1-2. (1) ?Wanem i soemaot se yumi nidim narafala blong leftemap tingting mo yumi naf blong leftemap tingting blong narafala? (2) ?Sam pikinini oli kasem wanem kil we i moa nogud?

YUMI evriwan i nidim we narafala i leftemap tingting blong yumi, mo yumi evriwan i naf blong leftemap tingting blong narafala mo mekem hem i harem gud. Traem tingbaot wan smol pikinini we i stap pleplei, nao i foldaon mo i kasem kil long leg blong hem. Bambae hem i krae mo i resis i go long mama o papa blong hem. Tufala i no save mekem kil i kamgud bakegen, be tufala i save mekem pikinini i harem gud. Tufala i askem long hem wanem i hapen, waepem wota blong ae blong hem, talem sore mo toktok kaen long hem, mo maet tufala i putum meresin mo plasta tu long leg blong hem. I no longtaem, pikinini i no moa krae mo hem i pleplei bakegen. Sloslo, leg blong hem bambae i kam gud.

² Be sam pikinini oli kasem kil we i moa nogud. Hemia taem narafala i mekem i nogud long olgeta long saed blong seks. Maet samting ya i hapen wan taem nomo, o maet i gohed blong plante yia. Nating se i olsem wanem, be bambae oli harem nogud blong longtaem. Samtaem, man we i spolem olgeta i kasem panis. Be samtaem i luk olsem se hem i ronwe long panis. Nating sipos hem i kasem panis kwiktaem, be ol pikinini ya oli save harem nogud go kasem we oli kam bigman.

3. Folem 2 Korin 1:3, 4, ?wanem samting we Jehova i wantem? ?Mo wanem trifala kwestin we bambae yumi tokbaot?

³ Sipos wan brata o sista i stap harem nogud yet from wan i mekem i nogud long hem taem hem i pikinini, ?olsem wanem hem i save harem gud bakegen? (Ridim 2 Korin 1:3, 4.) I klia se Jehova i wantem tumas we ol sipsip blong hem oli kasem lav  we oli nidim, mo narafala i leftemap tingting blong olgeta. Taswe, bambae yumi tokbaot trifala kwestin ya: (1) ?From wanem brata o sista we wan i bin mekem i nogud long hem, i nidim narafala blong leftemap tingting blong hem? (2) ?Hu i save leftemap tingting? (3) ?Olsem wanem blong leftemap tingting?

4-5. (1) ?Olsem wanem pikinini i defren long bigman? (2) Taem wan we pikinini i trastem i spolem hem, ?wanem i save hapen?

⁴ Nating se plante yia i pas, be sam man mo woman we narafala i mekem i nogud long olgeta taem oli pikinini, oli nidim yet we narafala i leftemap tingting blong olgeta. ?From wanem? Fastaem, yumi mas kasem save se pikinini i defren long bigman. Taem narafala i mekem i nogud long pikinini, hem i harem nogud moa i bitim bigman. Tingbaot samting ya:

⁵ Pikinini i mas harem se hem i save trastem olgeta we oli lukaot long hem. Olsem nao, bambae hem i harem se i sef, mo bambae hem i lanem blong trastem olgeta we oli lavem hem. Sore tumas, plante taem wan famle o wan gudfala fren blong famle nomo i mekem rabis fasin ya long pikinini, mo i hapen long haos nomo. Taem wan man o woman we pikinini i trastem, i spolem hem, i had blong hem i trastem ol narafala, nating se plante yia i pas.

6. ?From wanem rabis fasin blong seks wetem pikinini i nogud tumas?

⁶ Pikinini i no save protektem hem wan, mo rabis fasin blong seks i spolem gud hem. Bodi mo filing blong pikinini i no rere yet from stret fasin blong seks insaed long mared, mo hem i no kasem save gud long samting ya. Taswe taem narafala i fosem hem blong joen long sam fasin blong seks, hemia i spolem gud hem. Maet pikinini ya bambae i gat rong tingting long saed blong seks, hem i ting nating long hem wan, mo i no trastem eni man we i soemaot lav long hem.

7. (1) ?From wanem i isi blong wan rabis man i trikim pikinini, mo maet hem i mekem olsem wanem? (2) ?Ol giaman toktok ya i save mekem wanem long pikinini?

