1-2. Vbọ khẹke ne ima ye gha ru, vbe ima gha dinmwiamẹ nẹ? Rhan otọ re.

 INUGBA ẹre u kpe owa ruẹ? Ọ gha kẹ, vbene u te lae nene owa, u na gele kpe ehe hia huan. Sokpan, vbọ khian sunu adeghẹ u ma ghi dọlegbe kpe ẹre? Vbene ẹmwata, ihuẹn ghi gba ẹre aro gba ẹre iyeke, ebubẹ ghi gba ehe hia. U ghaa hoo ne owa ruẹ gha mose, ọ khẹke ne u gha khiẹn ọnrẹn vbe ẹghẹ hia.

² Ẹrhiọn vberriọ ẹre ọ khẹke ne ima gha loo, ne ima mieke na sẹtin gha dia iziro kevbe uyinmwẹ ima. Ọghe ne ẹmwata, vbene ima te dinmwiamẹ, ẹrhiọn ẹre ima loo ro, nọ zẹe ighẹ ima sẹtin “kpe egbe ima huan hin emwi ke emwi nọ gha sẹtin ya egbe ima kevbe orhiọn ima khian nọ ma huan.” (2 Kọr 7:1) Sokpan, te ọ ye khẹke ne ima gha lele ibude ọghe ukọ e Pọl, nọ khare wẹẹ, ne ‘ekhọe ima ye gha ru ọghe ọgbọn yọ.’ (Ẹfis 4:23) Vbọzẹ nọ na khẹke ne ima ye gha dia egbe ima? Rhunmwuda vbene ima te rẹn, ihuẹn ọghe agbọn na, sẹtin do ya ima khian nọ ma huan. Adeghẹ ima hoo ne ima ye gha ya ẹko rhiẹnrhiẹn e Jehova, ọ khẹke ne ima gha mu ukpa mu uwerhẹn ghee iziro, uyinmwẹ ima kevbe emwi nọ yẹẹ ima ke ẹghẹ ya fi ẹghẹ.

3. Vba yae kha na na wẹẹ na ‘fi ekhọe ima werriẹ?’ (Rom 12:2)

³ Vbọ khẹke ne ima ru, ne ima mieke na sẹtin fi ekhọe ima werriẹ, ra ne ima sẹtin gha dia iziro ọghe ima? (Tie Rom 12:2.) Ẹmwẹ e Grik na ke zedu ẹmwẹ na nọ re “fi ekhọe uwa werriẹ,” a gha sẹtin vbe zedu ẹre vbenian, “ya ekhọe ruẹ  khian ọghe ọgbọn.” Ma bẹghe ẹre wẹẹ, ẹi re iwinna nọ khuẹrhẹ. Te ima gha zanzan ekhọe ima ghee, ma ghi vbe ru afiwerriẹ nọ khẹke, ne ima mieke na sẹtin gha lele ilele ọghe Jehova. Ọna i re emwi na ru uhukpa kẹkan, ẹghẹ hia ẹre ọ khẹke ne ima ya gha ru ọna.

4. Vbọ khẹke ne ima ru, adeghẹ ima ma hoo ne ima gha yin vbe na ghee emwa ni rre uwu agbọn?

⁴ Ma gha ghi khian emwa ni gbae nẹ, emwi hia ne ima rhirhi gha ru ghi gha ya ẹko rhiẹnrhiẹn e Jehova. Vbene ọ ghi te sẹ ẹghẹ nii, uwa gi ima gha hia vbene ẹtin ima sẹ, ne ima gha ru emwi nọ yẹẹ e Jehova. Vbe ebe Rom 12:2, e Pọl gi ima rẹn wẹẹ, ọ khẹke ne ima fi ekhọe ima werriẹ, ne ima mieke na sẹtin gha ru emwi nọ yẹẹ Osanobua. Ọ ma khẹke ne ima gha yin vbe na ghee emwa ni rre uwu agbọn. Nọghayayerriọ, ọ khẹke ne ima kie ẹkpotọ yọ ne Osanobua gha dia iziro ọghe ima kevbe emwi ne ima rhirhi gha ru.

