1. Vbọzẹe nọ na lọghọ vbe ugbẹnso na rhiegbe ye ugamwẹ ọghe Jehova?

DE ẸGHẸ nọ ya lọghọ sẹ ne ima ya rhiegbe ye ugamwẹ ọghe Jehova? Vbe ima ghaa rre uwu ọlọghọmwa nọ ra, ra vbe emwi ghaa maan ne ima? Emwi ghaa baa su ima, ma keghi rherhe tu tie Jehova. Sokpan, emwi ghaa maan ne ima vbo? Ma ye ye Jehova rre ra? E Jehova keghi ya obọ sekhae ne Ivbi Izrẹl wẹẹ ne iran gha begbe, ne iran ghẹ do mianmian irẹn vbe emwi ghaa maan ne iran nẹ.—Diut 6:10-12.

2. De igiemwi ne Ọba Asa rhie ye otọ?

² Te Ọba Asa wa rhie igiemwi esi yotọ, vbe nọ dekaẹn na ya ekhọe hia mu ẹtin yan e Jehova. Ẹi re ẹghẹ ne emwi ya wegbe muẹn ọkpa, ẹre ọ ya ga e Jehova, ọ vbe ga e Jehova vbe ẹghẹ ne emwi ya gha maan nẹẹn. Ke egbe ọvbokhan kpa, ẹre Asa ya gha “ru emwi nọ yẹẹ e Nọyaẹnmwa.” (1 Ọba 15:14) Odẹ ọkpa nọ ya rhiẹre ma wẹẹ, irẹn rhiegbe ye ugamwẹ ọghe Jehova, ọre nọ na wabọ ugamwẹ ohoghe hia hin otọ e Juda rre. E Baibol khare wẹẹ, “Ọ keghi suẹ iran kua ighẹ avbe ogiukpo ẹbọ ẹrrẹe kevbe avbe ehe ne iran ni ga ẹbọ na ga, ọ na dunmwu avbe orrẹ ne a na ru ẹbo sẹ otọ, avbe amazẹ ne a ya gho Asiẹrra ne ẹbọ nokhuo, ọ keghi dunmwu ehia a.” (2 Krọ 14:3, 5) Ọ na kue vbe rhie Maka ne iyẹe nọkhua, hin ukpo iye ọba rre, rhunmwuda nọ na ya ugamwẹ igẹbọ gba ehe hia vbe otọ ọghe Juda.—1 Ọba 15:11-13.

3. De emwi ne ima khian ziro yan vbe ako iruẹmwi na?

³ Gberra wẹẹ, Asa wabọ ugamwẹ ohoghe hin otọ e Juda rre, ọ keghi ru iyobọ ne emwa e Juda ne iran ya dọlegbe bu e Jehova gha dee. E Jehova keghi fiangbe Asa kevbe emwa e Juda, ọ na ru ẹre ne iran gha mwẹ ọfunmwegbe. * Vbe ọwara ukpo igbe, “a ma ghi vbe  họn ẹmwẹ okuo” vbe otọ ọghe Juda, vbuwe ẹghẹ ne Asa ya gha khaevbisẹ. (2 Krọ 14:1, 4, 6) Vbe ako iruẹmwi na, ma gha ziro yan emwi ne Asa ru vbuwe ẹghẹ ọfunmwegbe na. Ma gha vbe ziro yan vbene Ivbiotu e Kristi ni ghaa rrọọ vbe orre nokaro vbe ya loo ẹghẹ ne iran ya gha rrọọ vbe ọfunmwegbe hẹ. Vbe iyeke ọni, ma ghi do rhie ewanniẹn ye inọta na: U ghaa rre ẹvbo ne arriọba ma na mu awua ye iwinna ima, de vbene u khian ya loo ẹghẹ ọfunmwegbe vberriọ hẹ?

