1. Vbọ ye Jehova hẹ vbe ekhọe, deghẹ ọkpa vbe eguọmwadia ẹre nọ te wii oghẹn na dọlegbe bu ẹre gha dee?

ZẸVBE ne ima ruẹ ọre vbe ako iruẹmwi nọ lae, e Jehova keghi ya egbe ẹre gie ọsuohuan nọ maan nọ mu avbe ohuan ọghẹe tẹtẹtẹ. Adeghẹ ọkpa vbuwe iran na wii, ọ ghi ya gualọe. Vbe ẹghẹ ne Ivbi Izrẹl ya sẹ e Jehova rae, e Jehova keghi tama iran wẹẹ: “Wa dọlegbe bu mwẹ gha dee, mẹ gha vbe bu uwa gha dee.” Egbe ekhọe vberriọ ẹre Jehova ye mwẹ vbe ẹdẹnẹrẹ, rhunmwuda Osa nẹi “fiwerriẹ” ẹre nọ. (Mal 3:6, 7, NW) Jesu khare wẹẹ, te Jehova kevbe avbe odibosa kakabọ sọyẹnmwẹ vbe ọkpa vbe eguọmwadia Osanobua nọ te wii oghẹn gha dọlegbe bu ẹre gha dee.—Luk 15:10, 32.

2. De emwi ne ima khian ziro yan vbe ako iruẹmwi na?

² Vbe ako iruẹmwi na, ma gha ziro yan erre eha ne Jesu zẹ nọ gha ru iyobọ ne ima ya rẹn vbene ima khian ya ru iyobọ ne emwa ni wii oghẹn hẹ. Ma gha vbe ziro yan akpa eso nọ khẹke ne ima gha mwẹ, deghẹ ima hoo ne ima ru iyobọ ne etẹn ni wii oghẹn nẹ ya dọlegbe bu e Jehova gha dee. Ma gha vbe guan kaẹn ere ne ima khian miẹn, deghẹ ima na gha hia ne ima ru iyobọ ne emwa ni vburriẹ vbe odẹ ọghe orhiọn.

3-4. Vbọzẹe ne okhuo na guan kaẹn vbe ebe Luk 15:8-10, na gbarokotọ gha gualọ igho esiliva ọghẹe nọ wiri?

³ Na do gualọ emwa ni wii oghẹn ni hoo ne iran werriegbe bu e Jehova gha dee i re iwinna nekherhe. Vbe ebe Luk, Jesu keghi zẹ erre ọkpa nọ dekaẹn vbene okhuo ọkpa ya gha gualọ igho esiliva ọghẹe nọ wiri na tie ẹre drachma. Emwi ne Jesu wa kakabọ nianian vbe erre na, ọre ẹrhiọn ne okhuo na loo ro ya gualọ igho ọghẹe nọ wiri.—Tie Luk 15:8-10.

⁴ Jesu vbe guan kaẹn vbene okhuo na ya gha ghọghọ hẹ vbe ẹghẹ nọ ghi ya miẹn igho ọghẹe nọ wiri. Ọ khọ wẹẹ, vbe ẹghẹ ọghe Jesu, okhuo ghaa rrie owa ọdọ, iyẹe ghi viọ igho esiliva (ra drachma)  igbe nẹẹn. Ọ gha kẹ, ọkpa vbe usun igho esiliva ne iye okhuo na viọ nẹẹn vbe ọ rrie owa ọdọ, ẹre ọ wiri na, ẹre ọ si ẹre nọ na kakabọ dae. Okhuo na kegha roro ẹre wẹẹ, egbọre te nene igho de fi otọ. Rhunmwuda ọni, ọ keghi rhu ukpa, ọ na suẹn gha gualọe, sokpan vbene ọ gualọe sẹ, ọ ma miẹn ọnrẹn. Egbọre urhukpa ọghẹe ma baa sẹ, ẹre ọ si ẹre nọ ma na miẹn ọnrẹn. Ẹre ọ na ghi suẹn gha kpolo ehe hia, ọ na gha gbarokotọ deghẹ ọ gha miẹn ọnrẹn. Vbe okiekie, ọ na ghi do miẹn igho esiliva na vbe ọ fi wainwain vbuwe iku nọ kpolo ladian. Orhiọn rẹn keghi sotọ! Ẹre ọ na ghi si avbe ọsiọre kevbe emwa ni rre ẹdogbo ẹre koko, ọ na gha ghọghọ ma iran.

