1-2. (1) Long taem ya we aposol Pol i raetem leta i go long ol Hibru Kristin long Judia, ?laef blong olgeta i olsem wanem? (2) ?From wanem yumi talem se oli kasem leta ya long stret taem?

 AFTA we Jisas i ded, ol Hibru Kristin we oli laef long Jerusalem mo Judia oli fesem plante trabol. Smoltaem afta we Kristin kongregesen i stat, ol man oli agensem bigwan ol Kristin. (Wok 8:1) Mo samwe 20 yia biaen, ol man blong Kraes oli fesem hadtaem long saed blong mane, maet hemia from we i gat draetaem. (Wok 11:​27-30) Be samwe long yia 61 K.T., ol Kristin oli gat pis blong smoltaem, nating se long ol yia biaen ol man oli agensem olgeta bigwan. Long taem ya, aposol Pol i raetem wan leta i go long olgeta. Yes, oli kasem leta ya long stret taem.

² Ol Kristin long Hibru oli kasem leta ya long stret taem from we oli gat pis blong smoltaem nomo. Pol i givim gudfala advaes we i save halpem ol Kristin ya blong oli stanap strong long ol trabol we bambae oli fesem i no longtaem. Bigfala trabol ya we Jisas i talem se bambae i kasem ol man Jiu, i stap kam klosap. (Luk 21:20) I tru se Pol mo ol Kristin long Judia oli no save stret wetaem trabol ya bambae i kasem olgeta. Nating se i olsem, oli save yusum gud taem we i stap yet blong rerem olgeta. Oli save wokem ol gudfala fasin olsem bilif mo fasin blong stanap strong.—Hib. 10:25; 12:​1, 2.

3. ?From wanem yumi intres long leta ya we i go long ol man Hibru?

 ³ I no longtaem bambae yumi fesem wan trabol we i bigwan moa i bitim hemia we ol Hibru Kristin oli fesem bifo. (Mat. 24:21; Rev. 16:​14, 16) Taswe, i gud yumi luk sam gudfala advaes we Jehova i givim long ol Kristin ya, we i save halpem yumi tede.

‘GOHED KWIK BLONG KAM BIGMAN’

4. ?Ol man Jiu we oli kam Kristin oli fesem wanem trabol? (Mo tu, yu luk pija.)

⁴ Ol man Jiu we oli kam Kristin, oli mas mekem sam bigfala jenis mo hemia i no isi. I gat wan taem we Jehova i jusumaot ol man Jiu blong oli kam ol man blong hem. Mo blong plante yia, Jerusalem i ples we ol man we oli rul long nem blong Jehova oli stap long hem, mo tempol i stamba ples blong mekem tru wosip. Evri gudfala man Jiu oli stap folem Loa blong Moses we ol lida blong skul oli stap tijim. Hemia ol rul long saed blong ol kakae, sakomsaes, mo fasin blong tritim ol man blong ol narafala nesen. Be afta we Jisas i ded, Jehova i no moa agri long ol sakrefaes we ol man Jiu oli givim long tempol. Mo hemia i rili had long ol man Jiu we oli stap folem Loa. (Hib. 10:​1, 4, 10) Aposol Pita tu, nating se hem i bigman long spirit, be hem i faenem i had blong folem sam long ol jenis ya. (Wok 10:​9-14; Gal. 2:​11-14) From niufala bilif blong ol Kristin ya, ol lida blong skul blong ol man Jiu, oli stat blong agensem olgeta.

5. ?Ol Kristin oli mas lukaot long wanem?

⁵ I gat tu defren kaen grup blong man we oli agensem ol Hibru Kristin. Ol lida blong skul blong ol man Jiu oli stap tritim olgeta olsem ol apostasi. Antap long hemia, samfala long kongregesen oli stap pulum ol narafala Kristin blong oli gohed blong folem Loa blong Moses, maet hemia blong mekem se ol man oli no agensem olgeta. (Gal. 6:12) ?Be wanem i save halpem ol tru Kristin blong holemtaet trutok?

