1. De emwi nọ ya ima hiunsi sẹ aranmwẹ oha?

EMWI nọ ya ima hiunsi sẹ aranmwẹ oha ọre ekhọe ọguọmwaziro ne Osanobua ya wee ima. Vbe Adam kevbe Ivi rraa uhi e Jehova, ekhọe ọguọmwaziro ọghe iran na gha fi iran uwẹnrhiẹn, rhunmwuda ọni, iran na ya lẹre. Ọna rhiema wẹẹ, vbe Osanobua yi Adam ẹre ọ na yi ekhọe ọguọmwaziro ye uwu Adam.

2. Vbọzẹe ne a na ya ekhọe ọguọmwaziro ọghomwa gie kọmpas? (Ghee efoto nọ rre omuhẹn.)

² Te emwa ne ekhọe ọguọmwaziro ọghe iran i winna ẹse ye vbe na ghee okọ ẹzẹ ne emadogua ne a ya dia re (kọmpas) i winna ẹse. Ọ sẹtin zẹ ẹbe deghẹ emadogua ne a ya dia okọ ẹzẹ iwinna ẹse. Ẹhoho kevbe ulẹmwẹ amẹ ọghe okun sẹtin bi okọ nii ghee ihan. E kọmpasi nọ winna ẹse keghi ru iyobọ ne oziguẹ ya dia okọ ẹzẹ ye uviẹn. Te ekhọe ọguọmwaziro ọghọmwa ye vbe emadogua nọ dia uyinmwẹ ima. Ọ keghi re ẹwaẹn ne ima ya rẹn emwi nọ maan kevbe ne ẹi maan. Ọ sẹtin dia ọmwa ye uviẹn nọ khẹke. Sokpan, ne ekhọe ọguọmwaziro ọghomwa mieke na gha dia ima ẹse, ọ khẹke ne a ye Baibol dia re.

3. Vbọ kẹrikian deghẹ ekhọe ọguọmwaziro i winna ẹse?

 ³ Deghẹ ekhọe ọguọmwaziro ọghe ima i winna ẹse, ẹi ya obọ sekhae ne ima vbe ima ghaa ziro dan. (1 Tim 4:1, 2) Ekhọe ọguọmwaziro vberriọ keghi mu ọmwa rẹrẹ. Ọ gha “tie emwi dan emwi esi.” (Aiz 5:20) Jesu keghi gi erhuanegbe ẹre rẹn wẹẹ: “Ẹghẹ dee ne ọmwa ne ọ de uwa izigha gha na roro ighẹ Osanobua ọre irẹn ya ehia ga.” (Jọn 16:2) Egbe iziro vbenian ẹre emwa ni gbe Stivin rua ghaa mwẹ. Emwa nibun ye mwẹ iziro vbenian do fi ẹghẹ na. (Iwinna 6:8, 12; 7:54-60) Iziro ọghe emwa vberriọ ma zẹdẹ gba rhunmwuda, ozere kevbe izigha ne iran do i ya ẹko rhiẹnrhiẹn Osanobua. Sokpan, iran mwẹ ọnrẹn vbe orhiọn wẹẹ Osanobua ẹre iran yae ga. (Ẹks 20:13) Te ekhọe ọguọmwaziro ọghe emwa vbenian wa gele winna ghee ihan.

4. De emwi nọ khẹke ne ima ru ne ekhọe ọguọmwaziro ọghe ima mieke na gha winna ẹse?

⁴ De emwi nọ khẹke ne ima ru ne ekhọe ọguọmwaziro ọghe ima mieke na gha winna ẹse? Avbe uhi kevbe ilele ni rre Ẹmwẹ Osanobua keghi re “ne a ya maa emwa emwi ẹmwata, ne a ya gbe ọmwa hin ọkhọ rre, ne a ya rhie emwi ne a ma ru ẹse ye vbe ne ọ te kei yi, kevbe ne a ya bu ọmwa ude ne a gha yin ẹse.” (2 Tim 3:16) Nọnaghiyerriọ, ma ghaa tie Baibol vbe ẹghẹ hia, ma na gha ru erria yan rẹn, ima na vbe gha rhiẹre ye uyinmwẹ vbe arrọọ ọghe ima, ekhọe ọguọmwaziro ọghe ima ghi gha winna ẹse, ọ vbe gha dia ima ye uviẹn nọ khẹke. Nia, gi ima ziro yan vbene ima gha ya sẹtin ya avbe uhi kevbe ilele ọghe Jehova dia ekhọe ọguọmwaziro ọghomwa.

5, 6. De afiangbe ne ima miẹn vbe ima ghaa lele uhi Osanobua?

