1. ?Yumi save trastem wanem kaen man?

 YUMI save trastem man we i holem ol promes blong hem, mo i tok tru. (Sam 15:4) Ol man oli save dipen long hem. Yumi wantem se ol brata mo sista oli gat tingting olsem long yumi. ?Yumi save mekem wanem blong oli trastem yumi?

2. ?Yumi mas mekem wanem blong narafala i trastem yumi?

² Yumi no save fosem narafala blong i trastem yumi, be yumi mas winim tras blong hem. Samfala oli talem se tras i olsem mane, i had blong winim be i isi blong lusum. Ol samting we Jehova i mekem, oli soemaot se yumi save trastem hem. Hem i neva givim wan risen blong yumi no moa trastem hem, from we “evri samting we hem i mekem, man i save trastem.” (Sam 33:4) Mo hem i wantem se yumi folem fasin blong hem. (Efes. 5:1) Bambae yumi tokbaot sam man blong Jehova we oli folem fasin blong hem, nao ol narafala oli save trastem olgeta. Mo tu, bambae yumi tokbaot faef fasin we oli save mekem se narafala i trastem yumi.

3-4. ?From wanem ol narafala oli trastem Daniel? ?Eksampol blong Daniel i pulum yumi blong tingbaot wanem kwestin?

³ Ol man oli trastem profet Daniel. Nating se ol man Babilon oli tekem hem i go kalabus, be kwiktaem nomo oli luksave se oli save trastem hem. Taem Jehova i halpem Daniel blong i talemaot mining blong drim blong King Nebukadnesa blong Babilon, oli trastem Daniel moa. Wan taem, Daniel  i mas talemaot long king se Jehova i no glad long hem, mo maet king i no glad blong harem mesej ya. !Daniel i mas gat strong tingting, from we Nebukadnesa i wan man we i save faerap long kros! (Dan. 2:12; 4:20-22, 25) Plante yia biaen, ol man oli luksave bakegen se oli save trastem Daniel, taem hem i talemaot mining blong mesej we i kamaot long wol blong haos blong king long Babilon. (Dan. 5:5, 25-29) Biaen, King Darias blong Media mo ol haeman blong hem, olgeta tu oli luksave se Daniel i gat “wan spesel spirit.” Oli luksave se “man i save trastem hem, mo oli no faenemaot se hem i mekem wan kruked fasin, o i no mekem wok blong hem.” (Dan. 6:3, 4) !Yes, ol rula blong ol narafala nesen ya oli luksave se oli save trastem man ya we i wosipim Jehova!

⁴ I gud yumi tingbaot eksampol blong Daniel mo yumi askem se: ‘?Ol man aotsaed long kongregesen oli gat wanem tingting long mi? ?Oli luksave se mi wan man we mi mekem gud ol wok blong mi mo narafala i save trastem?’ ?From wanem i gud blong ansarem ol kwestin ya? From we taem narafala i save trastem yumi, yumi leftemap nem blong Jehova.

5. ?From wanem ol man oli trastem Hanania?

⁵ Long 455 B.K.T., afta we Hed Gavman ya Nehemaea i bildim stonwol blong Jerusalem, hem i traem faenem sam man we hem i save trastem blong lukaotgud long taon ya. Wan man we Nehemaea i jusum, hemia Hanania we i lida blong Haos Blong Ol Soldia. Baebol i talem se “ol man oli trastem [Hanania,] mo hem i fraet long tru God i bitim plante  narafala man.” (Neh. 7:2) Hanania i tinghevi long enikaen wok we hem i kasem, from we hem i lavem Jehova mo i fraet blong mekem Jehova i harem nogud. Sipos yumi gat ol fasin ya tu long wok blong God, ol narafala bambae oli trastem yumi.

6. ?Wanem i soemaot se aposol Pol i trastem fren blong hem Tikikas?