5. Vbọ khian ya ima rẹn deghẹ ima gele mudia khẹ ẹdẹ ọghe Jehova? (Ghee efoto nọ rre ipapa 9.)

⁵ Muẹn roro, e Jehova hoo ne ima ya ekhọe hia ‘mudia khẹ ẹdẹ ọghe irẹn.’ (2 Pit 3:12) Nọnaghiyerriọ, nọ egbuẹ wẹẹ: ‘Vbene I ya loo ẹdagbọn mwẹ rhie ẹre ma wẹẹ, I gele yayi wẹẹ, ufomwẹ agbọn na sotọ fo nẹ ra? Ẹmwẹ iwinna mwẹ, ra na do gha rrie owebe nọ yo, ẹre ọ ru ekpataki sẹ ugamwẹ e Jehova vbe ẹdagbọn mwẹ ra? I yayi wẹẹ, e Jehova gha kpemehe ne imẹ vbe ẹgbẹe mwẹ ra, ra ẹghẹ hia ẹre I ya si osi?’ U miẹn vbene ẹko khian gha rhiẹnrhiẹn e Jehova hẹ, vbe ọ gha bẹghe ẹre wẹẹ, emwi ne irẹn gualọ ẹre ima mu ye okaro vbe ẹdagbọn ima.​—Mat 6:25-27, 33; Fil 4:12, 13.

6. Vbọ khẹke ne ima ye gha ru?

⁶ Ẹghẹ hia ẹre ọ khẹke ne ima ya gha mu ukpa mu uwerhẹn ghee iziro ọghe ima, ne ima mieke na sẹtin gha ru afiwerriẹ nọ khẹke. E Pọl keghi tama etẹn ni ghaa rre Kọrinti  wẹẹ: “Uwa tobọ uwa gualọ otọ egbe uwa, ne uwa ghee ẹre deghẹ uwa gele rrọọ vbe uwu iyayi.” (2 Kọr 13:5) Na gha rre “uwu iyayi” ne ako na guan kaẹn, gberra na gha yo iko ra ikporhu. Ọ vbe dekaẹn iziro ọghe ima kevbe emwi nọ gua ima kpa ya ru emwi ne ima ru. Nọnaghiyerriọ, ọ khẹke ne ima ye gha fi ekhọe ima werriẹ. Odẹ ne ima khian ya ru ọna ọre, ne ima gha tie Ẹmwẹ Osanobua, ma ghi hia ne iziro ọghe ima gu ọghẹe ro. Deba ọni, ma ghi vbe hia vbe odẹ ke odẹ, ne ima gha ru emwi nọ yẹẹ e Jehova.​—1 Kọr 2:14-16.

7. Zẹvbe nọ rre ebe Ẹfisọs 4:31, 32, de emwi ọvbehe nọ khẹke ne ima ru, vbọzẹ nọ na lọghọ?

⁷ Tie Ẹfisọs 4:31, 32. Vbọ gberra ne ima fi iziro ọghe ima werriẹ, ọ khẹke ne ima vbe mu “uyinmwẹ ọghe ọgbọn yọ.” (Ẹfis 4:24) Ne ima mieke na sẹtin ru ọna, te ima gha loo ẹrhiọn yọ. Uyinmwẹ eso nọ khẹke ne ima mu fua ọre, ikhẹko, ohu kevbe izohu. Vbọzẹ ne ọna na lọghọ? Rhunmwuda, uyinmwẹ dan eso gu ima obọ ro nẹ. Vbe igiemwi, e Baibol khare wẹẹ emwa eso rherhe mu ohu, erriọ egbe vbe ya “balọ” iran vbe ẹghẹ hia. (Itan 29:22) Ọmwa ghaa mwẹ uyinmwẹ vbenian, te ọ khian ye gha hia nọ sẹtin gbe ukhu ẹre rua, ọ gha khọnrẹn wẹẹ, ọ dinmwiamẹ nẹ. Igiemwi ọghe ọtẹn ne ima khian ghi guan kaẹn, wa so igiẹ ye ọna.

8-9. Vbe ima miẹn ruẹ vbe okha ọghe Stephen, vbọ gha de ọghe uyinmwẹ dan nọ ka gu ima obọ ro?

