1, 2. De vbene Jehova ya rhie ifuẹko ne ima hẹ vbuwe ọlọghọmwa? De ilẹkẹtin ne Ẹmwẹ ọnrẹn rhie ne ima?

ỌTẸN nokpia ọkpa nọ re igbama na tie ẹre Eduardo, keghi mu emwi nọ kpokpo ẹre vbe orhiọn ma e Stephen, nọ re ọkpa vbe ediọn, ọ rhie okhuo nẹ, ẹi ghi vbe re ọvbokhan. Emwi nọ ghaa kpokpo Eduardo vbe orhiọn ọre ẹmwẹ nọ rre 1 Kọrinti 7:28, NW nọ khare wẹẹ: “Iran ni ru orọnmwẹ gha werriẹ aro daa orhikhan ọghe ẹdẹgbegbe.” Ọ keghi nọ wẹẹ: “Vbọ re ‘orhikhan’ na, de vbene I khian ya sẹtin guẹ loo hẹ vbe I gha rhie okhuo nẹ?” Vbene Stephen te rhie ewanniẹn ye inọta na, ọ keghi rhie Eduardo orhiọn gha rrie emwi ọvbehe ne Pọl gbẹn, nọ khare wẹẹ, e Jehova ọrẹ “Osanobua nọ mwẹ itohan, irẹn ẹre ọ rhie ifuẹko ne ima vbuwe ọlọghọmwa hia.”—2 Kọr. 1:3, 4, NW.

² Erha nọ mwẹ ahoẹmwọmwa nọ rhie ifuẹko ne ima vbe ẹghẹ ibavbaro ẹre Jehova khin. U sẹtin gha mwẹ emwi ẹwaẹn eso ọghe vbene Osanobua he ya ye Ẹmwẹ ọnrẹn rhie adia kevbe iyobọ nuẹn. Gima gha mwẹ ọnrẹn vbe ilẹkẹtin wẹẹ, Osanobua gha ru iyobọ nọ khẹke ne ima zẹ vbene ọ ru ne eguọmwadia  ọghẹe vbe ẹghẹ nẹdẹ.—Tie Jerimaia 29:11, 12.

3. De inọta eso ne ima gha rhie ewanniẹn yi?

³ Vbene ẹmwata, ma gha sẹtin gu ọlọghọmwa ne ima ye loo, deghẹ ima rẹn emwi nọ si ẹre. Erriọ vbe nọ ne ọlọghọmwa ọghe orọnmwẹ kevbe ọghe ẹgbẹe. De emwi eso nọ gha sẹtin si ‘orhikhan ọghe ẹdẹgbegbe’ ne Pọl guan kaẹn? De igiemwi eso ni rre Baibol kevbe ọghe ẹghẹ ne ima ye na, nọ gha sẹtin rhie ifuẹko ne ima? Avbe igiemwi na gha ru iyobọ ne ima.

4, 5. De emwi eso nọ si ‘orhikhan ọghe ẹdẹgbegbe’?

⁴ Vbe Osanobua mu orọnmwẹ gbọ, ọ keghi kha wẹẹ: “Ọna ọrẹ ọ zẹe ne okpia gha na sẹ erhae kevbe iyẹe rae, ọ ghi rhikhan mu amwẹ ọnrẹn, iran ghi gha rẹ ọkpa.” (Gẹn. 2:24) Sokpan rhunmwuda a ma gba ọghomwa, orọnmwẹ keghi si ọlọghọmwa eso vbuwe ẹgbẹe. (Rom. 3:23) A gha ru orọnmwẹ nẹ, ọdọ ẹre ọ ghi mwẹ asẹ ne evbibiemọ te mwẹ. Osanobua ẹre ọ rhie asẹ na nẹẹn, nọ gha re uhunmwuta ọghe ọvbokhan rẹn. (1 Kọr. 11:3) Ọna keghi wa si ọlọghọmwa ne ọdọ vbe amwẹ eso ni da ru orọnmwẹ. Zẹ vbene Ẹmwẹ Ọghe Osanobua khare, te okhuo gha miẹn ọnrẹn yi wẹẹ, adia ọghe ọdafẹn ọnrẹn ẹre ọ khian ghi ya gha ru emwi, ẹi ghi re ọghe evbibiẹ ọre. Ọna ẹre ọ ghi si ọlọghọmwa ye uwu ẹkpo iran ni da ru orọnmwẹ kevbe orhuan iran.