⁶ Traem tingbaot fren blong aposol Pol we nem blong hem Tikikas. Pol i trastem hem, taswe taem hem i stap kalabus long wan haos, hem i dipen long Tikikas mo i talem se hem i wan “gudfala minista.” (Efes. 6:21, 22) Pol i trastem hem blong i karem ol leta we hem i raetem i go long ol brata long Efesas mo Kolosi, mo tu blong i leftemap tingting mo kamfotem olgeta. Tikikas i mekem yumi tingbaot ol gudfala brata tede we yumi save trastem olgeta blong oli lukaotgud long yumi, mo givhan long yumi blong gohed strong long wok blong God.—Kol. 4:7-9.

7. ?Olsem wanem ol elda mo man blong givhan oli soemaot se yumi save trastem olgeta?

⁷ Tede yumi glad tumas long ol elda mo ol man blong givhan we yumi save trastem olgeta. Oli tinghevi long wok blong olgeta olsem Daniel, Hanania, mo Tikikas. Eksampol, taem yumi go long miting long medel wik, yumi save se ol brata mo sista bambae oli mekem ol haf blong olgeta. !Mo ol elda oli glad tumas taem oli save trastem olgeta, blong oli rerem mo mekem ol haf blong olgeta! Mo yumi no fraet blong singaot ol stadi blong kam long miting long wiken, from yumi save se bambae ol brata oli no fogetem blong mekem plan blong i gat wan pablik tok. Mo tu, yumi trastem se ol brata bambae oli kasem naf buk mo magasin blong wok blong prij. !Yumi harem gud from we ol brata ya oli lukaot gud long yumi, mo yumi tangkiu long Jehova from! ?Be yumi save mekem wanem blong narafala i trastem yumi?

8. ?Olsem wanem blong soem intres long ol narafala we yumi no bitim mak? (Ol Proveb 11:13)

⁸ Yumi lavem ol brata mo sista, mo yumi intres long laef blong olgeta. Be yumi mas respektem olgeta mo yumi no mas bitim mak. Samfala long Kristin kongregesen bifo oli stap ‘tokbaot man, mo oli pusum nus long bisnes blong ol narafala man, mo oli tokbaot ol samting we oli no gat raet blong talem.’ (1 Tim. 5:13) Yumi no wantem kam olsem olgeta. ?Be olsem wanem sipos narafala i talemaot wan impoten samting long yumi mo i no wantem se yumi talemaot? Maet wan sista i tokbaot problem blong helt we hem i gat o sam narafala trabol we hem i fesem, mo i askem blong yumi no talemaot. Yumi mas respektem samting we hem i wantem. * (Ridim Ol Proveb 11:13.) Naoia bambae yumi tokbaot sam samting we i impoten blong yumi no talemaot.

9. ?Evriwan long famle oli save mekem wanem blong narafala i trastem olgeta?

⁹ Long famle. Evriwan long famle oli mas lukaot gud blong no talemaot ol bisnes blong famle we ol narafala oli no gat raet blong save. Eksampol, maet wan Kristin woman i gat wan fasin we hasban blong hem i ting se i fani. ?Olsem wanem? ?Bambae hasban i tokbaot samting ya long narafala, mo mekem waef blong hem i sem? !Nogat! Hem i lavem waef blong hem, mo i no wantem mekem hem i harem nogud. (Efes. 5:33) Ol yangfala tu oli wantem se ol narafala oli respektem olgeta.  Ol papa mo mama oli no mas fogetem samting ya. Bambae oli no talemaot ol mastik blong ol pikinini blong olgeta mo mekem oli sem. (Kol. 3:21) Ol pikinini tu oli mas lanem blong waes long ol toktok blong olgeta, mo oli no mas talemaot samting we i save mekem wan long famle i sem. (Dut. 5:16) Taem evriwan oli lukaot gud blong no talemaot samting we i blong famle nomo, famle i save joen gud.

