1. Vbọzẹe ne Jehova na ya egbe ẹre gie iye ọmọ?

E JEHOVA keghi nọ Ivbi Izrẹl ni ghaa rrọọ vbe ẹghẹ akhasẹ Aizaia wẹẹ, “Okhuo gha sẹtin mianmian ọmọ nọ biẹ ra?” Ọ na vbe tama iran wẹẹ, “Ọ gha khọn rẹn ne okhuo sẹtin mianmian ovbi ẹre, mẹ i ra mianmian [uwa] ẹdẹdẹmwẹdẹ.” (Aiz 49:15) E Jehova i mobọ ya egbe ẹre gie iye ọmọ. Sokpan vbe ako evbagbẹn nọhuanrẹn na, e Jehova keghi ya ahoẹmwọmwa ne iye ọmọ mwẹ ne ovbi ẹre, gie ahoẹmwọmwa ne irẹn mwẹ ne eguọmwadia ẹre. Ọtẹn nokhuo ọkpa na tie ẹre Jasmin keghi kha wẹẹ, “Iye ọmọ ghaa ya ne ovbi ẹre wẹn, asikẹgbe nọ rre uwu ẹkpo iran eva ghi gha wegbe yọ sẹrriọ wẹẹ, ọ ghi do gha lọghọ, emwi rhọkpa ke wannọ iran.” Ẹi mwẹ iye emọ nibun ma kue ye emwi ne Jasmin tae na.

2. Vbọ ye Jehova hẹ vbe ekhọe, deghẹ ọkpa vbe eguọmwadia ẹre na khian nọ worua vbe odẹ ọghe orhiọn?

² Adeghẹ ọkpa vbe eguọmwadia e Jehova na dobọ iko kevbe ikporhu yi, te Jehova wa rẹn. Nọnaghiyerriọ, muẹn roro vbene ọ da e Jehova hẹ, vbe ọ gha bẹghe vbene ọkhọngborrie emwa ya khian emwa ni ghi worua vbe odẹ ọghe orhiọn * vbe ukpo ukpo.

3. De emwi ne Jehova hoo ne emwa ni worua vbe odẹ ọghe orhiọn ru?

³ Etẹn nibun ni te worua vbe odẹ ọghe orhiọn keghi werriegbe bu e Jehova rre. Ma gha miẹn emwa vbenian, ekhọe hia ẹre ima ya gbe ọbokhian ne iran. Vbene ẹmwata, e Jehova wa hoo ne iran werriegbe bu irẹn gha dee. (1 Pit 2:25) De vbene ima khian ya ru iyobọ ne emwa ni worua vbe odẹ ọghe orhiọn? A te miẹn wẹẹ, ma zẹ ewanniẹn ye inọta na, gi ima ka ziro yan emwi nọ ya emwa eso khian nọ ghi worua vbe odẹ ọghe orhiọn.

4. De vbene iwinna ọghe etẹn eso he ya si iran digiẹn vbe odẹ ọghe orhiọn?

⁴ Ẹmwẹ iwinna ne a na miẹn igho ẹre ọ ghi wa ru ekpataki sẹ ne etẹn eso vbe ẹdẹnẹrẹ. Ọtẹn nokpia ọkpa na tie ẹre Hung * nọ rre Southeast Asia keghi kha wẹẹ, “I keghi mu ẹmwẹ iwinna mwẹ yan uhunmwu. I na gha roro ẹre wẹẹ, I ghaa mwẹ igho, ẹre I khian na sẹtin mu aro ye ugamwẹ e Jehova ẹsẹsẹmwẹse. Rhunmwuda ọni, I na ghi rhie asọn ba avan ya gha winna. I ke rẹn emwi nọ sunu, I suẹn gha gbe ẹdẹ iko re nẹ. Vbọ ma he kpẹẹ vba, a ma ghi gha miẹn mwẹ vbe iko hiehie. Te Esu mwamwa agbọn na nọ ya fẹko gha si emwa hin ugamwẹ e Jehova rre kherhe kherhe.”