⁷ Pikinini i no naf yet blong skelem gud samting, luksave denja, mo ronwe. (1 Kor. 13:11) Taswe i isi nomo blong wan rabis man i giaman long pikinini mo spolem hem. Ol rabis man olsem oli traem mekem pikinini i harem se i fol blong hem. Oli talem long hem se i no mas talemaot long narafala man, bambae i no gat wan we i lesin o kea, mo i stret nomo we ol bigman mo ol pikinini oli mekem ol fasin blong seks blong soemaot lav blong olgeta. Maet i tekem plante yia blong pikinini i kasem save se ol tingting ya oli no stret. Taem hem i gruap, maet hem i ting se hem i nogud, hem i doti, mo i no stret we narafala i lavem hem o i leftemap tingting blong hem.

8. ?Olsem wanem yumi save se Jehova i naf blong leftemap tingting blong olgeta we narafala i spolem?

⁸ Yumi kasem save nao from wanem olgeta we narafala i mekem i nogud long olgeta, oli harem nogud blong plante yia. !Rabis fasin ya i nogud bitim mak! Mo hem i soemaot klia se yumi stap long ol las dei we ol man oli “no gat sore,” mo ‘ol rabis man mo ol man blong giaman oli mowas.’ (2 Tim. 3:1-5, 13) Ol trik we Setan i yusum oli nogud we i nogud, mo yumi sore taem ol man oli mekem samting we Setan i wantem. Be Jehova i strong moa i bitim Setan mo ol man blong hem. Hem i save gud ol trik we Setan i stap yusum. Hem i save olsem wanem yumi harem nogud, mo hem i save leftemap tingting blong yumi olsem yumi nidim. I gud tumas se yumi wosipim God ya we i “leftemap tingting blong man. Hem i stap givhan long yumi long olgeta trabol blong yumi, blong mekem yumi harem gud. Nao taem ol narafala man oli gat trabol, yumi save givhan long olgeta, blong olgeta tu oli harem gud olsem yumi, from we God i givhan finis long yumi.” (2 Kor. 1:3, 4) ?Jehova i yusum hu blong leftemap tingting blong yumi?

9. Folem tok blong King Deved long Ol Sam 27:10, ?Jehova bambae i mekem wanem long olgeta we Papa mo Mama i no lukaotgud long olgeta?

⁹ Olgeta we Papa mo Mama i no protektem olgeta, mo olgeta we wan famle nomo i spolem olgeta, oli nidim tumas we narafala i leftemap tingting blong olgeta. King Deved i save se oltaem yumi save trastem Jehova blong i leftemap tingting blong yumi. (Ridim Ol Sam 27:10.) Deved i bilif strong se Jehova bambae i kam Papa blong olgeta we famle blong olgeta i mekem i nogud long olgeta. ?Olsem wanem Jehova i mekem olsem? Hem i yusum ol gudfala man blong hem. Ol brata mo sista long kongregesen oli olsem famle blong yumi. Jisas i tokbaot olgeta we oli wosipim Jehova wetem hem, se oli brata, sista, mo mama blong hem.—Mat. 12:48-50.

10. ?Aposol Pol i talem wanem long saed blong wok blong ol elda?

¹⁰ Tingbaot olsem wanem kongregesen i famle blong yumi. Aposol Pol i wan gudfala elda we i wok had. Hem i soemaot gudfala eksampol, mo tabu spirit i pulum hem blong i talem long ol narafala se oli mas folem fasin blong hem, olsem we hem i folem fasin blong Kraes. (1 Kor. 11:1) Makem gud ol tok blong Pol long saed blong wok blong ol elda, i se: “Mifala i kaen long yufala olsem wan mama we i stap fidim bebi blong hem we hem i lavem tumas.” (1 Tes. 2:7) Ol gudfala elda tede tu oli toktok kaen, taem oli yusum Baebol blong leftemap tingting blong olgeta we oli harem nogud.

11. ?From wanem yumi save se i no ol elda nomo we oli save leftemap tingting?

¹¹ ?Olsem wanem? ?Ol elda nomo oli save leftemap tingting blong olgeta we narafala i mekem i nogud long olgeta? Nogat. Yumi evriwan i mas “gohed blong leftemap tingting” blong yumi. (1 Tes. 4:18) Ol sista we oli strong long trutok oli save leftemap tingting blong ol sista we oli harem nogud. Jehova God i talem se hem i olsem wan mama we i stap leftemap tingting blong pikinini blong hem. (Aes. 66:13) Baebol i tokbaot sam woman we oli leftemap tingting blong olgeta we oli harem nogud. (Job 42:11) !Jehova i glad tumas long ol Kristin woman tede we oli leftemap tingting  blong ol narafala sista, taem oli harem nogud tumas! Samtaem, maet wan o tu elda i askem long wan gudfala sista, blong hem i leftemap tingting blong narafala sista. *

12. ?Yumi lukaot gud blong no mekem wanem?