⁵ Emwi ọvbehe nọ vbe ye emwa ni ru orọnmwẹ nẹ si osi, ọre vbe okhuo gha ghi suẹn gha hanmwan. Emwi oghọghọ ẹre ọna khin, sokpan ọdọ vbe amwẹ sẹtin ye gha si osi ye ẹmwẹ egberranmwẹ ọghe ọmọ na ma he biẹ na, a te miẹn wẹẹ a do biẹ ọre uhiẹn vbe a gha ye biẹ ọre nẹ. Osi igho na khian ya koko ọmọ vbe rre evba. Afiwerriẹ nibun ghi vbe rhiegbe ma vbe a gha biẹ ọmọ nii nẹ. Iwinna ọmọ ẹre ọ khian ghi mu iye ọmọ. Ọna ẹre ọ ghi ye ọdọ eso roro ẹre wẹẹ, te ọvbokhan iran ghi wa yangbe iran. Iwinna ọvbehe ẹre ọ khian ghi bi ye izabọ ọghe erha ọmọ rhunmwuda orhiọnkpa vbe do deba ẹgbẹe.

6-8. De orhikhan ne ọmọ na ma miẹn biẹ si ye ọmwa egbe?

⁶ Ọmọ na ma miẹn biẹ, ọre ọlọghọmwa ne ọdọ vbe amwẹ eso werriẹ aro daa. Ọna keghi wa si obalọ ye okhuo egbe. Orọnmwẹ kevbe ọmọ na biẹ i fan ọmwa hin ọlọghọmwa rre, sokpan ‘orhikhan’ ọghe obọ re wa vbe nọ deghẹ a ma miẹn ọmọ biẹ. (Itan. 13:12) Vbe ẹghẹ nẹdẹ, ọ keghi re emwi ekhue adeghẹ okhuo ma biẹ. Ọ keghi si akhiẹ ye Rakiẹl ne amwẹ Jekọb egbe rhunmwuda ọtiọnrẹn ọkpa ẹre ọ ghaa biẹlẹ emọ. (Gẹn. 30:1, 2) Inọta ne emwa mobọ nọ etẹn na gie ye isi, katekate vbe ẹvbo ne emwa na biẹlẹ emọ nibun ọre wẹẹ, ‘vbọsiẹ ne uwa i na mwẹ ọmọ?’ Ẹi mwẹ vbene iran gha rhan otọ re sẹ hẹ, ẹmwẹ ne iran ye tama iran ọre wẹẹ, “ma a gha mu ẹmwẹ uwa ye erhunmwu!”

⁷ Gia guan kaẹn ọtẹn nokhuo ọkpa nọ rre England nọ wa gha gualọ ọmọ sokpan ọ ma miẹn ọmọ biẹ. Ọ na ghi do gberra ẹghẹ ne okhuo ya mu obọ mwẹ. Ọna keghi wa gbe orhiọn yọ re iwu rhunmwuda ọ rẹnrẹn wẹẹ, irẹn i khian ghi sẹtin biẹ ọmọ ọghe obọ re vbe agbọn Esu na. Ẹre irẹn vbe ọdọ re na ghi gualọ ọmọ mu biẹ. Ọtẹn nokhuo na keghi kha wẹẹ: “Ọrheyerriọ, te I ye khiẹ rhunmwuda, ọmọ na mu biẹ lughaẹn ne ọmọ na tobọ ọmwa biẹ.”

⁸ E Baibol keghi kha wẹẹ “a gha miẹn okhuo fan vbekpae nọ gha na gha mwẹ ọmọ.” (1 Tim. 2:15) Sokpan ọni ma  rhiema wẹẹ, na gha mwẹ ọmọ gha ya ọmwa gha mwẹ arrọọ ọghe etẹbitẹ. Evba yae kha ọre wẹẹ, okhuo nọ mwẹ emọ nẹ, keghi miẹn ẹsọn nibun vbe owa, rhunmwuda ọni, ẹi ghi miẹn ẹghẹ ya gha na iyẹn ọwiẹghẹ ra nọ gha fi ukpẹ ye emwi nọ ma kaan rẹn. (1 Tim. 5:13) Vbọrhirhighayehẹ, ẹi mwẹ ọ ma werriẹ aro daa ọlọghọmwa ọghe orọnmwẹ ra ọghe ẹgbẹe.