5. De emwi nọ sunu daa ọtẹn nokhuo ọkpa rhunmwuda ọlọghọmwa ughughan nọ werriẹ aro daa?

⁵ Etẹn eso keghi werriẹ aro daa ọlọghọmwa ughughan nọ wa vuọn sẹ iran urhu. Vbe igiemwi, ọ mwẹ ọtẹn nokhuo ọkpa vbe Britain na tie ẹre Anne, emọ isẹn ẹre ọ mwẹ. Ọtẹn nokhuo na keghi kha wẹẹ: “Vbe ẹghẹ ne I ya biẹ alagbodẹ mwẹ, egbe ma gba nẹẹn. Vbene ẹghẹ ya khian, a keghi kan ovbi mwẹ nokhuo ọkpa fua vbuwe iko. Ọ ma fo ye evba, ovbi mwẹ nọ re ọdiọn vbe okpia na suẹn gha khuọnmwi emianmwẹ ẹrherhe. Iro na wa han mwẹ sẹrriọ wẹẹ, I ma ghi sẹtin gha yo iko kevbe ikporhu. Kherhe kherhe, I na wa do khian ọmwa nọ ghi worua vbe odẹ ọghe orhiọn.” Ẹmwẹ ọtẹn nokhuo na kevbe ẹgbẹe ọre wa kakabọ da ima. Erriọ ẹre ọ vbe da ima vbe ima gha bẹghe etẹn ọvbehe ni werriẹ aro daa egbe ọlọghọmwa vbenian!

6. De emwi nọ gha sẹtin sunu daa ọtẹn nọ ma lele adia nọ rre ebe Kọlose 3:13?

⁶ Tie Kọlose 3:13. Etẹn eso rrọọ ne orhiọn gbe ye iran iwu, rhunmwuda, emwi ne ọtẹn ọvbehe ru iran re, wa da iran sẹ ugboloko. Ukọ e Pọl rẹnrẹn wẹẹ, ọ mwẹ ẹghẹ eso ne etẹn eso ya mwẹ egbe ẹzọ, ra ne iran ya “muan egbe ẹmwẹ.” A sẹtin vbe miẹn wẹẹ, etẹn gbe ima ekueku. Adeghẹ ima ma na begbe, egbe emwi vberriọ sẹtin ya ima do mu ohu gberra egbe. Ohu vberriọ sẹtin ya ọmwa dobọ iko na yo yi. Gia ziro yan emwi nọ sunu daa ọtẹn nokpia ọkpa na tie ẹre Pablo vbe South America. Ọmwa keghi ba re ifiẹzọ ohoghe, rhunmwuda ọni, a na miẹn re ukpamuyọmọ nọ te mwẹ vbuwe iko. De emwi ne Pablo ghi ru? Ọ keghi kha wẹẹ, “Ohu na gele mu mwẹ, ohu mu mwẹ sẹrriọ wẹẹ, I na suẹn gha gbe ẹdẹ iko re, I ke rẹn emwi nọ sunu, I na wa ban iko na yo fẹfẹfẹ.”

7. De emwi nọ gha sẹtin sunu daa ọmwa, deghẹ ekhọe ọghẹe na gha bu abe gbe ẹre?

⁷ Emwa eso vbe rrọọ ne ekhọe iran wa bu abe gbe, rhunmwuda orukhọ ne iran ru vbe ẹghẹ nọ gberra, emwa vbenian sẹtin do gha roro ẹre wẹẹ, Osanobua ma ghi hoẹmwẹ iran. A sẹtin miẹn wẹẹ, ọ ro iro fi uyinmwẹ werriẹ nẹ, kevbe wẹẹ, Osanobua vbe yabọe nẹ, sokpan ọ ye gha roro ẹre wẹẹ, irẹn ma ghi sẹ na gha ka ba eguọmwadia Osanobua. Ọna ọre emwi nọ sunu daa ọtẹn nokpia ọkpa na tie ẹre Francisco. Ọtẹn na keghi kha wẹẹ, “A keghi mu mwẹ aburho vbuwe iko rhunmwuda uyinmwẹ alamoghẹ ne I yin rin. Vbe emwi na da sunu, I na ye gha yo iko. Sokpan vbene ẹghẹ ya khian, iro na han mwẹ, I na do gha ghee egbe mwẹ zẹvbe ọmwa nọ ma somwa. Ekhọe mwẹ na gha fi mwẹ uwẹnrhiẹn, I na vbe gha roro ẹre wẹẹ, e Jehova ma he yabọ mwẹ. Vbe okiekie, I na dobọ iko na yo yi.” De aro ne uwẹ ya ghee etẹn ni werriẹ aro daa isievẹn vbenian? Ohan iran to ruẹ ra? Sẹ ehia, de aro ne Jehova ya ghee iran?

