1-2. (a) Vbọzẹ nẹi na kpa ima odin vbe ima ghaa miẹn ọlọghọmwa? (b) Vbe ima khian ziro yan vbe ako iruẹmwi na?

 ZẸVBE emwa ọghe Jehova, ẹi kpa ima odin vbe ima ghaa miẹn ọlọghọmwa. Rhunmwuda, e Baibol tama ima wẹẹ, “a te miẹn wẹẹ ima la Arriọba Osanobua, ẹi mwẹ ima ma ya egbe miẹn ọlọghọmwa nibun.” (Iwinna 14:22) Ma rẹnrẹn wẹẹ, vbe ẹi re te Arriọba Osanobua rre nẹ, ọlọghọmwa eso ne ima ye nian i khian sẹtin fo. Sokpan vbe agbọn ọgbọn nọ dee “uwu i khian ghi gha rrọọ, ra akhiẹ ra obalọ.”​—Arhie 21:4.

² E Jehova i khian wa degue ima, ne ima ghẹ miẹn ọlọghọmwa. Sokpan, ọ gha ru iyobọ ne ima ya zin egbe ẹre. Vbe ebe ne Pọl gbẹn gie etẹn ni ghaa rre Rom, ọ na ka ya unu kaẹn ọlọghọmwa ughughan ne irẹn vbe etẹn nikẹre werriẹ aro daa. Iyeke ọni, ọ na ghi kha wẹẹ: “Vbe uwu ena hia, te ima khian khọnmiotọ fẹfẹfẹ, vbe ẹtin ọmwa nii nọ hoẹmwẹ ima.” (Rom 8:35-37) Ọna rhie ma wẹẹ, e Jehova keghi ru iyobọ ne ima, vbe ima ghaa rre uwu ọlọghọmwa. Nian, gi ima ziro yan vbene Jehova ya ru iyobọ ne Josẹf hẹ, kevbe vbene ọ ya ru iyobọ ne ima hẹ vbe ima ghaa rre ọlọghọmwa.

3. De vbene ẹdagbọn e Josẹf ya fi werriẹ hẹ vbe udemwurri?

³ Te Jekọb wa kakabọ hoẹmwẹ ovbi ẹre ighẹ e Josẹf. (Gẹn 37:3, 4) Rhunmwuda ọni, etiẹn e Josẹf nọdiọn, na suẹn gha gbọvo ẹre. Ọ ghi rre ẹdẹ ọkpa, etiẹn e Josẹf na khiẹn e Josẹf  ne Ivbi e Midian ni do ẹki. Ẹre iran na ghi mu e Josẹf gha rrie Igipt. Iran ghi sẹ Igipt, iran keghi khiẹn e Josẹf ne Pọtifa nọ re ọkaolotu ọghe iran ni khẹ ẹguae ne Fero. Ke ehe ne ẹgbẹe ọghe Josẹf ye gha rrie Igipt i re otọ ne emwa. Ma bẹghe ẹre wẹẹ, udemwurri ẹre ẹdagbọn e Josẹf wa ya fi werriẹ! Ọmọ ne Baba ya hio, ọviẹn ghi nọ vbe Igipt!​—Gẹn 39:1.

4. De ọlọghọmwa eso ne ima rri oya re nian, nọ vbe khọ ọghe Josẹf?

⁴ E Baibol khare wẹẹ, “ai miẹn ọmwa ne emwi dan i sunu daa.” (Asan 9:11, Holy Bible​—Easy-to-Read Version) Ma zẹdia miẹn ọlọghọmwa eso, “egbe ne emwa ọvbehe vbe miẹn.” (1 Kọr 10:13) A sẹtin vbe gha rri ima oya rhunmwuda ne ima na re erhuanegbe Jesu. Vbe igiemwi, emwa sẹtin gha ya ima gbe ogiẹ, iran ghi gha gbe ima odan, iran sẹtin vbe gha kpokpo ima rhunmwuda iyayi ọghe ima. (2 Tim 3:12) Ọlọghọmwa ke ọlọghọmwa ne ima rhirhi gha ye, e Jehova gha ru iyobọ ne ima ya miẹn uhunmwu vbọ. De vbene ọ ya ru iyobọ ne Josẹf hẹ?

