1. ?Ol perens oli wantem tumas blong mekem wanem?

 OL PERENS, mifala i save se yufala i wantem tumas blong halpem ol pikinini blong yufala, blong oli save Jehova mo lavem hem. Be yumi no save luk God. ?Taswe olsem wanem yufala i save halpem ol pikinini blong yufala, blong luk Jehova olsem wan trufala Man mo kam klosap long hem?—Jem. 4:8.

2. ?Olsem wanem ol perens oli save tijim ol pikinini long ol fasin blong Jehova?

² Wan impoten rod blong halpem ol pikinini blong oli kam klosap long Jehova, hemia blong stadi Baebol wetem olgeta. (2 Tim. 3:14-17) Be Baebol i tokbaot wan narafala rod tu, we ol yangfala oli save lanem samting long saed blong Jehova. Long buk blong Ol Proveb, wan papa i talem klia long boe blong hem se, hem i no mas tekemaot ae blong hem i gowe long ol gudfala fasin blong Jehova, we hem i save luk long kriesen. (Prov. 3:19-21) Naoia, bambae yumi tokbaot sam rod we ol perens oli save yusum kriesen, blong tijim ol pikinini blong olgeta long ol fasin blong Jehova.

3. ?Olsem wanem ol perens oli save givhan long ol pikinini blong olgeta?

³ Baebol i talem se: “I stat long taem we God i mekem wol ya, ol samting raonabaot long yumi we hem i wokem, oli soemaot klia ol fasin blong hem we man i no save luk.” (Rom 1:20) Ol perens, yufala i laekem blong spenem taem wetem ol pikinini blong yufala aotsaed. Taswe, i gud yufala i yusum taem ya blong halpem olgeta blong oli luk olsem wanem ‘ol samting we God i wokem,’ oli joen wetem ol gudfala fasin blong hem. Be naoia, i gud yumi luk samting we ol perens oli save lanem long eksampol blong Jisas.

4. ?Olsem wanem Jisas i yusum kriesen blong tijim ol disaepol blong hem? (Luk 12:24, 27-30)

 ⁴ Makem olsem wanem Jisas i yusum kriesen blong tijim narafala. Wan taem, hem i askem long ol disaepol blong hem, blong oli lukluk ol pijin ya reven mo ol lili. (Ridim Luk 12:24, 27-30.) Jisas i save tokbaot eni animol o plant, be hem i jusum blong tokbaot wan pijin mo wan flaoa we ol disaepol oli save gud. Maet ol disaepol oli stap luk ol pijin ya reven oli flae antap mo ol lili ya we oli gru long open ples. Traem tingbaot se Jisas i stap poenem ol samting ya taem hem i stap tokbaot olgeta. ?Mo yu ting se hem i mekem wanem afta we hem i tokbaot ol samting ya? Hem i tijim wan impoten lesen long ol disaepol blong hem, hemia se Jehova i glad blong givim samting, mo hem i kaen tumas. Jehova bambae i givim kakae mo klos long ol man blong hem, olsem we hem i mekem long ol pijin ya reven mo ol flaoa ya long open ples.

5. ?Wanem sam samting long kriesen we ol perens oli save yusum blong tijim pikinini long saed blong Jehova?

⁵ Papa mama, ?bambae yu folem fasin blong Jisas blong tij? Maet yu save tokbaot long pikinini blong yu, wan samting long kriesen olsem animol o plant we yu laekem tumas. Taem yu mekem olsem, i gud yu eksplenem olsem wanem samting ya i soemaot fasin blong Jehova. Biaen, maet yu save askem long pikinini blong i talem wan animol o plant we hem i laekem tumas. I sua se sipos yu tokbaot wan samting long kriesen we hem i laekem, bambae hem i lesin moa taem yu tokbaot ol fasin blong Jehova.

6. ?Yumi lanem wanem long eksampol blong mama blong Christopher?

