1513 bifo Kraes, long manis Abib we biaen oli singaotem se Nisan. * God i talem long ol man Isrel se stat long namba ten dei blong manis ya, oli mas mekemrere from samting we bambae oli mekem, taem san i godaon long namba 14 dei blong Nisan. Dei blong ol man Isrel i stat taem san i godaon, mo i gohed go kasem nekis dei taem san i godaon bakegen. Long namba 14 dei blong Nisan, evri famle oli mas kilim wan man sipsip no nani, mo oli mas tekem sam blad blong hem, nao oli ravem long tufala pos blong doa blong haos blong olgeta. (Eks. 12:​3-7, 22, 23) Famle i mas kakae sipsip we oli rusum, wetem bred we i no gat is long hem, mo sam lif, hemia nomo. Enjel blong God bambae i pastru long olgeta ples long Ijip, mo bambae i kilim i ded ol fasbon blong ol man Ijip. Be ol man Isrel we oli mekem olsem we Jehova i talem, bambae enjel i no kilim ol fasbon blong olgeta. Biaen, bambae oli aot long Ijip oli gofri.​—Eks. 12:​11-13, 29-32.

6. ?Ol man Isrel oli mas mekem Lafet blong Pasova evri yia from wanem?

⁶ Long ol yia we oli kam biaen, ol man Isrel oli no mas fogetem dei ya we God i mekem olgeta oli kamfri long Ijip. God i talem long olgeta se: “Dei ya i wan tabu dei, mo evri yia, bambae yufala i mas mekem lafet blong hem, blong tingbaot ol samting ya bakegen we mi mi mekem long yufala. Lafet ya, bambae yufala i mas mekem evri yia, gogo i no save finis.” Afta long Lafet blong Pasova long namba 14 dei blong Nisan, ol man Isrel oli mekem Lafet blong Kakae Bred we i No Gat Is long hem. Lafet ya i gohed blong seven dei. Be oli save singaotem tufala lafet ya, se Lafet blong Pasova nomo. (Eks. 12:​14-17; Luk 22:1; Jon 18:28; 19:14) Lafet blong Pasova, hem i wan long ol lafet blong makem “ol tabu dei” we ol man Isrel oli mas mekem evri yia.​—2 Kron. 8:⁠13.

7. ?Jisas i talem long ol man blong hem se oli mas mekem wanem niufala lafet evri yia?

⁷ Jisas mo ol aposol blong hem oli man Isrel, mo oli stap aninit long Loa we God i givim long Moses. Taswe oli joen evri yia long Lafet blong Pasova. (Mat. 26:​17-19) Jes bifo we Jisas i ded, hem i mekem lafet ya wetem ol aposol blong hem. Nao biaen, hem i stanemap wan niufala lafet we oli mas mekem evri yia. Niufala lafet ya, hemia Kakae blong Masta. Be niufala lafet ya, ?oli mas mekem long wanem dei?

8. Taem yu tingbaot Pasova mo Kakae blong Masta, ?maet yu no klia long wanem samting?

⁸ Wan samting blong tingbaot, hemia se Jisas i stanemap niufala lafet ya jes afta we hem mo ol aposol blong hem oli mekem Lafet blong Pasova. Taswe, oli mekem Kakae blong Masta long sem dei we oli mekem Pasova. Be maet yu luk se ol man Isrel tede, plante taem oli no  mekem Lafet blong Pasova long sem dei we yumi mekem Memoriol blong ded blong Kraes. ?From wanem i olsem? Yumi faenem ansa blong kwestin ya long ol tok we God i talem long ol man Isrel. God i talem wanem taem stret long namba 14 dei blong Nisan, we oli mas kilim smol sipsip ya blong mekem Pasova. Long taem ya nao, lafet ya i stat.​—Ridim Eksodas 12:​5, 6.

9. ?Eksodas 12:6 i talem se oli mas kilim smol sipsip blong Pasova long wanem taem stret? (Yu luk bokis ya “?Long Wanem Taem Blong Dei Stret?”)