5. De emwi ne Pọtifa yayi wẹẹ, ẹre ọ ghaa ya emwi hia ne Josẹf ru dinnodẹ? (Gẹnẹsis 39:2-6)

⁵ Tie Gẹnẹsis 39:2-6. Aro e Pọtifa keghi dae wẹẹ, ọmokpia nọ wegbe obọ kevbe nọ fuẹro ẹre Josẹf khin. E Pọtifa wa rẹn evbọzẹe ne Josẹf na gha yerriọ. Ọ rẹnrẹn wẹẹ, ‘e Jehova ẹre ọ ru ẹre, ne emwi hia ne Josẹf ru gha dinnodẹ.’ b Ọ ghi sẹ ẹghẹ, ọ na mu emwi nọ mwẹ kevbe owa ẹre ne Josẹf gha gbaroghe. Vbọ ghi sunu? Emwi na wa gha maan ne Pọtifa.

6. Vbua yayi wẹẹ, ẹre ọ ghaa rre Josẹf ekhọe vbe ọ rre owa e Pọtifa?

⁶ Muẹn roro vbene emwi ghaa ye Josẹf hẹ. De emwi ne Josẹf wa mobọ gha gualọ? Te Josẹf ghaa hoo ne aro e Pọtifa gha sotọ vbe egbe irẹn, nọ mieke na gha san irẹn ẹse ra? Emwi nọ mobọ gha gualọ, ọre na fan irẹn, ne irẹn dọlegbe bu erha irẹn. Agharhemiẹn wẹẹ, e Josẹf ẹre ọ ghaa gbaroghe emwi hia vbe igiowa ọghe Pọtifa, ọviẹn ye gha nọ, levba sevba, e Pọtifa ma vbe gha ga e Jehova. Vbọrhirhighayehẹ, e Jehova ma wa ru ẹre ne Pọtifa wa fan e Josẹf fua. Nọghayayerriọ, ọlọghọmwa ọghe Josẹf na kue tua sayọ.

7. De vbene ọlọghọmwa ne Josẹf ghaa ye ghi ya tua sayọ hẹ? (Gẹnẹsis 39:14, 15)

⁷ Zẹvbe nọ rre ebe Gẹnẹsis uhunmwu ẹnrẹn 39, ẹmwẹ e Josẹf kegha yẹẹ ọvbokhan e Pọtifa rhunmwuda ọni, ke ugba ke ẹghẹ, ẹre ọ ya gha tama e Josẹf nọ do gu irẹn lovbiẹ. Sokpan, e Josẹf ma kue ye ọre. Ohu e Josẹf na do gha muẹn, ẹre ọ na ghi ba ẹre ifiẹzọ wẹẹ, ọ khian te mu irẹn yagha. (Tie Gẹnẹsis 39:14, 15.) E Pọtifa ghi họn ẹmwẹ na, ọ na mu e Josẹf khui ye eghan, evba e Josẹf ghi gha ye vbe ukpo eso. (Gẹn 39:19, 20) De vbene eghan nii ghaa ye hẹ? Ẹmwẹ Hibru ne Josẹf loo ro ya gie “eghan” nii sẹtin gha re “uhae” ra “uvun.” Ọna rhie ma wẹẹ, te ehe hia wa so ebiebi, ọmwa ghaa rre evba, ọ gha roro ẹre wẹẹ, ọghe irẹn fo nẹ. (Gẹn 40:15) E Baibol vbe ya ima rẹn wẹẹ, vbe ẹghẹ eso, a na gba ọgiọrọ ye owẹ e Josẹf, a na vbe gba urọnghọn ematọn ye ọre urhu. (Psm 105:17, 18) Nọ ne Josẹf, te emwi wa gha rhia yọ rhia yọ. Ọviẹn na gba ẹko ẹre te gha nọ, sokpan nian, oleghan ghi nọ.