⁸ Te ọtẹn nokpia ọkpa na tie ẹre Stephen wa gha mu ohu gberra egbe. Ọ khare wẹẹ, “Uhiẹn vbe I dinmwiamẹ nẹ, te I ye gha hia ne I ghẹ gha mu ohu gberra egbe. Vbe igiemwi, ọ mwẹ asẹ ọkpa ne ima ya gha rre ikporhu ọghe ke owa ya sẹ owa, oyi ọkpa na wa do e radio mwẹ mu vbe uwu imọto mwẹ, ẹre I na zẹ ọre khu. Vbe ọ ghi miẹn wẹẹ, obọ mwẹ khian vba irẹn, ọ na mu enene radio yotọ, ọ na lẹẹ fua. Vbe I ghi tama etẹn nikẹre emwi nọ sunu, ọdiọn ọkpa na nọ mwẹ wẹẹ, ‘E Stephen, akpawẹ u mu enene oyi, de emwi ne u gha te ru?’ Inọta ne ọdiọn nii nọ mwẹ re, keghi ru iyobọ mẹ ya rẹn wẹẹ, ọ khẹke ne I ye hia sayọ, ne I mieke na gha re ọmwa nọ gualọ ọfunmwegbe.” b

⁹ Okha ọghe Stephen ya ima rẹn wẹẹ, ugbẹnso, ma sẹtin ye yin uyinmwẹ dan eso, ne ima te roro wẹẹ, ma gbe ukhu ẹre rua nẹ. Emwi vbenian gha sunu daa ruẹ, ghẹ gi ẹtin fuẹ, ghẹ gha roro ẹre wẹẹ, ọmwa dan ẹre u khin. Ukọ e Pọl tobọre miẹn kue wẹẹ: “I ghaa hoo ne I ru emwi esi, emwi dan ẹre ekhọe mwẹ gu mwẹ ziro ẹre.” (Rom 7:21-23) Emwa ni ma gba ẹre ima khin, rhunmwuda ọni, ma sẹtin ye gha yin uyinmwẹ eso nọ ma khẹke vbe ugbẹnso. Te avbe uyinmwẹ na yevbe ihuẹn kevbe ebubẹ ni la owa ima, ọ gha khọnrẹn wẹẹ, ẹghẹ hia ma ya khiẹn ẹnrẹn. Nọnaghiyerriọ, vbọ khian ru iyobọ ne ima, ne ima sẹtin gbe ukhu avbe uyinmwẹ dan na rua?

10. Vbọ khian ru iyobọ ne ima ya gbe ukhu ẹre rua, uyinmwẹ dan nọ gu ima obọ ro? (1 Jọn 5:14, 15)

¹⁰ Adeghẹ ọ mwẹ uyinmwẹ dan eso nọ lọghọ ruẹ na ban, rinmwian e Jehova nọ ru iyobọ nuẹn, u ghi gha mwẹ ilẹkẹtin wẹẹ, ọ gha họn erhunmwu ruẹ kevbe wẹẹ, ọ gha vbe ru iyobọ nuẹn. (Tie 1 Jọn 5:14, 15.) E Jehova i khian wa ru iyobọ nuẹn vbe odẹ ọghe ọyunnuan, sokpan ọ gha rhie ẹtin nuẹn, ne u sẹtin mu uyinmwẹ dan nii fua. (1 Pit 5:10) Vbọrhirhighayehẹ, te uwẹ tobọ ruẹ khian hia ne u gha gban egbe ne emwi ke emwi nọ  gha sẹtin ya ruẹ yin uyinmwẹ dan nii. Vbe igiemwi, ọ ma khẹke ne u gha tie ebe ra ne u gha ghee ikueta ra ughe nọ ya emwa roro ẹre wẹẹ, ọ ma de emwi nọ rhiae vbe a ghaa yin uyinmwẹ vberriọ. Ọ ma vbe khẹke ne u kie ẹkpotọ yọ, ne iziro dan gbọzinian vbe ekhọe ruẹ.​—Fil 4:8; Kọl 3:2.