9. De vbene uwu ọghe ọmwa na gba rrọọ vbe orọnmwẹ ya re edanmwẹ nọ wegbe hẹ?

⁹ A ghaa guan kaẹn ọlọghọmwa na miẹn vbe orọnmwẹ, ọ mwẹ ọkpa nai mobọ yerre, ọni ọre uwu ọghe ọmwa na gba rrọọ vbe orọnmwẹ. Ọna keghi re edanmwẹ nọ wegbe ne emwa nibun ni ru orọnmwẹ nẹ werriẹ aro daa. Emwa nibun ma te roro ẹre wẹẹ iran gha miẹn edanmwẹ vbenia vbe agbọn Esu na. Ivbiotu e Kristi mwẹ ọnrẹn vbe ilẹkẹtin wẹẹ, arriọkpaegbe a gha rrọọ zẹ vbene Jesu ru eyan rẹn. (Jọn 5:28, 29) De vbene ọna ya ru iyobọ hẹ? Ayayẹro na keghi wa rhie ifuẹko ne ọmwa ne ogieva re wu. Ọna keghi re odẹ ọvbehe ne Erha mwa nọ mwẹ ahoẹmwọmwa ya ye Ẹmwẹ ọnrẹn rhie ifuẹko ne emwa ni rre ibavbaro. Gima ziro yan vbene emwi ghaa ye hẹ ne eguọmwadia Osanobua eso kevbe vbene iran ya miẹn ifuẹko vbe obọ e Jehova.

10. De vbene Hanna ya miẹn ifuẹko vbuwẹ akhiẹ nọ ghaa ye? (Ghee efoto nọ rre omuhẹn.)

¹⁰ Edanmwẹ ne Hanna ne ọvbokhan Elkana ghaa werriẹ aro daa ọre nọ ma na miẹn ọmọ biẹ vbene Pẹnina ne ọrue ọre na gha biẹlẹ emọ nibun. (Tie 1 Samuẹl 1:4-7.) “Ukpo ukpo” ẹre Pẹnina ya gha zaan e Hanna. Ọna keghi si akhiẹ kevbe obalọ ye Hanna egbe. Ọ ghi na erhunmwu gie Jehova nẹ, orhiọn rẹn keghi sotọ. Vbene ẹmwata, “ẹghẹ nọ taẹn ẹre ọ ya gha na erhunmwu ghe Nọyaẹnmwa.” Irẹn yaro yọ wẹẹ e Jehova gha họn erhunmwu ẹnrẹn ra? Ẹi mwẹ ọ ma yaro yọ. Vbe iyeke ọni, “ọ keghi ya rri evbare, ọ ma ghi vbe gha khiẹ.” (1 Sam. 1:12, 17, 18) E Hanna keghi mu ẹtin yan e Jehova wẹẹ ọ gha ya ọmọ ne irẹn, deghẹ ẹi re erriọ, ọ gha ru emwi ọvbehe nọ gha sẹ irẹn ọkẹn.

11. De vbene erhunmwu ya rhie ifuẹko ne ima hẹ?

¹¹ Rhunmwuda ima ma gba, te ima khian gha werriẹ aro daa edanmwẹ kevbe ọlọghọmwa a te miẹn wẹẹ agbọn Esu sẹ ufomwẹ. (1 Jọn 5:19) U miẹn vbene ọ sẹ ima ọyẹnmwẹ hẹ wẹẹ e Jehova ọre “Osanobua nọ ye ima obọ,” irẹn ẹre ọ rhie ifuẹko ne ima! Erhunmwu keghi re odẹ ọkpa ne ima ya miẹn iyobọ, nọ ya ima deziẹn vbe odaro ọlọghọmwa ne ima werriẹ aro daa. E Hanna keghi mu otọ ẹko ẹre hia ma e Jehova. Ma ghaa rre ọlọghọmwa, te ọ khẹke ne ima vbe mu otọ ekọ ima ma e Jehova, ma ghi gele rinmwiaẹn, ẹi re ne ima wa yunu kaẹn vbene emwi ye ima hẹ kẹkan.—Fil. 4:6, 7.