8. Ọ gha khọnrẹn ne ọlọghọmwa ne ima ye gha wegbe sayọ, de ilẹkẹtin nọ khẹke ne ima gha mwẹ?

⁸ Ọ mwẹ ẹghẹ ne u ya gha rre uwu ọlọghọmwa nọ wegbe ra, u na gele ya ekhọe hia rinmwian e Jehova nọ ru iyobọ nuẹn, sokpan ọlọghọmwa nii na kue gha tua sayọ? Emwi vbenian sẹtin sunu daa ima. Ugbẹnvbe a miẹn wẹẹ, agbọn Esu ma ye, e Jehova i khian wa degue ima, ne ima ghẹ miẹn ọlọghọmwa. (1 Jọn 5:19) Ọrheyerriọ, gha mwẹ ilẹkẹtin wẹẹ, e Jehova rẹn emwi hia ne u la gberra kevbe wẹẹ, ọ gha gbaroghe ruẹ. (Mat 10:29-31; 1 Pit 5:6, 7) Ọ yan rẹn wẹẹ: “Mẹ i khian sẹ ruẹ rae ẹdẹ, mẹ i khian he uwẹ yotọ ẹdẹ.” (Hib 13:5) E Jehova gha ru iyobọ nuẹn ya zin egbe, ọ gha khọnrẹn ne ọlọghọmwa ne u ye ya ruẹ gha roro ẹre wẹẹ, ọghuẹ fo nẹ. Gi ima ghee vbene Jehova ya ru ọna hẹ vbe egbe Josẹf.

9. Vbọ ya ima rẹn wẹẹ, te Jehova wa mudia ne Josẹf vbe ọ rre eghan? (Gẹnẹsis 39:21-23)

⁹ Tie Gẹnẹsis 39:21-23. Agharhemiẹn wẹẹ, agbọn wa gha lọghọ e Josẹf vbe eghan, e Jehova na gi emwi nọ ru gha dinnodẹ. Odẹ vbo? Zẹvbe ne ẹghẹ ya khian, eseghan nọ rre evba keghi do gba ẹko e Josẹf, ọ na vbe gha ya aro nọ ghaan ghee ẹre, zẹvbe nọ vbe gha ye vbe ọ rre owa e Pọtifa. Vbọ ma he kpẹẹ gbe vba, eseghan nii na wẹẹ ne Josẹf gha gbaroghe avbe oleghan nikẹre. E Baibol wẹẹ, te eseghan nii “ghi gha fi aro rua vbe avbe emwi ne Josẹf gbaroghẹ.” Nian, te Josẹf ghi mwẹ iwinna nọ maan nọ khian gha ru vbe uwu eghan nii. Emwi vbenian i wa gheghe sunu! Oleghan na ba ẹre ifiẹzọ wẹẹ, ọ khian te mu amwẹ ọka iwinna ọghe Fero yagha, ẹre a ghi do mu ye ukpo vbenian? De ọmwa nọ ru emwi na hia ne Josẹf. Ebe Gẹnẹsis 39:23 khare wẹẹ, “E Jehova keghi mudia ne Josẹf, ọ na gi emwi hia nọ ru gha dinnodẹ.”

