1. ?Yumi stap laef long wanem taem?

YUMI stap long wan taem we ‘laef i kam strong tumas.’ Stat long yia 1914, taem ol ‘lasdei’ oli stat, ol samting long wol oli kam moa nogud i bitim bifo. (2 Timoti 3:1-5) Mo yumi sua se bambae i kam moa nogud, from we Baebol i talem se: “Ol man nogud wetem ol man blong giaman, bambae oli save gohed blong mekem i mowas olgeta.”—2 Timoti 3:13.

2. ?Plante man oli mekem wanem blong spel mo pleplei? (Yu luk pija long stat blong stadi.)

² Tede, plante man oli wajem mo mekem ol samting we oli raf, oli soemaot nogud fasin blong man wetem woman, no oli joen wetem majik mo wok blong ol rabis spirit. Oli mekem olsem blong spel mo pleplei. Long Intenet, long televisin, ol muvi, ol buk, mo ol magasin, oltaem oli soemaot se raf fasin mo nogud fasin blong man wetem woman oli gud nomo. Mo ol fasin we bifo oli mekem man i sek, naoia oli kam ol fasin we long sam ples oli stret folem loa. Be hemia i no min se Jehova i laekem ol fasin ya.—Ridim Rom 1:28-32.

3. ?Plante man oli gat wanem tingting long olgeta we oli folem ol rul blong God?

 ³ Long taem blong ol fas Kristin tu, ol man oli wajem ol samting we i soemaot raf fasin mo nogud fasin blong man wetem woman. Oli mekem ol samting ya blong spel mo pleplei. Be ol man blong Jisas oli no mekem olsem, from we oli folem ol rul blong Baebol. Hemia i mekem ol man raonabaot long olgeta oli “sapraes tumas.” ?Wanem i kamaot from? Ol man oli jikim mo oli mekem i nogud long olgeta. (1 Pita 4:4) Tede tu, plante oli ting se olgeta we oli folem ol rul blong God oli narakaen. Be, Baebol i givim woning finis long yumi se olgeta we oli folem eksampol blong Jisas Kraes, “bambae ol man oli save mekem nogud tumas long olgeta.”—2 Timoti 3:12.

4. ?From wanem yumi no mas laekem wol ya?

⁴ Sipos yumi wantem mekem samting we God i wantem, yumi no mas laekem “wol mo ol samting we oli stap long hem.” (Ridim 1 Jon 2:15, 16.) Setan we i “rabis god blong wol ya,” hem i kontrolem wol. Hem i yusum ol skul, ol gavman, ol bigfala bisnes, mo ol nius long televisin, radio, mo niuspepa, blong lidim ol man oli go krangke. (2 Korin 4:4; 1 Jon 5:19) Yumi no wantem se wol ya i pulum yumi, taswe yumi no mas joen wetem ol rabis fren. Baebol i givim woning we i klia nomo, i se: “Yufala i no go krangke. Wan man blong bifo i talem se, ‘Ol stret man nomo, be ol fren blong olgeta we oli no stret, oli save spolem fasin blong olgeta.’”—1 Korin 15:33.

5, 6. ?Hu ol man we yumi no mas joen wetem olgeta, mo from wanem?

⁵ Sipos yumi wantem fren gud oltaem wetem Jehova, yumi no mas joen wetem ol man we oli mekem ol samting we oli nogud. Hemia ol man we oli talem se oli wosipim Jehova be oli jusum blong no obei long hem. Sipos man olsem i mekem wan bigfala sin mo i no tanem tingting blong hem, yumi no mas joen nating wetem hem.—Rom 16:17, 18.

⁶ Plante taem, yumi wantem se ol fren blong yumi oli glad long yumi mo oli joen gud wetem yumi. Taswe, sipos yumi joen wetem olgeta we oli no obei long God, maet yumi tu yumi save mekem samting we olgeta oli mekem. Eksampol, sipos yumi joen oltaem wetem ol man we oli mekem nogud fasin blong man wetem woman, maet yumi tu yumi save mekem olsem olgeta. Samting ya i hapen long sam Kristin brata mo sista finis. Mo olgeta we oli no tanem tingting blong olgeta, kongregesen i putumaot olgeta. (1 Korin 5:11-13) Sipos oli no tanem tingting blong olgeta, bambae oli kasem bigfala trabol, olsem Pita i talem.—Ridim 2 Pita 2:20-22.