⁶ ?Ol perens oli mas spenem plante taem blong mekem risej long wan kaen animol o plant, bifo we oli tokbaot olsem wanem samting ya soemaot wan fasin blong Jehova? Nogat. Jisas i no tokbaot olsem wanem ol pijin ya reven oli kakae o olsem wanem ol lili oli gru. Nating sipos pikinini i laekem blong lanem ol smosmol samting long saed blong kriesen, be samtaem wan smol tok nomo o kwestin i save halpem hem blong kasemsave long poen. Makem samting we wan brata we nem blong hem Christopher, i tingbaot taem hem i pikinini. Hem i se: “Mama blong mi i talem wan smol tok nomo blong halpem mifala blong glad long ol kriesen we i stap raonabaot long mifala. Eksampol, taem mifala i stap klosap long ol bigfala hil, bambae hem i talem se: ‘!Ol hil ya oli bigwan we, mo oli naes tumas! ?Yufala i no ting se hemia i soemaot se Jehova i nambawan tumas?’ O taem mifala i stap klosap long solwota, bambae hem i talem se: ‘!Ol wef ya oli gat bigfala paoa! ?Yufala i no ting se God i gat bigfala paoa?’” Christopher i talem se: “Ol smol tok olsem, oli gat bigfala paoa long mifala.”

7. ?Olsem wanem yu save trenem pikinini blong i tingting dip long kriesen?

⁷ Taem pikinini blong yu i kam bigwan moa, yu save trenem hem blong tingting moa long kriesen, mo pulum hem blong i talemaot wan fasin blong Jehova we hem i lanem. Yu save tokbaot wan samting we Jehova i krietem mo yu askem long pikinini se, “?Hemia i mekem yu lanem wanem long saed blong Jehova?” Ating bambae yu sapraes long samting we hem i talem.—Mat. 21:16.

8. ?Ol perens long Isrel oli gat janis blong mekem wanem taem oli stap wokbaot “long rod”?

⁸ Jehova i wantem se ol perens long Isrel oli mas tijim pikinini blong olgeta long ol komanmen blong hem, taem oli stap wokbaot “long rod.” (Dut. 11:19) I gat plante rod we ol man oli save folem blong go long ol ples aotsaed  long Isrel. Long ples ya, oli save luk plante defren kaen animol, pijin, mo ol flaoa. Taem ol famle long Isrel oli stap wokbaot long ol rod ya, ol perens oli gat plante janis blong pulum intres blong ol pikinini i go long ol kriesen blong Jehova. Yufala ol perens i gat semfala janis ya tu, blong yusum kriesen blong tijim ol pikinini blong yufala. Traem luk olsem wanem sam perens oli mekem samting ya.

9. ?Yu save lanem wanem long ol tok blong Punitha mo Katya?

⁹ Wan mama we nem blong hem Punitha, we i laef long wan bigfala taon blong India, i talem se: “Taem mifala i go visitim ol famle aotsaed long taon, mifala i gat janis blong halpem ol pikinini blong oli lanem samting long ol nambawan kriesen blong Jehova. Mi luk se ol pikinini oli kasemsave gud moa long kriesen, taem mifala i aot long taon we i fulap long ol man mo ol trak.” Ol perens, ol pikinini bambae oli neva fogetem taem we yufala i spenem wetem olgeta long wan naesfala ples. Katya, wan sista long Moldova, i talem se: “Samting we mi tingbaot moa taem mi pikinini, hemia ol taem we mi spenem wetem perens blong mi aotsaed long taon. Mi mi glad tumas se perens blong mi i tijim mi stat taem mi pikinini nomo, blong mi stop mo lukluk ol samting we Jehova i mekem, mo blong mi save luk hem tru long ol kriesen blong hem.”

10. ?Ol perens oli save mekem wanem sipos i had blong oli travel i go aotsaed long taon? (Yu luk bokis ya “ Blong Ol Perens.”)

