1. ?Jehova i givim wanem wok long ol papa mama?

JEHOVA i wokem fas man mo woman wetem filing ya blong wantem gat pikinini. Baebol i talem se: “Ol pikinini ya blong yumi, hemia wan presen we [Jehova] i givim long yumi.” (Sam. 127:3) ?Hemia i minim wanem? Traem tingbaot se wan gudfala fren blong yu i askem yu blong lukaot long wan bigfala amaon blong mane blong hem. ?Bambae yu yu harem olsem wanem? Ating bambae yu harem gud tumas se hem i trastem yu. Be maet yu wari se olsem wanem nao bambae yu lukaot gud long bigfala mane ya. Jehova, we i gudfala Fren blong yumi, i givim wan samting we i sas moa bitim mane, long ol papa mama blong oli lukaotem. Hem i trastem se bambae oli lukaotem gud ol pikinini blong olgeta mo oli mekem olgeta oli glad.

2. ?Wanem ol kwestin we bambae yumi tokbaot?

² ?Hu i mas jusum se wan mared kapol bambae i gat pikinini mo wetaem bambae oli gat? ?Mo olsem wanem ol papa mama oli save halpem ol pikinini blong olgeta blong oli gat wan hapi laef? Traem luk sam long ol advaes blong Baebol we i save halpem ol kapol blong oli mekem ol waes desisen.

3. (1) ?Hu i mas jusum se wan kapol bambae i gat pikinini o nogat? (2) ?Wanem advaes blong Baebol we ol fren mo famle oli mas tingbaot?

³ Long sam ples, ol man oli ting se tufala we i jes mared i  mas gat pikinini kwiktaem afta we oli mared. Maet kapol we i jes mared i save harem olsem se ol famle mo ol narafala oli fosem tufala blong folem tingting ya. Jetro, wan brata long Esia, i talem se: “Samfala long kongregesen we oli gat pikinini, oli fosem ol kapol we oli no gat pikinini se oli mas gat pikinini.” Jefri, wan narafala brata long Esia, i talem se: “Samfala oli stap talem long ol kapol we oli no gat pikinini se bambae i no gat man i lukaot long olgeta taem oli kam olfala.” Nating se i olsem, wanwan kapol i mas jusum se bambae oli gat pikinini o nogat. Hemia i prapa desisen blong olgeta mo i wok blong olgeta. (Gal. 6:5, futnot) I tru se ol fren mo ol famle blong kapol we i jes mared oli wantem se tufala i hapi. Be oli mas tingbaot tu se desisen ya blong gat pikinini o nogat, hem i blong kapol ya.—1 Tes. 4:11.

4-5. ?Wanem tufala samting we ol kapol oli mas tokbaot, mo wetaem i stret blong oli tokbaot? Yu eksplenem.

⁴ Wan kapol we i jusum blong gat pikinini, i mas tingbaot tufala impoten kwestin ya: Faswan, ?wetaem tufala i wantem gat pikinini? Seken, ?tufala i wantem gat hamas pikinini? ?Wetaem i stret blong wan kapol i tokbaot ol samting ya? ?Mo from wanem tufala topik ya i impoten?

⁵ Plante taem, bifo we wan kapol i mared, tufala i mas tokbaot se bambae tufala i gat pikinini o nogat. ?From wanem? From we i impoten we tufala tugeta i gat sem tingting. Mo tu, tufala i mas luk sipos tufala i rere blong mekem wok ya. Sam kapol oli jusum blong wet wan yia o tu yia afta we oli mared bifo we oli gat pikinini, from we hemia bambae i kakae taem mo paoa blong olgeta. Samfala oli mekem olsem from oli wantem lan fastaem long niufala mared laef blong olgeta mo blong oli frengud moa.—Efes. 5:33.

6. ?Sam kapol oli jusum blong mekem wanem?

⁶ Sam Kristin oli jusum blong folem eksampol blong trifala boe blong Noa mo ol waef blong olgeta. Ol trifala kapol ya oli no kwik blong gat pikinini. (Jen. 6:18; 9:18, 19; 10:1; 2 Pita 2:5) Jisas i talem se taem blong yumi i “olsem taem blong Noa,” mo i sua se yumi stap laef long ol taem we i “had blong winim ol trabol.” (Mat. 24:37; 2 Tim. 3:1) Hemia risen from wanem sam kapol oli jusum blong no gat pikinini, blong oli save gat moa taem blong mekem wok blong Jehova.