5. Vbọzẹe nọ na lọghọ vbe ugbẹnso na do sẹtin gualọ etẹn ni wii oghẹn?

⁵ Erre ọghe Jesu na ya ima rẹn wẹẹ, na do gualọ emwi ọmwa nọ wiri i re emwi nọ khuẹrhẹ. Erriọ ẹre ọ vbe ye ne etẹn ni wii oghẹn, na vbe do gualọ iran miẹn i re iwinna nekherhe. Egbọre, ọ kpẹẹ re ne iran ghi la iko sẹ. Egbọre iran i ghi vbe rre ẹdogbo ne iran ka ye. Ọ gha kẹ, etẹn rhọkpa ma rẹn iran vbe ẹdogbo ne iran ghi ye. Sokpan, a sẹtin miẹn wẹẹ eso vbuwe iran ye hoo ne iran werriegbe bu e Jehova gha dee. Iran hoo ne iran werriegbe do deba etẹn iran nikpia kevbe nikhuo gha ga e Jehova. Sokpan iran i khian sẹtin ru ọna, vbe ẹi re te ima ru iyobọ ne iran.

6. De vbene etẹn hia ni rre uwu iko khian ya gha mwẹ obọ vbe iwinna ọghe na gualọ etẹn ni wii oghẹn?

⁶ De emwa nọ bi yọ re egbe, ni khian gha gualọ etẹn ni wii oghẹn? Etẹn hia ni rre uwu iko ẹre nọ, ke ediọn, ke arọndẹ, uhiẹn ya sẹ egbe etẹn ne iran gba re ẹgbẹe ọkpa. Uwẹ mwẹ ọse rhọkpa, ra ọtẹn vbuwe ẹgbẹe nọ wii oghẹn ra? Uwẹ he ka dekun ọtẹn nọ wii oghẹn nẹ vbe u rre ikporhu ra? U gha miẹn ọmwa vbenian, u sẹtin nọ rẹn enọmba efoni kevbe adrrẹsi ọghẹe. Vbe iyeke ọni, u ghi gi ediọn ni rre uwu iko rẹn vbekpa re.

7. De emwi ne u miẹn ruẹ vbe emwi ẹwaẹn ọghe ọdiọn ọkpa na tie ẹre Thomas?

⁷ Ediọn ẹre ọ khian mu asanikaro vbe nọ dekaan na gualọ etẹn ni wii oghẹn ni hoo ne iran werriegbe bu e Jehova gha dee. Sokpan vbe iran khian ya ru ọna hẹ? Ọ mwẹ ọdiọn ọkpa nọ rre Spain na tie ẹre Thomas. * Ọ gberra etẹn 40 nọ he ru iyobọ na ya werriegbe bu e Jehova gha dee. E Thomas keghi kha wẹẹ: “Vbe okaro, I ghi nọ etẹn ni rre uwu iko deghẹ iran rẹn ẹdogbo ọgbọn, ne etẹn eso ni wii oghẹn nẹ ghi ye. Ugbẹnso, I ghi nọ etẹn ni rre uwu iko deghẹ iran rẹn etẹn rhọkpa nẹi ghi yo iko. Ekhọe hia ẹre etẹn nibun vbuwe iko ya ku obọ gbe ba mwẹ, rhunmwuda, iran vbe hoo ne iran ru iyobọ ne emwa vbenian ya werriegbe bu e Jehova gha dee. I gha ghi mu otuẹ gie etẹn na ni wii oghẹn, I ghi nọ ẹmwẹ ivbi iran kevbe etẹn iran vbuwe ẹgbẹe, rhunmwuda, eso vbuwe iran mwẹ emọ ni te ka gha lele iran yo iko, eso vbe ivbi iran kue vbe gha ya iyẹn wewe vbe ẹghẹ nọ gberra. A gha vbe sẹtin ru iyobọ ne iran, ne iran ya werriegbe bu e Jehova gha dee.”

