1, 2. ?Wanem ol defren tingting we ol man oli gat long saed blong paradaes?

PLANTE brata mo sista blong ol defren kantri oli kam from wan asembli long Seoul, long Koria. Afta we asembli i finis, evriwan oli glad tumas. Taem oli lego ples blong asembli, ol brata mo sista blong Koria oli kam wanples, oli stap talem tata mo oli talem se: “!Lukim yu long Paradaes!” ?Wanem paradaes ya?

² Tede, ol man oli gat plante defren tingting long saed blong paradaes. Samfala oli talem se paradaes i wan drim nomo. Sam narafala oli talem se hem i eni ples we man i haremgud long hem. Wan man we i hanggri tumas mo i sidaon long wan tebol we i gat fulap kakae, i save harem olsem se hem i stap long paradaes. Plante yia bifo, wan woman i luk wan levelples we i gat plante flaoa, hem i laekem ples ya tumas mo i talem se: “!Hemia paradaes!” Ol man oli gohed blong singaot ples ya se Paradaes, nating se evri yia sno i kavremap ples ya blong fiftin meta. Long tingting blong yu, ?Paradaes hem i wanem? ?Yu gat hop se bambae i kamtru?

3. ?Tok ya Paradaes i kamaot fastaem long wanem buk blong Baebol?

³ Baebol i tokbaot wan paradaes we i bin stap bifo mo wan  paradaes we bambae i kamtru long fiuja. Tok ya Paradaes i kamaot fastaem long faswan buk blong Baebol. Jenesis 2:8 i talem se: “Nao long saed i go long is, long wan ples we nem blong hem Iden, Hae God i mekemrere wan gudfala ples, [o paradaes we i blong haremgud, Catholic Douay Version] mo i tekem man ya we i bin mekem, i putum hem i stap long hem.” Long Hibru haf blong Baebol, oli tanem tok ya se ‘garen blong Iden.’ Tok ya “Iden” i minim, “ples we i mekem man i haremgud.” Yes, hemia wan naesfala ples we i fulap long ol defdefren kakae mo i gat pis bitwin ol man mo ol animol.—Jenesis 1:29-31.

4. ?From wanem yumi save talem se garen blong Iden i olsem paradaes?

⁴ Taem oli transletem Hibru haf blong Baebol i kam long lanwis Grik, ol transleta oli yusum Grik tok ya pa raʹdei·sos blong minim “garen” long lanwis Hibru. Buk ya Cyclopaedia we M’Clintock mo Strong i raetem, i talem se taem wan man we i toktok lanwis Grik i harem tok ya pa·raʹdei·sos, hem i pijarem wan naesfala ples we i no gat denja long hem, i gat ol defdefren kaen frut tri, ol animol, mo ol naesfala wota we i ron. Yes, hemia i mekem yumi save talem se garen blong Iden i olsem paradaes.—Skelem wetem Jenesis 2:15, 16.

5, 6. ?From wanem Adam mo Iv i lusum janis blong laef long paradaes? ?Samfala oli gat wanem tingting?

⁵ Jehova i putum Adam mo Iv long wan paradaes. Be from we tufala i no obei long hem, tufala wetem ol pikinini blong tufala, oli lusum janis blong laef long Paradaes. (Jenesis 3:23, 24) Paradaes ya i bin stap nomo olsem gogo kasem we bigfala wota i ron long taem blong Noa.

⁶ Maet samfala oli stap tingting se: ‘?Wan dei wol bambae i kam Paradaes?’ ?I gat ol pruf we oli soemaot samting ya? ?Wanem i mekem se yu wantem stap wetem ol famle blong yu long Paradaes? ?Yu save eksplenem from wanem yumi sua se bambae i gat wan paradaes long fiuja?

7, 8. (1) ?God i mekem wanem promes long Ebraham? (2) ?Ebraham i gat wanem tingting long promes blong God?

⁷ Baebol nao i beswan buk we i givim ansa blong ol kwestin long saed blong Paradaes, from we i kamaot long Jehova we hem nao i wokem faswan Paradaes. Traem tingbaot samting we God i talem long fren blong hem Ebraham. God i talem se bambae hem i mekem ol pikinini blong Ebraham oli kam plante ‘olsem sanbij long solwota.’ Biaen Jehova i mekem impoten promes ya long Ebraham, i se: “Pikinini blong yu bambae i mekem se olgeta neson blong wol oli save kasem blesing. Hemia from we yu yu lesin long mi.” (Jenesis 22:17, 18 NW) Biaen bakegen, God i talem semfala promes ya long boe blong Ebraham mo long smol bubu blong Ebraham.—Ridim Jenesis 26:4; 28:14.

