1, 2. (1) ?Wanem samting we i had long ol strenja? (Yu luk pija long stat blong stadi.) (2) ?Aposol Pol i talem wanem? ?Wanem ol kwestin we bambae yumi tokbaot?

BITIM 30 yia bifo, Hosea i aot long ples blong hem long Gana, blong go stap long Yurop. Hem i no wan Witnes blong Jehova long taem ya. ^[1] (Yu luk ol not long pej 8.) Hem i talem se: “Mi luksave kwiktaem se ol man oli no wantem save long mi. Mo tu, taem mi aot long epot blong go long haos, hemia fas taem long laef blong mi we mi harem i kolkol bitim mak, nao mi krae.” Hosea i luk se i had blong lanem lanwis, taswe i tekem moa long wan yia blong i faenem wan gudfala wok. From we hem i stap longwe long ples blong hem mo famle blong hem, hem i harem se i stap hem wan nomo.

² Yu traem tingbaot se yu yu Hosea. ?Bambae yu wantem se ol man oli mekem wanem long yu? Ating bambae yu glad blong go long Haos Kingdom mo joen wetem ol brata mo sista we oli lavem yu, nating se yu kam long wan narafala kantri mo kala blong skin blong yu i defren. Baebol i talem se ol tru Kristin oli “mas rere blong tekem ol strenja” oli go long haos  blong olgeta. (Hibrus 13:2) Naoia yumi tokbaot ol kwestin ya: ?Wanem tingting blong Jehova long ol strenja? ?I gat sam tingting we yumi mas jenisim? ?Yumi save mekem wanem blong welkamem wan man blong narafala kantri, we i joen long kongregesen blong yumi?

3, 4. Folem Eksodas 23:9, ?God i wantem se ol man Isrel oli mekem wanem long ol strenja, mo from wanem?

³ Taem Jehova i tekemaot ol man Isrel long kantri ya Ijip we oli wok slef long hem, i gat sam man Ijip i folem olgeta. Nao Jehova i givim sam loa long olgeta, blong tijim olgeta blong kaen long ol strenja. (Eksodas 12:38, 49; 22:21) Laef blong ol strenja i no isi, taswe Jehova i lukaot gud long olgeta. Wan loa, hemia se oli save pikimap ol haf kakae we i folfoldaon long graon, taem ol man oli stap karem kakae long garen.​—Levitikas 19:9, 10.

⁴ Jehova i no talem nomo se ol man Isrel oli mas soemaot respek long ol strenja. Be hem i wantem tu se oli tingbaot taem ya we olgeta oli strenja long narafala kantri, mo olsem wanem oli harem nogud. (Ridim Eksodas 23:9.) Bifo we ol man Isrel oli go wok slef long Ijip, ol man Ijip oli no laekem olgeta finis, from we oli defren. (Jenesis 43:32; 46:34; Eksodas 1:11-14) Laef blong ol man Isrel i had taem oli stap olsem ol strenja long Ijip. Jehova i wantem se oli tingbaot samting ya, nao bambae oli kaen long ol strenja we oli stap wetem olgeta.​—Levitikas 19:33, 34.

5. ?Wanem i save givhan long yumi, blong yumi kaen long ol strenja, olsem Jehova?

⁵ Fasin blong Jehova i no jenis. Taswe, taem ol man blong narafala kantri oli kam long kongregesen blong yumi, yumi mas tingbaot se Jehova i kaen yet long ol strenja. (Dutronome 10:17-19; Malakae 3:5, 6) I gud yumi tingbaot ol samting we i had long ol strenja. Maet oli no kasem save long niufala lanwis, mo maet ol man long kantri we oli go long hem, oli stap mekem i no stret long olgeta. Taswe, yumi mas givhan long olgeta mo kaen long olgeta.​—1 Pita 3:8.

6, 7. ?Wanem i soemaot se ol man Jiu bifo, we oli Kristin, oli sakemaot ol tingting blong agensem man blong narafala kantri?

⁶ Ol man Jiu bifo oli gat plante tingting agensem ol man blong narafala kantri. Taswe taem oli kam Kristin, oli mas sakemaot ol tingting ya. Long lafet blong Pentekos long yia 33, ol man Jiu we oli Kristin long Jerusalem, oli kaen mo oli lukaot gud long ol man blong narafala kantri we oli jes stat blong joen wetem olgeta. (Ol Wok 2:5, 44-47) Hemia i soemaot se ol man Jiu ya we oli Kristin, oli kasem save se oli mas ‘tekem ol strenja oli go long haos blong olgeta.’ Oli save se oli mas kaen long ol strenja.