¹⁰ ?Olsem wanem sipos i no posibol blong go aotsaed long taon? Amol we hem tu i laef long India, i talem se: “Long ples we mi laef long hem, ol perens oli mas wok plante aoa, mo blong mekem wan trip i go aotsaed long taon i sas tumas. Be, wan smol pak o wan ples blong spel antap long ruf, i save kam olsem wan ples blong lukluk kriesen mo tokbaot ol gudfala fasin blong Jehova.” Taem yu lukluk gud raon long haos blong yu, bambae yu faenemaot se i gat plante samting long kriesen we yu save  soem long pikinini blong yu. (Sam 104:24) Maet bambae yu faenem ol pijin, ol smol bebet, ol plant, mo plante moa. Karina we i blong Jemani, i talem se: “Mama blong mi i laekem ol flaoa. So taem mi pikinini, hem i stap soemaot ol naesfala flaoa taem mitufala i wokbaot tugeta.” Ol perens, yufala i save yusum tu ol video mo ol buk we oli tokbaot kriesen, we oganaesesen blong yumi i wokem, blong tijim ol pikinini blong yufala. Yes, nomata wanem situesen yufala i stap long hem, yufala i save halpem ol pikinini blong yufala blong lukluk ol samting we God i krietem. Naoia, bambae yumi tokbaot sam gudfala fasin blong Jehova we yu save tokbaot long pikinini blong yu.

11. ?Olsem wanem ol perens oli save halpem ol pikinini blong luksave se Jehova i gat lav?

¹¹ Blong halpem ol pikinini blong oli luksave se Jehova i gat lav, yu save tokbaot fasin blong ol animol blong lukaot gud long ol pikinini blong olgeta. (Mat. 23:37) Mo tu, yu save tokbaot ol defdefren samting long kriesen we yumi save harem gud long olgeta. Karina we yumi tokbaot hem finis, i talem se: “Taem mi mo mama i stap wokbaot, mama i enkarejem mi blong stop mo luk olsem wanem evri flaoa oli defdefren, mo oli soemaot se Jehova i gat lav. Nating se ol yia oli pas, be mi mi gohed yet blong lukluk gud ol flaoa, mi traem luk olsem wanem oli defren, disaen blong olgeta, mo kala blong olgeta. Ol flaoa ya oli gohed blong rimaenem mi se Jehova i lavem yumi tumas.”

12. ?Olsem wanem ol perens oli save halpem pikinini blong luksave se Jehova i waes? (Ol Sam 139:14) (Yu luk pija tu.)

¹² Halpem pikinini blong yu blong i kasemsave se God i waes. Jehova i waes moa i bitim yumi. (Rom 11:33) Eksampol, yu save tokbaot olsem wanem wota i go antap mo i jenis i kam klaod, mo biaen ol klaod ya we oli fulap long wota, oli muv isi nomo i go long ol narafala ples. (Job 38:36, 37) Mo tu, yu save tokbaot olsem wanem Jehova i wokem bodi blong yumi. (Ridim Ol Sam 139:14.) Traem luk samting we wan papa, we nem blong hem Vladimir i mekem. Hem i talem se: “Wan dei, boe blong mitufala i foldaon long baskel mo i kasem kil. Sam dei afta, kil ya i kam gud. Mi mo waef blong mi, i eksplenem long hem se Jehova i krietem ol sel long bodi blong yumi, we oli naf blong riperem olgeta wan. Mitufala i talem long hem se ol man oli no save wokem wan samting olsem. Eksampol, wan trak i no  save riperem hem wan afta long wan aksiden. Hemia i halpem boe blong mitufala blong i kasemsave se Jehova i waes tumas.”

13. ?Olsem wanem ol perens oli save halpem ol pikinini blong luksave se God i gat paoa? (Aesea 40:26)

¹³ Jehova i askem yumi blong lukluk i go long heven, mo tingbaot olsem wanem bigfala paoa blong hem, i holemtaet ol sta oli stap long stret ples blong olgeta. (Ridim Aesea 40:26.) Yu save enkarejem pikinini blong yu, blong i lukluk ol sta mo tingting dip long olgeta. Makem samting we wan sista long Taewan i tingbaot, taem hem i pikinini, hem i se: “Wan taem, mi mo mama i go kamp, mo mitufala i save luk plante sta from we i no gat ol laet blong taon. Long taem ya, mi mi bin wari se bambae mi no naf blong holemstrong long Jehova, from ol fren long skul oli traem pulum mi blong no obei long Jehova. Be mama i enkarejem mi blong tingbaot paoa we Jehova i yusum blong krietem ol sta, mo i mekem mi tingbaot se hem i save givim paoa long mi tu blong stanap strong long eni traem we mi fesem. Afta long taem ya, mi traehad blong save moa Jehova, mo mi gat strong tingting blong mekem wok blong hem.”