8. Vbe erre ọghe ọmọ nọ wiri nọ rre ebe Luk 15:17-24, de obọ ne erha ọmọ nii ya mu ovbi ẹre nọ werriegbe gha die owa?

⁸ De akpa eso nọ khẹke ne ima gha mwẹ deghẹ ima hoo ne ima ru iyobọ ne etẹn ni wii oghẹn ya werriegbe bu e Jehova gha dee? Gia ziro yan emwi eso ne ima gha miẹn ruẹ, vbe erre ne Jesu zẹ nọ dekaẹn ọmọ nọ fu ukhu nọ kpa hin owa rre. (Tie Luk 15:17-24.) Jesu keghi kha wẹẹ, aro ghi gbannọ ọmọ na nẹ, ọ na werriegbe gha die owa. Vbe erhae ghi ke urria bẹghe ẹre, ọ na rhulẹ bu ẹre, ọ na ya muẹn dede, ọ na gi ẹre rẹn wẹẹ, irẹn ye kakabọ hoẹmwẹ ọnrẹn. Ekhọe ọmọ nii na gha fi ẹre uwẹnrhiẹn, ọ na gha roro ẹre wẹẹ, irẹn ma ghi sẹ na gha ka ba ọmọ. Erhae keghi mwẹ amuroro daa ẹre zẹvbe nọ ya gha fannọ otọ ẹko ẹre ma rẹn. Obọ ne erhae ghi ya muẹn keghi rhiẹre ma wẹẹ, ọ ma kae ba eguọmwadia ẹre, sokpan ọ ye tie ẹre ọmọ. Ọ keghi le evbare ọbọbọtizọ ya  mu ọghọ ye ọre egbe, ọ na vbe yọ ẹre ẹwu ne mose mose.

9. De akpa nọ khẹke ne ima gha mwẹ, deghẹ ima khian ru iyobọ ne emwa ni wii oghẹn ya werriegbe bu e Jehova gha dee? (Ya ghee ẹkpẹti nọ khare wẹẹ, “ Vbene A Khian Ya Ru Iyobọ Ne Emwa Ni Hoo Ne Iran Werriegbe Gha Dee.”)

⁹ Te Jehova yevbe erha nii vbe erre ne Jesu zẹ. Ọ hoẹmwẹ etẹn ni wii oghẹn, ọ wa vbe hoo ne iran werriegbe bu irẹn gha dee. Ma gha ya egbe tae Jehova, ma gha vbe sẹtin ru iyobọ ne etẹn ni wii oghẹn ya werriegbe bu e Jehova gha dee. Ma gha sẹtin ru ọna deghẹ ima na gha mwẹ izinegbe, amuroro kevbe ahoẹmwọmwa. Vbọzẹe nọ na khẹke ne ima gha mwẹ avbe akpa na? De vbene ima khian vbe ya rhie avbe akpa na ma hẹ?

10. Vbọzẹe nọ na khẹke ne ima gha mwẹ izinegbe, vbe ima ghaa ru iyobọ ne emwa ni wii oghẹn ya werriegbe bu e Jehova gha dee?

¹⁰ Ọ khẹke ne ima gha mwẹ izinegbe, rhunmwuda, ọmwa nọ wii oghẹn ke sẹtin werriegbe bu e Jehova gha dee, ẹi re iwinna ẹdẹ ọkpa. Etẹn nibun ni te ka wii oghẹn, ni ghi werriegbe bu e Jehova gha dee keghi kha wẹẹ, ne ediọn kevbe etẹn ni rre uwu iko na gha mu otuẹ gie iran, vbene egbe ma na wọọ iran, ẹre ọ gua iran kpa ya werriegbe bu e Jehova gha dee. Ọtẹn nokhuo ọkpa nọ rre Southeast Asia na tie ẹre Nancy keghi kha wẹẹ: “Ọse mwẹ ọkpa vbuwe iko wa ru iyobọ mẹ, ẹi re nekherhe. Ọ keghi rhie mwẹ zẹvbe ọtiọnrẹn ne ọdiọn. Ọ na ye mwẹ ẹre rre, vbene imẹ vbe ọre ya gha ya egbe rhorho egbe vbe ẹghẹ nọ gberra. I ghaa fannọ otọ ẹko mwẹ ma rẹn, ọ ghi wa gbehọ kotọ gha danmwehọ mwẹ, vbe iyeke ọni, ọ ghi vbe rhie ibude mẹ. Ọ ma mwẹ ẹghẹ ọkpa nọ ya sẹ mwẹ rae, vbene ẹmwata, ọse na miẹn vbe emwi ghaa lọghọ ọmwa, ẹre wa gha nọ mẹ.”