7. ?Olsem wanem ol advaes long Luk 14:28, 29 mo Ol Proveb 21:5 oli save halpem wan kapol?

⁷ Bifo we ol kapol oli jusum blong gat pikinini mo hamas pikinini bambae oli gat, oli mas  “kaontem praes blong ol samting” fastaem. (Ridim Luk 14:28, 29.) Olgeta we oli gat pikinini oli luksave se wok ya blong lukaot long pikinini i kakae taem, paoa, mo mane. Taswe i impoten we wan kapol i tingbaot ol kwestin ya: ‘?Bambae mitufala tugeta i mas wok blong sapotem nid blong famle? ?Mitufala i agri long ol samting we famle i “nidim”? Sipos mitufala tugeta i wok, ?hu bambae i lukaot long ol pikinini blong mitufala? ?Hu bambae i gat paoa long tingting mo fasin blong olgeta?’ Taem ol kapol oli tokbaot ol kwestin ya, oli stap folem ol tok blong Ol Proveb 21:5.—Ridim.

8. ?Wanem sam had samting we ol kapol oli mas tingbaot? ?Wan gudfala hasban bambae i mekem wanem?

⁸ I nidim taem mo paoa blong wan papa mo mama i lukaot long wan pikinini. Taswe sipos wan kapol i gat fulap pikinini long wan sot taem nomo, papa mama ya i save faenem i had blong lukluk long nid blong ol wanwan pikinini. Sam kapol we oli gat plante smol pikinini oli talem se oli no save wanem blong talem o mekem. Maet wan mama i taet oltaem. ?Olsem wanem? ?Hemia i save mekem se hem i no moa stadi, prea, mo prij oltaem? Maet hem i faenem i had blong lesingud long ol miting mo kasem gudfala samting from. Wan gudfala hasban bambae i mekem samting we hem i naf blong mekem, blong sapotem waef blong hem blong lukaot long ol pikinini, long taem blong ol miting mo long haos. Eksampol, hem i save halpem waef blong hem blong mekem ol wok long haos. Bambae hem i wok had blong meksua se evriwan long famle i kasem gudfala samting long Famle Wosip. Mo bambae hem i joen oltaem wetem famle blong hem long wok blong prij.

9-10. ?Ol papa mama oli mas mekem wanem blong givhan long ol pikinini blong olgeta?

⁹ ?Wanem sam samting we ol papa mama oli save mekem blong halpem ol pikinini blong olgeta blong oli lavem Jehova? ?Olsem wanem oli save protektem ol pikinini blong olgeta long ol nogud samting blong wol ya? Hemia sam rod we ol papa mama oli save folem.

¹⁰ Prea long Jehova blong i halpem yu. Traem tingbaot eksampol blong Manoa mo waef blong hem, we tufala i papa mama blong Samson. Taem Manoa i faenemaot se bambae tufala i gat wan boe, hem i prea long Jehova blong i givhan long tufala blong lukaot long pikinini ya.

11. ?Olsem wanem ol papa mama oli save folem eksampol blong Manoa long Jajes 13:8?

¹¹ Eksampol blong Manoa i givhan long Nihad mo Alma we tufala i blong Bosnia mo Hesegovina. Tufala i talem se: “Olsem Manoa,  mitufala i prea long Jehova blong i tijim mitufala blong kam wan gudfala papa mo mama. Mo Jehova i ansarem ol prea blong mitufala long plante defren rod, tru long Baebol, ol buk mo magasin, ol miting blong kongregesen, mo ol asembli.”—Ridim Jajes 13:8.

12. ?Josef mo Meri i soem wanem gudfala eksampol long ol pikinini blong tufala?