12. Vbọ ya e Anna ne okhuo nọ de ẹgbẹe gha sọyẹnmwẹ?

¹² Adeghẹ ọ na yevbe ma i ghi mwẹ ọmwa nọ sikẹ ima rhunmwuda ima ma biẹ ra ọmwa ne ima gba ru orọnmwẹ wu, ma gha ye sẹtin gha mwẹ ifuẹko. Vbe ẹghẹ e Jesu, ọ mwẹ akhasẹ okhuo ọkpa na ghaa tie ẹre Anna. Ọdafẹn ọnrẹn keghi wu vbe iyeke ukpo ihinrọn vbe iran ru orọnmwẹ. Ọ ma khọ ighẹ ọ ghaa mwẹ ọmọ rhunmwuda e Baibol ma yunu kaẹn emwi vberriọ. De emwi ne Anna ye gha ru vbọ rre ukpo 84? Luk 2:37 keghi kha wẹẹ: “Ẹi ghi kpa vbe Ọgua Osa rre. Asọn vbe avan ẹre ọ ya gha ga Osanobua vbe aguẹ kevbe erhunmwu.” Anna gele miẹn ifuẹko kevbe ọyẹnmwẹ vbe ugamwẹ ọghe Jehova.

13. Ru igiemwi ọghe vbene ọse ọghe ẹmwata ya rhie ifuẹko ne ọmwa hẹ, uhiẹn vbe ọmwa nọ sikẹ ima vbuwe ẹgbẹe gha yangbe ima.

 ¹³ Ma ghaa ya egbe rhorho etẹn nikpia kevbe nikhuo, ma do gha mwẹ ọse ọghe ẹmwata vbuwe ẹbu iran. (Itan. 18:24) E Paula keghi kha wẹẹ, ọ wa daa irẹn vbe iye irẹn kpa hin odẹ ọghe ẹmwata rre vbe irẹn rre ukpo isẹn. Ọna kegha re edanmwẹ nọ wegbe ne Paula la gberra. Sokpan ọtẹn nokhuo Ann, nọ re arọndẹ ọghe ẹghẹ hia ne iran gba rre iko, ẹre ọ rhie ifuẹko nẹ, nọ ghi yae deziẹn vbe odẹ ọghe orhiọn. E Paula keghi kha wẹẹ: “Agharhemiẹn wẹẹ ẹi re ẹgbẹe ọkpa ma vbe Ann ke rre, ahoẹmwọmwa nọ mwẹ daa mwẹ keghi wa ru iyobọ mẹ. Ẹre ọ zẹe ighẹ I ye ga e Jehova do fi ebanban.” Te irẹn ghi wa sẹ ọyẹnmwẹ rhunmwuda iyẹe werriegbe bu e Jehova gha dee. Te Ann ghi vbe ghọghọ, rhunmwuda ẹrhiọn nọ loo ro ya ru iyobọ ne Paula keghi biẹ ọmọ esi.

14. De afiangbe ne emwa ni rhie ifuẹko ne emwa ọvbehe miẹn?

¹⁴ Nọ ya maan ọre wẹẹ, ima gha gele rhiẹre ma wẹẹ ima mwẹ ahoẹmwọmwa daa emwa ọvbehe, ọ keghi ya ima mwẹ iziro nọ maan. Etẹn nikhuo ni rọnmwẹ ọdọ nẹ kevbe ni ma he rọnmwẹ ọdọ, keghi ya oghọghọ kporhu iyẹn nọ maan, rhunmwuda iran rẹn wẹẹ iwinna e Jehova nọ. Iran keghi rhie uyi ne Jehova lekpae ahoo ọghẹe ne iran ru. Eso keghi  ghee ikporhu iyẹn nọ maan zẹvbe ukhunmwu nọ ya egbe sasa iran. Akugbe ne ima mwẹ vbuwe iko keghi wegbe sayọ, vbe ima ghaa rhiẹre ma wẹẹ, ẹmwẹ etẹn vbuwe iko kevbe emwa ni rre ako ne ima na kporhu yẹẹ ima. (Fil. 2:4) Vbe nọ dekaan ọna, ukọ e Pọl wa rhie igiemwi nọ maan yotọ. Ọ keghi yevbe “iye nọ gbaroghe ọmọ obọ” vbuwe ẹbu etẹn ni rre iko ọghe Tẹsalonaika; erriọ vbe yevbe erha iran vbe odẹ ọghe orhiọn.—Tie 1 Tẹsalonaika 2:7, 11, 12.