10. Uwẹ yayi wẹẹ, e Josẹf gele gha ghee ẹre wẹẹ, te emwi hia ghaa dinnodẹ ne irẹn ra? Rhan otọ re.

¹⁰ Wa gi ima vbe muẹn roro, vbene emwi ghaa ye Josẹf hẹ vbe ọ rre eghan. Te a ba e Josẹf ifiẹzọ ohoghe, a na vbe muẹn fi eghan. Nian, uwẹ yayi wẹẹ, te Josẹf khian gha ghee ẹre wẹẹ, te emwi hia ne irẹn ru gele dinnodẹ ra? De emwi ne Josẹf wa gele gha gualọ? Ne eseghan nii gha ya aro nọ maan ghee ẹre nọ ra? Emwi ne Josẹf wa gha gualọ ọre na fan irẹn fua, rhunmwuda irẹn ma rẹn ọkpa rẹn eva. Ọ na kue tama oleghan ọvbehe na khian fan fua nọ gu e Fero guan, na mieke na fan irẹn vbe eghan nii. (Gẹn 40:14) Sokpan, okpia nii ma tama e Fero vbobọvbobọ nii. Rhunmwuda ọni, e Josẹf na ye gbe ukpo eva vbe eghan. (Gẹn 40:23; 41:1, 14) Ọrheyerriọ,  e Jehova na ye gha ru ẹre ne emwi hia nọ ru gha dinnodẹ. Odẹ vbo?

11. De emwi ne Jehova ya we Josẹf, de vbene ọna ghi ya mu emwamwa ọghe Jehova sẹ hẹ?

¹¹ Vbe Josẹf ye rre eghan, e Jehova na ru ẹre ne Fero minna iminna eva nọ susu ye ọre aro. E Fero na gha hoo nọ rẹn emwi na ya avbe iminna nii kha. Vbe ọ ghi họn wẹẹ, e Josẹf gua rhan otọ iminna, ọ na wẹẹ, na ya tie ẹre rre. E Jehova keghi ru iyobọ ne Josẹf ya rhan otọ iminna nii, ibude nọ rhie ne Fero na wa vbe mu ẹre ekhọe. Vbe Fero ghi bẹghe ẹre wẹẹ, e Jehova mudia ne Josẹf, ọ na wẹẹ ne Josẹf gha siẹnro ẹmwẹ evbare vbe otọ Igipt. (Gẹn 41:38, 41-44) Ọ ghi zẹ kpẹẹ, ukhunmwu na suẹn gha fi, ọ na kue fi sẹ otọ e Kenan ne ẹgbẹe ọghe Josẹf ye. Ẹkpotọ na ghi kie ne Josẹf ya miẹn ẹgbẹe ọre fan, nọ re uniẹn ne Mẹzaia khian la rre.

12. De vbene Jehova ya ru iyobọ ne Josẹf ne emwi nọ ru mieke na gha dinnodẹ?

¹² Muẹn roro, emwi ughughan ni sunu vbe ẹdagbọn e Josẹf. De ọmwa nọ ru ẹre ne aro e Pọtifa na gha sotọ vbe egbe Josẹf, agharhemiẹn wẹẹ, ọviẹn kẹkan ghaa nọ? De ọmwa nọ ru ẹre ne eseghan nii gha ya obọ nọ maan mu e Josẹf vbe ọ rre eghan? A ru ẹre ne Fero minna iminna nọ susu ye ọre aro? A vbe ru iyobọ ne Josẹf ya sẹtin rhan otọ iminna na? De ọmwa nọ ru ẹre ne Fero na zẹ e Josẹf zẹvbe ọmwa nọ khian gha siẹnro evbare vbe Igipt? (Gẹn 45:5) Ọ dewarorua wẹẹ, e Jehova ẹre ọ ru ẹre ne emwi hia ne Josẹf ru gha dinnodẹ. Te etiẹn e Josẹf khiẹn ọnrẹn rhunmwuda ikhẹko, sokpan, e Jehova na ghi ya e Josẹf mu emwamwa ọghẹe sẹ. Emwi na wẹẹ na ya ru ọkpa khọọ, na ghi do khian ọnrẹn ose!