⁵ Ne ima mieke na gha miẹn ere vbe uhi Osanobua, te ọ khẹke ne ima gha gbọyẹmwẹ yọ, ẹi re ne ima gha tie ẹre kẹkan. E Baibol khare wẹẹ: “Wa gie emwi dan gha sọnnọ uwa, wa gie emwi esi gha yẹẹ uwa.” (Emọs 5:15) Vbe ima khian ya sẹtin gha lele adia na hẹ? Te ọ khẹke ne ima gha ya aro ne Jehova ya ghee emwi ghee ẹre. Vbe igiemwi, gia kha wẹẹ u i vbiẹ ẹse vbe asọn. Rhunmwuda ọni, ọbo ebo nọ gbaroghe ruẹ keghi tama ruẹ aro evbare ne u khian gha re, aro iku isasa egbe ne u khian gha ku kevbe afiwerriẹ eso ne u gha ru vbe arrọọ ruẹ. U ghi lele adia na, u na do gha vbiẹ ẹse. Ẹi mwẹ u ma gbọyẹmwẹ ye iyobọ ne obọ ebo nii ru nuẹn.

⁶ Erriọ uhi ọghe Osanobua vbe ye ne ima. Ma ghaa lele avbe uhi na, ma i miẹn ikuanegbe ne orukhọ si ye ọmwa egbe. Ma ghi do gha mwẹ adogbannọ vbe arrọọ ọghe ima. Vbe igiemwi, e Baibol wẹẹ ne ima ghẹ rra, ne ima ghẹ si uma dan, ne ima ghẹ taa ohoghe, ne ima ghẹ gu orhiọn dan mu obọ kevbe ne ima gha gbaengbe ne oghẹ. (Tie Itan 6:16-19; Arhie 21:8) Ma ghaa lele avbe adia na, afiangbe nọkhua ẹre ima miẹn vbọ. Ọna ẹre ọ ghi ya ima gbọyẹmwẹ ye uhi Osanobua, ọ ghi vbe ya ima họemwẹ Osanobua sayọ.

7. De vbene okha ni rre Baibol ya ru iyobọ ne ima hẹ?

⁷ Okha nibun ọghe eguọmwadia Osanobua ni rri oya rhunmwuda uhi Osanobua ne iran rra re wa bun vbe Baibol. Igiemwi ọghe iran sẹ nọ gha ya ima gha mwẹ ẹwaẹn ne ima ghẹ mieke na rri egbe oya ne iran re. Ebe Itan 1:5, NW khare wẹẹ: “Ọmwa nọ waan ẹre ọ rhie ibude.” Vbene ẹmwata, ibude nọ ghi maan sẹ ẹre ima miẹn vbe obọ Osanobua. Vbe igiemwi, muẹn roro oya ne Devid re rhunmwuda ne ọ na gu e Batsiẹba ru emwi ọdọ vbe amwẹ. (2 Sam 12:7-14) Ma ghaa ru erria yan ako na vbe Baibol, ma sẹtin nọ egbe ima ọta vbenian: De emwi ne Devid gha te ru vbe ọ bẹghe Batsiẹba? I gha miẹn edanmwẹ vberriọ, I gha sẹtin lae gberra ra? I gha lẹfua vbe na ghee Josẹfi ra, ra I gha de ye edanmwẹ nii vbe na ghee Devid? (Gẹn 39: 11-15) Ma ghaa ru erria yan ẹbe nọ kẹrikian vbe ima gha ru orukhọ, emwi dan ghi do gha sọnnọ ima.

8, 9. (a) De iyobọ ne ekhọe ọguọmwaziro ọghe ima ye ne ima? (b) De vbene ilele ni rre Baibol kevbe ekhọe ọguọmwaziro ọghomwa ya winna kugbe hẹ?

⁸ A sẹtin miẹn wẹẹ ima i mwẹ obọ vbe uyinmwẹ dan ni sọnnọ e Jehova. Sokpan de emwi nọ khẹke ne ima ru vbe nọ dekaẹn emwi eso ne Baibol ma wa mu awua yi? Vbe ima khian ya rẹn emwi nọ khẹke ne ima ru nọ gha ya ẹko rhiẹnrhiẹn e Jehova? Ma ghaa rre ihe vbenian ẹre ekhọe ọguọmwaziro ọghomwa nọ dia ima zẹ vbene ọ gua ilele ọghe Baibol ro khian na ru iyobọ ne ima.

