Aristotle i raetem plante samting long saed blong: miusik mo ol pija, ol sta, ol laef samting, ol gudfala fasin, lanwis, loa, stret tingting, paoa blong magnet, olsem wanem ol samting i stat mo olsem wanem oli muvmuv, pleplei, ol poem, politik, tingting blong man, ol toktok, mo tu, sol blong man we hem i ting se i save ded. Be ol man oli save hem moa from ol samting we hem i raetem long saed blong stret tingting mo ol laef samting.

Blong eksplenem ol samting raonabaot long yumi, ol man blong hae save long Gris bifo, oli dipen long samting we oli save luk, mo samting we oli ting se i tru mo i stret. Oli ting se sipos oli tingting gud long ol samting ya, bambae oli faenemaot ol stret save.

Tingting ya i lidim olgeta blong faenemaot sam stret save. Wan long olgeta, hemia se ol sta oli gat stret ples blong olgeta long skae. Be wan bigfala problem se, tingting blong olgeta i stanap long samting we oli save luk nomo. Mo samting ya i mekem se plante man blong hae save olsem Aristotle, oli mekem mastik. Wan mastik, hemia we oli ting se ol sta oli goraon long wol. Long taem blong olgeta, oli ting  se hemia i isi nomo blong man i luksave. Wan buk (The Closing of the Western Mind) i talem se: “Ol man Gris oli ting se wol i stap long medel blong ol sta, mo ol sta oli muv i goraon long hem. From we oli gat save, mo plante tingting blong olgeta oli stret, plante man oli ting se samting ya we oli talem i tru.”

Be tingting ya i rong olgeta. Sipos rong tingting ya i stap wetem ol saentis nomo, bambae i no wan bigfala samting. Be problem se i go kasem plante man, wetem sam jos tu.

Long Yurop bifo, sam “Kristin” jos oli agri wetem ol tijing blong Aristotle. Ol tija long Katolik Jos, olsem Thomas Aquinas (hem i laef long ol yia 1224-1274), oli yusum ol save blong Aristotle long ol tijing blong olgeta. Ale, tingting blong Aristotle se wol i no muv nating mo ol sta oli goraon long hem, i kam haf blong tijing blong Katolik. Sam lida blong Protestan tu, olsem Calvin mo Luther, oli talem se tijing ya i kamaot long Baebol.—Yu luk bokis ya, “ Oli No Kasem Stret Mining Blong Baebol.”

Charles Freeman we i raetem ol buk, i talem se: “Sam tijing blong Katolik oli kam sem mak olsem tijing blong Aristotle.” Taswe, sam man oli talem se Aquinas i pulum Aristotle blong i kam Katolik. Be Freeman i talem samting we i rili hapen, se: “Aquinas nao i jenisim bilif blong hem blong folem Aristotle.” Mo jos tu i mekem sem mak. I gat wan man Itali, nem blong hem Galileo, we i stadi long ol sta mo matematik. Hem i talem se ol save we hem i faenemaot i pruvum se wol i stap muv i goraon long san. Be Katolik Jos i mekem hem i pas long kot (Inquisition), mo oli fosem hem blong i talemaot se tingting blong hem i no stret. * Samting we i narakaen se, Aristotle i luksave se ol saentis oli stap faenemaot ol niufala save oltaem. !Be sore tumas, ol jos oli no gat bilif olsem!