8. E Jehova gha mianmian emwa ni ka gha gae ra? Rhan otọ re.

⁸ E Jehova i khian mianmian eguọmwadia ẹre ni te ka gha gae, ni ghi dobọ yi vbe ovbiẹghẹ kherhe. Ẹi khian vbe mianmian iwinna ne iran ka ru vbe ugamwẹ ọghẹe. (Hib 6:10) Akhasẹ ighẹ Aizaia keghi ya igiemwi ọghe ọsuohuan gie  vbene Jehova ya gbaroghe emwa rẹn. Ọ keghi kha wẹẹ, “Ọ gha gbaroghe avbe ohuan rẹn zẹvbe ne ọsuohuan ru. Ọ gha si avbe oteghe ohuan koko, ọ ghi munọ iran ye ekuabọ ẹre.” (Aiz 40:11) De vbene ọ ye Jehova hẹ vbe ekhọe, deghẹ ọkpa vbe ohuan ọghẹe na wii oghẹn? Jesu keghi ya ima rẹn ewanniẹn ọghe inọta na vbe ẹghẹ nọ na nọ erhuanegbe ẹre wẹẹ: “Vbe uwa roro ẹmwẹ na hẹ? Ọmwa nọ mwẹ ohuan iyisẹn, deghẹ ọkpa wiri vbọ, de emwi nọ gha ru? Te ọ gha sẹ ọkpa i rrọọ vbe iyisẹn ni dekẹe rae, ye ehe ne iran na rri irunmwu, nọ ya gualọ ohuan nọ wiri nii. Ọ gha miẹn ọnrẹn, ẹko ẹre ghi rhiẹnrhiẹn ruan ba ẹmwẹ ọkpa nọ te wii nii, sẹ ẹmwẹ ọkpa i rrọọ vbe iyisẹn ni ma wii.”—Mat 18:12, 13.

9. De aro ne avbe ọsuohuan ya gha ghee ohuan ọghe iran vbe ẹghẹ nẹdẹ? (Ghee efoto nọ rre odaro ebe na.)

⁹ E Baibol keghi ya e Jehova gie ọsuohuan. Vbọzẹe ne igiemwi na, na wa gbe ye uviẹn? Rhunmwuda, vbe ẹghẹ nẹdẹ, aro nọ ghaan ẹre avbe ọsuohuan ni maan ya gha ghee avbe ohuan ọghe iran. Vbe igiemwi, e Devid keghi gu oduma kevbe akpakomiza gbinna nọ mieke na gbogba ga ohuan ọghẹe. (1 Sam 17:34, 35) Vbene avbe ọsuohuan ghi gbarokotọ vbe egbe ohuan ọghe iran sẹ, ọkpa gha wii vbọ, te iran rẹn. (Jọn 10:3, 14) Egbe ọsuohuan vbenian muegbe nọ ya sẹ ohuan 99 rae ye eke ne ẹbe i khian na vba iran, ra ọ ghi sẹ iran rae ye obọ ọsuohuan ne ihua re nọ mieke na ya gualọ ọkpa nọ wiri. Te Jesu ya igiemwi na maa ima re wẹẹ: “[Erhae] nọ rre ẹrinmwi i hoo na miẹn ọkpa nọ wiri vbe uwu iran ne giẹrẹ na.”—Mat 18:14.