11. Vbọzẹe nọ na khẹke ne ima gha mwẹ amuroro daa etẹn ni mwẹ ekhọe orriara rhunmwuda emwi ne ọtẹn ọvbehe ru iran re?

¹¹ Te amuroro yevbe ukhunmwu nọ fian, na gha sẹtin rhie ye ẹtẹ ọghe ọmwa nọ rre uwu obalọ.  Etẹn eso rrọọ ni wii oghẹn, rhunmwuda emwi ne ọtẹn vbuwe iko ru iran re, nọ da iran sẹ ugboloko. Obalọ na wa ye rre iran ekhọe, agharhemiẹn wẹẹ, ukpo nibun gberra nẹ, rhunmwuda ọni, ọ ghi do gha lọghọ ne iran werriegbe bu e Jehova gha dee. Eso sẹtin gha roro ẹre wẹẹ, a ma ya obọ esi mu iran, ra te a gbe iran ekueku. Emwi ne emwa vbenian gualọ ọre, ọmwa nọ khian rhie ehọ ne iran ta yi kevbe nọ gha sẹtin rẹn vbene emwi gele ye iran hẹ vbe ekhọe. (Jems 1:19) Ọtẹn nokhuo ọkpa na tie ẹre María nọ te ka wii oghẹn keghi kha wẹẹ, “I na gha gualọ ọmwa ne I gha sẹtin fannọ otọ ẹko mwẹ ma, ọmwa ne I gha sẹtin tu ma, nọ gha yọ mwẹ obọ kevbe nọ gha fu mwẹ ekhọe rre.”

12. De vbene Jehova ya ya ahoẹmwọmwa si emwa ni wii oghẹn kẹ egbe hẹ? Ru igiemwi yọ.

¹² E Baibol keghi ya ahoẹmwọmwa ne Jehova mwẹ ne emwa rẹn gie irri. Vbọzẹe? Mu igiemwi na roro: Gia kha wẹẹ, ọmwa de ye uwu uhae nọ kakabọ dinmwi. Ọmwa nii i khian sẹtin tobọre ladian, vbe ẹi re te ọmwa ọvbehe ya irri si ẹre ladian. Vbe Jehova ghi guan kaẹn Ivbi Izrẹl ni wii oghẹn, ọ na kha wẹẹ: “Ahoẹmwọmwa kevbe ẹnina, ẹre I ya si iran kẹ egbe.” (Hoz 11:4) Aro vbenian ẹre Jehova vbe ya ghee emwa ni wii oghẹn kevbe ne iro han rẹn, rhunmwuda ọlọghọmwa nọ wegbe ne iran werriẹ aro daa. Ọ hoo ne iran rẹn wẹẹ, irẹn hoẹmwẹ iran kevbe wẹẹ, irẹn muegbe ne irẹn ya si iran kẹ egbe. E Jehova gha vbe sẹtin loo ruẹ ya ru iyobọ ne emwa ni wii oghẹn ya rẹn wẹẹ, irẹn gele hoẹmwẹ iran.

13. De vbene igiemwi ọghe Pablo ya rhiẹre ma wẹẹ, ahoẹmwọmwa ne ima mwẹ ne etẹn gha sẹtin ru iyobọ ne iran ya werriegbe bu e Jehova gha dee?

