Jehova i talem long ol man Isrel se oli mas stap tabu. Mo blong halpem olgeta blong mekem olsem, hem i se: “Yufala i no mas go olbaot long medel blong yufala blong spolem nem blong narafala. Yufala i no mas mekem samting blong putum laef blong narafala long denja. Mi mi Jehova.”—Lev. 19:2, 16.

Prapa mining blong Hibru tok we oli transletem i kam “mekem samting blong putum laef blong narafala long denja,” hemia “stanap agensem blad blong narafala.” ?Be hemia i minim wanem? Wan buk blong ol man Jiu we i tokbaot buk blong Levitikas i se: “I had blong kasemsave smol haf blong vas ya, from yumi no save gud se Hibru tok ya i stap minim wanem stret, from i save minim ‘yu no stanap nomo i stap o stanap klosap.’”

Sam skola oli ting se smol haf blong vas ya i joen wetem vas 15, we i se: “Taem yufala i jajem wan trabol, yufala i mas mekem i stret. Yufala i no mas sore long wan puaman jes from we hem i pua, o yufala i no mas mekem i gud moa long man we i rij. Yufala i mas jajem man long jastis.” (Lev. 19:15) Sipos i olsem, komanmen ya long vas 16 i save minim se ol man Isrel oli no mas spolem narafala insaed long famle, taem oli pas long kot o oli mekem bisnes, mo oli no mas giaman blong mekem i gud long olgeta wan nomo. I tru se yumi no mas mekem ol samting ya, be i gat wan narafala rod blong kasemsave long tok we i stap vas 16.

Tingbaot ol tok we oli stap long stat blong vas 16. God i talem long ol man blong hem se oli no mas go olbaot blong spolem nem blong narafala. I tru, taem man i tokbaot narafala, problem i save kamaot. Be taem wan man i spolem nem blong narafala, hemia i moa nogud. (Prov. 10:19; Pri. 10:12-14; 1 Tim. 5:11-15; Jem. 3:6) Man we i spolem nem blong narafala, plante taem hem i talem ol giaman tok blong spolem gudnem blong narafala. Maet long kot, hem i talem ol giaman tok agensem narafala mo i putum laef blong man ya tu long denja. Eksampol, tingbaot stori blong Nabot. Sam man oli talem ol giaman tok long saed blong hem, nao from samting ya oli stonem hem i ded. (1 King 21:8-13) Yes, wan man we i spolem nem blong narafala, i save mekem samting blong putum laef blong narafala long denja, olsem we seken haf blong Levitikas 19:16 i tokbaot.

Wan man i save spolem nem blong narafala from we maet hem i no laekem man ya. Long 1 Jon 3:15, i talem se: “Man we i no laekem nating brata blong hem, hem i man blong kilim man i ded, mo yufala i save finis se man we i kilim man i ded bambae i no kasem laef we i no save finis.” Mo tu, afta we God i talem ol tok ya we oli stap long vas 16, hem i talem tu se: “Yufala i no mas agensem brata blong yufala long hat blong yufala.”—Lev. 19:17.

Taswe, tok ya we i stap long Levitikas 19:16, i olsem wan strong advaes we i go long ol Kristin. Yumi mas sakemaot ol nogud tingting mo yumi neva mas spolem nem blong ol narafala. Taswe, sipos yumi mekem wan samting blong “putum laef blong narafala long denja,” olsem taem yumi spolem nem blong narafala, hemia i soemaot se yumi gat fasin ya blong no laekem ol narafala. Mo ol Kristin oli mas sakemaot fasin ya.—Mat. 12:36, 37.