4. Zẹvbe nọ rre 2 Krọnikol 14:2, 6, 7, de emwi ne Asa ru vbuwe ẹghẹ nọ ya gha rrọọ vbe ọfunmwegbe?

⁴ Tie 2 Krọnikol 14:2, 6, 7. Asa keghi tama Ivbi e Juda wẹẹ, e Jehova ẹre ọ zẹe ighẹ “ẹkun [iran] sẹ otọ vbe odẹ hia.” Asa ma gha roro ẹre wẹẹ, ugbẹnvbe a miẹn wẹẹ, iran rrọọ vbe ọfunmwegbe, ne irẹn wa tota viọ obọ ku akharha. Nọghayayerriọ, ọ keghi suẹn gha gbe ekẹn lẹga otọ e Juda, ọ na bọlọ avbe owa ọkhẹ yọ, ọ na vbe mu ẹkhu yọ. Ọ na gi Ivbi e Juda rẹn wẹẹ, ẹkpotọ kie ne iran nia, ne iran ya zẹ emwi ru kevbe ne iran gbe ekẹn ga ẹvbo nii, ugbẹnvbe a miẹn wẹẹ, eghian ma he mu okuo rre. Ọ keghi rhie igiọdu ne iran, ne iran loo ẹre ẹse ighẹ ẹghẹ ne iran ya gha rrọọ vbe ọfunmwegbe.

5. Vbọzẹe ne Asa na si ivbiyokuo ọghẹe koko?

⁵ Asa vbe loo ẹghẹ ọfunmwegbe na, ya si ivbiyokuo ọghẹe koko. (2 Krọ 14:8) Te ọna ghi rhiema wẹẹ, ọ ma mu ẹtin yan e Jehova ra? Ẹn o. Asa rẹnrẹn wẹẹ zẹvbe ọba, ọ khẹke ne irẹn mu emwa irẹn egbe yotọ khẹ emwi nọ gha sẹtin sunu vbe odaro. Asa vbe rẹn wẹẹ, agharhemiẹn wẹẹ iran ghaa rrọọ vbuwe ọfunmwegbe vbe ẹghẹ nii, egbọre ẹi re erriọ ẹre ọ khian wa gha ye khian. Gele gele, vbọ ma he kpẹẹ vba, emwi hia keghi fi werriẹ.

6. De vbene Ivbiotu e Kristi ni ghaa rrọọ vbe orre nokaro ya loo ẹre hẹ ighẹ ẹghẹ ne iran ya gha rrọọ vbe ọfunmwegbe?

⁶ Agharhemiẹn wẹẹ, Ivbiotu e Kristi ni ghaa rrọọ vbe orre nokaro mobọ gha miẹn ukpokpo,  ẹghẹ vbe gha rrọọ ne iran ya gha rrọọ vbe ọfunmwegbe. De vbene iran ya loo ẹghẹ ọfunmwegbe na hẹ? Iran keghi rhiegbe ye iwinna ikporhu iyẹn nọ maan vbene egbe ma na wọọ iran. Ebe Iwinna khare wẹẹ, te uyinmwẹ ọghe iran ghaa “ya ọghọ ne Nọyaẹnmwa.” Iran keghi rhiegbe ye iwinna ikporhu iyẹn nọ maan, rhunmwuda ọni, iran na “gha muan yọ.” Vbe nai na gbawawẹ, e Jehova keghi fiangbe ẹrhiọn ne iran loo ro vbuwe ẹghẹ ọfunmwegbe nii.—Iwinna 9:26-31.

7-8. De emwi ne Pọl kevbe etẹn nikẹre ru vbe ẹkpotọ ghi kie ne iran? Rhan otọ re.

⁷ Te Ivbiotu e Kristi ni ghaa rrọọ vbe orre nokaro wa gha loo ẹkpotọ nọ rhirhi kie ne iran ya gha kporhu iyẹn nọ maan. Vbe igiemwi, vbe ukọ e Pọl ghi bẹghe ẹre wẹẹ, emwa nibun rre Ẹfisọs ne irẹn gha sẹtin kporhu ma, ọ keghi dia ẹvbo nii ya, nọ mieke na kporhu ma iran kevbe nọ ru iyobọ ne iran ya khian erhuanegbe Kristi.—1 Kọr 16:8, 9.