10. ?Wan tru fren hem i olsem wanem? (Ol Proveb 17:17)

¹⁰ Wetem ol fren. Samtaem yumi wantem talemaot filing blong yumi long wan gudfala fren. Be maet hemia i had, from we yumi no gat fasin ya blong talemaot ol filing blong yumi, mo bambae yumi harem nogud sipos fren ya i talemaot samting ya long narafala. !Yumi glad tumas se yumi gat ol fren we yumi save talemaot ol filing blong yumi long olgeta, mo trastem se bambae oli no talemaot long narafala! Wan fren olsem, hem i “wan tru fren.”—Ridim Ol Proveb 17:17.

11. (1) ?Olsem wanem ol elda mo ol waef blong olgeta oli soemaot se yumi save trastem olgeta? (2) ?Wanem gudfala fasin we wan elda i soemaot taem hem i stap wetem famle blong hem, afta we i stretem wan bisnes long kongregesen? (Yu luk pija.)

¹¹ Long kongregesen. Ol elda we ol brata mo sista oli trastem olgeta, oli olsem “wan ples blong haed long win, mo wan sefples.” (Aes. 32:2, fut) Yumi no fraet blong toktok long olgeta, from we yumi save se samting we yumi talemaot long olgeta, bambae oli no talemaot long narafala. Mo yumi no traem pulum olgeta blong talemaot samting we yumi no gat raet blong save. Mo tu, yumi glad tumas long ol waef blong ol elda ya, from we oli no traem pulum hasban blong olgeta blong talemaot ol infomesen we oli no sud save. Elda i mekem i gud long waef blong hem, taem i no talemaot ol infomesen long saed blong ol brata mo sista long hem. Waef blong wan elda i talem se: “Mi mi glad tumas se hasban blong mi i no talemaot nem blong ol brata mo sista we oli go visitim olgeta blong leftemap tingting, o  tokbaot ol problem blong olgeta long mi. Hemia i mekem se mi no nid blong wari from ol samting we mi no save stretem. From samting ya, mi save joengud wetem evriwan long kongregesen. Mo mi trastem tu se taem mi talemaot ol filing o problem blong mi long hem, bambae hem i no talemaot.” Yes, yumi evriwan i wantem se ol narafala oli trastem yumi. ?Wanem i save halpem yumi blong kasem mak ya? Bambae yumi tokbaot faef fasin we yumi mas gat.

12. ?From wanem yumi talem se lav i stamba blong tras? Talem wan eksampol.

¹² Lav i stamba blong tras. Jisas i talem se tufala komanmen we i hae moa, hemia blong lavem Jehova mo lavem ol neba blong yumi. (Mat. 22:37-39) Sipos yumi lavem Jehova, bambae yumi wantem folem ol fasin blong hem we i mekem se ol narafala oli trastem hem. Mo sipos yumi lavem ol brata mo sista, bambae yumi no talemaot samting we oli no wantem se narafala i save. Yumi neva wantem talemaot wan samting we i save spolem olgeta, i mekem oli sem o harem nogud.—Jon 15:12.

13. ?From wanem i isi blong narafala i trastem yumi taem yumi gat tingting daon?

¹³ Taem yumi gat tingting daon bambae i isi blong narafala i trastem yumi. Wan Kristin we i gat tingting daon bambae i no traem mekem ol narafala oli sapraes, from we hem i faswan blong talemaot wan samting. (Fil. 2:3) Mo hem i no traem mekem olsem we hem i impoten, from we hem i save wan infomesen we hem i no mas talemaot. Sipos yumi gat tingting daon bambae yumi no talemaot prapa tingting blong yumi long saed blong wan samting we Baebol o ol buk blong yumi oli no tokbaot.

14. ?From wanem i isi blong narafala i trastem yumi taem yumi gat fasin luksave?