11. De emwi ne ima gha ru, ne ima mieke na sẹtin ye gha mu uyinmwẹ ọghe ọgbọn yọ?

¹¹ U gha ghi mu uyinmwẹ dan fua nẹ, ọ khẹke ne u hia ne u mu uyinmwẹ ọghe ọgbọn yọ. Vbua khian ya ru ọna hẹ? Zẹvbe ne u ya ruẹ vbekpa aro ọmwa ne Jehova khin, u ghi hia ne u gha ya egbe taa ẹre. (Ẹfis 5:1, 2) Vbe igiemwi, adeghẹ u tie ako vbe Baibol nọ guan kaẹn odẹ ne Jehova ya yabọ emwa, u ghi nọ egbuẹ wẹẹ, ‘Mẹ yabọ emwa ọvbehe ra?’ U gha vbe tie ako nọ guan kaẹn ẹnina ne Jehova mwẹ ne emwa ne obọ ma sẹ ọre, u ghi vbe nọ egbuẹ wẹẹ, ‘Uyinmwẹ mwẹ rhie ẹre ma wẹẹ, I mwẹ amuroro ne etẹn ne obọ ma sẹ ọre ra?’ Adeghẹ ima na gha hia ne ima gha mwẹ uyinmwẹ esi, ọ gha ru iyobọ ne ima ya fi ekhọe ima werriẹ. Sokpan, ọ khẹke ne ima gha mwẹ izinegbe zẹvbe ne ima ya hia ne ima ru vberriọ.

12. De vbene Baibol ya fi e Stephen werriẹ hẹ?

¹² E Stephen na ka guan kaẹn ban, keghi do bẹghe ẹre wẹẹ, vbene ẹghẹ ya khian, irẹn na ghi do gha mwẹ uyinmwẹ nọ khẹke Ivbiotu e Kristi. Ọ khare wẹẹ: “Ke ẹghẹ ne I ya dinmwiamẹ gha dee, ẹi re avbiẹ emwi ẹre ọ he sunu nọ gha te ya ohu mu mwẹ. Adeghẹ emwa na ru emwi nọ sọnnọ mwẹ, I ghi kpa hin ehe ne iran ye rre, ra I ghi hia ne ẹmwẹ nii ghẹ ya si ẹzọ nọkhua. Emwa nibun wa tian mwẹ, uhiẹn ya sẹ egbe ọvbokhan mwẹ, rhunmwuda te I ghi sẹtin gbe ibiẹ rrie, adeghẹ emwi nọ gha te ya ohu mu mwẹ na sunu. Te ọ kue wa kpa imẹ odin! Ẹi re ẹtin obọ mwẹ ẹre I ya sẹtin fi werriẹ. I wa rẹn wẹẹ, e Baibol ẹre ọ ru iyobọ mẹ.”

13. Vbọ khian ru iyobọ ne ima, ne iziro dan ghẹ gbọzinian vbe ekhọe ima? (Galatia 5:16)

¹³ Tie Galatia 5:16. E Jehova keghi ya orhiọn nọhuanrẹn ọghẹe ru iyobọ ne ima, ne ima mieke na sẹtin gha ru emwi nọ yẹẹ ọre. Ma ghaa tie Baibol, te ima kie ẹkpotọ yọ ne orhiọn nọhuanrẹn gha dia ima. Osanobua vbe rhie orhiọn nọhuanrẹn ọghẹe ne ima, vbe ima ghaa yo iko. Vbe iko ọghomwa, ẹkpotọ keghi kie ne ima ya ya egbe rhorho etẹn, te etẹn na wa vbe hia ne iran gha ru emwi nọ yẹẹ e Jehova vbene ima vbe ye, ọna keghi wa rhie igiọdu ne ima. (Hib 10:24, 25; 13:7) Ma gha ya ekhọe hia na erhunmwu gie Jehova, ma na rinmwiaẹn nọ ru iyobọ ne ima, ọ gha ya orhiọn nọhuanrẹn ọghẹe rhie ẹtin ne ima. Ọna ma rhie ma wẹẹ iziro dan i khian zẹdẹ la ima ekhọe, sokpan iran gha ru iyobọ ne ima, ne iziro dan ghẹ do gbọzinian vbe ekhọe ima sẹrriọ wẹẹ, ọ ghi do ya ima ru emwi nọ ma khẹke. Ebe Galatia 5:16 khare wẹẹ, ma gha gi orhiọn nọhuanrẹn gha dia ẹdagbọn ima, ma i khian ghi gha ru emwi ne ‘egbe ima rriarria yi.’