7. ?Hu ol man we yumi mas fren gud wetem olgeta?

⁷ Yumi wantem soemaot kaen fasin long olgeta man. Nating se i olsem, yumi no mas kam we yumi fren gud wetem olgeta we oli  no obei long God. Wan Witnes i mas frenem wan man no woman we i baptaes finis mo i holemstrong long Jehova. Yes, i impoten moa blong mekem God i glad long yumi i bitim we yumi mekem ol man we oli no lavem Jehova oli glad long yumi. Yumi mas fren gud nomo wetem olgeta we oli mekem samting we God i wantem. Jisas i talem se: “Man we i stap mekem ol samting we God i wantem, hem nao i brata blong mi, mo i sista blong mi, mo i mama blong mi.”—Mak 3:35.

8. ?Wanem i kamaot taem ol man Isrel oli joen wetem ol rabis fren?

⁸ Sipos yumi joen wetem ol rabis fren, bambae yumi kasem trabol. Yu traem tingbaot ol man Isrel. Bifo we oli kasem Promes Lan, Jehova i givim woning long olgeta blong oli no joen wetem ol man we oli stap finis long kantri ya. Hem i talem long olgeta se: ‘Bambae yufala i no mas bodaon long ol god blong olgeta, mo yufala i no mas mekem wosip long ol god ya. Bambae yufala i no mas tekem fasin blong wosip blong olgeta. Bambae yufala i mas brekemdaon ol aedol blong olgeta, mo yufala i mas brekemdaon ol longlongfala ston tu we oli stanemap blong mekem wosip long olgeta. Mi mi Jehova, mi God blong yufala, mo yufala i mas mekem wosip long mi nomo.’ (Eksodas 23:24, 25) Be plante man Isrel oli no obei long God mo oli lego hem. (Ol Sam 106:35-39) ?Wanem i kamaot from? Biaen, Jehova i sakemaot neson blong Isrel mo i jusum Kristin kongregesen olsem ol man blong hem.—Matiu 23:38; Ol Wok 2:1-4.

9. ?From wanem ol samting long televisin, Intenet, mo ol buk, oli denja tumas?

⁹ Plante samting long televisin, long Intenet, mo long ol buk, oli save spolem yumi nao yumi no moa fren gud wetem Jehova. Ol samting ya oli no save givhan long ol Kristin blong oli bilif long Jehova mo ol promes blong hem. Be oli pulum ol man blong oli trastem rabis wol blong Setan. Taswe yumi mas lukaotgud se yumi no wajem, ridim, mo lesin long eni samting we i save pulum yumi blong “wantem tumas ol samting blong wol ya.”—Taetas 2:12.

10. ?Wanem bambae i hapen long ol nogud samting we ol man oli stap wajem mo ridim?

¹⁰ I no longtaem, ol nogud samting we ol man oli stap wajem mo ridim, bambae oli lus wetem wol blong Setan tu. Baebol i talem se: “Wol ya wetem ol samting we ol man blong hem oli wantem, oli stap lus. Be man we i stap mekem ol samting we God i wantem, hem bambae i no save lus samtaem.” (1 Jon 2:17) Man blong raetem Ol Sam i talem sem samting, i se: “Ol man nogud, Hae God bambae i ronemaot olgeta.” Mo hem i gohed i se: “Ol man we tingting blong olgeta i stap daon, bambae oli tekem graon ya i blong olgeta. Nao bambae oli harem gud, from we oli stap gud, mo oli gat plante samting.” ?Bambae oli stap gud olsem, gogo kasem wetaem? Baebol i talem se: “Ol stret man ya bambae oli tekem graon ya i blong olgeta, mo bambae oli stap long hem gogo i no save finis.”—Ol Sam 37:9, 11, 29.

11. ?God i givhan long yumi olsem wanem blong yumi holemstrong long hem?