⁷ Long taem ya, wan trabol i kamaot. Ol man Jiu we oli toktok lanwis Grik oli komplen se ol narafala man oli no stap mekem i stret long ol wido blong olgeta. (Ol Wok 6:1) Blong stretem trabol ya, ol aposol oli jusum 7 man blong oli go  jekemap bisnes ya, mo mekem i stret long evriwan. Ol aposol oli jusum ol man we nem blong olgeta i kamaot long lanwis Grik. Maet oli mekem olsem blong ol wido oli no fraet.​—Ol Wok 6:2-6.

8, 9. (1) ?Wanem ol kwestin we oli save givhan long yumi blong save sipos yumi gat nogud tingting long man blong narafala kantri? (2) ?Yumi mas sakemaot wanem? (1 Pita 1:22)

⁸ Kalja blong yumi i gat bigfala paoa long yumi, nating se yumi no luksave. (Rom 12:2) Mo tu, maet yumi harem ol man raonabaot long yumi, no ol man we yumi wok mo skul wetem olgeta, oli tok nogud long ol man blong narafala kantri, laen, no kala blong skin. ?Ol nogud toktok olsem oli gat paoa long yu? Sipos yu nao yu blong narafala kantri, ?yu mekem wanem taem wan man i jikim yu?

⁹ I gat wan taem we aposol Pita i gat nogud tingting long ol man we oli no man Jiu. Be sloslo, hem i sakemaot ol tingting ya. (Ol Wok 10:28, 34, 35; Galesia 2:11-14) Long sem fasin, sipos yumi luksave se yumi gat nogud tingting long man blong narafala kantri, no yumi praod long kala blong skin blong yumi, yumi mas wok had blong sakemaot ol tingting ya. (Ridim 1 Pita 1:22.) ?Wanem i save givhan long yumi? Yumi mas tingbaot samting ya: Yumi evriwan i sinman, nating se yumi kamaot long wanem kantri, mo i no gat wan long yumi we i gat raet blong talem se God i mas sevem yumi. (Rom 3:9, 10, 21-24) !Taswe i no gat risen blong yumi ting se yumi moagud long narafala! (1 Korin 4:7) Yumi mas gat sem tingting olsem aposol Pol. Hem i talem long ol Kristin se ‘oli no moa stap olsem we oli strenja no man blong narafala ples,’ be oli “insaed long famle blong God.” (Efesas 2:19) Yumi evriwan i mas wok had blong sakemaot enikaen tingting blong agensem man blong narafala kantri, olsem nao, yumi save folem niufala fasin blong laef.​—Kolosi 3:10, 11.

10, 11. ?Olsem wanem Boas i soemaot se hem i gat sem tingting olsem Jehova long ol strenja?

¹⁰ Gudfala man ya Boas i gat sem tingting olsem Jehova long ol strenja. ?Olsem wanem yumi save samting ya? Long taem blong karem kakae, Boas i go long garen blong hem, nao i luk woman ya Rut, wan strenja we i kam long kantri ya Moab. Rut i stap wok had blong pikimap ol haf kakae we i folfoldaon long graon. Folem Loa we God i givim long Moses, Rut i gat raet blong pikimap ol kakae ya. Nating se i olsem, hem i askem long man blong wok blong Boas sipos hem i save pikimap. Taem Boas i harem samting ya, hem i glad we i glad, mo i talem long Rut se hem i save tekem sam kakae long ol bandel tu.​—Ridim Rut 2:5-7, 15, 16.

¹¹ Nao Boas i mekem samting we i soemaot se hem i wari long Rut, we i fesem hadtaem olsem wan strenja. Hem i talem long Rut se, hem i mas stap klosap long ol yangfala woman we oli stap wok blong hem. Olsemia, ol man we oli wok long garen bambae oli no mekem i nogud long hem. Boas i meksua se Rut i kasem naf kakae mo wota, olsem ol narafala we oli stap wok blong hem. Hem i soemaot respek long Rut we i wan strenja mo laef blong hem i no isi, mo hem i leftemap tingting blong hem.​—Rut 2:8-10, 13, 14.

12. ?Wanem gudfala frut i save kamaot taem yumi kaen long ol strenja?

¹² Boas i kaen long Rut, from we Rut i lavem Nomi. Be i no hemia nomo. Rut i jes stat blong wosipim Jehova, mo i trastem  Jehova blong i lukaotgud long hem. Taem Boas i kaen long Rut, hem i stap folem fasin blong Jehova blong lavem ol man. (Rut 2:12, 20; Ol Proveb 19:17) Long sem fasin, taem yumi kaen long ol strenja, yumi givhan long ol defren kaen man blong oli save trutok mo oli luksave se Jehova i lavem olgeta.​—1 Timoti 2:3, 4.

13, 14. (1) ?From wanem yumi mas go talem halo long ol strenja long Haos Kingdom? (2) ?Wanem i save givhan long yu, blong yu no moa fraet blong toktok long strenja?