14. Vbọzẹ nọ na khẹke ne ima ye gha hia ne iziro dan ghẹ gbọzinian vbe ekhọe ima?

¹⁴ Gi ima ye gha ru emwi nọ gha ya ima sikẹ e Jehova sayọ, ọ ma khẹke ne egbe wọọ ima. Te ọ khẹke ne ima ye gha hia ne iziro dan ghẹ gbọzinian vbe ekhọe ima. Vbọzẹ? Rhunmwuda ma mwẹ eghian ọkpa ne ima gu suan. Ọni ọre orukhọ ne ima re vbe ukhu. Ọ gha khọnrẹn wẹẹ, ma dinmwiamẹ nẹ, uyinmwẹ nọ khẹke ne ima lẹẹ na, sẹtin ye gha yẹẹ ima, vbe na ghee etẹtẹ ra uzọgbẹn na fi, ayọn na da gbe egbe, kevbe ughe ne emwa na bannọ  ruan. (Ẹfis 5:3, 4) Ọtẹn nokpia ọkpa nọ re igbama keghi kha wẹẹ: “Ọkpa vbe emwi ni gu suan ọre wẹẹ, ẹmwẹ okpia ni ihua mwẹ ghi wa gha yẹẹ mwẹ. I na gha roro ẹre wẹẹ, iziro dan na gha la hin ekhọe mwẹ rre, sokpan ọ ma gha yerriọ.” Adeghẹ ọ mwẹ iziro dan ne u gu suan, de emwi nọ gha ru iyobọ nuẹn?

15. Vbọzẹ nọ na rhie igiọdu ne ima, ne ima na rẹn wẹẹ, ẹi re ima ọkpa ẹre ọ mwẹ iziro dan ne ima gu suan? (Ghee efoto nọ rre ipapa 12.)

¹⁵ Adeghẹ ọ mwẹ iziro dan ne ima gu suan, ọ khẹke ne ima yerre wẹẹ, ẹi re ima ọkpa ẹre ọ mwẹ ọlọghọmwa vberriọ. E Baibol khare wẹẹ: “Edanmwẹ ne uwa he miẹn hia, egbe ne emwa ọvbehe vbe miẹn nọ.” (1 Kọr 10:13a) Vbe Baibol ọkpa, a keghi zedu ako na vbenian: “Edanmwẹ ne u rhirhi miẹn, ọmwa rrọọ nọ ka vbe miẹn ọnrẹn nẹ.” Etẹn ni ghaa rre Kọrinti ẹre Pọl gbẹn ẹmwẹ na gie. Eso ka gha ghẹ, eso vbe gha tie ikpia ne ihua iran vbe ovbe, vbene eso na gha da ayọn gbe egbe. (1 Kọr 6:9-11) Uwẹ yayi wẹẹ, vbe avbe etẹn na ghi dinmwiamẹ nẹ, iziro dan ma ghi zẹdẹ gha la iran ekhọe ra? Hiehie. Ẹmwata nọ wẹẹ, Ivbiotu e Kristi na hannọ zẹ ẹre iran ghaa khin, sokpan, emwa ni ma gba ẹre iran vbe khin. Vbe nai na gbawawẹ, te iran wa ye gha gu iziro dan suan. Ọ khẹke ne ọna gha rhie igiọdu ne ima. Vbọzẹ? Ọ ya ima rẹn wẹẹ, adeghẹ ọ mwẹ iziro dan rhọkpa ne ima gu suan, ọmwa rrọọ nọ ka vbe la edanmwẹ vberriọ gberra nẹ. Ọghe ne ẹmwata, u gha sẹtin ‘mudia gbain vbe uwu iyayi, rhunmwuda, egbe ọlọghọmwa ne u ye nian, ẹre etẹn hia vbe otagbọn vbe werriẹ aro daa.’​—1 Pit 5:9.