¹³ Ọ khẹke ne ima gi etẹn ni wii oghẹn rẹn wẹẹ, e Jehova hoẹmwẹ iran kevbe wẹẹ, ma tobọ ima vbe hoẹmwẹ iran. Ukpo 30 ẹre Pablo na ya unu kaẹn vbe ako iruẹmwi nọ lae gbe vbuwe agbọn. Ọ keghi kha wẹẹ: “Vbe I khian kpa hin owa rre vbe owiẹ vbe ẹdẹ ọkpa, ọtẹn nokhuo ọkpa nọ khian  enọwanrẹn nẹ na wa bu mwẹ gha dee, ọ na wa gha ya urhu ne khuẹrhẹ gu mwẹ guan. I ma rẹn ẹghẹ ne I ghi ya suẹn gha viẹ. I na gele viẹ egbe mwẹ rua vbe na ghee ọvbokhan. I na ghi khama rẹn wẹẹ, e Jehova ẹre ọ wa gie ẹre bu mwẹ gha dee. Vbe ọwara ọkpa nii, I na ghi khama egbe mwẹ wẹẹ, te I khian wa werriegbe bu e Jehova gha dee.”

14. Zẹvbe nọ rre ebe Luk 15:4, 5, de emwi ne ọsuohuan nii ghi ru vbe ọ miẹn ohuan ọghẹe nọ te wii?

¹⁴ Emwa ni vburriẹ vbe odẹ ọghe orhiọn wa gualọ iyobọ ọghe ima vbe ẹghẹ hia. Vbe na ghee ọmọ nọ wiri ne Jesu ya zẹ erre, etẹn vbenian sẹtin gha rre uwu obalọ vbuwe egbe. A sẹtin vbe miẹn wẹẹ, asikẹgbe ne iran gu e Jehova mwẹ ma ghi wegbe, rhunmwuda emwi ne iran he miẹn vbe agbọn Esu na. Ọ khẹke ne ima ru iyobọ ne iran, ne iran mieke na werriegbe gha mwẹ amuẹtinyan nọ wegbe dae Jehova. Vbe erre ne Jesu zẹ nọ dekaẹn ohuan nọ wiri, ọsuohuan nii keghi mu nene ohuan ye izabọ, ọ na werriegbe muẹn gha rrie eke ne oghẹn nikẹre ye. Ẹghẹ kevbe ẹrhiọn ne ọsuohuan nii loo ro ya gualọ ohuan ọghẹe nọ wiri i re nekherhe. Ọrheyerriọ, ọ na ye mu ohuan nii ye izabọ, rhunmwuda ọ rẹnrẹn wẹẹ, ẹi khian ghi sẹtin tobọre khian gha rrie eke ne ihua ẹre ye.—Tie Luk 15:4, 5.

15. De vbene ima khian ya ru iyobọ ne etẹn ni wii oghẹn, ni hoo ne iran werriegbe bu e Jehova gha dee? (Ya ghee ẹkpẹti nọ mwẹ uhunmwuta nọ khare wẹẹ, “ Emadogua Nọ Kakabọ Ru Ekpataki.”)

¹⁵ Ma ghaa hoo ne ima ru iyobọ ne etẹn ni wii oghẹn ne iran ya werriegbe bu e Jehova gha dee, te ima gha muegbe ne ima ya loo ẹrhiọn kevbe ẹghẹ ọghe ima. Rhunmwuda ne ima na mwẹ iyobọ ọghe orhiọn nọhuanrẹn, Evbagbẹn Nọhuanrẹn kevbe avbe ebe ne otu gbẹnnẹ ladian, ma gha sẹtin ru iyobọ ne iran ya werriegbe deziẹn vbe odẹ ọghe orhiọn. (Rom 15:1) Vbe ima khian ya ru ọna hẹ? Ọ mwẹ ọtẹn nokpia ọkpa na miẹn wẹẹ, ọ kpẹẹ re nọ ke gha ga zẹvbe ọdiọn vbuwe iko. Ọ keghi kha wẹẹ, “Emwa nibun rrọọ ni wii oghẹn ni hoo ne  iran werriegbe bu e Jehova gha dee, nọ khẹke na dọlegbe gu ruẹ emwi.” * Nọnaghiyerriọ, deghẹ ediọn na tama ruẹ ne u gu ọtẹn nọ te wii oghẹn ruẹ emwi, te ọ khẹke ne u gha ghee ẹre zẹvbe ukpamuyọmọ nọkhua. Ọdiọn nii na vbe kha wẹẹ: “Te ọ khẹke ne ọtẹn na rhirhi zẹ nọ ru iwinna vbenian, gha re ọmwa ne ọtẹn nọ te wii oghẹn nii, gha sẹtin sikẹ kevbe nọ gha sẹtin mu otọ ẹko ẹre ma.”