13. E Jehova ẹre ọ dia emwi hia nọ sunu daa ima ra? Rhan otọ re.

¹³ De emwi ne ima miẹn ruẹ vbe okha ọghe Josẹf? E Jehova sọfurre ye ọlọghọmwa ne ima rhirhi gha ye ra? Osanobua ẹre ọ mwamwa emwi hia ni sunu vbe ẹdagbọn ima ra, irẹn ẹre ọ vbe dia ẹre ra? Ẹn o, ọni i re emwi ne Baibol ma ima re. (Asan 8:9; 9:11) Vbọrhirhighayehẹ, ma rẹnrẹn wẹẹ: E Jehova bẹghe ọlọghọmwa ne ima ye, ọ vbe danmwehọ ima, vbe ima gha tu tie ẹre nọ ru iyobọ ne ima. (Psm 34:15; 55:22; Aiz 59:1) Nọ ghi sẹ ehia  ọre wẹẹ, e Jehova vbe ru iyobọ ne ima ya zin egbe ọlọghọmwa ne ima rhirhi gha ye. Odẹ vbo?

14. Ma ghaa rre ọlọghọmwa, de vbene Jehova ya ru iyobọ ne ima hẹ?

¹⁴ Odẹ ọkpa ne Jehova ya ru iyobọ ne ima, ọre ifuẹko kevbe igiọdu nọ rhie ne ima, vbe ẹghẹ nọ khẹke. (2 Kọr 1:3, 4) Erriọ e Jehova ya ru iyobọ ne ọtẹn nokpia ọkpa na tie ẹre Eziz nọ rre Turkmenistan. A keghi mu ọtẹn na khui, a na wẹẹ nọ gbe ukpo eva vbe eghan rhunmwuda nọ na re Osẹe Jehova. Ọtẹn na khare wẹẹ, “Ọ ghi rre owiẹ vbe ẹdẹ na khian bu ohiẹn mwẹ, ọtẹn nokpia ọkpa keghi tie ebe Aizaia 30:15 ma mwẹ, ako nii khare wẹẹ: ‘Ẹghẹ nii, uwa gha wegbe, uwa ghi vbe gha re ne ẹkun sẹ ọre otọ.’ Ẹghẹ ke ẹghẹ ne I ya tie ako na, ọ ghi wa mu mwẹ orhiọn sotọ, I ghi vbe sẹtin mu ẹtin yan e Jehova. Ẹghẹ hia ẹre I ya gha mu ako ọghe evbagbẹn nọhuanrẹn na roro, ọ wa ru iyobọ mẹ ya sẹtin zin egbe, vbe uwu ẹghẹ ne I ya gha rre eghan.” Hia ne u yerre, ẹghẹ ne Jehova ya rhie ifuẹko kevbe igiọdu nuẹn, vbe ẹghẹ ne u ya gualọe zẹẹ.

15-16. De emwi ne okha ọghe Tori ma ima re?

¹⁵ Ugbẹnso, ma gha miẹn uhunmwu vbe ọlọghọmwa ne ima ye nẹ, ẹre ima na rẹn vbene Jehova ya ru iyobọ ne ima ya sẹtin lae gberra. Ọna ọre emwi nọ sunu daa Ọtẹn Nokhuo Tori. Ọ ghaa mwẹ ọmokpia ọkpa na tie ẹre Mason, ukpo ehan ẹre ọmọ na ya khuọnmwi emianmwẹ na tie ẹre cancer, ọ ke wu. Ẹi re obalọ nekherhe uwu na si ye Tori egbe. Ọ khare wẹẹ, “Ovbi ọmwa gha wu, obalọ nọ sẹ ọre i rrọọ. Evbibiẹ emọ ghaa ghee ọmọ ne iran hiẹn egbe biẹ, vbe obọ emianmwẹ dae kua, obalọ nọ si ye iran egbe i re nekherhe, iran ghi kue gha roro ẹre wẹẹ, iran tobọ iran wa rri nene oya, ẹre ọ maan sẹ.”