⁸ Vbe orre nokaro, ẹmwẹ arhuẹ keghi si imuanẹmwẹ ye uwu iko ọghe Ivbiotu e Kristi. Vbe a ghi zuze ye ẹmwẹ na nẹ vbe ukpo 49 C.E., ẹkpotọ keghi kie ne Pọl kevbe etẹn ọvbehe, ne iran ya rhiegbe ye iwinna ikporhu iyẹn nọ maan sayọ. (Iwinna 15:23-29) E Baibol gi ima rẹn wẹẹ, iran hia keghi suẹn gha “kporhu ẹmwẹ Nọyaẹnmwa” ẹsẹsẹmwẹse. (Iwinna 15:30-35) Rhunmwuda ọni, “amuẹtinyan ọghe etẹn ni rre iko hia kegha wegbe sayọ, iran na vbe gha muan yọ vbe ẹdẹgbegbe.”—Iwinna 16:4, 5, NW.

9. De vbene emwi ye hẹ vbe otọ nibun ne eguọmwadia e Jehova ye vbe ẹdẹnẹrẹ? De inọta nọ khẹke ne ima nọ egbe ima re?

⁹ Otọ nibun rrọọ vbe ẹdẹnẹrẹ ne arriọba ma na mu awua ye iwinna ọghe ima. Egbe otọ vberriọ ẹre uwẹ ye ra? Adeghẹ erriọ nọ, nọ egbuẹ: ‘De vbene imẹ ya loo ẹkpotọ na hẹ?’ Ẹghẹ okiekie ẹdẹ ne ima ye na, ẹre iwinna ikporhu iyẹn nọ maan ọghe ima ghi ya mu otọ sẹ. (Mak 13:10) Ẹkpotọ wa kie ne eguọmwadia e Jehova nibun ni rrọọ vbe ẹdẹnẹrẹ, ne iran ya rhiegbe ye iwinna na.

10. De ibude ne ebe 2 Timoti 4:2 rhie ne ima?

¹⁰ De vbene u khian ya loo ẹre ẹse hẹ, ighẹ ẹghẹ ọfunmwegbe ne ima sọyẹnmwẹ ọnrẹn vbe ẹdẹnẹrẹ? (Tie 2 Timoti 4:2.) U sẹtin mu ukpa mu uwerhẹn ghee ẹre, deghẹ uwẹ ra ọmwa ọvbehe vbuwe ẹgbẹe ruẹ gha sẹtin rhiegbe ye iwinna ikporhu iyẹn nọ maan sayọ. Ọkpa vbuwe uwa gha sẹtin rhiegbe ye iwinna arọndẹ ra? Ọna i re ẹghẹ ne ima khian ya gha khu emwi ewe ọghe agbọn na khian, rhunmwuda emwi ewe ọghe agbọn na i khian gha mwẹ iyobọ nọ ye ne ima, vbe ẹghẹ orueghe nọkhua.—Itan 11:4; Mat 6:31-33; 1 Jọn 2:15-17.

11. De emwi ne etẹn eso ru, ne iran mieke na sẹtin gha kporhu ma emwa ughughan?

¹¹ Etẹn eso vbe ẹdẹnẹrẹ keghi ruẹ urhuẹvbo ọvbehe, ne iran mieke na sẹtin yae gha kporhu ma emwa ọvbehe. Avbe ebe ne otu ọghe Jehova gbẹnnẹ ladian vbe urhuẹvbo ughughan kevbe vidio ughughan ne iran ru ladian keghi ru iyobọ ne etẹn vbenian. Vbe igiemwi, vbe ukpo 2010, urhuẹvbo ni rrie 500 ẹre otu ọghe Jehova ya gha gbẹnnẹ ebe ọghomwa ladian. Sokpan vbe ẹdẹnẹrẹ, urhuẹvbo na ghi ya gbẹnnẹ ebe ọghomwa ladian gberra 1,000!