14. ?Olsem wanem ol perens oli save yusum kriesen, blong halpem ol pikinini blong luksave se Jehova i wan hapi God?

¹⁴ Ol kriesen blong Jehova oli soemaot se hem i glad mo i harem gud oltaem. Ol saentis oli luksave se bighaf blong ol animol oli stap pleplei, inkludum ol pijin mo ol fis. (Job 40:20) ?Samtaem ol pikinini blong yu oli laf taem oli stap luk wan animol i pleplei? Maet oli luk wan smol puskat i stap pleplei long wan balong, o ol smol dog oli stap pleplei tugeta. Nekis taem we ol pikinini blong yu oli laf taem oli stap wajem wan animol we i stap pleplei, i gud yu talem long olgeta se hemia i soemaot se yumi stap wosipim wan hapi God.—1 Tim. 1:11.

15. ?Ol perens oli save mekem wanem blong faenemaot tingting blong ol pikinini? (Ol Proveb 20:5) (Yu luk pija tu.)

¹⁵ Samtaem i had blong ol perens oli save ol problem we ol pikinini oli fesem. Sipos hemia nao situesen blong yu, yu save pulum pikinini blong i talemaot tingting blong hem. (Ridim Ol Proveb 20:5.) Sam perens oli luk se i isi blong mekem olsem, taem oli spenem  taem wetem pikinini blong harem gud long ol kriesen. ?From wanem? Wan risen hemia se i no gat plante samting blong pulum tingting blong ol pikinini mo ol perens. Wan papa long Taewan we nem blong hem Masahiko, i tokbaot wan narafala risen, i se: “Taem yumi spenem taem wetem ol pikinini aotsaed, olsem blong go wokbaot antap long ol hil, o long sanbij, oli rilaks moa. Mo hemia i mekem i isi blong yumi storian wetem olgeta mo blong oli talemaot tingting blong olgeta.” Katya we yumi tokbaot hem finis, i se: “Afta long skul, mama i tekem mi mi go long wan naesfala pak. Long ples olsem, mi rilaks moa, mo mi harem se i isi blong mi talemaot long hem wanem we i hapen long skul, o samting we mi wari long hem.”

16. ?Olsem wanem ol famle oli save yusum kriesen blong harem gud mo rilaks?

¹⁶ Ol kriesen blong Jehova oli save givhan tu long ol famle blong oli rilaks mo harem gud tugeta, mo hemia i mekem se famle i joen gud. Baebol i talem se i gat “taem blong laf” mo “i gat taem blong resis olbaot.” (Pri. 3:1, 4, fut.) Jehova i wokem ol naesfala ples long wol ya, we yumi save go long hem blong mekem samting we yumi laekem. Plante famle oli laekem blong joen tugeta blong wokbaot long bus, go long ol ples aotsaed long taon, go long ol hil o long solwota. Sam pikinini oli laekem blong ronron mo pleplei long wan pak, blong lukluk ol animol, o blong swim long wan reva, wan lek, o solwota. Hemia i wan nambawan janis we yumi gat blong harem gud tugeta, taem yumi goaot mo harem gud long ol naesfala kriesen blong Jehova.

17. ?From wanem ol perens oli mas halpem ol pikinini blong oli harem gud long kriesen?

¹⁷ Long niufala wol blong God, ol perens mo ol pikinini bambae oli harem gud long ol kriesen blong Jehova i bitim naoia. Long taem ya, bambae yumi no nid blong fraet long ol animol, mo ol animol tu bambae oli no fraet long yumi. (Aes. 11:6-9) Bambae yumi harem gud long ol kriesen blong Jehova gogo i no save finis. (Sam 22:26) Be ol perens, yufala i no mas wet kasem taem ya blong halpem ol pikinini blong yufala, blong oli stat blong harem gud long kriesen. Sipos yu yusum kriesen blong tijim ol pikinini blong yu long saed blong Jehova, bambae oli agri long tok ya blong King Deved we i se: “I no gat wan long ol wok ya i olsem blong yu.”—Sam 86:8.