⁹ Rhunmwuda ne Jehova na hoẹmwẹ ima, ilele hia ni rre Baibol keghi re nọ dia ekhọe ọguọmwaziro ọghe ima. E Jehova keghi kha wẹẹ: ‘Mẹ ọrọre Nọyaẹnmwa ne Osanobua uwa, ọmwa ne ọ maa uwa emwi ne agbọn mieke na maan uwa, ne ọ vbe su uwa lele odẹ ne uwa gha la.’ (Aiz 48:17, 18) Ma gha gele gha ru erria yaẹn ilele ni rre Baibol, ekhọe ọguọmwaziro ọghe ima ghi do gha winna ẹse. Ẹghẹ nii, ọ gha dia ima ya ru azẹ nọ khẹke.

10. Vbọ re ilele? De odẹ ne Jesu ya rhiẹre ma wẹẹ irẹn gele rẹn ilele ni rre Baibol?

¹⁰ Ilele keghi re ẹmwata ne uhunmwu ẹmwẹ nọ dia iziro kevbe uyinmwẹ ọghe ima. Ne ima mieke na gele rẹn ilele nọ ginna uhi Osanobua, ọ khẹke ne ima ka rẹn aro ne ọ ya ghee emwi kevbe evbọzẹe ne ọ na yi uhi nii. Vbe Jesu rre agbọn, ọ keghi maa erhuanegbe ẹre ilele nibun, ni gha ya iran rẹn emwi nọ kẹrikian vbe iran gha yin uyinmwẹ eso. Vbe igiemwi, ọ keghi gi iran rẹn wẹẹ, ohu sẹtin si igbinnoguo kevbe wẹẹ, ọmwa ne aro ọre viẹn ye okhuo ra okpia sẹtin fi owẹ ye oha. (Mat 5:21, 22, 27, 28) Nọnaghiyerriọ, ne ekhọe ọguọmwaziro ọghomwa mieke na gha winna ẹse, te ọ khẹke ne ima gha ya ilele ni rre Baibol dia re. Ẹghẹ nii, ma ghi sẹtin gha rhie uyi gie Osanobua.—1 Kọr 10:31.

11. De odẹ ne ekhọe ọguọmwaziro ọghe ima ya lughaẹn ne egbe?

¹¹ Ugbẹnso, etẹn eva sẹtin gha mwẹ iziro nọ lughaẹn vbe emwi eso, ọ gha khọnrẹn wẹẹ ilele ni rre Baibol ẹre ọ dia ekhọe ọguọmwaziro ọghe iran. Vbe igiemwi, ọ sẹtin gha re ẹmwẹ ayọn nọ wegbe ne a daa. E Baibol ma wẹẹ ne ima ghẹ zẹdẹ da ayọn. Ọ wẹẹ ne a gha da re ye oreghe. Sokpan, e Baibol gbikhaẹn ye ayọn ne a da gbe egbe. (Itan 20:1; 1 Tim 3:8) Nọnaghiyerriọ, ọ mwẹ emwi ọvbehe nọ khẹke ne Ovbiotu e Kristi nọ daa ayọn ye oreghe gha yerre ra? Ẹn! Ọ khẹke nọ yerre wẹẹ, ọ mwẹ etẹn eso ne ekhọe ọguọmwaziro ọghe iran ma kue yọ, ne iran gha daa ayọn nọ wegbe. Rhunmwuda ọni, ọ khẹke ne ọtẹn nọ da ayọn ye oreghe gha begbe ne ẹi ghẹ ya rhua iran owẹ.

12. De emwi ne ima miẹn ruẹ vbe ẹmwẹ ibude nọ rre ebe Rom 14:⁠21?

¹² Ibude ne Pọl rhie ne etẹn vbe Rom rhiẹre ma wẹẹ, ọ khẹke ne ima gha begbe ne ima ghẹ ya rhua emwa ọvbehe owẹ. Ọ keghi kha wẹẹ: “Emwi ne ọ kere ne a gha ru ọrọre ne a ghẹ rri emiowo ra ne a da ayọn, ra ne a ru emwi ke emwi ne ọ gha mu ọtuẹn gbe otọ.” (Rom 14:21) Ma sẹtin gha mwẹ asẹ ne a ya ru emwi eso, sokpan te ọ khẹke ne ima muegbe ne ima ya sẹ emwi eso rae deghẹ ọ gha rhua emwa ọvbehe owẹ. Vbene etẹn eso te do rẹn odẹ ọghe ẹmwata, iran ka gha daa ayọn gbe egbe. Nia, iran i ghi zẹdẹ da ayọn nọ wegbe. Ọ ma zẹdẹ khẹke ne ima ru emwi nọ gha ye etẹn vbenian werriegbe suẹn ayọn na da gbe egbe. Emwi vberriọ sẹtin zẹ ẹbe. (1 Kọr 6:9, 10) Nọnaghiyerriọ, deghẹ ọtẹn nọ do tuẹ ima na wẹẹ irẹn i da ayọn nọ wegbe, ọ ma zẹdẹ khẹke ne ima gha kpikpi ẹre nọ da.