¹² Soem gudfala eksampol. Samting we yu talem i impoten, be, samting we yu mekem i save gat bigfala paoa long pikinini blong yu. Yumi sua se Josef mo Meri i soem gudfala eksampol long ol pikinini blong tufala, we hemia i minim Jisas tu. Josef i wok had blong sapotem famle blong hem. Mo tu, hem i givhan long olgeta blong oli laekem ol samting long saed blong spirit. (Dut. 4:9, 10) Josef i tekem famle blong hem i go long Jerusalem “evri yia” blong mekem lafet blong Pasova, nating se Loa i no talem se hem i mas mekem. (Luk 2:41, 42) Maet sam papa long taem blong hem oli save gat tingting ya se hemia i had tumas, i tekem tumas taem mo i sas. Nating se i olsem, Josef i tinghae long ol samting long saed blong spirit mo i tijim ol pikinini blong hem blong oli mekem sem mak. Meri i savegud Tok blong God. Mo i sua se ol toktok mo aksen blong hem oli tijim ol pikinini blong hem blong oli lavem Tok blong God.

13. ?Olsem wanem wan kapol i folem eksampol blong Josef mo Meri?

¹³ Nihad mo Alma we yumi bin tokbaot tufala, oli wantem folem eksampol blong Josef mo Meri. ?Olsem wanem samting ya i givhan long tufala blong tijim boe blong tufala blong lavem God mo mekem wok blong hem? Tufala i talem se, “Mitufala i traem blong soemaot long boe blong mitufala se laef i gud moa taem yu folem ol rul blong Jehova.” Nihad i gohed se, “Yu mas soemaot ol fasin we yu wantem se pikinini blong yu i gat.”

14. ?From wanem papa mama i mas save ol man we pikinini i stap joen wetem olgeta?

¹⁴ Halpem pikinini blong jusum ol gudfala fren. Mama mo papa i mas save se ol pikinini blong tufala oli stap joen wetem hu mo samting we oli stap mekem. Hemia i minim tu se papa mama i mas save se ol pikinini blong olgeta oli stap toktok wetem hu long sosol media mo long mobaelfon. From ol man we pikinini i joen wetem olgeta, oli save gat paoa long tingting mo fasin blong pikinini.—1 Kor. 15:33.

15. ?Ol papa mama oli save lanem wanem long eksampol blong Jessie?

¹⁵ ?Ol papa mama oli save mekem wanem sipos oli no gat save long saed blong kompiuta o mobaelfon? Jessie, wan papa long Filipin, i talem se: “Mi mo waef blong mi i no gat tumas save long saed blong teknoloji. Be hemia i no stopem mitufala blong tijim ol pikinini blong mitufala long ol denja we i save kamaot from kompiuta o mobaelfon.” Nating se Jessie i no gat save long saed blong teknoloji, be hem i no blokem ol pikinini blong hem, blong oli no yusum ol samting ya. Hem i eksplenem se: “Mi talem long ol pikinini blong mi se i gud oli yusum ol samting ya blong lanem wan niufala lanwis, mekem risej blong ol miting, mo blong ridim Baebol evridei.” Sipos yu yu wan papa o mama, ?yu yu ridim mo tokbaot finis wetem ol pikinini blong yu ol advaes long saed blong sanem teks mesej mo postem ol foto long intenet, we oli stap long haf blong “Ol Yangfala” long jw.org^®? ?Yufala i bin wajem mo tokbaot video ya ?Hu i bos? ?Yu o Teknoloji? mo Yu Mas Waes Taem Yu Gat Ol Fren Long Intenet *? Ol samting ya oli save halpem yu, taem yu tijim ol pikinini blong oli lukaotgud taem oli yusum kompiuta o mobaelfon.—Prov. 13:20.

16. ?Plante papa mama oli mekem wanem, mo wanem i kamaot from?

 ¹⁶ Plante papa mama oli givhan long ol pikinini blong olgeta blong oli spenem taem wetem ol man we oli soem gudfala eksampol mo oli mekem wok blong God. Eksampol, Deni mo Bomine, wan kapol long Aevori Kos, i invaetem eria elda i kam stap long haos blong olgeta oltaem. Deni i talem se: “Hemia i rili gat paoa long fasbon boe blong mitufala. Hem i stat blong mekem wok blong fultaem paenia mo naoia hem i stap mekem wok blong eria elda tu.” ?Yu tu yu save givhan long ol pikinini blong yu blong oli joen wetem ol man olsem?

17-18. ?Wetaem papa mama i save stat blong tijim ol pikinini blong tufala?

