1-2. (1) ?Wanem sam situesen tede we i klosap sem mak olsem blong ol man Jiu we oli gobak long Jerusalem? (2) Tokbaot sam hadtaem we ol man Jiu oli fesem. (Yu luk bokis ya “ Long Taem Blong Hagae, Sekaraea, Mo Esra.”)

 ?SAMTAEM yu yu wari long saed blong fiuja? Maet yu lusum wok blong yu, mo yu wari se olsem wanem bambae yu givim samting we famle i nidim. Maet yu stap wari long famle blong yu from i gat problem blong politik, fasin agens, o ol man oli agensem wok blong prij. ?I gat wan long ol samting ya we i mekem yu stap wari? Sipos yes, bambae yu glad tumas blong luk olsem wanem Jehova i halpem ol man Isrel bifo, taem oli gotru long ol semfala problem olsem.

² Ol man Jiu we oli laef long Babilon long ful laef blong olgeta, oli nidim blong gat strong bilif blong lego gudfala laef we oli gat, mo travel i go long wan kantri we oli no savegud. Smoltaem afta we oli kamtru, oli faenem i had blong givim samting we famle i nidim, be tu i gat problem blong politik mo oli fesem fasin agens. Samfala oli faenem i had blong mekem wok ya blong bildim bak tempol blong Jehova i stap fasples long laef blong olgeta. Taswe, samwe long yia 520 B.K.T., Jehova i sanem tu profet, hemia Hagae mo Sekaraea, blong halpem ol man blong oli gat strong tingting bakegen blong mekem wok blong Jehova. (Hag. 1:1; Sek. 1:1) Olsem we bambae yumi luk, wok we tufala profet ya i mekem blong leftemap tingting blong ol man, i karem gudfala frut. Be 50 yia biaen, ol man Jiu we oli gobak long Jerusalem, oli nidim ol toktok blong leftemap tingting blong olgeta bakegen. Esra, we i wan man blong raetemdaon kopi blong Loa, i aot long Babilon mo i go long Jerusalem blong leftemap tingting blong ol man blong God blong oli putum wosip blong Jehova long fasples.—Esra 7:​1, 6.

3. ?Wanem ol kwestin we bambae yumi tokbaot long stadi ya? (Ol Proveb 22:19)

³ Ol profet tok blong Hagae mo Sekaraea oli halpem ol man  blong God long taem bifo blong oli gohed blong trastem Jehova, taem oli fesem fasin agens. Long sem fasin, oli save halpem yumi tu blong trastem se Jehova bambae i halpem yumi, nomata wanem hadtaem yumi fesem. (Ridim Ol Proveb 22:19.) Taem yumi stap tokbaot mesej blong God we Hagae mo Sekaraea i talemaot, mo eksampol blong Esra, bambae yumi ansarem ol kwestin ya: ?Ol hadtaem we ol man Jiu oli fesem, oli mekem wanem long olgeta? ?From wanem yumi mas gohed blong putum wil blong God i stap fasples long laef blong yumi, nating se yumi fesem hadtaem? ?Mo yumi save mekem wanem blong trastem Jehova moa long ol hadtaem ya?

4-5. ?Wanem i mekem se ol man Jiu oli no moa gat strong tingting blong bildim bak tempol?

⁴ Taem ol man Jiu we oli gobak oli kasem Jerusalem, oli gat plante wok blong mekem. Kwiktaem nomo oli bildim bak olta blong Jehova mo oli putum fandesen blong tempol. (Esra 3:​1-3, 10) Be i no longtaem afta, oli no moa gat strong tingting. ?From wanem? Antap long wok ya blong bildim bak tempol, oli mas bildim prapa haos blong olgeta, mekem garen, mo fidim famle blong olgeta. (Esra 2:​68, 70) Mo tu, ol enemi oli agensem olgeta mo oli plan blong stopem wok blong bildim bak tempol.—Esra 4:​1-5.

⁵ Ol man Jiu we oli gobak, oli fesem problem tu long saed blong mane mo politik. Kantri blong olgeta i stap aninit long rul blong Pesia. Long 530 B.K.T, afta we King Saeras blong Pesia i ded, Kambises we i tekem ples blong hem, i lidim wan grup blong ol ami blong oli go faet agensem Ijip. Taem oli stap go long Ijip, i sua se ol soldia bambae oli askem ol man Isrel blong oli givim kakae, wota, mo ples blong slip long olgeta, mo hemia i mekem laef blong ol man Isrel i kam moa had. Taem nekiswan king, hemia Darias 1 i stat blong rul, i gat plante problem yet, olsem ol man oli rebel mo i gat problem blong politik. Mo ol problem ya oli mekem ol man Jiu we oli gobak, oli wari se olsem wanem bambae oli givim ol samting we famle i nidim. Mo hemia i mekem sam man Jiu oli harem tu se naoia i no stret taem blong bildim bak tempol blong Jehova.—Hag. 1:2.