10. Zẹvbe nọ rre ebe Ẹzikiẹl 34:11-16, de emwi ne Jehova wẹẹ irẹn khian ru ne avbe ohuan ọghẹe ni wii oghẹn?

¹⁰ Te Jehova hoẹmwẹ dọmwadẹ ọghẹe vbuwe ima, ya sẹ egbe “iran ne giẹrẹ” ni wii oghẹn. E Jehova keghi loo akhasẹ ighẹ Ẹzikiẹl ya tae yotọ wẹẹ, irẹn gha gualọ avbe ohuan ọghẹe ni wiri, irẹn ghi vbe ru iyobọ ne iran, ne iran mieke na werriegbe deziẹn vbe odẹ ọghe orhiọn. E Jehova keghi sunu yi obẹlẹ ne irẹn khian loo ya gualọ avbe ohuan ọghẹe ni wiri. Obẹlẹ na ẹre avbe ọsuohuan ni ghaa rrọọ vbe otọ Izrẹl nẹdẹ ghaa loo, vbe ohuan ọghe iran gha wii. (Tie Ẹzikiẹl 34:11-16.) Vbe okaro, ọsuohuan ne ohuan ọghẹe wiri ghi ya gualọ nene ohuan. Ọna i zẹdẹ re iwinna nọ khuẹrhẹ hiehie, erriọ vbe ya gbe  ẹghẹ. Vbe ọ gha ghi miẹn nene ohuan nẹ, ọ ghi muẹn gha rrie ehe ne ohuan nikẹre ye. Adeghẹ ọ na miẹn wẹẹ, nene ohuan miẹn ikuanegbe ra ohanmwẹ gbe ẹre, ọ ghi muẹn tẹtẹtẹ, ọ ghi fẹko gbalọ ẹre ẹwẹn, ọ ghi vbe rhie evbare nẹẹn re. Te ọ khẹke ne ediọn ni re ọsuohuan ọghe “avbe oghẹn ohuan ne Osanobua viọ ne [iran]” vbe gha lele obẹlẹ na ya ru iyobọ ne etẹn ni wii oghẹn vbuwe iko. (1 Pit 5:2, 3) Vbe okaro, ediọn ghi gualọ emwa vbenian, iran ghi ru iyobọ ne iran ya werriegbe gha die iko, iran ghi vbe ru iyobọ ne iran ya dọlegbe deziẹn vbe odẹ ọghe orhiọn. *

11. De emwi nọ khẹke ne ọsuohuan nọ maan kọ ye orhiọn?

¹¹ Ọ khẹke ne ọsuohuan nọ maan kọe ye orhiọn wẹẹ ohuan ọghẹe sẹtin wii oghẹn. Adeghẹ ohuan rhọkpa na wii oghẹn, ọsuohuan i khian ya obọ dan mu ohuan nii. Gia ziro yan vbene Osanobua ya ru iyobọ ne eguọmwadia ẹre eso, vbe ẹghẹ ne iran te ya zẹ owẹ ihan.

12. De obọ ne Jehova ya mu e Jona?

¹² Vbe Jehova ghi wẹẹ ne Jona gha rrie Nenivẹ, e Jona na lẹẹ gha rrie ẹvbo ọvbehe. Ọrheyerriọ, e Jehova ma gi egbe Jona wọọ re. Zẹvbe ọsuohuan nọ maan ne Jehova khin, ọ keghi miẹn e Jona fan, ọ na vbe rhie ẹtin ne Jona nọ ya ru iwinna ne irẹn mu nẹẹn. (Jona 2:7; 3:1, 2) Vbe iyeke ọni, Osanobua keghi loo emwiokọ ya ru iyobọ ne Jona ya rẹn wẹẹ, te arrọọ ọghe emwa nagbọn wa kakabọ hiunsi vbe aro irẹn. (Jona 4:10, 11) De emwi ne ọna maa ima re? Ọ ma khẹke ne ediọn wa rherhe gi egbe etẹn ni worua vbe odẹ ọghe orhiọn wọọ iran. Nọghayayerriọ, ọ khẹke ne ediọn hia ne iran rẹn evbọsiẹ ne etẹn vberriọ na wii oghẹn. Deba ọni, deghẹ iran na werriegbe bu e Jehova gha dee, ọ khẹke ne ediọn ya ekhọe hia gbe ọbokhian ne iran, iran ghi vbe gha ru iyobọ nọ khẹke ne iran.