16. De iziro nọ ma khẹke ne ima gha mwẹ, vbọzẹ?

¹⁶ Ghẹ gha roro ẹre wẹẹ, ọmwa rhọkpa i khian sẹtin rẹn otọ ọlọghọmwa ne u ye. Ma ghaa mwẹ iziro vbenian, ma sẹtin do gha roro ẹre wẹẹ, ọghe ima fo nẹ, kevbe wẹẹ, ma i khian sẹtin gbe ukhu iziro dan rua. E Baibol gi ima rẹn wẹẹ: “Osanobua gha ta  ẹmwẹ, te ọ muẹn sẹ, ẹi khian kue ne uwa miẹn edanmwẹ ne uwa i khian sẹtin zin. Sokpan vbe uwu edanmwẹ nii, Osanobua gha kie odẹ ne uwa, ne uwa mieke na sẹtin zin egbe ẹre.” (1 Kọr 10:13b) Nọnaghiyerriọ, ọ gha khọnrẹn wẹẹ, iziro dan mobọ kpokpo ima vbe orhiọn, ma gha ye sẹtin gbe ukhu ẹre rua. E Jehova gha ru iyobọ ne ima, ne iziro dan nii ghẹ ya ya ima ru emwi nọ ma khẹke.

17. Agharhemiẹn wẹẹ, ma i khian wa sẹtin ru ẹre ne iziro dan ghẹ ghi la ima ekhọe, de emwi ne ima gha sẹtin ru?

¹⁷ Ọ khẹke ne ima kọe ye orhiọn wẹẹ, emwa orukhọ ẹre ima khin, nọnaghiyerriọ, ma i khian sẹtin ru ẹre ne iziro dan ghẹ zẹdẹ la ima ekhọe. Vbọrhirhighayehẹ, iziro dan gha la ima ekhọe, ọ khẹke ne ima biabia ẹre rua vbobọvbobọ, zẹvbe ne Josẹf ru ẹre nọ na lẹẹ sẹ amwẹ Pọtifa rae. (Gẹn 39:12) Ghẹ kie ẹkpotọ ne iziro dan hiehie!

18-19. De inọta nọ khẹke ne ima nọ egbe ima re, zẹvbe ne ima ya hia ne ima fi ekhọe ima werriẹ?

¹⁸ Ne ima do fi ekhọe ima werriẹ, ne iziro kevbe uyinmwẹ ima gha yẹẹ e Jehova i re iwinna ẹdẹ ọkpa. Nọnaghiyerriọ, ọ khẹke ne ima gha ghee egbe ima ghee vbe ẹghẹ hia, ma ghi gha nọ egbe ima wẹẹ: ‘Mẹ rhie ẹre ma vbe uyinmwẹ mwẹ wẹẹ, I gele yayi wẹẹ ẹdẹ okiekie ẹre ima ye na ra? Mẹ hia vbe odẹ ke odẹ ne I sẹtin gha mwẹ uyinmwẹ esi ra? Mẹ kie ẹkpotọ yọ ne orhiọn nọhuanrẹn ọghe Jehova gha dia mwẹ, ne I ghẹ mieke na ya yin uyinmwẹ nọ ma khẹke ra?’

¹⁹ Zẹvbe ne u ya nọ egbuẹ avbe ọta na, ghẹ ya aro yọ wẹẹ, u gha wa musọe vbe asefẹn hia. Rhie aro tua ako ne u na hia. Deghẹ u na miẹn ako eso nọ khẹke ne u na gha mwẹ alaghodaro, ghẹ gi ẹtin fuẹ. Lele adia nọ rre ebe Filipai 3:16, nọ khare wẹẹ: “Vbe nọ rhirhi gha ye hẹ, vbene ima he mwẹ alaghodaro sẹ na, uwa gi ima ye rhie owẹ lele ukpowẹ ne ima la dee sin.” Gha mwẹ ilẹkẹtin wẹẹ, e Jehova gha fiangbe ẹrhiọn ne u loo, zẹvbe ne u ya hia ne u fi ekhọe ruẹ werriẹ.