⁸ Baebol i no talem se Ebraham i gat tingting ya se ol man bambae oli laef long paradaes long heven. Taswe, taem God i promes se bambae hem i blesem “olgeta neson blong wol,” ating Ebraham i gat tingting se blesing ya bambae i kamtru long wol ya. ?Be hemia nomo  pruf we Baebol i soem se paradaes bambae i stap long wol?

9, 10. ?Wanem promes i mekem yumi save se bambae i gat wan paradaes long fiuja?

⁹ God i yusum Deved, we i kamaot long laen blong Ebraham, blong i tokbaot wan taem long fiuja we bambae “ol man nogud oli lus.” (Ol Sam 37:1, 2, 10) Be, “ol man we tingting blong olgeta i stap daon, bambae oli tekem graon ya i blong olgeta. Nao bambae oli harem gud, from we oli stap gud, mo oli gat plante samting.” Deved i talem tu se: “Ol stret man ya bambae oli tekem graon ya i blong olgeta, mo bambae oli stap long hem gogo i no save finis.” (Ol Sam 37:11, 29; 2 Samuel 23:2) ?Promes ya i givhan olsem wanem long ol man we oli wantem mekem wok blong God? Yes, oli gat wan gudfala risen blong bilif se wan dei, ol stret man nomo bambae oli stap long wol ya mo wol bambae i kam paradaes bakegen olsem garen blong Iden.

¹⁰ Long taem bifo, plante man Isrel we oli talem se oli wosipim Jehova, oli tanem baksaed long hem mo long tru wosip. Taswe, God i letem ol man Babilon blong oli winim olgeta, oli spolem taon blong olgeta, mo oli tekem olgeta i go wok slef long Babilon. (2 Kronikel 36:15-21; Jeremaea 4:22-27) Be ol profet blong God oli talemaot se afta long 70 yia, ol man Isrel bambae oli gobak long ples blong olgeta. Mo ol profet tok ya oli kamtru. Be hemia i gat mining long yumi tede tu. Bambae yumi luk olsem wanem ol profet tok ya oli pruvum se long fiuja, bambae i gat wan paradaes long wol ya.

11. ?Aesea 11:6-9 i kamtru fastaem long weples? ?Wanem kwestin we maet yumi tingbaot?

¹¹ Ridim Aesea 11:6-9. God i yusum profet Aesea blong talemaot se taem ol man Isrel oli gobak long ples blong olgeta, bambae i gat pis. Ol man bambae oli no fraet long ol wael anamol o long ol narafala man. Ol yangfala mo ol olfala bambae oli harem se oli sef. Ating hemia i mekem yumi tingbaot pis we i bin stap long garen blong Iden. (Aesea 51:3) Aesea i talemaot tu se fulwol bambae “i fulap gud long ol man we oli savegud Hae God, olsem we solwota i fulap gud long ples blong hem.” Be maet yumi askem se, ?wetaem samting ya bambae i hapen? Bambae i hapen long fiuja.

12. (1) ?Wanem ol blesing we ol man Isrel oli kasem afta we oli aot long Babilon? (2) ?Wanem i soemaot se ol tok long Aesea 35:5-10 bambae oli kamtru tu long fiuja?

¹² Ridim Aesea 35:5-10. Aesea i talemaot bakegen se ol man Isrel we oli aot long Babilon, bambae oli no fraet long ol wael animol o long ol narafala man. Hem i talem se graon blong olgeta bambae i givim plante kakae from we i gat fulap wota, sem mak olsem long garen blong Iden. (Jenesis 2:10-14; Jeremaea 31:12) ?Profet tok ya i kamtru nomo long taem blong ol man Isrel? Profet tok ya i talem tu se ol blaen man, ol handikap, mo olgeta we sora blong olgeta i fas, bambae oli kamgud bakegen. Be hemia i no  hapen long ol man Isrel we oli fri long Babilon. Taswe, God i soemaot se bambae hem i finisim evri sik long fiuja.