6. Folem Sekaraea 4:​6, 7, ?wanem sam narafala hadtaem we ol man Jiu oli fesem, mo olsem wanem Sekaraea i mekem oli gat strong tingting?

⁶ Ridim Sekaraea 4:​6, 7. Antap long problem blong mane mo politik, ol man Jiu oli fesem fasin agens tu. Long 522 B.K.T., ol enemi oli pulum gavman blong Pesia blong i stopem wok blong bildim bak tempol. Be Sekaraea i mekem ol man Jiu oli trastem se Jehova bambae i yusum paoa blong hem, hemia tabu spirit, blong tekemaot eni samting we i blokem olgeta. Mo long 520 B.K.T., King Darias i letem blong oli gohed blong bildim tempol, mo tu hem i givim sam mane long olgeta mo i askem ol haeman blong oli sapotem olgeta.—Esra 6:​1, 6-10.

7. ?Olsem wanem Jehova i blesem ol man Jiu taem oli putum wok blong hem i stap fasples?

 ⁷ Tru long Hagae mo Sekaraea, Jehova i promes long ol man blong hem se bambae hem i sapotem olgeta, sipos oli putum wok blong bildim tempol i stap fasples. (Hag. 1:​8, 13, 14; Sek. 1:​3, 16) Tok blong ol profet ya i leftemap tingting blong ol man Jiu, mo oli stat blong wokem tempol bakegen long 520 B.K.T., mo oli finisim we i no faef yia yet. From we ol man Jiu oli putum wok blong Jehova i stap fasples nating se oli fesem sam hadtaem, Jehova i sapotem olgeta mo i givim samting we oli nidim long saed blong bodi, be tu long saed blong spirit. From samting ya, oli glad nomo blong wosipim Jehova.—Esra 6:​14-16, 22.

8. ?Olsem wanem Hagae 2:4 i halpem yumi blong gohed blong mekem wil blong God? (Mo tu, yu luk futnot.)

⁸ Naoia we bigfala trabol i stap kam klosap moa, yumi luksave se i impoten tumas we yumi obei long komanmen ya blong mekem wok blong prij. (Mak 13:10) Be maet bambae yumi faenem i had blong prij, sipos yumi fesem problem long saed blong mane o fasin agens long wok blong prij. ?Wanem i save halpem yumi blong putum Kingdom i stap fasples? Yumi mas trastem se “Jehova komanda blong ol ami” b i stap wetem yumi. Bambae hem i sapotem yumi sipos yumi putum Kingdom i stap fasples long laef blong yumi. Taswe yumi no nid blong fraet nating.—Ridim Hagae 2:4.

9-10. ?Olsem wanem wan kapol i luksave se ol tok blong Jisas long Matiu 6:33 oli tru?

⁹ Traem luk eksampol blong kapol ya Oleg mo Irina c we tufala i mekem wok blong paenia. Afta we tufala i muv i go blong givhan long wan kongregesen we i stap long wan defren taon, tufala i lusum wok blong tufala from we i gat problem blong mane long kantri. Nating se blong wan yia tufala i no save faenem wan gudfala wok, be oltaem tufala i haremsave se Jehova i stap sapotem tufala, mo samtaem tufala i kasem help long ol brata mo sista. ?Wanem i halpem tufala blong dil wetem ol hadtaem ya? Nating se long stat, tingting blong Oleg i foldaon bigwan, be hem i talem se: “Taem mitufala i gohed blong bisi long wok blong prij, hemia i givhan long mitufala blong tingbaot samting we i moa impoten long laef.” Nating se Oleg mo waef blong hem i gohed blong traem faenem wan wok, be long semtaem tufala i gohed blong bisi long wok blong prij.

¹⁰ Wan dei, taem tufala i kambak long haos afta long wok blong prij, tufala i faenemaot se wan gudfala fren blong tufala i travel samwe  160 kilometa, blong kam givim tu basket blong kakae long tufala. Oleg i talem se: “Long dei ya, mitufala i luksave bakegen se Jehova mo kongregesen i kea long mitufala. Mitufala i trastem se Jehova bambae i neva fogetem ol man blong wok blong hem, nating se oli fesem wan situesen we oli harem se i no save kam gud.”—Mat. 6:33.