13. De igiemwi esi ne Timoti rhie yotọ?

¹³ Vbe Timoti rre odẹ ukpo 20, ọ keghi  kue ne a rhuẹ ọre. Ẹi re obalọ ne kherhe ẹre arhuẹ nii si yọ re egbe. Vbọ ye Timoti kue yọ ne a rhuẹ ọre? Ne ẹi ghẹ mieke na rhua Ivbi e Ju owẹ, vbe ẹghẹ ne ọ khian ya gha kporhu ma iran. Ekhọe vbenian ẹre ukọ e Pọl vbe gha mwẹ. (Iwinna 16:3; 1 Kọr 9:19-23) Vbene a ghee Timoti, u muegbe ne u ya gha mu ọghe emwa ọvbehe ye okaro ra?

14, 15. (a) De vbene ima ya rhiẹre ma wẹẹ ima mwẹ alaghodaro vbe odẹ ọghe orhiọn? (b) De vbene alaghodaro ne ima mwẹ vbe odẹ ọghe orhiọn ya dekaẹn ahoẹmwọmwa ne ima mwẹ daa emwa ọvbehe?

¹⁴ Zẹvbe Ivbiotu e Kristi, odaro ẹre ọ khẹke ne ima gha ru ghee vbe odẹ ọghe orhiọn, ma ghi vbe gha mwẹ irẹnmwi nọ dinmwi vbekpae Kristi. (Hib 6:1) Ọna i re iwinna ẹdẹ ọkpa sokpan, ma i khian gi egbe wọọ. Ne ima do gha re emwa ni wẹro vbe odẹ ọghe orhiọn, te ọ khẹke ne ima gha mwẹ irẹnmwi sayọ kevbe azamemwi. Ona ẹre ọ zẹe, ne otu na yae ha ima ehọ vbe ẹghẹ hia ne ima gha tie Baibol ẹdẹgbegbe. (Psm 1:1-3) Uwẹ tie Baibol vbe ẹdẹgbegbe ra? U ghaa ru vberriọ, u do gha mwẹ irẹnmwi nọ dinmwi vbekpae uhi kevbe ilele ni rre Ẹmwẹ Osanobua.

¹⁵ Uhi ahoẹmwọmwa ẹre ọ ghi ru ekpataki sẹ uhi hia ne a yi ne Ivbiotu e Kristi. Jesu keghi tama erhuanegbe ẹre wẹẹ: “A deghẹ wa hoẹmwẹ egbe ọre emwa hia gha na rẹn wẹẹ erhuanegbe mwẹ ọre uwa khin.” (Jọn 13:35) E Jems ne ọtien Jesu keghi tie ahoẹmwọmwa uhi nọ ghi hiunsi sẹ uhi hia. (Jems 2:8) Ukọ e Pọl na vbe kha wẹẹ: “Deghẹ a mwẹ ahoẹmwọmwa nẹ, ọni ọre wẹẹ, a mu Uhi hia sẹ nẹ.” (Rom 13:10) E Baibol ye vbe kha wẹẹ, “ahoẹmwọmwa ọre Osanobua khin.” (1 Jọn 4:9) Ena hia ẹre ọ ya ima rẹn wẹẹ, ahoẹmwọmwa ọre akpa nọ ghi ru ekpataki sẹ. Ahoẹmwọmwa ọghe Osanobua i re ọghe orhirhi egbe. Ukọ e Jọn keghi kha wẹẹ: “Vbenian ọre Osanobua ya rhiema vbene irẹn hoẹmwẹ mwa hẹ: ọ keghi gie Ovbi ẹre ukpọmọkpa gha die agbọn ne ima sẹtin lekpa ẹre gha mwẹ arrọọ.” (1 Jọn 4:9) Ahoẹmwọmwa ẹre o gua e Jehova kpa ya ru emwi ke emwi. Nọnaghiyerriọ, ma ghaa mwẹ ahoẹmwọmwa dae Jehova, e Jesu, etẹn ne ima gba ga kevbe emwa ọvbehe, te ima rhiẹre ma wẹẹ, ima mwẹ alaghodaro vbe odẹ ọghe orhiọn.—Mat 22:37-39.