16. De vbene ima ya rẹn wẹẹ, avbe odibosa rre ima iyeke vbe ima ghaa gualọ etẹn ni wii oghẹn?

¹⁶ Emwi ẹwaẹn nibun rrọọ nọ ya ima rẹn wẹẹ avbe odibosa keghi deba ima gualọ etẹn ni wii oghẹn ni hoo ne iran werriegbe bu e Jehova gha dee. (Arhie 14:6) Vbe igiemwi, ọ mwẹ ọtẹn nokpia ọkpa nọ rre Ecuador na tie ẹre Silvio. Te ọtẹn na te ka wii oghẹn. Vbe ẹdẹ ọkpa, ọ na gha na erhunmwu ne Jehova gie ọmwa rre nọ gha ru iyobọ ne irẹn, ne irẹn mieke na dọlegbe suẹn gha yo iko. Vbe ọ wa ye na erhunmwu nii, ediọn eva na wa sobọ vbe urho ẹre. Vbe ẹdẹ ne ẹdẹrriọ zẹẹ, ẹre ediọn nii ya suẹn gha ru iyobọ nọ khẹke nẹẹn.

17. De ere nọ rrọọ deghẹ ima na sẹtin ru iyobọ ne ọtẹn nọ te wii oghẹn ya dọlegbe bu e Jehova gha dee?

¹⁷ Ma gha sẹtin ru iyobọ ne ọtẹn nọ te wii oghẹn ya werriegbe bu e Jehova gha dee, ọyẹnmwẹ nọ khian gha sẹ ima i gia gie. Arọndẹ ọkpa na tie ẹre Salvador, nọ hia nọ gha ru iyobọ ne etẹn ni wii oghẹn nẹ keghi kha wẹẹ: “I gha bẹghe ẹre wẹẹ, ọtẹn nọ te wii oghẹn werriegbe bu e Jehova gha dee, I ghi wa gha ghọghọ, ameve ghi kue gha ladian vbe aro mwẹ. Ẹko ghi wa gha sẹ mwẹ ọyẹnmwẹ vbe I gha bẹghe ẹre wẹẹ, e Jehova vbe ru iyobọ ne ohuan ọghẹe nọ te wii ya ladian vbuwe agbọn Esu na. I ghọghọ wẹẹ, I vbe mwẹ obọ vbe iwinna na.”—Iwinna 20:35.

18. Adeghẹ ọkpa vbe usun emwa ni wii oghẹn ẹre u khin, de ilẹkẹtin nọ khẹke ne u gha mwẹ?

¹⁸ Adeghẹ ọkpa vbe usun emwa ni wii oghẹn ẹre u khin, gha mwẹ ilẹkẹtin wẹẹ e Jehova ye hoẹmwẹ ruẹ. Ọ hoo ne u werriegbe bu irẹn gha dee. Sokpan, emwi eso vbe rrọọ ne uwẹ tobọ ruẹ gha vbe ru, ne u mieke na sẹtin werriegbe bu ẹre gha dee. Vbọrhirhighayehẹ, gha mwẹ ọnrẹn vbe orhiọn wẹẹ, e Jehova rhie aro ye odẹ, ọ khẹ ruẹ, zẹvbe ne erha ọmọ ne Jesu ya zẹ erre vbe gha khẹ ovbi ẹre. U gha werriegbe bu e Jehova gha dee, ọ gha ya ekhọe hia miẹn ruẹ yi.