¹¹ Ogenaesesen blong Jehova i defren long wol blong Setan. Hem i givhan long yumi blong laef long fasin we i lidim yumi blong kasem laef we i no save finis. Jisas i prea long Jehova se: “Laef ya, hem i min se man i save yu, we yu nomo yu tru God, mo i save mi, se mi, Jisas Kraes, we yu yu sanem mi mi kam.” (Jon 17:3) Jehova  i yusum ogenaesesen blong hem blong givim evri samting we yumi nidim, blong yumi save hem. Yumi gat plante magasin, buklet, video, mo ol samting long Websaet blong yumi, we oli givhan long yumi blong yumi mekem wok blong Jehova oltaem. Ogenaesesen ya i mekem plan blong yumi gat ol miting oltaem, long bitim 110,000 kongregesen long fulwol. Ol samting we yumi lanem long ol miting ya mo long ol bigfala asembli, oli mekem yumi bilif strong long Jehova mo long ol promes blong hem.—Hibrus 10:24, 25.

12. Yu eksplenem loa ya blong Baebol se man i mas mared long wan “man blong Masta.”

¹² Ol Kristin oli mas jusum gud man no woman we oli wantem mared long hem. Baebol i givim woning ya se: “Bambae yufala i no go joen wetem ol man we oli no Kristin, blong mekem wan wok, olsem we man i putum yok long tufala buluk blong mekem tufala i wok wanples. Fasin ya i no save wok. Stret fasin mo rabis fasin, tufala i no save joen nating, mo delaet mo tudak, tufala i no save stap wanples.” (2 Korin 6:14) Baebol i talem se ol man blong God oli mas mared nomo long “man blong Masta.” Hemia i min se man no woman ya i mas givim laef blong hem finis long Jehova mo i baptaes, mo i stap folem ol rul blong Jehova. (1 Korin 7:39) Taem yu mared long wan man we i lavem Jehova, bambae hem i givhan long yu blong yu gohed blong holemstrong long God.

13. ?Jehova i givim wanem loa long ol man Isrel?

¹³ Jehova i save samting we i gud long yumi, mo loa ya blong hem blong mared long “man blong Masta,” i no wan niufala loa. Bifo finis, Jehova i yusum Moses blong i givim loa ya long ol man Isrel, from we ol man raonabaot long olgeta oli no wosipim hem. Hem i talem se: “Bambae yufala i no mas letem ol boe blong yufala oli go mared long ol gel blong olgeta, mo ol boe blong olgeta oli kam mared long ol gel blong yufala. Sipos yufala i mekem olsem, bambae olgeta oli tanem tingting blong ol pikinini ya blong yufala i gowe long Hae God, nao bambae oli go mekem wosip long ol narafala god. Mo sipos oli mekem olsem, Hae God bambae i kros tumas long yufala, mo hem bambae i spolem yufala wantaem nomo.”—Dutronome 7:3, 4.

14, 15. ?Wanem i hapen long Solomon from we hem i no folem loa blong Jehova?

¹⁴ Smoltaem afta we Solomon i kam king blong Isrel, hem i prea blong askem waes long Jehova, mo Jehova i givim waes long hem. Ale, Solomon i kam wan waes king mo plante man oli save hem from bigfala waes blong hem. Kwin blong Seba i sapraes tumas long waes blong Solomon, nao hem i talem se: “Yu yu waes moa, mo yu rij moa, i bitim we ol man oli talem long mi longwe.” (1 King 10:7) Be stori blong Solomon tu i soemaot samting we i save hapen taem wan man i no moa folem loa blong Jehova, nao i mared long man we i no wosipim Jehova.—Prija 4:13.

 ¹⁵ Nating se Jehova i blesem Solomon, be hem i no obei long loa blong Jehova. Solomon i “laekem plante woman blong ol narafala kantri” we oli no wosipim Jehova, mo sloslo hem i gat 700 woman we hem i mared wetem olgeta mo 300 narafala woman we oli stap wetem hem. ?Wanem i kamaot from? Taem Solomon i kam olfala, ol woman blong hem “oli lidim hem i go mekem wosip long ol narafala god. . . . Hem i mekem sin agens long Hae God we i no stap holemgud ol tok blong hem nating.” (1 King 11:1-6) Ol rabis fren oli spolem hem, mo hem i no moa holemstrong long Jehova. Sipos samting ya i hapen long Solomon, hem i save hapen long yumi tu. !From samting ya, yumi no wantem nating blong mared long wan man we i no lavem Jehova!