6. ?Pol i leftemap tingting blong ol Kristin blong oli mekem wanem? (Hibru 5:14–6:1)

⁶ Long leta we Pol i raetem i go long ol man  Hibru, hem i leftemap tingting blong ol Kristin blong oli stadi dip moa long Tok blong God. (Ridim Hibru 5:14–6:1.) Pol i yusum sam vas long Hibru, blong eksplenem from wanem fasin blong wosip blong ol Kristin i gud moa i bitim wosip blong ol man Jiu. a Pol i save se sipos ol Kristin ya oli kasemsave moa long trutok, hemia bambae i givhan long olgeta blong luksave mo sakemaot ol giaman tingting we i save lidim olgeta i gowe long stret rod.

7. ?Wanem ol trabol we yumi stap fesem tede?

⁷ Tede, yumi stap fesem ol man we oli stap spredem o talem sam tingting we i go agensem ol rul blong Jehova long saed blong stret fasin. Plante taem, ol man blong agens oli yusum ol rul blong Baebol long saed blong ol gudfala fasin we yumi bilif long olgeta, blong talem se yumi stap agensem ol man mo se yumi strong tumas. Fasin mo tingting blong ol man blong wol i stap kam moa nogud mo oli agensem ol tingting blong God. (Prov. 17:15) From samting ya, i impoten we yumi luksave mo sakemaot ol rong tingting we ol man blong agens oli stap yusum blong mekem tingting blong yumi i foldaon o pulum yumi i gowe long stret rod.—Hib. 13:9.

8. ?Yumi save mekem wanem blong yumi gohed kwik blong kam bigwan long spirit?

⁸ I gud yumi folem advaes we Pol i talem long ol Hibru Kristin, hemia blong yumi gohed kwik blong kam bigman long spirit. Hemia i min se yumi mas kasemsave gud long trutok mo traehad blong gat sem tingting olsem Jehova. Mo yumi mas gohed blong mekem olsem tu afta we yumi givim laef blong yumi long Jehova mo baptaes. Nomata hamas yia yumi stap long trutok, yumi evriwan i mas ridim mo stadi long Baebol oltaem. (Sam 1:2) Sipos yumi wanwan i gat wan gudfala program blong stadi Baebol, hemia bambae i halpem yumi blong bildimap gudfala fasin ya we Pol i makem gud long leta blong hem, hemia bilif.—Hib. 11:​1, 6.

“YUMI GAT BILIF WE I LUKAOT GUD LONG LAEF BLONG YUMI”

9. ?From wanem ol Hibru Kristin oli nidim strong bilif?

⁹ Ol Hibru Kristin bambae oli nidim strong bilif blong oli save laef tru long trabol ya we bambae i kasem Judia. (Hib. 10:​37-39) Jisas i wonem ol man blong hem se taem oli luk we ol enemi oli kam raonem Jerusalem, oli mas ronwe i go antap long ol bigfala hil. Advaes ya i go long evri Kristin, nating se oli laef stret long taon o aotsaed long taon. (Luk 21:​20-24) Long taem bifo, taem ol ami oli kam blong atak, plante taem ol man we oli stap aotsaed long taon oli mas ronwe i kam insaed long taon, from we ol stonwol blong taon ya i save protektem olgeta. Taswe, i luk olsem se advaes ya blong ronwe i go antap long ol hil, i narakaen mo oli nidim bilif blong mekem olsem.

10. ?Strong bilif bambae i pulum ol Kristin blong mekem wanem? (Hibru 13:17)

¹⁰ Ol Hibru Kristin oli nidim tu blong trastem ol man we Jisas i yusum blong lidim kongregesen. Ol man we oli lidim yumi, oli stap givim ol stret advaes we i save halpem olgeta long kongregesen blong folem ol tok blong Jisas long stret taem mo long fasin we i gat oda. (Ridim Hibru 13:17.) Grik tok we oli yusum long Hibru 13:17 blong talem “yufala i mas obei,” i givim tingting ya se wan man i wantem obei from we hem i trastem man we i givim advaes. Be i no min se hem i obei from we  hem i mas mekem olsem, nogat. Taswe, ol Hibru Kristin oli mas lanem blong trastem ol man we oli lidim olgeta, bifo we trabol i stat. Sipos long taem ya we i gat pis, ol Kristin oli obei long advaes we oli kasem long ol man we oli lidim olgeta, bambae i moa isi blong oli obei tu taem oli fesem ol hadtaem.

11. ?From wanem i impoten we yumi gat strong bilif tede?