13. De emwi ne ima miẹn ruẹ vbe obọ ne Jehova ya mu ọsihuan nọ gbẹn ebe Psalm 73?

¹³ Ọ ghaa mwẹ asẹ ọkpa ne iro ya han ọsihuan nọ gbẹn ebe Psalm 73, ọ na gha roro ẹre wẹẹ, te emwi wa dinnodẹ ne emwa ni ru emwi dan. Rhunmwuda ọni, ọ na do gha gbe awawẹ deghẹ esa gele rrọọ na gha ru ahoo ọghe Osanobua. (Psm 73:12, 13, 16) De emwi ne Jehova ghi ru? Ne Jehova gha te ya bu ohiẹn gbe ẹre, ọ keghi kue ne ẹmwẹ ne ọsihuan na tae gha rre  uwu e Baibol. Vbene ẹghẹ ya gha khian, ọsihuan nii keghi do bẹghe ẹre wẹẹ, na gha gu e Jehova mwẹ asikẹgbe ne khuankhuankhuan, ẹre ọ ru ekpataki sẹ emwi hia fẹẹrẹ, kevbe wẹẹ, afiangbe nọkhua ẹre a khian vbe lae miẹn. (Psm 73:23, 24, 26, 28) De emwi ne ọna maa ima re? Ọ ma khẹke ne ediọn rherhe wa bu ohiẹn gbe etẹn ni roro ẹre wẹẹ, esa i rrọọ na gha ga e Jehova. Nọghayayerriọ, ọ khẹke ne iran rẹn evbọsiẹ ne iran na mwẹ egbe iziro vberriọ. Ẹghẹ nii, iran ghi rẹn ako ọghe Evbagbẹn Nọhuanrẹn ne iran khian ya rhie igiọdu ne iran.

14. Vbọzẹe ne Ẹlaija na gha gualọ iyobọ? De vbene Jehova ya ru iyobọ nẹẹn hẹ?

¹⁴ Akhasẹ ighẹ Ẹlaija kegha lẹẹ khian rhunmwuda Oloi ighẹ e Jezibẹl. (1 Ọba 19:1-3) Ọ na gha roro ẹre wẹẹ, irẹn ọkpa kẹkan ẹre ọ ghi kẹ vbuwe avbe akhasẹ ọghe Jehova hia, ọ na do gha roro ẹre wẹẹ, iwinna irẹn i kue mwẹ esa nọ ye. Iro keghi han rẹn sẹrriọ wẹẹ, ọ na do gha kha wẹẹ, irẹn wa wu ẹre ọ maan sẹ. (1 Ọba 19:4, 10) Ne Jehova gha te ya gu Ẹlaija gui, ọ keghi mu ẹre orhiọn sotọ, ọ na gi ẹre rẹn wẹẹ, irẹn ye mwẹ eguọmwadia nibun vbe otọ Izrẹl, ọ na vbe rhie ilẹkẹtin nẹẹn wẹẹ, irẹn gha loo ẹtin irẹn ya ru iyobọ nẹẹn kevbe wẹẹ, iwinna nibun wa ye rre otọ nọ gha ru. Vbe Ẹlaija ghi fannọ otọ ẹko ẹre ma e Jehova, e Jehova keghi gbehọ kotọ danmwehọ re, vbe iyeke ọni, ọ na mu iwinna ọgbọn nẹẹn. (1 Ọba 19:11-16, 18) De emwi ne ọna maa ima re? Ọ khẹke ne ima hia fẹẹrẹ gha ya obọ esi mu avbe ohuan ọghe Jehova, katekate ediọn ni rre uwu iko. Adeghẹ ọmwa na gha gu ediọn guan vbekpa orriara nọ rre ọre ẹko, ra ọ na gha kha wẹẹ, irẹn ma yayi wẹẹ, e Jehova gha sẹtin yabọ irẹn, ọ khẹke ne ediọn gbehọ kotọ danmwehọ ọmwa vbenian zẹvbe nọ ya fannọ otọ ẹko ẹre. Vbe iyeke ọni, iran ghi mu ẹre orhiọn sotọ, iran  ghi gi ẹre rẹn wẹẹ, aro nọ ghaan ẹre Jehova ya ghee ẹre.