¹⁴ Fasin luksave bambae i halpem wan Kristin blong save se “i gat taem blong stap kwaet, mo i gat taem blong toktok.” (Pri. 3:7) Long sam kalja, i gat wan toktok we oli stap talem se: “Fasin blong toktok i olsem silva, be fasin blong stap kwaet i olsem gol.” Hemia i minim se, i gat sam taem we i moa gud blong stap kwaet i bitim we yu toktok. Hemia nao from wanem Ol Proveb 11:12 i talem se: “Man we i rili luksave samting, hem i stap kwaet nomo.” Traem tingbaot toktok blong wan elda long saed blong wan narafala elda, we plante kongregesen oli stap askem help blong hem, taem oli gat sam problem blong stretem. Hem i talem se: “Oltaem elda ya i lukaot gud blong no tokbaot ol impoten infomesen long saed blong ol narafala kongregesen.” From we elda ya i gat fasin luksave, ol narafala elda long kongregesen blong hem oli respektem hem. Oli trastem se bambae hem i no talemaot ol bisnes blong kongregesen long ol narafala.

15. Talem wan eksampol we i soemaot se taem yu tok tru, narafala bambae i trastem yu.

¹⁵ Sipos yumi tok tru narafala bambae i trastem yumi. Yumi trastem wan man we i tok tru, from we yumi save se bambae hem i no giaman. (Efes. 4:25; Hib. 13:18) Traem tingbaot sipos yu wantem kam gud moa long fasin blong yu blong tij. Ale yu askem wan man blong i lesin long tok blong yu mo talem samting we yu mas kam gud moa long hem. ?Bambae yu askem hu blong i lesin long yu? ?Bambae yu askem wan man we i talem samting blong mekem yu yu glad nomo, o wan man we i tok tru? Ansa i klia nomo. Baebol i talem se: “I moa gud yu tok stret long man blong stretem hem, i bitim we yu talem se yu lavem hem be yu no soemaot. Wan fren i save givim kil  long yu from we hem i stap tru long yu.” (Prov. 27:5, 6) Nating se ol tok blong fren ya i mekem yu harem nogud, be bambae i save givhan long yu long ful laef blong yu.

16. Folem Ol Proveb 10:19, ?from wanem i impoten blong bos long tingting blong yumi?

¹⁶ Bos long tingting i wan impoten fasin we yumi mas gat sipos yumi wantem se narafala i trastem yumi. Fasin ya bambae i halpem yumi blong stap kwaet taem yumi harem se yumi wantem talemaot wan samting we yumi no sud talem. (Ridim Ol Proveb 10:19.) Samtaem i had blong bos long tingting blong yumi taem yumi yusum sosol media. Sipos yumi no lukaot gud, yumi save talemaot long plante man wantaem wan samting we yumi no sud talem. Mo taem yumi talemaot wan samting olsem long sosol media, yumi no moa save kontrolem, mo yumi no save hamas problem i save kamaot from. Bos long tingting bambae i halpem yumi tu blong stap kwaet taem ol man blong agens oli traem trikim yumi, blong talemaot ol infomesen we i save spolem ol brata mo sista. Samting olsem i save hapen sipos yumi laef long wan kantri we oli putum tabu long wok blong yumi, mo ol polis oli stap kwestinim yumi. Long taem olsem mo long ol narafala taem tu, yumi save folem advaes ya blong “blokem maot blong [yumi] long strap blong blokem maot blong animol.” (Sam 39:1) Nating se yumi stap wetem ol famle, ol fren, ol brata mo sista o eni narafala man, yumi wantem se oli trastem yumi. Mo yumi mas bos long tingting blong yumi blong oli save trastem yumi.

17. ?Olsem wanem yumi save mekem se i gat tras insaed long kongregesen?

¹⁷ !Yumi glad tumas se Jehova i pulum yumi blong kam joen long wan bigfala famle blong ol brata mo sista we oli lavlavem olgeta, mo oli trastem olgeta! Yumi evriwan i mas soemaot long ol brata mo sista se oli save trastem yumi. Taem yumi wanwan i wok had blong soemaot lav, tingting daon, fasin luksave, tok tru, mo bos long tingting, yumi mekem se i gat tras insaed long kongregesen. I tekem taem blong narafala i trastem yumi. Be i gud yumi folem fasin blong God blong yumi, Jehova, mo soemaot se narafala i save trastem yumi.