15. De emwa nọ wa bi ye iran izabọ ighẹ iwinna ọghe emọ na maa re emwi?

¹⁵ Ako ọvbehe nọ khẹke ne ima vbe rhie ekhọe daa keghi re iyobọ na ru ne ẹgbẹe. Ugbẹnsọ evbibiemọ ni da suẹn gha yo iko, keghi tama etẹn ni mwẹ irẹnmwi ne iran gu ivbiran gha ruẹ e Baibol. Zẹ vbene Baibol khare, iwinna nọ bi ye izabọ ọghe evbibiemọ ọre ne iran maa ivbiran emwi kevbe ne iran gbaroghe iran. (Itan. 23:22; Ẹfis. 6:1-4) Ugbẹnso evbibiemọ keghi gualọ iyobọ ọghe emwa ọvbehe. Sokpan ọni ma rhiema wẹẹ, evbibiemọ i ghi mwẹ esa ne iran ye. Te ọ khẹke ne iran gha gu ivbiran guan vbe ẹghẹ hia.

16. De emwi nọ khẹke ne ima kọ ye orhiọn, vbe ima ghaa gu ivbie emwa ọvbehe ruẹ e Baibol?

¹⁶ Adeghe evbibiemọ na tama ọmwa ọvbehe nọ gha maa ivbiran e Baibol, ọ ma khẹke ne ọmwa vberriọ rhie egbe ẹre ye ukpo ọghe evbibie emọ nii. Ẹghẹ eso rrọọ na ya tama ọtẹn nọ gha gu emọ ne evbibiran i re Osẹe Jehova ruẹ e Baibol. Ọ khẹke ne ọtẹn vberriọ gha mwẹ ọnrẹn vbe orhiọn wẹẹ, ne irẹn na ru iyobọ ne emọ na vbe odẹ ọghe orhiọn ma rhiema wẹẹ, irẹn ẹre ọ ghi wa re evbibiran. Ọ khẹke ne ọtẹn na, gha gu ibiẹka nii ruẹ emwi sirra evbibiran vbe owa iran, ra ọtẹn ọvbehe nẹi ghi vbe ọvbokhan ghi guẹ gha rre evba, vbe eke nọ ma lẹre. Odẹ vbenia, ọmwa rhọkpa i khian ghi gha roro ebamiro. Ọ gha sẹ ẹghẹ, ughaghe evbibiemọ na gha tobọ iran do gha gbaroghe ivbiran vbe odẹ ọghe orhiọn.

17. De odẹ ne emọ ya rhie ifuẹko ne ẹgbẹe iran hẹ?

¹⁷ Emọ na maa re odẹ ọghe Jehova ni vbe lele adia re, sẹtin do gha re nọ ya ẹgbẹe mwẹ oghọghọ. Iran gha sẹtin ru vberriọ deghẹ iran ya ọghọ ne evbibiran, kevbe deghẹ iran ru iyobọ ighọ ne iran. Iran gha vbe sẹtin ru iyobọ kpataki ne evbibiran vbe odẹ ọghe orhiọn. E Lamẹk ne ovbi e Sẹt keghi ga e Jehova vbene ọ te sẹ ẹghẹ okpamẹ e Noa. Ọ keghi kha vbekpae Noa ne ovbiẹre wẹẹ: ‘Ọmọ na gha do fan mwa vbe obọ ẹsọn vbe otọe nii ne Nọyaẹnmwa fi ẹre unu.’ Ẹmwẹ akhasẹ na keghi mwẹ amusẹ vbe Jehova khare wẹẹ, irẹn i ghi werriegbe fi otọ unu. (Gẹn. 5:29; 8:21) Emọ ni rhiegba ye ugamwẹ ẹmwata, keghi rhie ifuẹko ne ẹgbẹe iran, lekpae ne iran na ru iyobọ ne emwa vbuwe ẹgbẹe, ne iran sẹtin zinegbe ọlọghọmwa ne iran werriẹ aro daa kevbe ne iran vbe sẹtin miẹn uhunmwu vbe okpamẹ nọ sẹ ọghe Noa, nọ dee vbe odaro.

18. De emwi nọ gha ya ima gha ya udinmwẹ zinegbe edanmwẹ ne ima ye?

¹⁸ Erhunmwu, erria na ru yan igiemwi esi ni rre Baibol kevbe emwa ọghe Jehova na gu muobọ, keghi ru iyobọ ne ẹbo emwa nibun ya gha mwẹ ifuẹko vbuwe edanmwẹ hia ne iran werriẹ aro daa. (Tie Psalm 145:18, 19.) Ne ima na rẹn wẹẹ, e Jehova ọre ẹzi ọghe ifuẹko nẹi mwẹ ufomwẹ, ọna keghi ru iyobọ ne ima ya gha ya udinmwẹ zinegbe ọlọghọmwa ne ima rhirhi gha werriẹ aro daa nia kevbe ẹghẹ nọ dee vbe odaro.