13, 14. ?Olsem wanem Aesea 65:21-23 i kamtru taem ol man Isrel oli aot long Babilon? ?Wanem narafala haf blong profet tok we i no kamtru yet? (Yu luk pija long stat blong stadi.)

¹³ Ridim Aesea 65:21-23. Taem ol man Isrel oli gobak long ples blong olgeta, oli no faenem ol gudfala haos o wan ples blong planem ol kakae mo plantesen blong grep. Be God i blesem olgeta, nao sloslo ol samting oli jenis. !Oli glad tumas blong wokem prapa haos blong olgeta mo oli haremgud long frut blong ol kakae we oli planem!

¹⁴ Folem profet tok ya, laef blong yumi bambae i kam “olsem tri we i save stap longtaem.” Sam tri oli laef blong plante taosen yia. Ol man oli mas helti blong oli save laef longtaem olsem. Sipos oli gat pis, mo oli stap long wan naesfala ples olsem we Aesea i tokbaot, hemia bambae i naes tumas, i olsem paradaes. !Yes, profet tok ya bambae i kamtru!

15. ?Wanem sam long ol blesing we buk blong Aesea i tokbaot?

¹⁵ Ol promes ya we yumi jes tokbaot, oli soemaot klia se bambae i gat wan paradaes long fiuja. Fulwol bambae i fulap long ol man we God i blesem olgeta. Ol man mo ol animol bambae oli frengud. Ol blaen man, olgeta we sora blong olgeta i fas, mo ol handikap bambae oli kamgud bakegen. Ol man bambae oli bildim prapa haos blong olgeta mo bambae oli haremgud long frut blong ol kakae we oli planem. Bambae oli laef longtaem moa i bitim ol tri. Yes, Baebol i givim ol klia pruf se paradaes ya bambae i kamtru i no longtaem. Be maet sam man oli talem se ol profet tok ya oli no tokbaot paradaes long wol ya. ?Bambae yu talem wanem long olgeta? ?Wanem wan risen we i mekem yu sua se paradaes bambae i stap long wol? Man we i hae moa long olgeta man, hemia Jisas, i givim wan gudfala risen.

16, 17. ?Wetaem Jisas i tokbaot Paradaes?

¹⁶ Jisas i no mekem wan rong samting, be oli jajem hem mo oli hangem hem long wan pos blong i ded, wetem tu man blong brekem loa. Wan long tufala i luksave se Jisas i wan king mo i talem se: “Jisas, taem yu go long Kingdom blong yu, yu tingbaot mi.” (Luk 23:39-42) Promes we Jisas i mekem long man ya, i givhan long yumi blong save fiuja blong yumi. Ol tok ya blong Jisas oli stap long Luk 23:43. Sam man blong stadi dip long Baebol oli putum wan koma bifo long tok ya “tede” mo oli transletem vas ya se: “Tru mi talem long yu, tede bambae yu stap wetem mi long Paradaes.” Plante man oli talem se koma ya i no sud stap long ples ya. ?Be Jisas i minim wanem taem hem i talem tok ya “tede”?

¹⁷ Tede, plante lanwis oli yusum ol koma blong mekem mining blong wan sentens i klia. Be long ol olfala hanraet long Grik lanwis, plante taem oli no yusum ol koma, kwestin mak, mo sam narafala saen olsem. Taswe, maet yumi save gat tingting se: ?I tru we Jisas i talem se “Tru mi talem long yu, tede bambae yu stap wetem mi long Paradaes”? O ?Hem i talem se “Tru mi talem long yu tede, bambae yu stap wetem mi long Paradaes”?  Fasin blong putum koma bifo o afta long tok ya “tede,” i folem tingting we ol transleta oli gat long tok we Jisas i talem. Long plante Baebol bambae yu luk se i gat tu defren fasin blong putum koma ya.

18, 19. ?Wanem i halpem yumi blong kasemsave long mining blong tok blong Jisas?