¹⁶ Agharhemiẹn wẹẹ, ọ wa kakabọ da e Tori,  vbe ovbi ẹre rri oya emianmwẹ nii, ọ keghi yerre vbene Jehova ya ru iyobọ ne irẹn hẹ, ya sẹtin zin egbe. Ọ khare wẹẹ, “I gha ya yerre vbene emwi ghaa ye hẹ vbe ẹghẹ ne ovbi mwẹ ya gha khuọnmwi, I ghi gele do bẹghe ẹre wẹẹ, e Jehova gele wa ru iyobọ mẹ. Vbe igiemwi, vbe ẹghẹ ne emianmwẹ e Mason ya tua sayọ, sẹrriọ wẹẹ, iran ma kue ne emwa do gha miẹn ọnrẹn, etẹn nibun na ye ke ehe nọ rree fi imọto gha dee do tuẹ ima vbe owa isinmwiegbe. Iran ghi gha rre eke ne avbe orhunmwuyẹn tota yi, ne iran mieke na ru iyobọ ne ima. Te iran wa viọ emwi hia ne ima gualọ ne ima. Agharhemiẹn wẹẹ, uwu obalọ ma ghaa ye, te Jehova ye gha kpemehe ne ima.” E Jehova keghi ru iyobọ nọ khẹke ne Tori, nọ mieke na sẹtin zin egbe, erriọ vbe ya ru iyobọ ne Mason.​—Ya ghee ẹkpẹti nọ khare wẹẹ, “ E Jehova Keghi Ru Iyobọ Nọ Khẹke Ne Ima.”

17-18. Vbọ khian ya ima gha bẹghe odẹ ughughan ne Jehova ya ru iyobọ ne ima, kevbe ne ima vbe gha kpọnmwẹ ọnrẹn yọ? (Psalm 40:5)

¹⁷ Tie Psalm 40:5. Ọmwa ghaa gbe oke, emwi ọkpa nọ mwẹ vbe ekhọe ọre nọ gbe oke nii fo. Sokpan zẹvbe nọ ya gbe oke nii, ugbẹnso, ọ sẹtin dobọ yi, nọ mieke na vbe ghee vbene ọ he khian sẹ hẹ. Erriọ vbe ye vbe ima ghaa ga e Jehova, ọ khẹke ne ima gha muẹn roro vbe ẹghẹ hia, vbene Jehova he ya ru iyobọ ne ima, ne ima mieke na sẹtin ye gha gae, zẹvbe ne ima ya zin egbe ọlọghọmwa ne ima ye. Ọta nọ khẹke ne u gha nọ egbuẹ re vbe ẹdẹgbegbe ọre wẹẹ: ‘De vbene Jehova he ya fiangbe mwẹ vbe ẹrẹna? Agharhemiẹn wẹẹ agbọn ye lọghọ mwẹ, de vbene Jehova he ya ru iyobọ mẹ, ne I mieke na sẹtin zin egbe?’ Hia ne u gualọ odẹ ọkpa ne Jehova he ya ru iyobọ nuẹn vbe ẹdẹrriọ.

¹⁸ Ma ghaa rre ọlọghọmwa, te ima wa na erhunmwu ne ọlọghọmwa nii fo. Emwi ne ima hia wa gualọ ẹre na khin, ọna ma zẹdẹ de emwi nọ rhiae. (Fil 4:6) Sokpan ọ ma khẹke ne ima mianmian vbene Jehova ya ru iyobọ ne ima nian. Yerre wẹẹ, e Jehova yan rẹn wẹẹ, irẹn gha rhie ẹrhiọn ne ima, ne ima mieke na sẹtin zin egbe. Rhunmwuda ọni, ọ ma khẹke ne ima gbe Osa ye ẹse. Rhunmwuda ma ghaa mwẹ ekhọe ọkpọnmwẹ ẹse, ẹre ima khian na bẹghe odẹ ughughan ne Jehova ya ru iyobọ ne ima, vbe ima ghaa rre uwu ọlọghọmwa, zẹvbe nọ vbe ru iyobọ ne Josẹf.​—Gẹn 41:51, 52.