⁹ Wan buk blong ol man Jiu (The Pentateuch and Haftorahs), i tokbaot Eksodas 12:​6, we long sam Baebol, i talem se ol man Isrel oli mas kilim sipsip ya “long medel blong tu sapa.” Long Baebol Long Bislama mo tabu buk ya Tanakh, blong ol man Jiu, i talem se “taem san i godaon.” Taswe, oli mas kilim sipsip taem san i godaon be i delaet yet, hemia long stat blong namba 14 blong manis Nisan.​—Yu luk bokis ya “?Long Wanem Taem Blong Dei Stret?”

10. ?Samfala oli ting se ol man Isrel oli kilim smol sipsip blong Pasova long wanem taem? ?Tingting ya i stanap long Baebol?

¹⁰ Plante yia biaen, ol famle wanwan oli no moa kilim sipsip blong Pasova i ded long haos blong olgeta, be oli karem i go long haos blong God. From we i gat plante sipsip, samfala oli ting se oli mas tekem plante aoa blong kilim ol sipsip ya i ded. Taswe, oli ting se tok ya “long medel blong tufala sapa” long Eksodas 12:​6, i min se long en blong namba 14 dei blong Nisan, taem san i stat blong godaon go kasem we i draon fulwan. Be sipos i olsem, ?ol man Isrel oli kakae sipsip ya blong Pasova long wanem taem? Tija ya Jonathan Klawans i talem se oli kakae long namba 15 dei blong Nisan. Be hem i talem tu se buk blong Eksodas long Baebol, i no talem olsem. Mo tu, hem i talem se ol buk blong ol tija long Isrel oli no tokbaot olsem wanem oli mekem Lafet blong Pasova bifo long yia 70, hemia yia we ol ami oli spolem haos blong God long Jerusalem.

11. (1) ?Wanem i hapen long Jisas long dei blong Pasova long yia 33? (2) ?From wanem Sabat dei long namba 15 Nisan long yia 33 i “spesel wan”? (Yu luk futnot.)

¹¹ ?Be olsem wanem long Lafet blong Pasova long yia 33? Long dei bifo long Lafet blong Pasova, hemia namba 13 dei blong Nisan, Jisas i talem long Pita mo Jon se: “Yutufala i go, yutufala i mekemrere kakae blong Lafet blong Pasova, blong yumi kakae.” (Luk 22:​7, 8) Nao long Tasde, we hem i namba 14 dei blong Nisan, afta we san i godaon, Jisas i mekem Lafet blong Pasova wetem ol aposol blong hem. Afta, hem i stanemap Kakae blong Masta. (Luk 22:​14, 15) Long sem naet ya nomo, oli holem Jisas mo hem i pas long kot. Long namba 14 Nisan yet, klosap long medel dei, oli nilim hem long pos. Long aftenun ya, hem i ded. (Jon 19:14) Taswe, smol sipsip blong yumi blong Pasova i ded long sem dei we oli kilim smol sipsip blong Lafet blong Pasova. (Mat. 26:2; 1 Kor. 5:7; 11:23) Long en blong dei ya, bifo we namba 15 Nisan i stat, oli berem Jisas. *​—Lev. 23:​5-7; Luk 23:⁠54.

12, 13. ?Ol pikinini blong ol man Isrel oli joen olsem wanem long Lafet blong Pasova?

¹² Yu traem tingbaot taem ya we ol man Isrel oli mekem fas Lafet blong Pasova long Ijip. Jehova i talem se long ol yia we oli kam, oli mas gohed blong mekem lafet ya. Hem i talem se lafet ya i mas kam olsem wan rul we bambae oli folem oltaem “gogo i no save finis.” Evri yia, ol pikinini bambae oli askem long papa mo mama blong olgeta se lafet ya i blong makem wanem samting. (Ridim Eksodas 12:​24-27; Dut. 6:​20-23) Ale, Lafet blong Pasova i wan samting we ol pikinini tu oli mas ‘tingbaot bakegen’ mo lanem samting from.​—Eks. 12:⁠14.