16. ?Baebol i givim wanem advaes long olgeta we man no woman blong olgeta i no wosipim Jehova?

¹⁶ ?Olsem wanem sipos wan woman i kam wan Witnes blong Jehova, be hem i bin mared finis wetem wan man we i no wan Witnes? Baebol i talem se: “Yufala ol woman we i mared, yufala i mas obei long ol man blong yufala. Nao sipos ol man blong yufala oli no bilif long tok blong God, be bambae fasin nomo blong yufala i save pulum olgeta blong oli bilif. Taem ol man blong yufala oli luk we fasin blong yufala i klin gud, mo yufala i gat ona, hemia i naf blong pulum olgeta. Bambae i no nid blong yufala i talem wan samting long olgeta.” (1 Pita 3:1) Advaes ya i stret long ol woman, be i stret tu long ol man we woman blong olgeta i no wosipim Jehova. Baebol i klia nomo taem hem i talem se man no  woman we i bilif, i mas folem ol rul blong Jehova long mared blong hem. Olsem nao, hem i save kam wan gudfala man no woman. Nao taem hemia we i no bilif, i luksave we fasin blong narawan i kam gud moa, maet hem tu i wantem wosipim Jehova. Samting olsem i hapen long plante mared man mo woman.

17, 18. ?Wanem i givhan long Noa blong i laef taem Bigfala Wota i ron? ?Wanem i givhan long ol fas Kristin blong oli laef taem Jerusalem i lus?

¹⁷ Ol rabis fren oli save pulum yu blong yu no obei long Jehova, be ol gudfala fren oli save givhan long yu blong yu no lego Jehova. Noa i soemaot gudfala eksampol. Hem i laef long wan taem we “olgeta man long wol oli stap mekem i nogud tumas mo oltaem, tingting blong olgeta i fulap nomo long ol rabis fasin.” (Jenesis 6:5) Fasin blong ol man i nogud we i nogud, ale Jehova i mekem plan blong spolem rabis wol ya. Be Noa i defren long olgeta. Baebol i singaot Noa se hem i “wan stret man,” we “oltaem hem i stap fren gud wetem God.”—Jenesis 6:7-9.

¹⁸ Noa i no joen wetem ol man we oli no lavem Jehova. Hem mo famle blong hem oli bisi blong bildim bigfala sip, mo tu Noa i “wan prija we i stap talemaot stret fasin.” (2 Pita 2:5) Noa, woman blong hem, trifala boe blong hem mo ol woman blong trifala, oli fren gud wanples. Olgeta oli bisi blong mekem samting we God i glad long hem, nao from samting ya, oli laef taem Bigfala Wota i ron. Yumi evriwan yumi kamaot long laen blong olgeta, taswe yumi glad we Noa mo famle blong hem, oli obei long Jehova mo oli no joen wetem ol rabis fren. Long sem fasin, ol fas Kristin oli no joen wetem ol man we oli no lavem Jehova. Oli obei long hem mo oli laef taem Jerusalem i lus long yia 70.—Luk 21:20-22.

19. ?Wanem bambae i givhan long yumi blong holemstrong long Jehova?

¹⁹ Yumi tu yumi mekem olsem Noa mo famle blong hem, mo ol fas Kristin. Yumi no joen wetem ol man we oli no lavem Jehova. Yumi gat plante gudfala Kristin brata mo sista we oli holemstrong long Jehova we yumi save jusum olgeta olsem ol fren blong yumi. Olgeta ya bambae oli givhan long yumi blong “stanap strong long bilif” long taem ya naoia we laef i had tumas. (1 Korin 16:13; Ol Proveb 13:20) I gud tumas taem yumi tingbaot se bambae yumi laef tru long en blong rabis wol ya, blong laef long niufala wol blong Jehova. !Taswe i impoten tumas we yumi no joen wetem ol rabis fren!