¹¹ Tede, yumi nidim bilif sem mak olsem ol Kristin ya we oli bin kasem leta blong Pol. Yumi laef long wan taem we plante man oli no bilivim se en blong sistem blong wol ya i stap kam klosap, mo oli stap jikim yumi from bilif blong yumi. (2 Pita 3:​3, 4) Antap long hemia, Baebol i no givim plante save long yumi long saed blong ol samting we bambae i hapen long taem blong bigfala trabol. Taswe, yumi nidim blong bilif strong se en blong sistem blong wol ya bambae i kamtru long stret taem mo se Jehova bambae i lukaot gud long yumi.—Hab. 2:3.

12. ?Wanem i save halpem yumi blong laef tru long bigfala trabol?

¹² Yumi mas bilif strong tu se Jehova i stap yusum “gudfala slef we i waes” blong lidim yumi tede. (Mat. 24:45) Long taem we bigfala trabol i stat, maet yumi kasem ol stret advaes we i save sevem laef blong yumi, sem mak olsem we ol Hibru Kristin oli kasem taem ami blong Rom i kam raonem Jerusalem. Naoia i taem blong mekem bilif blong yumi i kam strong mo trastem ol advaes we yumi kasem long ol man we oli stap lidim oganaesesen blong Jehova. Sipos i had long yumi blong folem ol advaes blong olgeta naoia, i sua se bambae i had moa long taem blong bigfala trabol.

13. ?From wanem i impoten blong folem advaes ya we i stap long Hibru 13:5?

¹³ Taem ol Hibru Kristin oli stap wet long wan saen blong oli ronwe, oli nidim tu blong mekem laef blong olgeta i no fasfas, mo sakemaot fasin ya blong “laekem mane tumas.” (Ridim Hibru 13:5.) Sam long olgeta oli bin sot long kakae mo oli pua. (Hib. 10:​32-34) Nating se oli glad blong stanap strong long ol hadtaem from gud nius, be samfala oli stat blong tingbaot ol rod blong winim moa mane, from oli ting se i save givhan long olgeta mo protektem olgeta. Be mane i no save protektem olgeta long trabol we bambae i kasem olgeta. (Jem. 5:3) Blong talem stret, ol man we oli laekem ol sas samting bambae i had blong oli ronwe mo lego haos mo ol sas samting blong olgeta.

14. ?Olsem wanem strong bilif i save gat paoa long ol desisen we yumi mekem naoia long saed blong ol sas samting?

¹⁴ Sipos yumi bilif strong se i no longtaem, Jehova bambae i finisim en blong sistem blong wol ya, bambae yumi naf blong sakemaot tingting ya blong wantem ol sas samting. Long taem blong bigfala trabol, ol man bambae “oli sakemaot ol silva blong olgeta i go long ol rod,” from we bambae oli luksave se “ol silva mo ol gol blong olgeta bambae oli no naf blong sevem olgeta long dei blong kros blong Jehova.” (Esik. 7:19) Yumi mas mekem ol desisen we i halpem yumi blong gat wan gudfala laef we i no fasfas, i bitim we yumi stap traehad blong winim plante moa mane. Mo hemia i min se yumi mas blokem fasin ya blong mekem ol kaon o spenem plante taem blong lukaot gud long ol sas samting we yumi gat. Mo tu, bambae yumi lukaot gud blong no putum tingting blong yumi i stap strong long ol samting we yumi gat finis. (Mat. 6:​19, 24) Ol sas samting mo ol narafala samting oli save traem bilif blong yumi taem yumi stap wet blong en blong sistem blong wol ya i kamtru.

 “YUFALA I MAS GAT FASIN YA BLONG STANAP STRONG”

15. ?From wanem ol Hibru Kristin oli mas stanap strong?

¹⁵ I no longtaem, ol Hibru Kristin we oli stap long Judia bambae oli fesem trabol, taswe oli mas stanap strong long bilif blong olgeta. (Hib. 10:36) Nating se sam long ol Hibru Kristin ya oli bin fesem bigfala fasin agens, be plante man oli kam Kristin long taem ya we i gat pis. Pol i talem se nating we i gat plante samting i traem bilif blong olgeta, be oli no safa olsem Jisas we i safa gogo kasem we hem i ded. (Hib. 12:4) Plante man Jiu oli kros tumas from we i gat plante man oli stap kam Kristin. Sam yia bifo we Pol i raetem leta ya, hem i stap prij long Jerusalem, mo i gat wan bigfala grup blong ol man oli wantem kilim hem. I gat moa long 40 man Jiu we “oli mekem wan strong promes se bambae oli no kakae mo dring gogo oli kilim Pol i ded.” (Wok 22:22; 23:​12-14) Nating se ol man oli no laekem nating ol Kristin mo oli stap spolem olgeta, be olgeta oli mas gohed blong joen wanples blong wosip, talemaot gud nius, mo mekem bilif blong olgeta i kam strong.

