1. ?Wanem i mekem se i had blong mekem wok blong prij?

BITIM 130 yia finis we ol man blong Jehova oli talemaot gud nius, mo oli fesem plante had taem long laef blong olgeta. * Olsem ol fas Kristin, oli wan smol grup we oli stap talemaot wan mesej we plante man oli no laekem. Samfala oli ting se, ol Kristin oli ol man we oli no skul gud. Biaen, taem Jisas i sakemaot Setan long heven i kamdaon long wol, ol man oli stat blong mekem i nogud long ol Kristin. (Revelesen 12:12) Stat long taem ya, ol Kristin oli stap prij long ol “lasdei” we wol ya “i kam strong tumas.”—2 Timoti 3:1.

2. ?Jehova i mekem wanem blong givhan long yumi blong yumi prij?

² Jehova i givhan long ol man blong hem. Hem i wantem se oli talemaot gud nius long olgeta ples long wol, mo bambae hem i no letem eni samting i blokem wok ya. Hem i givhan long ol man blong hem, blong oli wosipim hem, long fasin we i  soemaot se oli defren long ol giaman skul. Hem i mekem sem mak nomo, olsem we hem i tekemaot ol man Isrel long Babilon. (Revelesen 18:1-4) Mo ol samting we Jehova i tijim yumi long hem, oli givhan long yumi wanwan. Hem i givhan long yumi blong gat pis wetem narafala, mo hem i trenem yumi blong yumi tijim narafala blong oli save hem. (Ridim Aesea 48:16-18.) Nating se Jehova i stap lidim wok we yumi mekem blong talemaot gud nius, be hemia i no min se oltaem hem i stap jenisim ol samting we oli stap hapen long wol, blong mekem se yumi save prij. I tru, sam samting we oli hapen long wol, oli mekem se wok blong prij i kam moa isi. Be yet, ol man oli mekem i nogud long yumi, mo yumi stap kasem ol trabol we oli kamaot long wol blong Setan. Be Jehova nomo i givhan long yumi blong yumi save prij.—Aesea 41:13; 1 Jon 5:19.

3. ?Profet tok blong Daniel i kamtru olsem wanem?

³ Daniel i talemaot wan profet tok se long taem blong en, plante man bambae oli kasem save ol trutok blong Baebol. (Ridim Daniel 12:4.) Bifo we “en” i kam, Jehova i givhan long ol man blong hem, blong oli kasemsave ol impoten trutok blong Baebol, mo blong oli sakemaot ol giaman tijing blong Krisendom. Tede, ol man blong hem oli stap tijim ol trutok blong Baebol long olgeta ples long wol. I klia nomo se, profet tok blong Daniel i kamtru. Klosap eit milian man we oli lanem trutok, mo oli stap tijim ol narafala long hem. ?Wanem sam samting we i givhan long ol man blong Jehova blong oli prij long olgeta ples long wol?

4. ?Long ol yia 1800, oli transletem Baebol i go long hamas lanwis?

⁴ Tede, plante man oli gat wan Baebol, mo hemia i givhan long yumi blong tijim olgeta long gud nius. Be i no oltaem we i olsem. Long ol handred yia we oli pas, ol lida blong Krisendom oli no wantem se ol man oli ridim Baebol. Oli mekem i nogud long ol man we oli ridim Baebol, mo oli kilim i ded samfala we oli transletem Baebol. Be, long ol yia 1800, i gat sam ogenaesesen we oli transletem no printim fulwan Baebol no sam haf blong hem long samwe 400 lanwis. Mo long ol yia 1900, plante man oli gat wan Baebol blong olgeta, nating se oli no kasemsave samting we Baebol i tijim.

5. ?Wanem wok we ol Witnes blong Jehova oli mekem blong transletem Baebol?

⁵ Ol man blong Jehova oli save se oli mas talemaot ol samting we Baebol i talem, mo hemia nao samting we oli stap mekem. Bifo, oli yusum ol Baebol we oli gat, mo oli givim sam kopi long ol man. Stat long 1950, oli wokem Baebol ya New World Translation of the Holy Scriptures no sam haf blong hem, mo oli printim long bitim 120 lanwis. Long 2013, oli jenisim sam tok blong Baebol ya New World Translation, blong mekem Inglis blong hem i kam klia moa, mo oli printim bakegen. Baebol ya, i isi nomo blong kasemsave mo i no had blong tanem ol tok blong hem i go long wan narafala lanwis. Taem yumi yusum wan Baebol we i isi blong man i kasemsave, bambae i moa isi long yumi blong tijim trutok long ol man.

6, 7. (1) ?Wanem ol bigfala faet we oli kamaot long ol handred yia we oli pas? (2) ?From we long sam kantri i gat pis, samting ya i givhan long wok blong prij olsem wanem?