12. Vbọ ye emwa hẹ vbe ekhọe deghẹ a na maa iran emwi vbekpae Jehova vbe urhuẹvbo ọghe iran? Ru igiemwi yọ.

¹² Vbọ ye emwa hẹ vbe ekhọe deghẹ a na maa iran ẹmwata vbekpae Jehova vbe urhuẹvbo ọghe iran? Gia ziro yan emwi ẹwaẹn ọghe ọtẹn nokhuo ọkpa, nọ wa gele sọyẹnmwẹ asikoko nọkhua na do vbe Memphis, nọ rre Tennessee, vbe U.S.A. Urhuẹvbo na tie ẹre Kinyarwanda, ẹre a ya do asikoko na. E Rwanda, Congo (Kinshasa), kevbe Uganda ẹre a na zẹ urhuẹvbo na. Vbe a ghi zobọ vbe asikoko nii, ọtẹn ima nokhuo na keghi kha wẹẹ: “Ọna ọre ẹghẹ okaro ne I ya sọyẹnmwẹ asikoko vbe odẹ vbenian, ke ukpo 17 nọ gberra gha dee, ne I ya rre United States.” Ọ dewarorua wẹẹ, te emwamwa ọghe asikoko na wa gele mu ọtẹn  ima nokhuo na ekhọe rhunmwuda ne a na ya urhuẹvbo ọghẹe guan. Emwa eso ni zẹ urhuẹvbo ọvbehe rre ẹdogbo ne u na kporhu ra? Ra u rẹn emwa eso ne ikporhu iyẹn nọ maan na gha wa mu ẹre ekhọe deghẹ u na zẹ urhuẹvbo ọvbehe ma iran? Adeghẹ ẹkpotọ na kie nuẹn, hia ne u ruẹ urhuẹvbo ọvbehe, ne u mieke na sẹtin ru iyobọ ne emwa ni zẹ urhuẹvbo ọvbehe vbe ẹdogbo ne u na kporhu. U gha ru vberriọ, afiangbe ne u khian miẹn vbọ gha kpọlọ sẹ ẹrhiọn ne u loo ro yọ.

13. De vbene etẹn ima ni rre Russia ya loo ẹre hẹ ighẹ ẹghẹ ne iran ya gha sọyẹnmwẹ ọfunmwegbe?

¹³ Ẹi re etẹn hia ẹre ẹkpotọ kie na ya gha kporhu iyẹn nọ maan vbe idagbo. Otọ ẹvbo eso rrọọ ne arriọba na mu awua ye iwinna ikporhu iyẹn nọ maan ọghe ima. Vbe igiemwi, ọwara ukpo nibun ẹre arriọba ya gha zẹ etẹn ni rre Russia kpokpo, iran na vbe mu awua ye iwinna ọghe iran. Sokpan vbọ ghi rre March 1991, arriọba keghi fan obọ re ne iran, ne iran gha winna iwinna ugamwẹ ọghe iran. Vbe ẹghẹ na kha na, etẹn 16,000 ẹre ọ ghaa ya iyẹn wewe vbe Russia. Sokpan vbe ukpo ugie ghi gberra nẹ, etẹn ni ghi gha ya iyẹn wewe vbe Russia keghi gberra 160,000! Ọ dewarorua wẹẹ, etẹn ima ni rre Russia wa loo ẹre ẹse ighẹ ẹghẹ ne iran ya gha sọyẹnmwẹ ọfunmwegbe. Sokpan ẹghẹ ọfunmwegbe nii ma kpẹẹ vbe otọ. Agharhemiẹn wẹẹ emwi hia dọlegbe fi werriẹ nẹ vbe Russia, te etẹn ima ye zọghae vbe iwinna ugamwẹ ọghe Jehova, iran wa vbe hia vbene ẹtin iran sẹ.

14-15. De vbene Jehova ya gbinna ne Asa hẹ?

¹⁴ Vbene ẹghẹ ya khian, ẹghẹ ọfunmwegbe ne Asa kevbe Ivbi e Juda ghaa sọyẹnmwẹ ọnrẹn keghi sẹ ufomwẹ. Ivbiyokuo ọrhẹnrhẹn ni ke Ẹtiopia rre na mu okuo gie iran. Okpia ọkpa na tie ẹre Zẹra, ẹre ọ ghaa re ọkaokuo ọghe iran. E Zẹra kegha roro ẹre wẹẹ, irẹn vbe ivbiyokuo ọghẹe gha sẹtin khọnmiotọ yan Ivbi e Juda. Vbọrhirhighayehẹ, Asa keghi mu ẹtin yan e Jehova, ọ ma mu  ẹtin yan ivbiyokuo ọghẹe. Ọ keghi na erhunmwu gie Jehova wẹẹ: “Ye ima obọ nian Nọyaẹnmwa rhunmwuda, wẹ ọre ima mu ẹtin yan, eni ruẹn ọre ima ya ladian ne a do gu ivbiyokuo ọrhẹnrhẹn na gbinna.”—2 Krọ 14:11.