¹² Taem yumi stap givhan long wan brata o sista, yumi lukaot gud blong no askem long hem blong i tokbaot samting we hem i no wantem tokbaot. (1 Tes. 4:11) ?Yumi save mekem wanem blong givhan long hem? Bambae yumi tokbaot faef rod we Baebol i talem, blong leftemap tingting blong narafala.

13. Olsem 1 King 19:5-8 i talem, ?enjel blong Jehova i mekem wanem long Elaeja? ?Olsem wanem yumi save folem fasin blong enjel ya?

¹³ Mekem wan samting blong givhan. Taem profet Elaeja i stap ronwe long olgeta we oli wantem kilim hem i ded, tingting blong hem i foldaon mo hem i wantem ded nomo. Nao Jehova i sanem wan enjel i go long hem, mo enjel ya i mekem wan samting blong givhan long Elaeja. Hem i rerem kakae, mo i pulum Elaeja blong i kakae. (Ridim 1 King 19:5-8.) Stori ya i soemaot wan impoten trutok: Wan smol samting we yumi mekem blong soemaot kaen fasin, i save givhan bigwan long wan brata o sista we i harem nogud. Sipos yumi rerem wan smol kakae, givim wan smol presen, o sanem wan naesfala kad long hem, hemia i save soemaot se yumi lavem hem mo yumi tingbaot hem. Maet i had blong yumi toktok wetem hem long samting we i blong hem nomo mo i harem nogud tumas from, be yumi save soemaot se yumi kea taem yumi mekem wan samting blong givhan long hem.

14. ?Yumi lanem wanem bakegen long stori blong Elaeja?

¹⁴ Mekem se hem i no fraet mo i harem se hem i sef. Yumi save lanem wan moa samting long stori blong Elaeja. Jehova i mekem wan merikel blong givhan long profet ya, blong hem i save wokbaot longwe go kasem Hil ya Horeb. Maet Elaeja i harem se hem i sef long ples ya we Jehova i mekem kontrak wetem ol man blong hem plante handred yia bifo. Mo tu, ples ya i longwe long olgeta we oli wantem kilim hem i ded. ?Yumi lanem wanem? Yumi lanem se, taem yumi wantem leftemap tingting blong olgeta we narafala i mekem i nogud long olgeta, fastaem yumi mas mekem olgeta oli harem se oli sef. Ol elda oli save tingbaot se maet wan sista i harem gud moa blong toktok wetem olgeta long haos blong hem i bitim long Haos Kingdom. Be maet wan narafala i laekem moa blong storian long Haos Kingdom.

15-16. ?Lesin gud i minim wanem?

¹⁵ Lesin gud. Baebol i givim gudfala advaes ya se: “Evri man i mas rere oltaem blong lesin, i no mas hareap blong toktok.” (Jem. 1:19) ?Yu yu stap lesin gud? Maet yu ting se yu stap lesin gud taem yu no muvmuv olbaot, yu lukluk stret long hemia we i toktok, mo yu no talem wan samting. Be i no hemia nomo. Traem tingbaot: Afta we sam taem i pas, Elaeja i eksplenem long Jehova olsem wanem hem i harem nogud, mo Jehova i lesin gud. Jehova i kasem save se Elaeja i fraet, i harem se i no gat fren, mo i ting se ol hadwok we hem i mekem finis i blong nating nomo. Long kaen fasin, Jehova i givhan long hem blong i winim ol nogud filing ya. Hemia i soemaot se hem i lesin gud long Elaeja.—1 King 19:9-11, 15-18.

¹⁶ Taem yu stap lesin long wan brata o sista we i harem nogud, ?olsem wanem yu save soemaot kaen fasin mo sore we i kamaot long lav? Samtaem, i naf blong yu talem wan sot toktok we i kaen mo i stret long nid blong hem.  Maet yu talem se: “!Mi mi sore blong harem se samting ya i hapen long yu! !I no stret nating we wan pikinini i mas safa olsem!” Yu save askem wan o tu kwestin blong meksua se yu kasem save gud long samting we hem i stap talem. Maet yu talem se: “Sore, mi no kasem save gud. ?Plis yu save eksplenem moa?” o “Taem mi lesin long yu, mi kasem save se . . . ?Olsem wanem? ?Mi kasem stret?” Ol toktok olsem we i soemaot lav, i mekem narafala i luksave se yu stap lesin gud, mo yu stap traehad blong kasem save.—1 Kor. 13:4, 7.

17. ?From wanem yu mas gat longfala tingting mo no “hareap blong toktok”?