¹³  Ol papa oli mas givhan long ol pikinini blong olgeta blong oli lanem samting long Lafet blong Pasova. Wan samting we oli lanem, se Jehova i save lukaot gud long ol man blong hem. Mo tu, oli lanem se Jehova i wan God we i laef i stap, hem i tru, mo i lavem ol man blong hem mo i save protektem olgeta. Long namba ten trabol we hem i mekem long ol man Ijip, hem i soemaot samting ya taem hem i kilim i ded ol fasbon blong olgeta, be hem i lukaot gud long ol fasbon blong ol man Isrel.

14. ?Ol papa mo mama tede, oli save yusum stori blong Pasova blong tijim ol pikinini blong olgeta long wanem samting?

¹⁴ Baebol i no talem se ol Kristin papa mo mama tede oli mas talem stori blong Pasova long ol pikinini blong olgeta evri yia. Be oli save tokbaot samting we yumi lanem from. ?Yu yu tijim pikinini blong yu se Jehova i lukaot gud long ol man blong hem? ?Ol pikinini blong yu oli luksave we yu yu bilif strong long Jehova, se hem i stap lukaot gud yet long ol man blong hem? (Sam 27:11; Aes. 12:⁠2) ?Yu yu storian gud wetem ol pikinini blong yu blong tijim olgeta long trutok ya? Taem yu tokbaot Pasova wetem olgeta, yu mas letem olgeta tu oli talem samting we oli lanem long stori ya. Ol lesen we yufala i lanem long stori ya, bambae oli givhan long famle blong yu blong oli trastem Jehova moa.

15, 16. ?Stori blong Pasova mo ol stori long Eksodas oli save tijim yumi long wanem fasin blong Jehova?

¹⁵ Wan narafala samting we stori blong Pasova i tijim yumi long hem, se Jehova i save sevem ol man blong hem. Yu traem tingbaot se ol man Isrel oli harem olsem wanem taem Jehova i tekemaot olgeta long Ijip. Hem i yusum wan klaod long dei mo wan faea long naet, blong lidim olgeta oli go kasem Red Si. Nao oli luk we Jehova i seraotem Red Si, wota i stanap long tufala saed blong olgeta mo oli wokbaot oli gotru long Si ya long drae graon.Taem oli stap sef long narasaed, oli luk we Jehova i mekem bigfala wota i kambak bakegen, i draonem ol man Ijip wetem ol kat blong faet blong olgeta. Ol man Isrel oli presem Jehova from we hem i sevem olgeta, oli singsing se: ‘Bambae mi mi sing blong presem Hae God. Ol hos wetem ol man blong olgeta, hem i sakem olgeta finis oli go draon long solwota. Hae God ya, hem i strong. Hem i stap blokemgud mi, mo hem nao i sevem mi.’​—Eks. 13:​14, 21, 22; 15:​1, 2; Sam 136:​11-15.

¹⁶ ?Olsem wanem? ?Yu yu stap givhan long ol pikinini blong yu blong oli kasem save se Jehova i gat paoa blong sevem ol man blong hem? Taem yu mekem wan desisen no yu storian wetem olgeta, ?oli luksave we yu yu bilif strong long Jehova se bambae hem i sevem yu mo famle blong yu? Long famle wosip blong yufala, i gud yu tokbaot Eksodas japta 12-15 mo Ol Wok 7:​30-36 mo Daniel 3:​16-18, 26-28, mo yu makem gud olsem wanem Jehova i sevem ol man blong hem. Yumi evriwan, ol yangfala mo ol olfala tu, yumi mas gat strong tingting se Jehova bambae i sevem yumi long fiuja, olsem we hem i sevem ol man blong hem bifo.​—Ridim 1 Tesalonaeka 1:​9, 10.

17, 18. ?From wanem blad blong Jisas i moagud i winim blad blong smol sipsip ya blong Pasova?

¹⁷  Ol tru Kristin oli no stap mekem Lafet blong Pasova. Hemia wan loa we God i givim long Moses, mo yumi no moa stap aninit long loa ya. (Rom 10:4; Kol. 2:​13-16) Be yumi mekem wan narafala lafet, blong makem ded blong Pikinini blong God. Nating se yumi no mekem Pasova, be yumi save lanem plante samting taem yumi tingbaot lafet ya we i stat long Ijip bifo.