¹⁸ Traem tingbaot tok we Jisas i talem blong tokbaot ded blong hem long ol disaepol. Hem i se: “Pikinini blong man bambae i stap dip insaed long graon tri dei mo tri naet.” Mo hem i talem tu se: “Bambae oli putum Pikinini blong man long han blong ol enemi, mo bambae oli kilim hem i ded mo long namba tri dei, bambae hem i laef bakegen.” (Matiu 12:40; 16:21; 17:22, 23; Mak 10:34) Aposol Pita i talem se samting ya i hapen. (Ol Wok 10:39, 40) Taswe, Jisas i no go long Paradaes long sem dei we hem wetem man blong brekem loa i ded. Baebol i talem se Jisas i “stap long Beregraon” blong tri dei, biaen God i mekem hem i laef bakegen.—Ol Wok 2:31, 32. *

¹⁹ Taswe, taem Jisas i talem tok ya “Tru mi talem long yu tede,” hemia i blong soemaot se hem i mekem wan  promes wetem man ya blong brekem loa. Mo hemia wan fasin blong toktok we i stat finis long taem blong Moses. Traem tingbaot tok we Moses i talem, i se: “Yufala i no mas fogetem ol tok ya we mi mi stap givim long yufala tede.”—Dutronome 6:6; 7:11; 8:1, 19; 30:15.

20. ?Wanem i sapotem tingting we yumi gat long tok we Jisas i talem?

²⁰ Wan transleta blong Baebol long Medel Is, i talem se: “Impoten tok long vas ya, hemia tok ya ‘tede’ mo oli sud ridim olsem: ‘Tru mi talem long yu tede, bambae yu stap wetem mi long Paradaes.’ Jisas i mekem wan promes long dei ya, be promes ya bambae i kamtru long fiuja. Hemia wan fasin blong toktok we soemaot se promes we oli mekem long dei ya, bambae i mas kamtru long fiuja.” Long buk ya Syriac, we oli raetem long ol yia fo handred, oli transletem vas ya se: “Amen, mi talem long yu tede se bambae yu stap wetem mi long Garen blong Iden.” Yes, promes ya i leftemap tingting blong yumi evriwan.

21. ?Man ya blong brekem loa i no save wanem mo i no mekem wanem?

²¹ Taem Jisas i tokbaot Paradaes long man ya blong brekem loa, hem i no minim paradaes long heven. ?Olsem wanem yumi save samting ya? Wan risen hemia se, man ya i no save se Jisas i bin mekem wan kontrak wetem ol aposol blong hem blong oli rul wetem hem long heven. (Luk 22:29) Mo tu, man ya i no bin baptaes. (Jon 3:3-6, 12) Taswe, taem Jisas i mekem promes long man ya blong brekem loa, i sua se hem i stap tokbaot wan paradaes long wol. ?Bambae yu yu stap long taem ya?

22, 23. ?Yu yu wet blong luk wanem?

²² I gud blong tingbaot se Deved tu i bin tokbaot taem ya we ‘ol stret man bambae oli tekem graon ya i blong olgeta.’ (Ol Sam 37:29; 2 Pita 3:13) Hem i tokbaot taem ya we olgeta man long wol bambae oli laef folem ol rul blong God. Profet tok long Aesea 65:22 i se: “Oli man blong mi we mi mi jusumaot olgeta finis, mo bambae oli save stap longtaem, olsem tri we i save stap longtaem.” Hemia i soemaot se long niufala wol, ol man bambae oli laef blong plante taosen yia. ?Yu yu wet blong luk samting ya i hapen? Yes, from we Revelesen 21:1-4 i talem se God bambae i blesem olgeta man, mo wan long ol blesing ya hemia se “bambae i no moa gat man i ded.”

²³ Samting we Baebol i tijim long saed blong Paradaes i klia. Adam mo Iv i lusum janis ya blong laef olwe long Paradaes, be wol bambae i kam paradaes bakegen. God i promes se bambae hem i blesem ol man long wol ya. Deved i talem se ol stret man mo olgeta we oli gat tingting daon bambae oli tekem graon ya i blong olgeta mo bambae oli stap long hem blong olwe. Mo ol profet tok long buk blong Aesea oli halpem yumi blong tingbaot taem ya we bambae yumi haremgud blong laef long wan naesfala paradaes long wol. ?Samting ya bambae i hapen wetaem? Long taem we promes blong Jisas long man blong brekem loa i kamtru. Yes, yu yu save stap long Paradaes ya tu. Long taem ya, tok we ol brata mo sista long Koria oli talem bambae i kamtru, we i se: “!Lukim yu long Paradaes!”