¹³ Yumi kaen long ol strenja taem yumi talem halo mo yumi welkamem olgeta long Haos Kingdom. Plante taem ol man we oli jes kam long narafala kantri oli sem, mo oli stap olgeta nomo. From we oli gat defren kalja mo maet oli no skul gud, oli save harem se oli daon moa long ol man blong narafala kantri, no ol man we kala blong skin blong olgeta i defren. Taswe, yumi nao yumi mas go talem halo mo soemaot se yumi intres long olgeta. JW Language app i save givhan long yumi, blong yumi lanem blong talem halo long lanwis blong olgeta.​—Ridim Filipae 2:3, 4.

¹⁴ Maet yu fraet blong toktok long wan man blong narafala kantri from we yu no save wanem blong talem. Blong winim fraet ya, yu save tokbaot wan samting long saed blong yu wan. Sloslo, maet yu luk se plante tingting blong yutufala i sem mak nomo. Yu mas tingbaot se, long evri kalja i gat sam gudfala samting mo i gat sam nogud samting.

15. ?Wanem i save givhan long yumi, blong yumi kasem save long olgeta we oli jes kam long narafala kantri?

¹⁵ I gud yumi wanwan i tingbaot se: ‘?Sipos mi mi stap long wan narafala kantri,  bambae mi wantem se ol man oli mekem olsem wanem long mi?’ Ansa blong kwestin ya i save givhan long yumi, blong yumi mekem ol narafala oli harem gud long kongregesen. (Matiu 7:12) Yumi no mas les long ol man blong narafala kantri we oli stap traehad blong lan long kalja blong yumi. Fastaem maet yumi no kasem save long tingting mo fasin blong olgeta. Be yumi no mas ting se oli mas gat tingting mo fasin olsem ol man long kantri blong yumi. I moa gud yumi glad nomo long fasin blong olgeta.​—Ridim Rom 15:7.

16, 17. (1) ?Yumi save mekem wanem blong save gud olgeta we oli kam long narafala kantri? (2) ?Yumi save givhan olsem wanem long olgeta?

¹⁶ I gud yumi tekem taem blong kasem save long kantri mo kalja blong ol strenja. Olsem nao, bambae i moa isi blong yumi save gud olgeta. Long famle wosip, yumi save lukaot moa save long kalja blong ol man blong narafala kantri, we oli stap long kongregesen mo teritori blong yumi. Wan narafala rod blong save gud olgeta, hemia blong singaot olgeta oli kam kakae long haos blong yumi. Jehova “i openem rod” finis blong ol man blong narafala kantri oli save bilif long hem. Taswe yumi mas folem fasin blong hem, mo openem doa blong haos blong yumi long ol brata mo sista blong narafala kantri “we olgeta tu oli bilif long Kraes.”​—Ol Wok 14:27; Galesia 6:10; Job 31:32.

 ¹⁷ Taem yumi joen plante wetem wan famle we i kam long narafala kantri, yumi luksave olsem wanem oli stap traehad blong lan long kalja blong yumi, mo yumi laekem olgeta from. Maet yumi luksave se oli nidim wan man blong tijim olgeta long lanwis blong yumi. Maet yumi givhan long olgeta blong oli faenem wan haos no wan wok. Ol samting olsem i save mekem olgeta oli harem gud.​—Ol Proveb 3:27.

18. ?Wanem eksampol we ol man blong narafala kantri oli save folem?

¹⁸ Olgeta we oli kam long narafala kantri oli mas traehad blong lanem kalja blong niufala kantri. Rut i soemaot wan gudfala eksampol. Hem i respektem kastom blong kantri we hem i go long hem, from we hem i askem fastaem sipos hem i save pikimap ol haf kakae we i folfoldaon long graon. (Rut 2:7) Hem i gat raet blong mekem olsem, be hem i no ting se ol narafala oli mas givim samting long hem. Mo tu, hem i talem tangkiu long man we i kaen long hem. (Rut 2:13) Taem ol man blong narafala kantri oli mekem ol gudfala fasin olsem, ol brata mo sista mo ol narafala man oli respektem olgeta.

19. ?From wanem yumi mas mekem i gud long ol strenja?

¹⁹ Yumi glad we Jehova i kaen tumas nao i mekem se ol man blong olgeta kantri oli save harem gud nius. Long sam kantri, ol man oli no save stadi Baebol mo go long ol miting wetem ol man blong Jehova. Be naoia oli stap joen wetem yumi, mo yumi mas givhan long olgeta blong oli no moa harem se oli strenja. Nating se yumi no gat plante mane mo maet yumi no save givim plante samting long olgeta, be yumi save kaen long olgeta. Taem yumi mekem olsem, yumi folem fasin blong Jehova we i lavem olgeta. !Ale, i gud yumi “folem fasin” blong God, mo yumi mekem bes blong yumi blong mekem i gud long ol strenja!​—Efesas 5:1, 2.