¹⁸ Blad blong smol sipsip we ol man Isrel oli ravem long pos blong doa blong haos blong olgeta, i sevem laef blong fasbon blong olgeta. Tede, yumi no kilim anamol blong givim sakrefaes i go long God long taem blong Pasova no long wan narafala taem bakegen. Be blad blong wan narafala sakrefaes i moagud olgeta. Blad ya i save sevem laef blong man, mo i save mekem se man i kasem laef we i no save finis. Aposol Pol i talem se hemia ‘blad blong Jisas.’ Blad blong Jisas i openem rod blong sam Kristin we tabu spirit i makemaot olgeta, oli go laef long heven. Olgeta ya “oli olsem ol fasbon blong [God], we nem blong olgeta i stap long heven finis.” (Hib. 12:​23, 24) Mo tu, blad blong Jisas i mekem rod blong ol narafala sipsip oli save laef olwe long wol. I gud yumi evriwan, yumi tingbaot promes ya oltaem, se: “From we blad blong Kraes i ron, God i mekem yumi ya we yumi joen long Kraes, yumi friman finis. Hem i fogivim yumi finis, i tekemaot ol sin blong yumi. Gladhat blong God i bigwan tumas.”​—Efes. 1:⁠7.

19. ?Wanem samting i hapen taem oli kilim Jisas i ded, we i save mekem se yumi trastem gud ol profet tok blong Baebol?

¹⁹ Taem ol man Isrel oli kilim smol sipsip ya long Ijip blong mekem kakae blong Pasova, oli no brekem wan bun long bodi blong sipsip ya. (Eks. 12:46; Nam. 9:​11, 12) ?Olsem wanem long “smol sipsip blong God” we i givim laef blong hem blong pemaot yumi? (Jon 1:29) Oli nilim hem long pos long medel blong tufala man blong brekem loa. Ol man Isrel oli askem long Paelat blong i sanem ol man blong hem oli go blong brekem leg blong trifala, nao bambae trifala i ded kwik. Olsem nao, oli save berem dedbodi blong trifala bifo long Sabat dei ya we i spesel wan, hemia namba 15 dei blong Nisan. Ale ol soldia oli brekem leg blong tufala man blong brekem loa, “be taem oli kam long Jisas, oli luk we hem i ded finis, nao oli no brekem leg blong hem.” (Jon 19:​31-34) Yes, oli no brekem ol bun blong Jisas, olsem we oli no brekem ol bun blong smol sipsip we oli kakae long Pasova. Taswe, smol sipsip ya i olsem “sado” blong sakrefaes blong Jisas, long namba 14 dei blong Nisan long yia 33. (Hib. 10:⁠1) Long taem ya, profet tok blong Ol Sam 34:20 i kamtru. Samting ya i mas mekem se yumi trastem gud ol profet tok blong Baebol.

20. ?Kakae blong Masta i defren olsem wanem long Lafet blong Pasova?

²⁰ Be i gat sam samting long Kakae blong Masta we oli defren long Lafet blong Pasova. Wan samting we i defren, se ol man Isrel bifo oli kakae mit blong smol sipsip be oli no dring blad blong hem. Be Jisas i talem long ol man blong hem se sipos oli wantem rul wetem hem long kingdom long heven, oli mas kakae bred we i saen blong bodi blong hem, mo dring waen we i saen blong blad blong hem. Long nekis stadi, bambae yumi tokbaot Memoriol blong ded blong Kraes.​—Mak 14:​22-25.

21. ?Yumi mas save long Pasova from wanem?

²¹ Pasova i wan impoten lafet blong ol man blong God bifo, mo yumi evriwan i save lanem plante samting from. Nating se Pasova i wan lafet blong ol man Isrel we i mekem se oli tingbaot bakegen samting we i hapen bifo, be “olgeta tok blong Baebol oli kamaot long God.” Taswe, yumi tu yumi mas save long lafet ya, mo yumi mas lanem sam impoten samting from.​—2 Tim. 3:⁠16.