16. ?Olsem wanem leta ya blong Pol i save halpem yumi blong gat stret tingting long ol trabol we yumi stap fesem? (Hibru 12:7)

¹⁶ ?Wanem i save halpem ol Hibru Kristin blong oli stanap strong long ol trabol we oli fesem? Pol i save se oli nidim blong gat stret tingting long ol trabol we oli fesem. Hem i eksplenem se taem wan samting i traem bilif blong wan Kristin, hemia i olsem wan trening. (Ridim Hibru 12:7.) Mo ol trabol olsem, oli halpem ol Kristin blong wokem o kam gud moa long sam Kristin fasin. Sipos ol Kristin oli tingbaot se ol trabol ya oli save mekem i gud long olgeta, bambae i isi blong oli stanap strong.—Hib. 12:11.

17. ?Pol i lanem wanem long saed blong fasin blong stanap strong?

¹⁷ Pol i talem long ol Hibru Kristin se oli mas gat strong tingting blong stanap strong. I  stret nomo we hem nao i givim advaes ya, from we bifo hem tu i stap agensem ol Kristin, mo hem i save gud olsem wanem ol trabol ya oli spolem ol Kristin. Mo tu, hem i save gud olsem wanem blong stanap strong, from we hem tu i fesem strong fasin agens afta we hem i kam wan Kristin. (2 Kor. 11:​23-25) Taswe, Pol i save gud samting we ol Kristin oli mas mekem blong stanap strong. Hem i talem long ol Kristin ya se taem oli stap stanap strong, oli no mas dipen long olgeta wan, be oli mas dipen long Jehova. Pol i save talem wetem strong tingting se: “Jehova nao i stap halpem mi. Bambae mi no fraet.”—Hib. 13:6.

18. ?Wanem bambae i hapen long yumi evriwan long fiuja? ?Mo yumi mas mekem wanem naoia?

¹⁸ Tede, i gat sam brata mo sista oli stap stanap strong long ol trabol we oli stap fesem. Yumi save sapotem olgeta tru long ol prea blong yumi, mo samtaem yumi save givim samting we oli nidim. (Hib. 10:33) Be Baebol i talem klia se “olgeta man we oli wantem soem long laef blong olgeta se oli fasgud long God from we oli joen long Kraes Jisas, bambae ol man oli mekem i nogud long olgeta tu.” (2 Tim. 3:12) From samting ya, yumi evriwan i mas rere from ol trabol we i save hapen long fiuja. I gud yumi gohed blong trastem fulwan Jehova, se bambae hem i halpem yumi blong stanap strong long eni trabol we yumi save fesem. Mo long stret taem, bambae hem i mekem ol man we oli wosipim hem, oli kam fri fulwan long olgeta trabol.—2 Tes. 1:​7, 8.

19. ?Yumi mas mekem wanem blong yumi rere from bigfala trabol? (Mo tu, yu luk pija.)

¹⁹ I sua se leta we Pol i raetem i go long ol man Hibru, i halpem olgeta blong oli rere from trabol we bambae oli fesem. Pol i leftemap tingting blong ol brata mo sista blong oli stadi dip long Baebol, mo kasemsave gud long hem. Sipos oli mekem olsem, bambae oli naf blong luksave mo sakemaot ol tijing we i save mekem bilif blong olgeta i kam slak. Hem i leftemap tingting blong olgeta blong oli mekem bilif blong olgeta i kam strong, nao bambae oli naf blong folem gud ol advaes blong Jisas mo ol man we oli lidim kongregesen. Mo tu, hem i talem long ol Kristin ya blong oli stanap strong, taem hem i givhan long olgeta blong oli gat stret tingting long ol trabol we oli fesem, mo luk ol trabol ya olsem wan rod we Jehova i yusum blong trenem olgeta. I gud yumi tu yumi folem ol advaes ya. Olsem nao, bambae yumi naf blong stanap strong gogo kasem en.—Hib. 3:14.