¹⁵ Vbene ivbiyokuo ọghe Ẹtiopia bun sẹ, a gha ghae iran ye ihe eva, ekherhe ẹre ivbiyokuo ọghe Asa hia, ya bun sẹ obọ ọkpa vbọ. Ọrheyerriọ, Asa kegha mwẹ ilẹkẹtin wẹẹ, e Jehova gha gbinna ne emwa rẹn. Gele gele, e Jehova ma ya ekhue mu Asa; ọ keghi ru iyobọ ne iran ya khọnmiotọ yan ivbiyokuo ọghe Ẹtiopia.—2 Krọ 14:8-13.

16. De vbene ima ya rẹn wẹẹ ẹghẹ ọfunmwegbe ne eguọmwadia Osanobua sọyẹnmwẹ ọnrẹn nia, i khian kpẹẹ vbe otọ?

¹⁶ Orhunmwu ọkpa i rrọọ nọ rẹn ẹdẹ nọ gha gbe akhuẹ, rhunmwuda ọni, ma ma rẹn vbene emwi khian gha ye hẹ ne dọmwadẹ ọghẹe vbuwe ima vbe odaro, sokpan emwi ne ima rẹnrẹn ọre wẹẹ, ẹghẹ ọfunmwegbe ne eguọmwadia Osanobua sọyẹnmwẹ ọnrẹn nia, i khian kpẹẹ vbe otọ. Vbe Jesu ghi gu erhuanegbe ẹre guan vbekpa emwi nọ khian sunu daa iran vbe ẹghẹ okiekie ẹdẹ, ọ na wẹẹ, “Emwa hia ghi gha khuiwu uwa.” (Mat 24:9) Ukọ e Pọl vbe kha wẹẹ, “emwa hia ni hoo ne iran gha yin uyinmwẹ nọ yẹẹ Osanobua, vbe a ya egbe ba e Kristi, a gha zẹ iran kpokpo.” (2 Tim 3:12) Setan rẹnrẹn wẹẹ, ovbi ẹghẹ kherhe ẹre ọ ghi kẹ ne irẹn, rhunmwuda ọni, “ohu dan” ẹre ọ wa muẹn. Nọnaghiyerriọ, ọ ma khẹke ne ima wa gha roro ẹre wẹẹ, te emwi hia khian wa gha rhiẹnrhiẹn khian, rhunmwuda te ima hia khian wa họẹn vbe egbe.—Arhie 12:12.

17. De edanmwẹ ne ima gha sẹtin werriẹ aro daa vbe odaro?

¹⁷ Vbe nẹi khian ghi kpẹẹ gbe, ma hia gha werriẹ aro daa edanmwẹ nọ gha rhiẹre ma, deghẹ ima gele mwẹ amuẹtinyan. E Baibol gi ima rẹn wẹẹ, “Ọkhọ nọ ra sunu . . . keghi re egbe ne a ma he miẹn ke ne a ya bu agbọn tua agbọn gha dee do sẹ ẹdẹnẹrẹ na.” (Mat 24:21) Ẹghẹ ne ako na guan kaẹn na, ọre ẹghẹ orueghe nọkhua. Vbe ẹghẹ nii, emwa eso vbuwe ẹgbẹe ọghe ima sẹtin werriẹ aro nọ khọọ daa ima, arriọba sẹtin vbe mu awua ye iwinna ọghe ima. (Mat 10:35, 36) Ọ ghaa ye vberriọ, ma gha ya egbe taa Asa ra, ne ima gha mwẹ ilẹkẹtin wẹẹ, e Jehova gha ru iyobọ ne ima kevbe wẹẹ, ọ gha gbinna ne ima ra?