15. Zẹvbe nọ rre ebe Jọn 6:39, de aro ne Jesu ya gha ghee avbe ohuan ọghe Erhae?

¹⁵ De aro ne Jehova hoo ne ima ya gha ghee avbe ohuan ọghẹe ni wii oghẹn? Igiemwi ọghe Jesu ya ima rẹn ewanniẹn ọghe inọta na. Jesu rẹnrẹn wẹẹ, aro nọ ghaan ẹre Jehova ya ghee ohuan ọghẹe hia, ọni ẹre ọ si ẹre ne Jesu na hia nọ ru iyobọ ne avbe “ohuan ni wiri ni rre Ivbi Izrẹl” ne iran mieke na dọlegbe bu e Jehova gha dee. (Mat 15:24; Luk 19:9, 10) Zẹvbe ọsuohuan nọ maan, Jesu kegha hia vbe odẹ ke odẹ nọ gbogba ga avbe ohuan ọghe Jehova, ne ọkpa ghẹ wii vbọ.—Tie Jọn 6:39.

16-17. Vbọ khẹke nọ gha ye ediọn hẹ vbe ekhọe ighẹ iyobọ na ru ne etẹn ni wii oghẹn? (Ya ghee ẹkpẹti nọ mwẹ uhunmwuta nọ khare wẹẹ, “ Vbene Ọ Ye Etẹn Eso Ni Wii Oghẹn Nẹ Vbe Ekhọe.”)

¹⁶ Ukọ e Pọl keghi rhie igiọdu ne ediọn ni ghaa rre iko ọghe Ẹfisọs ne iran ya egbe tae Jesu. Ọ keghi tama iran wẹẹ, “Ọ kere ne ima kakabọ gha winna na miẹn ehe na ye iran ni ma wo vbe egbe obọ. Wa ye ẹmwẹ ne Nọyaẹnmwa Jesu tobọ ẹre ta rre wẹẹ, ‘Ne a gha rhie ne emwa ọvbehe ẹre ọghọ ye sẹ ne a gha ghee emwa ọvbehe obọ.’” (Iwinna 20:17, 35) Ako evbagbẹn nọhuanrẹn nii ya ima rẹn wẹẹ, iwinna ne kpataki nọ bi ye ediọn egbe vbe ẹdẹnẹrẹ, ọre ne iran gha gbaroghe avbe ohuan ọghe Jehova. Ọdiọn ọkpa vbe Spain na tie ẹre Salvador keghi kha wẹẹ, “I gha muẹn roro, aro nọ ghaan ne Jehova ya ghee avbe ohuan ọghẹe ni wii oghẹn, ọ keghi gua mwẹ kpa ne I ya hia vbe odẹ ke odẹ ne I ru iyobọ ne iran. I rẹnrẹn wẹẹ, e Jehova hoo ne I gha gbaroghe iran.”

¹⁷ Etẹn hia fẹẹrẹ ni te wii oghẹn na guan kaẹn vbe ako iruẹmwi na keghi miẹn iyobọ nọ khẹke, rhunmwuda ọni, iran na dọlegbe bu e Jehova gha dee. Vbe na guan na, etẹn nibun ni wii oghẹn ye rrọọ, ni hoo ne iran werriegbe bu e Jehova gha dee. Vbe ako iruẹmwi nọ ghi lele ọna, ma gha ziro yan rẹn sayọ, emwi ne ima gha sẹtin ru, ne ima ya ru iyobọ ne iran ya werriegbe bu e Jehova gha dee.