¹⁷ !Be lukaot! !Yu no mas “hareap blong toktok”! Mo yu no katem toktok blong hem blong givim advaes o stretem tingting blong hem. !Yu mas gat longfala tingting! Taem Elaeja i talemaot evri samting we i stap long hat blong hem long Jehova, hem i yusum ol strong tok we i soemaot se hem i harem nogud tumas. Biaen, afta we Jehova i mekem bilif blong Elaeja i kam strong, Elaeja i yusum ol semfala toktok bakegen blong talemaot ol filing blong hem. (1 King 19:9, 10, 13, 14) ?Yumi lanem wanem? Yumi lanem se, samtaem olgeta we oli harem nogud tumas, oli mas talemaot ol filing blong olgeta bakegen mo bakegen. Yu mas lesin wetem longfala tingting, olsem Jehova. Yu no traem talem ol rod blong winim trabol ya, be yu kaen mo yu soemaot sore.—1 Pita 3:8.

18. ?Olsem wanem ol prea blong yumi oli save leftemap tingting blong hemia we i harem nogud?

¹⁸ Prea wetem hem. Taem tingting blong wan man i foldaon, maet hem i no moa save prea. Maet hem i harem se hem i no naf blong kam klosap long Jehova. Blong leftemap tingting blong hem, i gud yu prea wetem hem mo yusum nem blong hem insaed long prea ya. Yu save talem long Jehova se yu lavem brata o sista ya, mo olgeta long kongregesen tu oli lavem hem. Mo yu save askem long Jehova blong i mekem tingting blong nambawan sipsip ya blong hem i kam kwaet, mo i harem gud bakegen. Ol prea olsem oli save leftemap tingting bigwan.—Jem. 5:16.

19. ?Olsem wanem blong rere gud blong leftemap tingting?

 ¹⁹ Jusum ol tok we i mekem hem i harem gud mo i leftemap tingting. Tingting gud fastaem, bifo we yu toktok. Sipos yu toktok olbaot, yu save spolem hem. Be sipos yu jusum ol tok we i kaen, yu save mekem hem i harem gud. (Prov. 12:18) Taswe, i gud yu prea long Jehova blong i givhan long yu blong faenem ol toktok we i kaen, i leftemap tingting, mo i mekem hem i harem gud. Yu no mas fogetem se ol tok blong Jehova long Baebol oli gat moa paoa i bitim enikaen narafala tok.—Hib. 4:12.

20. ?Wanem tingting blong samfala we narafala i mekem i nogud long olgeta? ?Yu save mekem olgeta oli tingbaot wanem?

²⁰ Maet sam brata mo sista we narafala i bin mekem i nogud long olgeta oli ting se oli doti, oli gud blong nating nomo, i no gat wan we i lavem olgeta, mo i no gat wan we bambae i wantem lavem olgeta. !Be hemia ol bigfala giaman! Taswe yu mas yusum Baebol blong mekem olgeta oli tingbaot se Jehova i lavem olgeta. (Yu luk bokis ya “ Ol Vas Blong Leftemap Tingting.”) Tingbaot olsem wanem enjel i toktok kaen mo mekem i gud long profet Daniel, blong mekem hem i strong bakegen taem tingting blong hem i foldaon. Jehova i wantem soemaot long gudfala man ya se hem i lavem hem. (Dan. 10:2, 11, 19) !Long sem fasin, hem i lavem ol gudfala brata mo sista we oli stap harem nogud tumas!

21. ?Wanem bambae i hapen long olgeta we oli mekem ol rabis fasin ya be oli no tanem tingting blong olgeta? Go kasem taem ya, ?yumi evriwan i mas mekem wanem?

²¹ Taem yu leftemap tingting blong narafala, yu givhan long hem blong i tingbaot se Jehova i lavem hem. Mo tu, yu no mas fogetem se Jehova i wan God blong stret fasin. Ol rabis fasin oli no haed long fes blong hem. Jehova i stap luk evri samting, mo bambae hem i meksua se olgeta we oli bin mekem ol rabis fasin ya be oli no tanem tingting blong olgeta, bambae oli kasem panis. (Nam. 14:18) Go kasem taem ya, yumi evriwan i mas gohed blong soemaot lav long olgeta we narafala i bin mekem i nogud long olgeta. !Mo tu, ol man we Setan mo wol blong hem i spolem olgeta, Jehova bambae i mekem oli kamgud fulwan! !I gud tumas blong save samting ya! I no longtaem, bambae oli no moa tingbaot ol trabol we i mekem olgeta oli harem nogud tumas.—Aes. 65:17.