11. ?Wanem bambae i kamaot sipos yumi gohed blong mekem wil blong God?

¹¹ Jehova i wantem se yumi putum tingting blong yumi i stap nomo long wok ya blong mekem disaepol, blong sevem laef blong ol man. Olsem  haf 7 i tokbaot, Hagae i leftemap tingting blong ol man blong God blong oli stat bakegen blong mekem tabu wok, olsem wok ya blong bildim bak tempol. Sipos oli mekem samting ya, Jehova i promes se bambae hem i “sanem wan blesing i kam.” (Hag. 2:​18, 19) Yumi tu yumi save trastem se Jehova bambae i blesem ol traehad blong yumi, sipos yumi putum wok blong hem i stap fasples.

12. ?From wanem Esra mo ol man we oli travel wetem hem oli nidim strong bilif?

¹² Long 468 B.K.T., Esra i travel wetem seken grup blong ol man Jiu we oli aot long Babilon blong go long Jerusalem. Esra mo ol man we oli travel long taem ya, oli nidim strong bilif taem oli mekem trip ya from we oli tekem plante gol mo silva we king i givim long olgeta blong karem i go long tempol. Mo oli pas long ol rod we i gat plante stilman long hem we oli save atakem olgeta. (Esra 7:​12-16; 8:31) Mo tu, smoltaem afta, oli faenemaot se Jerusalem tu i no sef from i no gat plante man i laef long taon ya, mo oli mas riperem tu ol wol mo ol get blong hem. ?Yumi save lanem wanem long eksampol blong Esra blong trastem Jehova moa?

13. ?Wanem i halpem Esra blong i trastem Jehova moa? (Mo tu, yu luk futnot.)

¹³ Esra i bin luk olsem wanem Jehova i sapotem ol man blong hem, taem oli kasem trabol. Sam yia i pas, hemia long yia 484 B.K.T., Esra i bin stap long Babilon long taem ya we King Ahasuerus i givim oda blong oli kilim ded olgeta man Jiu we oli stap long ol ples we Pesia i rulum. (Esta 3:​7, 13-15) !Long taem ya, laef blong Esra i stap long denja! Taem ol man Jiu “long olgeta provins” oli harem nius blong samting ya, oli harem nogud tumas, oli prea long Jehova mo oli krae long hem blong i halpem olgeta. (Esta 4:3) !Traem tingbaot filing blong Esra mo ol man Jiu taem oli harem se ol man we oli mekem rabis plan ya, olgeta nao oli ded! (Esta 9:​1, 2) I sua se samting we i hapen long taem ya, i rerem Esra from ol narafala hadtaem we bambae oli hapen long fiuja, mo i mekem hem i trastem moa se Jehova i naf blong protektem ol man blong hem. d

14. ?Wan sista i lanem wanem taem hem i luk se Jehova i lukaot gud long hem long taem blong trabol?

¹⁴ Taem yumi luk olsem wanem Jehova i kea long yumi taem yumi fesem ol hadtaem, hemia i mekem se yumi trastem hem moa. Traem luk eksampol blong Anastasia, we i laef long Is Yurop. Hem i lego wok blong hem blong i save gohed blong stap nutrol. Hem i se: “Hemia faswan taem long laef blong mi we mi no gat mane nating.” Hem i gohed se: “Mi lego trabol ya long han blong Jehova mo mi luk se hem i kea bigwan long mi. Sipos i hapen bakegen se mi lusum wok blong mi, bambae mi no fraet nating. Sipos Papa blong mi long heven i lukaot gud long mi tede, bambae hem i lukaot gud tu long mi tumoro.”

15. ?Wanem i halpem Esra blong i gohed blong trastem Jehova? (Esra 7:​27, 28)

 ¹⁵ Esra i luksave han blong Jehova long laef blong hem. Taem Esra i tingbaot olgeta taem ya we Jehova i stap lukaot gud long hem, hem i trastem Jehova moa. Makem tok we hem i talem se: “Han blong Jehova we i God blong mi, i stap long mi.” (Ridim Esra 7:​27, 28.) Esra i yusum ol semfala toktok olsem sikis taem long buk ya we hem i raetem.—Esra 7:​6, 9; 8:​18, 22, 31.

16. ?Wanem sam situesen we yumi save luk klia han blong God long laef blong yumi? (Mo tu, yu luk pija.)