16. Vbọzẹe ne ima na gbọyẹmwẹ ye ilele ni rre Baibol sayọ zẹ vbene ima ya mwẹ alaghodaro vbe odẹ ọghe orhiọn?

 ¹⁶ Zẹ vbene ima ya mwẹ alaghodaro sayọ vbe odẹ ọghe orhiọn, ma ghi dọ gha gbọyẹmwẹ ye ilele ni rre Baibol sayọ. Vbọzẹe? Rhunmwuda emwi ọkpa ra asefẹn ọkpa ẹre uhi mobọ ginna sokpan ilele keghi rhilo ginna emwi nibun. Vbe igiemwi, ọvbokhan kherhe ma rẹn ẹbe nọ kẹrikian vbe a ghaa gu ọse dan mu obọ, rhunmwuda ọni, evbibiẹ ọre, ghi yi uhi ne ọ gha gbogba gae ọmọ nii, ne ẹi ghẹ mieke na de ye ẹbe. (1 Kọr 15:33) Sokpan zẹvbe ne ọmọ nii ya waan, ọ do gha mwẹ irẹnmwi sayọ, ọ vbe sẹtin gha ru erria yan ilele ni rre Baibol. Ẹghẹ nii, ọ ghi tobọre gha ya ilele ni rre Baibol ru azẹ ne egbe ẹre. Ọna ẹre ọ khian ghi ru iyobọ nẹẹn ya gha zẹ ọse ni maan. (Tie 1 Kọrinti 13:11; 14:20.) Ma ghaa ru erria yaẹn ilele ni rre Baibol, ekhọe ọguọmwaziro ọghomwa ghi do gha winna ẹse, ọ gha ya ima ru emwi ni ya ẹko rhiẹnrhiẹn e Jehova.

17. Vbọzẹe ne ima gha na sẹtin si agbada vbe unu tae wẹẹ ima mwẹ emwi nibun ni ru iyobọ ne ima ya gha ru azẹ ni ya ẹko rhiẹnrhiẹn e Jehova?

¹⁷ E Jehova keghi kpemehe emwi hia ni ru iyobọ ne ima ya gha ru azẹ ni ya ẹko rhiẹnrhiẹn ọnrẹn. Uhi kevbe ilele ni rre Baibol gha sẹtin ya ima khian emwa ni gbegba ni “sẹe ne ọ gha winna iwinna ne ọ maan hia.” (2 Tim 3:16, 17) Nọnaghiyerriọ, te ọ khẹke ne ima gha gbarokotọ gualọ ilele ni rre Baibol ne ima mieke na sẹtin rẹn ‘emwi ne Nọyaẹnmwa hoo ne ima ru.’ (Ẹfis 5:17) Ọ khẹke ne ima gha loo emadogua ughughan ne Jehova ya otu ẹre kpemehe ẹre ne ima, vbe na ghee Watch Tower Publications Index, Research Guide for Jehovah’s Witnesses, Watchtower Library, Watchtower ONLINE LIBRARY kevbe JW Library app. Ma ghaa loo ena vbe ima ghaa tie e Baibol ne egbe ima ra vbe iruẹmwi ẹgbẹe, ma gha wa miẹn afiangbe nọkhua vbọ.

18. De afiangbe ne ima khian lae miẹn deghẹ ima lele uhi kevbe ilele ọghe Jehova?

¹⁸ Ma keghi miẹn afiangbe nibun vbe ima ghaa lele uhi kevbe ilele ọghe Jehova. Ebe Psalm 119:97-100 keghi kha wẹẹ: “A miẹn vbene l hoẹmwẹ uhi ruẹ hẹ, te I wa muẹn roro ne ebiro. Iyi ruẹ rrọọ mwẹ ekhọe vbe ẹghẹ hia, ọ keghi ya mwẹ wan sẹ avbe eghian mwẹ. I rẹn otọ emwi sẹ iran ni ma mwẹ emwi hia, rhunmwuda, te I mu igiodẹ ruẹ roro. I mwẹ ẹwaẹn sẹ avbe eniwanrẹn, rhunmwuda, te I mu iyi ruẹ hia sẹ.” Ma ghaa zẹ ẹghẹ kọ ya ru erria yaẹn uhi kevbe ilele ọghe Osanobua, ma ghi do gha mwẹ ẹwaẹn kevbe azamemwi sayọ. Ma gha gele gha hia vbe odẹ ke odẹ ne uhi kevbe ilele ọghe Osanobua gha dia ekhọe ọguọmwaziro ọghe ima, ma ghi do gha re emwa ni “sẹ ihe okpia . . . vbene Kristi ye.”—Ẹfis 4:13.