⁶ Long handred yia we i pas, i gat plante bigfala faet i kamaot long wol, olsem Wol Wo Wan, mo Wol Wo Tu. Plante milian man oli ded long ol faet ya. Taswe, ?olsem  wanem i gat pis? Mo ?olsem wanem pis i givhan long ol man blong Jehova blong oli prij? Long taem blong Wol Wo Tu, brata Nathan Knorr nao i lukaot long wok blong ol Witnes blong Jehova. Long wan asembli long 1942, hem i givim wan tok we stamba blong hem se “Pis—?I Save Stap Blong Olwe?” Brata Knorr i eksplenem profet tok blong Revelesen japta 17, mo i pruvum se Amagedon i no kam yet. Afta long ol faet ya, bambae i gat wan taem blong pis.—Revelesen 17:3, 11.

⁷ ?Hemia i min se i gat pis long evri ples, afta long Wol Wo Tu? Nogat. I gat plante milian man oli ded long sam narafala faet bakegen we oli kamaot afta long Wol Wo Tu. Nating se i olsem, i gat pis long sam narafala kantri, mekem se i isi moa long ol man blong Jehova blong oli prij. ?Wanem gudfala frut i kamaot? Long taem blong Wol Wo Tu, i gat 110,000 Witnes blong Jehova. !Be tede, i gat samwe long 8 milian Witnes blong Jehova! (Ridim Aesea 60:22.) Yes, long sam kantri we i gat pis long hem, yumi save talemaot gud nius long plante moa man.

8, 9. ?Olsem wanem rod blong go long ol defren ples oli kam gud moa? ?From wanem hemia i givhan long wok we yumi stap mekem?

⁸ Taem ol Witnes blong Jehova oli stat blong prij long Amerika, oli faenem i had blong go long ol narafala ples. Long yia 1900, samwe 21 yia afta we oli stat blong printim magasin ya Wajtaoa, i gat samwe long 8,000 trak nomo, mo i gat sam rod nomo we oli gud. Be tede, i gat bitim wan bilian trak long fulwol, mo i gat plante gudfala rod long plante defren ples. Taswe, yumi save yusum ol trak, blong go prij long ol ples we oli stap longwe long taon, mo we oli had blong go long hem. Be sipos yumi stap long wan ples we i had, mo maet i no gat trak, yumi mas wokbaot blong go prij long ol man. Yes, yumi mekem olgeta samting we yumi naf blong mekem blong go prij long ol man long ol defren ples.—Matiu 28:19, 20.

⁹ Mo tu, i gat sam narafala rod bakegen we yumi yusum. Yumi sanem Baebol mo ol narafala buk long ol trak, ol sip, mo plen. Hemia i min se, long sam wik nomo, yumi save sanem ol buk mo ol magasin i go long ol brata mo sista we oli stap olgeta nomo. Ol eria elda, ol brata we branj ofis i sanem, ol misinari mo sam narafala brata, oli go long plen blong givim ol tok long ol asembli, mo blong givhan long ol kongregesen. Ol memba blong Hed Kampani mo sam narafala brata we oli wok long hedkwota, oli go long plante defren kantri blong leftemap tingting mo trenem ol brata mo sista. Olgeta samting ya oli givhan blong mekem se, ol man blong Jehova oli joen gud.—Ol Sam 133:1-3

10. ?From wanem ol man oli yusum Inglis long fulwol?

¹⁰ Long taem blong ol fas Kristin, plante man we oli stap long ol kantri we Rom i rul long olgeta, oli toktok lanwis Grik. Tede, plante man raon long wol oli toktok Inglis. Buk ya, English as a Global Language i talem se, klosap 25 pesen blong ol man long fulwol we oli toktok no oli kasemsave Inglis. Plante man oli lanem Inglis from we long fulwol oli yusum lanwis ya blong tokbaot bisnes, politik, saens, mo teknoloji.

11. ?Olsem wanem Inglis lanwis i givhan long wok blong ol man blong Jehova?

¹¹ Long olgeta ples long wol ol man oli toktok Inglis, hemia i mekem se trutok i go moa long plante ples. Fastaem, ol buk mo magasin blong yumi, oli stap kamaot long Inglis nomo. Plante man oli save ridim ol buk ya, from we oli save toktok Inglis. Long Hedkwota blong yumi, ol brata mo sista oli toktok Inglis. Ol brata mo sista we oli kam long ol defren kantri mo oli kasemsave long Inglis, oli save go kasem trening long skul long Patterson, New York.

12. ?Oli transletem ol buk blong yumi i go long hamas lanwis? ?Wanem samting i givhan blong mekem wok ya?

¹² Be yumi gat wok ya blong talemaot gud nius long olgeta man long fulwol. Hemia nao from wanem yumi transletem ol buk blong yumi long bitim 700 lanwis. ?Wanem samting i givhan blong mekem wok ya? Ol kompiuta mo ol program we oli yusum long kompiuta olsem, MEPS, oli givhan long wok ya blong mekem translesen. From samting ya, ol Witnes blong Jehova raon long wol oli naf blong kasemsave long klin lanwis, blong ol trutok blong Baebol, mo oli joen gud.—Ridim Sefanaea 3:9, NW. *

13, 14. ?Ol loa mo ol desisen blong kot, oli givhan long yumi olsem wanem?