18. Zẹvbe nọ rre ebe Hibru 10:38, 39, de emwi nọ khian ru iyobọ ne ima ya mu egbe yotọ, ai rẹn deghẹ ẹghẹ ọfunmwegbe ne ima sọyẹnmwẹ ọnrẹn nia na sẹ ufomwẹ?

¹⁸ Ọ kpẹẹ re ne Jehova ke mu ima egbe yotọ khẹ  emwi ni khian sunu vbe odaro. Ọ keghi loo “ọviẹn nọ gia mu ẹtin yan kevbe nọ fuẹro” ya kpemehe evbare orhiọn ne ima vbe ẹghẹ nọ khẹke, ne ima mieke na sẹtin da imudiase ọghe ima yi. (Mat 24:45, NW) Sokpan, obọ ima ẹre ọ ghi ye, deghẹ ima gha ya amuẹtinyan ne ima mwẹ dae Jehova wegbe sayọ.—Tie Hibru 10:38, 39.

19-20. Ma ghaa ru erria yan emwi nọ rre ebe 1 Krọnikol 28:9, de inọta nọ ghi khẹke ne ima nọ egbe ima re? Vbọzẹe nọ na khẹke ne ima nọ egbe ima avbe ọta na?

¹⁹ Ọ khẹke ne ima “gha ru emwi nọ yẹẹ Nọyaẹnmwa” zẹvbe ne Ọba Asa vbe ru ẹre. (2 Krọ 14:4; 15:1, 2) Odẹ ne ima khian ya ru ọni, ọre ne ima do rẹn e Jehova kevbe ne ima dinmwiamẹ. Ma ghi hia ne ahoẹmwọmwa ne ima mwẹ ne Jehova gha wegbe sayọ. Ne ima mieke na rẹn deghẹ ima gele hoẹmwẹ e Jehova, ọ khẹke ne ima nọ egbe ima wẹẹ: ‘Mẹ yo iko vbe ẹghẹ hia ra?’ Iko ne ima yo, ẹre ima na miẹn adia nọ ke obọ e Jehova rre, ọ vbe kie ẹkpotọ ne ima ya rhie igiọdu ne egbe. (Mat 11:28) Ma sẹtin vbe nọ egbe ima wẹẹ: ‘Mẹ ruẹ e Baibol ne egbe mwẹ ra?’ Adeghẹ uwẹ vbe ẹgbẹe ruẹ ẹre ọ gba rre owa, uwa zẹ ẹghẹ kọ vbe uzọla uzọla ne uwa ya gha ruẹ emwi kugbe zẹvbe ẹgbẹe ra? Adeghẹ uwẹ ọkpa ẹre ọ vbe rre owa, uwẹ mwẹ ẹghẹ ne uwẹ zẹ kọ, ne u ya ruẹ e Baibol ne egbuẹ ra? Uwẹ vbe hia vbene ẹtin ruẹ sẹ, ne u gha mwẹ obọ vbe iwinna ikporhu iyẹn nọ maan ra?

²⁰ Vbọzẹe nọ na khẹke ne ima nọ egbe ima egbe ọta vbenian? E Baibol gi ima rẹn wẹẹ, e Jehova keghi zanzan ekhọe ọghe ima ghee, nọnaghiyerriọ, ọ vbe khẹke ne ima tobọ ima gha zanzan ekhọe ọghe ima. (Tie 1 Krọnikol 28:9.) Adeghẹ ima na bẹghe ẹre wẹẹ, ako eso rrọọ vbe arrọọ ọghe ima, nọ na khẹke ne ima ru afiwerriẹ, ọre vbe iziro ọghe ima nọ, ra okhuo ne ima fian ne egbe ima, ọ khẹke ne ima rinmwian e Jehova nọ ru iyobọ ne ima, ne ima mieke na sẹtin ru egbe afiwerriẹ vbenian. Ẹghẹ na, ẹre ọ khẹke ne ima ya mu egbe yotọ khẹ edanmwẹ ni dee vbe odaro. Gi ẹre gha re atamuolọyan ọghuẹ ne u ya loo ẹre ẹse ighẹ ẹghẹ ne u ya sọyẹnmwẹ ọfunmwegbe!