¹⁶ Jehova i save halpem yumi taem yumi fesem wan had situesen. Eksampol, taem yumi askem long bos blong yumi, blong yumi save spel sam dei blong go long wan asembli, o yumi askem blong jenisim program blong yumi blong wok, blong yumi save joen long olgeta miting, hemia i wan janis blong yumi luk han blong Jehova long laef blong yumi. Long taem olsem, bambae yumi sapraes se ol samting oli rongud nomo. Mo hemia i save mekem yumi trastem Jehova moa.

17. ?Olsem wanem Esra i soemaot se hem i gat tingting daon taem hem i fesem sam hadtaem? (Yu luk pija long fran pej.)

¹⁷ Esra i gat tingting daon mo i lukluk i go long Jehova blong i halpem hem. Evri taem we hem i wari from ol wok we hem i mas mekem, hem i prea long Jehova. (Esra 8:​21-23; 9:​3-5) From we Esra i dipen long Jehova, hemia i pulum ol narafala tu blong oli sapotem hem mo folem fasin blong hem blong bilif. (Esra 10:​1-4) Taem yumi wari bitim mak from ol samting long saed blong bodi o from sefti blong famle blong yumi, yumi mas trastem Jehova mo prea long hem.

18. ?Wanem i save halpem yumi blong trastem Jehova moa?

¹⁸ Sipos yumi gat tingting daon blong lukaot help blong Jehova mo akseptem sapot blong ol brata mo sista, bambae yumi trastem Jehova moa. Erika we i gat tri pikinini, i trastem se oltaem Jehova bambae i lukaot gud long hem, nating se hem i lusum sam memba blong famle blong hem long ded. Long wan sot taem nomo, hem i harem nogud bigwan from we hem i lusum bebi blong hem we i no bon yet mo hasban blong hem we hem i lavem tumas. Taem hem i tingtingbak, hem i se: “Taem yu kasem trabol, yu no save nating olsem wanem Jehova bambae i halpem yu. Hem i save yusum eni rod we yu no tingbaot blong halpem yu. Mi mi lanem se Jehova i ansarem plante prea blong mi tru long ol toktok mo aksen blong ol fren blong mi. Sipos mi talemaot ol  samting we i stap hapen long laef blong mi, bambae i moa isi blong oli halpem mi.”

19-20. ?Yumi save lanem wanem long ol man Jiu we oli no naf blong gobak long Jerusalem?

¹⁹ Yumi save lanem wan impoten lesen tu long ol man Jiu we oli no naf blong gobak long Jerusalem. Sam long olgeta oli no naf blong mekem plante samting from we oli olfala, oli sik, o i gat wan samting long famle we i blokem olgeta. Be oli glad nomo blong sapotem olgeta we oli stap gobak, taem oli givim ol samting we oli nidim blong wokem tempol. (Esra 1:​5, 6) I luk olsem se samwe 19 yia afta we faswan grup blong ol man Jiu oli gobak long Jerusalem, olgeta we oli stap nomo long Babilon, oli gohed blong sanem ol presen i go long Jerusalem.—Sek. 6:10.

²⁰ Sipos yumi no naf blong mekem plante samting long wok blong God, yumi save sua se Jehova i glad taem i luk we yumi traehad blong mekem hem i glad. ?Olsem wanem yumi save samting ya? Long taem blong Sekaraea, Jehova i askem long hem blong i tekem gol mo silva we ol man Jiu we oli stap long Babilon oli sanem i kam, blong i wokem wan hat blong king long hem. (Sek. 6:11) “Bigfala hat blong king” ya bambae i stap olsem wan “rimaenda” blong ol kontribusen we oli givim nomo long gladhat. (Sek. 6:​14, fut.) Yumi save sua se taem yumi mekem bes blong yumi long wok blong Jehova nating se yumi fesem sam hadtaem, bambae hem i neva fogetem ol wok ya.—Hib. 6:10.

21. ?Wanem bambae i halpem yumi blong trastem Jehova nomata wanem trabol yumi fesem long fiuja?

²¹ Yumi save se long ol las dei, bambae yumi gohed blong fesem ol trabol, mo maet bambae oli kam mowas long fiuja. (2 Tim. 3:​1, 13) Be yumi no nid blong wari bitim mak. Tingbaot ol tok we Jehova i talem long ol man long taem blong Hagae, i se: “Mi mi stap wetem yufala . . . Yufala i no mas fraet.” (Hag. 2:​4, 5) Yumi tu yumi save sua se Jehova bambae i stap wetem yumi, sipos yumi mekem bes blong yumi long wok blong hem. Sipos yumi folem ol lesen we yumi lanem long ol profet tok blong Hagae mo Sekaraea, mo long eksampol blong Esra, bambae yumi gohed blong trastem Jehova moa, nomata wanem trabol yumi fesem long fiuja.