¹³ Long taem bifo, loa blong Rom i givhan long ol Kristin blong oli prij. Tede tu, ol loa blong plante kantri oli givhan long yumi long wok blong prij. Eksampol, loa blong Amerika i givim raet long ol man blong oli jusum skul we oli wantem, oli tokbaot bilif blong olgeta, mo oli save joen wanples. Hemia i min se, yumi fri blong mekem miting, mo blong prij. Mo tu, yumi fri blong mekem ol plan blong wok blong prij long fulwol, long hedkwota long Amerika. Nating se i olsem, i gat sam taem we yumi mas pas long kot blong tokbaot raet  we yumi gat blong talemaot gud nius. (Filipae 1:7) Mo taem ol jaj mo juries (wan grup blong man we oli lesin long kot mo oli mekem desisen blong jajem wan man), oli traem blong blokem yumi blong prij, be yumi pasem kes ya i go long ol kot we oli hae moa. Mo plante taem, yumi winim ol kot kes ya.

¹⁴ Long ol narafala kantri tu, yumi pas long kot blong tokbaot raet we yumi gat blong wosipim Jehova mo blong prij. Taem yumi lusum wan kot kes, yumi tekem kes ya i go long ol intenasnal kot. Yu traem tingbaot, oltaem yumi go long Kot Blong Yurop We i Lukaot Long Raet Blong Ol Man. Long Jun 2014, yumi winim finis 57 kot kes, mo plante kantri long Yurop oli mas obei long desisen we Kot ya i talem. Nating se ‘olgeta man oli no laekem yumi,’ be ol loa blong plante kantri oli letem yumi blong wosipim Jehova.—Matiu 24:9.

15. ?Fasin blong printim ol buk i kamgud moa olsem wanem? ?Olsem wanem samting ya i givhan long yumi?

¹⁵ Ol niufala rod blong printim ol buk, i givhan long yumi blong talemaot gud nius long plante moa man. Blong plante handred yia, ol man oli yusum wan masin blong printim ol buk, we Johannes Gutenberg i wokem long yia 1450. Be long ol 200 yia we oli pas, fasin blong printim ol buk mo magasin i kamgud moa. Oli wokem wan program long kompiuta, we i joen wetem ol masin blong printim ol buk. Hemia i mekem se oli save printim plante buk long sam minit nomo, mo ol samting we oli yusum olsem pepa mo kala, oli kamgud moa i bitim bifo. Mo tu, i no sas blong wokem ol pepa mo mekem ol buk. ?Ol jenis ya oli givhan olsem wanem long wok blong yumi? Long  yia 1879, Hed Kampani i wokem faswan Wajtaoa, mo oli printim long Inglis nomo. I no gat pija long hem, mo oli printim 6,000 kopi. Tede, oli printim Wajtaoa long bitim 200 lanwis mo i gat ol naesfala pija long hem, we oli gat ol gudfala kala. Mo oli printim bitim 50,000,000 kopi blong ol magasin ya.

16. ?Wanem sam samting we ol man oli wokem, we i givhan long wok blong prij long fulwol? (Yu luk pija long stat blong stadi.)

¹⁶ Plante samting we ol man oli wokem long ol 200 yia we i pas, oli givhan long ol man blong Jehova blong oli talemaot gud nius. Yumi tokbaot samfala finis, olsem trak, plen, mo sip. Be i gat sam narafala samting tu olsem, ol baskel, ol taepraeta, ol masin blong printim toktok blong ol blaen man, ol telefon, ol kamera, ol masin blong rikodem toktok, ol masin blong rikodem video, radio, televisin, ol muvi, ol kompiuta, mo Intenet. Nating se ol man blong Jehova oli no wokem ol samting ya, be oli yusum olgeta blong wokem Baebol mo ol narafala buk long plante defren lanwis. Mo tu oli yusum ol samting ya blong mekem gud nius i kasem olgeta ples long wol. Hemia i mekem wan profet tok blong Baebol we i kamtru, we i se: “Ol man blong ol narafala kantri wetem ol king blong olgeta bambae oli lukaot gud long yufala, olsem wan mama we i stap lukaot gud long bebi blong hem, i stap givim titi long hem.”—Ridim Aesea 60:16.

17. (1) ?Wok blong prij i soemaot klia wanem samting? (2) ?From wanem Jehova i wantem se yumi wok wetem hem?

¹⁷ I klia nomo se Jehova i stap lidim wok blong prij. Jehova i givim wok ya long yumi, i no from se hem i no naf blong mekem, be from we hem i lavem yumi, mo hem i wantem se yumi wok wetem hem. Taem yumi prij, yumi soemaot se yumi lavem Jehova mo ol narafala man. (Mak 12:28-31; 1 Korin 3:9) Yumi wantem talem bigfala tangkiu long Jehova, from we hem i stap givhan long yumi blong prij long olgeta ples long wol. !Taswe, i gud we yumi yusumgud evri janis we yumi gat blong talemaot Jehova, mo Kingdom blong hem!