¹⁷ Tijim pikinini stat taem hem i bebi. I gud moa taem ol papa mama oli stat blong tijim ol pikinini blong olgeta, taem oli smol nomo. (Prov. 22:6) Traem tingbaot Timoti, taem hem i kam bigwan, hem i wok wetem aposol Pol. Mama blong Timoti, Yunis, mo abu woman blong hem Loes, oli stat blong tijim hem taem hem i “bebi.”—2 Tim. 1:5; 3:15.

¹⁸ Jean-Claude mo Peace, wan narafala kapol long Aevori Kos, tufala i naf blong tijim ol sikis pikinini blong tufala blong lavem Jehova mo mekem wok blong hem. ?Wanem i givhan long tufala? Tufala i folem eksampol blong Yunis mo Loes. Tufala i talem se, “Mitufala i putum Tok blong God long hat blong ol pikinini blong mitufala taem oli bebi nomo, smoltaem afta we oli bon.”—Dut. 6:6, 7, NW.

19. ?I minim wanem blong putum Tok blong God long hat blong pikinini?

¹⁹ ?I minim wanem blong “putum (NW)” Tok blong Jehova long hat blong pikinini? Tok ya “putum i stap long hat” i min se “yu mas talem ol tok o ol advaes bakegen mo bakegen blong tijim mo makem long tingting blong pikinini.” Be blong mekem olsem, papa mama i mas spenem plante taem wetem ol pikinini blong tufala. Samtaem tingting blong papa mama i save foldaon from oli mas ripitim sem samting oltaem long ol pikinini. Nating se i olsem, papa mama i save luk samting ya olsem wan janis blong halpem ol pikinini blong oli kasemsave long Tok blong God mo folem.

20. Eksplenem olsem wanem Ol Sam 127:4 i save givhan blong tijim ol pikinini.

²⁰ Savegud pikinini blong yu. Ol Sam 127 i  tokbaot ol pikinini se oli olsem ol ara. (Ridim Ol Sam 127:4.) Ol man oli save wokem ol ara wetem plante defren samting mo long defdefren saes. Long sem fasin, wanwan pikinini i defdefren. Taswe, papa mama i mas tingbaot olsem wanem blong tijim wanwan long ol pikinini blong tufala. Wan kapol long Isrel we tufala i gat tu pikinini we naoia oli stap mekem wok blong Jehova, oli tokbaot samting we i givhan long tufala se, “Mitufala i no mekem Baebol stadi blong tufala pikinini wanples. Mitufala i seraotem tufala.” I tru, wanwan hed blong famle i save jusum se bambae oli mekem stadi blong ol pikinini wanples o oli seraotem.

21. ?Olsem wanem Jehova i stap halpem ol papa mama?

²¹ Samtaem ol papa mama oli save harem se i had blong oli tijim ol pikinini blong olgeta, be oli mas tingbaot se ol pikinini oli wan presen we i kam long Jehova. Hem i rere oltaem blong halpem ol papa mama mo i rere blong lesin long ol prea blong olgeta. Mo hem i ansarem ol prea blong olgeta tru long tok blong hem Baebol, ol buk mo magasin, mo tru long gudfala eksampol mo advaes blong ol narafala papa mama insaed long kongregesen.

22. ?Wanem sam beswan samting we ol papa mama oli save givim long ol pikinini blong olgeta?

²² Sam man oli talem se i tekem 20 yia blong lukaot long wan pikinini, be ol papa mama bambae oli neva stop blong stap olsem ol papa mama. Sam long ol beswan samting we oli save givim long ol pikinini blong olgeta hemia lav, taem, mo ol tijing we oli stanap long Baebol. Fasin blong wanwan pikinini blong folem ol tijing ya, bambae i defren. Nating se i olsem wanem, plante long olgeta oli gruap long wan famle we papa mama i lavem Jehova, mo oli gat filing olsem Joana Mae, wan sista long Esia, we i se: “Taem mi tingtingbak long ol trening we mi kasem long papa mama blong mi, mi glad tumas se oli stretem mi mo oli tijim mi blong lavem Jehova. Oli no jes givim laef long mi, be oli givim wan laef we i gat mining.” (Prov. 23:24, 25) Plante milian Kristin oli gat sem filing ya.